Het kabinet trekt dit jaar eenmalig 400 miljoen extra uit om de klimaatdoelen te halen. Daarna wordt er jaarlijks 110 miljoen euro extra vrijgemaakt. Dat heeft de coalitie besloten in overleg over de Voorjaarsnota, melden bronnen aan de NOS. Het geld wordt gereserveerd voor de klimaatplannen, die volgende maand worden gepresenteerd.
Een deel van het bedrag gaat naar een warmtefonds. Dat is een fonds waar huizenbezitters aanspraak op kunnen maken als ze hun woning duurzamer willen maken. Daarnaast wordt het extra geld gebruikt om de aanschaf van tweedehands elektrische auto’s te stimuleren en woonwijken van het gas af te krijgen. Welke bedragen naar de afzonderlijke doelen gaan is nog niet duidelijk.
Eerder had het kabinet al bekendgemaakt eenmalig 500 miljoen euro vrij te maken om het vonnis in de Urgendazaak na te komen. Ook is in het regeerakkoord al afgesproken dat er jaarlijks 300 miljoen naar het klimaat gaat. Het geld uit de voorjaarsnota komt daar dus nog eens bovenop.
Eerste kamer kijkt 21.05.2019 naar de Klimaatwet
Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer ging zichzelf feliciterend akkoord met de Klimaatwet, maar in de Eerste Kamer klinken twijfels. Vandaag 21.05.2019 gaat de senaat, zónder Forum voor Democratie, in debat over de initiatiefwet.
De Klimaatwet legt CO2-doelstellingen tot 2050 vast.
De Klimaatwet legt CO2-doelstellingen tot 2050 vast en maakt het thema klimaat daarmee de komende decennia een onderwerp waar kabinetten verplicht mee aan de bak moeten.
Fractievoorzitters en klimaatwoordvoerder van VVD, CDA, D66, CU, PvdA, GL, SP en 50Plus feliciteerden elkaar eind vorig jaar uitgebreid in de Tweede Kamer, maar een aantal van deze partijen heeft in de senaat bedenkingen bij de wet.
Gezichtsverlies
Zo heeft CDA-senator Atsma eerder aangegeven dat hij nog niet enthousiast is. De christendemocraat heeft vooral twijfels over de invloed die het parlement kan uitoefenen op de zogeheten ’klimaatplannen’ die kabinetten volgens de initiatiefwet moeten maken. De SP wil meer invloed voor het parlement.
VVD-senator Klip-Martin heeft in het debat laten weten dat „leden van de fractie sympathie hebben voor het voorstel.” De liberaal suggereerde verdeeldheid door te zeggen dat er „kritische geluiden” zijn in haar fractie.
Vanwege de grote hoeveelheid initiatiefnemers lijkt een meerderheid in de senaat gegarandeerd. Desondanks zou een tegenstem uit eigen gelederen gezichtsverlies betekenen.
Het debat in de Eerste Kamer wordt gevoerd zonder Forum voor Democratie. De partij boekte een grote overwinning bij de recente provinciale verkiezingen met de belofte dat ze er alles aan zouden doen om de Klimaatwet van tafel te krijgen.
Ondanks een verzoek van FvD vond de huidige senaat het niet noodzakelijk om van de planning af te wijken. De stemming is volgende week dinsdag, tijdens de laatste reguliere vergadering van de Eerste Kamer in oude samenstelling.
De VNG wil dat gemeenten meer tijdkrijgen om de eerste versie van hun regionale energiestrategieën op te stellen. Die hoeft dan pas anderhalf jaar (in plaats van een jaar) na inwerkingtreding van het Klimaatakkoord te zijn afgerond. Daarnaast moet er extra geld op tafel komen.
Warmtenetten
Dat schrijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) deze week in een brief aan de leden. Ook moet eerst beter worden geduid hoe gemeenten succesvol warmtenetten kunnen realiseren. Dat probleem speelt vooral in gebieden waar warmtenetten niet rendabel lijken. Het opslaan en distribueren van warmte moet eveneens verder worden onderzocht.
Woonlasten
Verder plaatst de VNG een voorbehoud bij de ambitie om anderhalf miljoen woningen te verduurzamen zonder extra kosten voor de bewoner/eigenaar. De VNG wil het daarvoor gehanteerde begrip ‘woonlastenneutraliteit’ eerst verder uitgewerkt zien.
Proeftuinen
Eerder al vroeg de VNG meer geld van het rijk voor de proeftuinen aardgasvrije wijken (nu 150 miljoen euro), waarin gemeenten experimenteren met het verduurzamen van buurten. Daarover lopen gesprekken. Ook moet er extra geld op tafel komen om de uitvoeringskosten van de energietransitie na 2021 te dekken. De Raad voor Openbaar Bestuur verricht daar op dit moment een eerste, verkennend onderzoek naar.
Gas afkoppelen
Op het verlanglijst van de VNG prijkt ook een uitdrukkelijker bevoegdheid voor gemeenten om wijken van het aardgas te mogen afkoppelen. De gemeentelijke gasaansluitplicht, waar halsstarrige huiseigenaren zich nog steeds op kunnen beroepen, zou op korte termijn moeten worden vervangen door het ruimer te interpreteren warmterecht. Nu is dat alleen voor nieuwbouw het geval. Daar is aansluiting op het gas sinds 1 juli 2018 verboden.
Aardgasvrije wijken
Het klimaatakkoord van Parijs, het Energieakkoord en de Klimaatwet in wording; ontwikkelingen waaruit blijkt dat ecologische, economische en sociale uitdagingen Nederland nu echt dwingen tot het maken van een transitie naar duurzame energie. Deze transitie is enorm: acht miljoen gebouwen in Nederland moeten van het aardgas af, worden geïsoleerd en voorzien van duurzame energie. En dat alles onder regie van de gemeenten.
Nieuwe vormen van energie worden vaker decentraal georganiseerd, burgerparticipatie neemt toe en oplossingen zijn sterk afhankelijk van de lokale situatie. Dit maakt het huidige speelveld complex en vaak gefragmenteerd, maar brengt ook kansen mee voor samenwerking tussen gemeenten en bewoners. Toch zijn de gemeente en bewoners vaak nog niet met elkaar in gesprek.
Inzicht in dit speelveld is van belang, om als gemeente effectief te kunnen acteren in dit proces. Hoe kan uw gemeente haar regierol in dit proces vervullen? En hoe maakt u, passend bij de lokale situatie, hierbij de juiste afwegingen? Denk daarbij aan procesmatige keuzes zoals het betrekken van bewoners en bottom-up initiatieven, gedragen planvorming en het benodigd immaterieel kapitaal.
KplusV heeft een afwegingsmodel ontwikkeld om deze route te bepalen. In dit artikel delen wij op welke manier de gemeente inzicht kan krijgen in het speelveld en op basis daarvan de juiste route kan bepalen. Vervolgens zoomen we in op het betrekken van bewoners en andere initiatieven in deze route. Wij gaan graag met u in gesprek om van gedachten te wisselen over hoe uw gemeente deze route concreet kan invullen.
Op veel plekken ontstaan ambitieuze plannen en deze plannen komen niet alleen van lokale overheden. Op wijkniveau ontstaan ook veel (bewoners) initiatieven. Veel gemeenten staan daardoor voor de uitdaging om deze initiatieven optimaal te ondersteunen en te verbinden met de transitie opgave. De manier waarop de gemeente dit kan aanpakken is afhankelijk van de lokale situatie. Het canvas helpt om stakeholders in de wijk maximaal te betrekken.
Plannen CO2-heffing GroenLinks en PvdA
Begin juni 2019 komt het kabinet met een uitwerking van de klimaatplannen, met daarin een “verstandige” CO2-heffing. Het is nog onduidelijk hoe die heffing er precies uit gaat zien. De PvdA en GroenLinks vrezen dat de regeling niet streng genoeg is, zeiden ze begin april. Maar volgens minister Wiebes was er nog geen uitgewerkt plan en waren er alleen nog “verkennende gesprekken” gevoerd.
AD 08.05.2019
Gele Hesjes
Premier Rutte heeft een delegatie van de Gele hesjes ontvangen op het Torentje. Ze kwamen met hem praten over problemen in de Nederlandse samenleving. Volgens de protestbeweging zijn er veel voorbeelden uit de praktijk waar het misgaat, door het regeringsbeleid.
Enkele tientallen mensen in gele hesjes hadden zich verzameld op het Plein bij de Tweede Kamer. Een delegatie van vijf mensen mocht uiteindelijk van de politie het Binnenhof op, en bij de premier naar binnen.
Kabinetsplannen
De doorrekeningen zijn belangrijk omdat het kabinet ze wil meenemen bij de overwegingen rond een CO2-taks. De ruim zeshonderd maatregelen uit het vorige maand gepresenteerde voorlopige Klimaatakkoord schieten volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) namelijk tekort om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen.
Daarop liet het kabinet weten dat er toch een ‘verstandige’ heffing op de uitstoot van het schadelijke CO2 bij grote bedrijven komt. ‘De rekening moet eerlijker verdeeld worden’, aldus premier Mark Rutte vorige maand. In eerste instantie voelde het kabinet niets voor een CO2-taks, maar lag er een regeling met subsidies en boetes voor de industrie op tafel. Die werkt echter onvoldoende, aldus het PBL.
Het doel van het kabinet om in 2030 de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990 wordt wel gehaald met de plannen van GroenLinks en PvdA om de uitstoot van broeikasgassen door de industrie extra te belasten, blijkt uit de woensdag gepubliceerde voorlopige berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
Woensdag 24.04.2019 publiceerden zij hun alternatieve plannen
De PvdA denkt in de meest verregaande variant van de CO2-heffing (waarbij alle bedrijven een belasting moeten betalen over de uitstoot die ze veroorzaken) een vermindering van de uitstoot van 13 tot 22 megaton te kunnen bewerkstelligen. ,,Zo worden de klimaatdoelen wél gehaald en worden gewone huishoudens ontzien.’’
GroenLinks denkt zelfs nog meer CO2 te kunnen besparen met een heffing: van 16 tot 24 megaton te kunnen halen, maar dat vereist wel een enorme investering van 6,7 – 7,6 miljard euro tot 2030. Dat geld moet worden besteed om via loonkostensubsidie mensen aan het werk te helpen die hun baan verliezen door de energietransitie. Ook moet er subsidie komen voor innovatieve technologieën.
In het kort;
GroenLinks en PvdA werkten eigen variant CO2-heffing uit
Doel is 49 procent CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990
CO2-doelen lijken niet haalbaar met plannen van klimaattafels
Kabinet verwacht voor zomervakantie klimaatakkoord te hebben
GroenLinks en de PvdA hadden ieder een eigen variant van een CO2-heffing uitgewerkt en die laten doorrekenen, omdat de partijen de plannen van de zogenoemde klimaattafels voor de industrie te vrijblijvend vonden.
Er is een bonus-boetesysteem uitgewerkt, terwijl de partijen pleiten voor een generieke heffing waarbij de industrie sowieso een vorm van CO2-belasting betaalt.
Aan de klimaattafels zijn door verschillende partijen uit het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en overheden vele plannen bedacht die moeten leiden tot 49 procent CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990. Dit is het percentage dat het kabinet zich ten doel heeft gesteld om de opwarming van de aarde af te remmen. Uiteindelijk moeten alle plannen samen tot een klimaatakkoord leiden.
Maar uit de doorrekening bleek dat die CO2-doelen waarschijnlijk niet worden gehaald. Vooral de industriesector blijft achter. De ruim 14 megaton CO2 die deze sector moet besparen, van de in totaal 49 megaton, wordt niet gehaald.
Rutte belooft plannen PvdA en GroenLinks serieus te bekijken
Het kabinet moet nog een besluit nemen over welke klimaatmaatregelen uiteindelijk worden gebruikt en in het definitieve klimaatakkoord komen. Premier Mark Rutte heeft steeds gezegd serieus naar de plannen van de twee oppositiepartijen te kijken.
Rutte kondigde in maart aan ook te werken aan een CO2-heffing. Maar uit uitgelekte stukken zou blijken dat die heffing een stuk milder is dan de varianten van GroenLinks en PvdA.
Vanwege de CO2-heffing voor de industrie, in welke vorm dan ook, loopt de afronding van het klimaatakkoord vertraging op, zei Rutte. De premier verwacht wel voor de zomervakantie, die op 5 juli begint, klaar te zijn. Aanvankelijk was het de bedoeling dat er eind vorig jaar een akkoord zou liggen.
Het definitieve klimaatakkoord moet er in juni 2019 liggen
Het gaat Nederland niet lukken om het met Europa afgesproken doel van 14 procent duurzame energie in 2020 te halen. Daarom zal de overheid aanvullende maatregelen moeten nemen, stelt EU-commissaris Miguel Arias Cañete (Klimaatactie en Energie) in een interview met NRC.
Het kabinet verwacht pas begin junizijn pakket klimaatmaatregelen (klimaatakkoord) te presenteren. Aanvankelijk zouden deze maand de definitieve voorstellen komen om de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia fors te verlagen.
Wiebes heeft beloofd in april een uitwerking te presenteren van het voorlopige klimaatakkoord dat in december na een jaar lang overleg tussen onder meer de overheid, bedrijven en milieuorganisaties werd gepresenteerd. Het definitieve akkoord moet in juni klaar zijn.
Een woordvoerder van Wiebes laat maandag weten dat het ministerie onderzoek doet naar de mogelijkheden om extra duurzame energie in het buitenland te verwerven. De minister zal de Kamer hier voor de zomer uitsluitsel over geven.
AD 06.04.2019
Onrust bij de VVD-achterban over Klimaatakkoord
De VVD worstelt met haar klimaatstandpunten. Kiezers stapten vanwege ‘te links’ beleid over naar andere partijen, maar ook achtergebleven leden roeren zich, blijkt uit een rondgang. ,,We missen een goed verhaal’’, klinkt het intern.
Uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel in samenwerking met deze krant, blijkt echter dat de zorgen (veel) groter zijn. Een groot deel van de kiezers die overstapten naar Forum voor Democratie deden dat omwille van het klimaatbeleid.
CO2-heffing
De VVD voegde zich met de klimaatwet in een regenboogcoalitie met CDA, D66, ChristenUnie en linkse partijen GroenLinks, PvdA en SP om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Waarschijnlijk eind mei komt het kabinet met maatregelen hoe dat te halen, zei premier Rutte gisteren. Het kabinet heeft er meer tijd voor nodig dan gedacht. Vlak voor de Statenverkiezingen kondigde premier Rutte alvast aan de industrie te willen belasten met een CO2-heffing.
Klimaatspijbelaars boos om vertraging
In een gesprek met minister-president Rutte hebben Klimaatspijbelaars vrijdagmiddag 05.04.2019 uitgehaald naar de premier en minister Wiebes van Klimaat. De scholieren zijn er boos over dat het Klimaatakkoord opnieuw is vertraagd. Op 24 mei gaan ze weer staken.
De Haagse scholieren van de actiebeweging Youth for Climate mochten vandaag voor de tweede keerin gesprek met Rutte en Wiebes, dit keer op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in Den Haag. In februari waren de klimaatspijbelaars al eens te gast in het Torentje van de minister-president.
Een paar uur vóór de bijeenkomst maakte Rutte bekend dat het definitieve Klimaatakkoord een paar weken vertraging oploopt. ,,Dit is wel een tendens’’, zegt scholier Pieter Lossie (17). ,,Direct bij het begin van het gesprek hebben we gezegd dat we hier boos over zijn. Het kabinet roept constant dat er draagvlak nodig is voor de klimaatmaatregelen. Maar op het moment dat je dingen uitstelt en politieke spelletjes gaat spelen, zorg je juist dat draagvlak verloren gaat.’’
Vertraging Klimaatakkoord
Premier Rutte begrijpt niet waarom GroenLinks-leider Klaver zich de afgelopen dagen verontwaardigd en woedend heeft uitgelaten over de CO2-heffing van het kabinet. “De man is helemaal in paniek over niets”, zei Rutte op zijn wekelijkse persconferentie.
De uitwerking van het klimaatakkoord laat waarschijnlijk langer op zich wachten. Het kabinet zou nog deze maand met definitieve voorstellen komen om de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia fors te verlagen. Maar dat blijkt zo’n „enorme bak werk” dat die datum vrijwel zeker niet wordt gehaald, aldus minister-president Mark Rutte tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
Vooral een CO2-belasting voor de zware industrie blijkt „technisch ongelofelijk complex.” Het kabinet heeft al besloten dat zo’n heffing er moet komen, omdat anders de industrie vrijwel zeker niet de gevraagde bijdrage zal leveren aan de vermindering van de uitstoot. Maar de belasting mag bedrijven niet de grens over jagen.
Het kabinet heeft nog geen uitgewerkt plan voor het belasten van Nederlandse bedrijven voor de uitstoot van CO2. Het kabinet is nog bezig met “verkennende gesprekken” met verschillende organisaties en wacht nog op bepaalde doorrekeningen.
Minister Wiebes liet gisteren in een brief aan de Tweede Kamer weten dat er nog geen besluiten zijn genomen. Minister Wiebes reageert in deze brief aan de Tweede Kamer op het bericht dat het kabinet bedrijven alleen belasting wil laten betalen over een deel van hun uitstoot.
Twee randvoorwaarden
In de brief benadrukt de minister de randvoorwaarden van het kabinet: de maatregel moet in 2030 zorgen voor 14,3 Mton CO2-reductie en bedrijven moeten door de maatregel niet naar het buitenland vertrekken. “Binnen deze twee randvoorwaarden liggen alle opties open”, schrijft de minister. “Het kabinet werkt aan een voorstel.”
Het kabinet maakte op 13 maart 2019 bekend toch bereid te zijn de door linkse partijen gewenste CO2-heffing in te voeren. Het moeten wel, zo benadrukte premier Rutte, “verstandige” heffingen zijn om te voorkomen dat door het vertrek van Nederlandse bedrijven banen verloren zouden gaan.
Problemen vanwege de CO-2 belasting
De klimaatplannen van het kabinet dreigen in duigen te vallen. De aangekondigde CO2-belasting voor bedrijven gaat niet ver genoeg voor GroenLinks en PvdA, terwijl het bedrijfsleven juist oproept af te zien van een nationale belasting.
Dat brengt premier Rutte en VVD-minister Wiebes van Klimaat in grote problemen. Het kabinet zit klem tussen de wensen van toekomstige gedoogpartners GroenLinks en PvdA – die straks nodig zijn voor een meerderheid in de Eerste Kamer – en de wensen van het bedrijfsleven.
FvD
Forum voor Democratie heeft in een brief aan de Eerste Kamer opgeroepen de Klimaatwet pas te behandelen als de nieuwe senaat is geïnstalleerd.
In een brief, gericht aan huidig voorzitter Ankie-Broekers Knol, schrijft FvD-lijsttrekker Henk Otten dat Forum anders een kans wordt ‘ontnomen’ om aan het debat mee te doen.
De Klimaatwet is al aangenomen in de Tweede Kamer, maar moet nog door de Eerste Kamer. De senaat bepaalde juist onlangs dat de Klimaatwet op 14 mei 2019 zal worden behandeld. De nieuwe Eerste Kamer komt pas voor het eerst bijeen op 11 juni 2019. Het is normaal dat de Eerste Kamer juist zoveel mogelijk lopende wetsontwerpen nog in de oude samenstelling behandelt.
50plus
En 50Plus is er nog niet uit of de seniorenpartij eind mei in de Eerste Kamer tegen de klimaatwet zal stemmen. Eerder steunde de partij de veelbesproken initiatiefwet wél met overtuiging in de Tweede Kamer.
Volgens Eerste Kamerlid Jan Nagel zullen de twee Senatoren van 50Plus pas na de behandeling van de klimaatwet beslissen of ze de initiatiefwet steunen, laat hij telefonisch aan deze krant weten.
Het besluit van de 50Plus-Senatoren heeft hoe dan ook geen grote gevolgen; het plan van de overgebleven zeven Kamerfracties zal in de Senaat een ruime meerderheid halen.
Tegen
Opmerkelijk genoeg suggereerde fractieleider Henk Krol vanmorgen in de Volkskrant nog dat 50Plus overweegt in de Eerste Kamer tégen de klimaatwet te stemmen. Hij sprak in de krant van een ‘heel duidelijk’ signaal door de kiezers, dat een tegenstem van de seniorenpartij zou rechtvaardigen.
Klimaatwet
De klimaatwet is oorspronkelijk ingediend door GroenLinks, PvdA, SP, D66, ChristenUnie, VVD en CDA. Later kwam 50Plus daarbij. In de wet wordt vastgelegd hoe het Nederlandse klimaatbeleid invulling geeft aan het akkoord van Parijs.
Telegraaf 28.03.2019
Vertraging definitief klimaatakkoord
Een definitief klimaatakkoord, ondertekend en goedgekeurd door het parlement en kabinet, zal volgens Ed Nijpels pas in juni 2019 van dit jaar klaar zijn. Aanvankelijk werd gerekend op december vorig jaar. De industrie moet nog veel werk verzetten.
Dat zei zei Nijpels, de voorzitter van het overlegorgaan dat de conceptklimaatplannen bedacht, woensdag tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer.
Uit doorrekeningen van de klimaatplannen door het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bleek dat het doel van 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 met alle conceptvoorstellen waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Telegraaf 20.03.2019
Herberekening energierekening PBL
Na een storm van kritiek heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nieuwe berekeningen gemaakt over de hoogte van de energierekening. De rekenmeesters voorspellen voor 2020 nu opeens een veel hogere energierekening.
Het kabinet gebruikte eerder oude PBL-ramingen bij beweringen dat de energienota dit jaar wel zou meevallen. Het CBS corrigeerde dat later: de gemiddelde stijging is dit jaar zo’n 340 euro. Het planbureau rekent nu voor dat huishoudens volgend jaar 228 euro meer betalen ten opzichte van de oude voorspelling uit 2017.
Peiling 19.03.2019
Nederlanders zijn iets positiever geworden over de klimaatplannen van het kabinet, blijkt dinsdag uit onderzoek door I&O Research in opdracht van het AD.
33 procent van de respondenten oordeelt positief over het vorige week door premier Mark Rutte aangekondigde klimaatbeleid. 27 procent van de ondervraagden is negatief over de plannen.
Drie weken geleden was nog ruim een kwart van de Nederlanders positief en een derde negatief over het beleid.
Nederlanders zijn vooral tevreden over het besluit om een CO2-belasting voor bedrijven in te voeren. Ruim 76 procent is daar tevreden mee.
‘VVD-achterban waardeert leiderschap Rutte’
Ook de verlaging van de energierekening voor burgers scoort goed: 73 procent van de kiezers steunt die maatregel. GroenLinks wordt gezien als ‘winnaar’ van de nieuwe klimaatplannen, op de voet gevolgd door D66.
Peiling 17.03.2019
De nieuwe klimaatdeal waar het kabinet en de coalitiepartijen de afgelopen week mee kwamen wordt door Nederlanders gezien als verkiezingsstunt. Meer dan 70 procent van de bevolking denkt dat de ommezwaai gebeurde, omdat de Statenverkiezingen op stapel staan. Dat blijkt uit een peiling van Maurice de Hond.
AD 15.03.2019
In de deal kondigden premier Rutte en minister Wiebes (Economische Zaken) aan dat ze bedrijven een hogere CO2-belasting willen laten betalen en dat de overheidsbelasting op de energierekening omlaag gaat. Daarnaast moeten sommige autoplannen van tafel.
AD 19.03.2019
Het gaat om het extra verhogen van de motorrijtuigenbelasting en een nieuwe klimaattaks op autobezit. Een verhoging van accijns op diesel en benzine zit nog wel in het vat, evenals een andere klimaattaks van 350 euro die moet worden betaald bij het kopen van een nieuwe auto.
De groene plannen werden eerder geopperd in het concept-klimaatakkoord waar het kabinet en de coalitiepartijen al maanden op kauwen. Sommige van die plannen willen VVD, CDA, D66 en CU dus aanpassen. Maar hoe ze dat precies willen gaan doen, vertellen ze pas na de verkiezingen.
De Tweede Kamer debatteert toch nog over de uitkomsten van de doorrekeningen van het concept –klimaatmaatakkoord. Een voorstel daartoe van GroenLinks-voorman Jesse Klaver kan rekenen op steun van niet alleen de voltallige oppositie, maar ook de coalitiepartijen.
Strikt genomen debatteert de Kamer vanavond over de doorrekening van het concept-Klimaatakkoord. Uit de berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt dat de plannen in het concept-Klimaatakkoord waarschijnlijk onvoldoende zijn om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen. Daar kwam bovenop dat vooral Nederlanders met een laag inkomen of een middeninkomen de rekening betalen.
De oppositie reageerde woest, maar slechts een paar uur later kondigde premier Rutte aan dat de energienota alsnog naar beneden gaat, en dat er een CO2-heffing komt voor de industrie, een wens van van onder meer GroenLinks, SP en PvdA. Die draai verandert het speelveld aanzienlijk en maakt, met de verkiezingen voor de deur, van het debat vanavond ook meer een verkiezingsdebat.
Daarbij speelt mee dat het kabinet inmiddels heeft gereageerd op de doorrekening en de oorspronkelijke plannen heeft aangepast: premier Rutte kondigde gisteren onder meer aan dat de energiebelasting voor burgers omlaag gaat en dat er toch een CO2-heffing komt voor bedrijven. De coalitie zag daarom nu geen reden meer een Kamerdebat uit te stellen tot na de verkiezingen van volgende week.
Klimaatdraai Rutte 3
Wat gaat Nederland uiteindelijk doen om in 2030 bijna de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990? Gaan we dat doel halen? Wat gaat het kosten? En wie gaat dat betalen?
Die vragen stonden vandaag opnieuw centraal in politiek Den Haag. Daar presenteerden het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving de doorrekeningen van 128 maatregelen uit het Klimaatakkoord dat in december werd gesloten.
En de antwoorden op de drie laatste vragen? Haalbaarheid: waarschijnlijk niet. Kosten: 1,6-1,9 miljard euro per jaar. Verdeling: fifty-fifty tussen huishoudens en het bedrijfsleven.
Het CPB rekende bovendien uit dat door de klimaatplannen vooral de lagere- en middeninkomens, gepensioneerden en mensen met een uitkering erop achteruitgaan.
Kabinet maakt ommezwaai
Premier Rutte en Klimaatminister Wiebes kwamen in reactie op die berekeningen meteen met een aantal aanpassingen. Ze willen daarbij tegemoetkomen aan de veelgehoorde kritiek dat bedrijven te weinig bijdragen aan het verminderen van de CO2-uitstoot en huishoudens te veel.
De snelle ommezwaai van het kabinet kwam als een grote verrassing, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Het komt omdat de planbureaus het kabinet een behoorlijk draai om de oren hadden gegeven.”
De belangrijkste aanpassingen van het kabinet:
verlaging van de energiebelasting voor burgers vanaf 2020
“verstandige” CO2-heffing voor bedrijven
voorkomen “oversubsidiëring” van nieuwe elektrische auto’s
meer “ondersteuning” van de tweedehandsmarkt elektrische auto’s
geplande verhoging van vaste lasten voor benzine-/ dieselrijders gaat niet door
landbouw levert een “grotere bijdrage” in ruil voor extra geld
er komt minder CO2-opslag
Dit alles moet volgens Rutte leiden tot een “eerlijke verdeling”. Huishoudens nemen straks een derde van de lasten voor hun rekening, bedrijven twee derde.
Belangrijk daarbij is om te vermelden dat het CPB ook verwacht dat bedrijven 80 procent van de extra kosten die ze straks moeten maken, zullen afwentelen op de consument. Producten en diensten worden dus sowieso duurder.
Rutte: lasten burgers compenseren, lasten bedrijven omhoog
Toch zijn de reacties in de politiek en van milieuorganisaties en vakbond FNV over het algemeen positief. “We moeten het nu doen met de woorden van Rutte en Wiebes, maar wij zullen het kabinet aan deze woorden houden”, zeggen Milieudefensie, Greenpeace, Natuur en Milieu, de Natuur en Milieufederaties en FNV.
De kans op politieke steun is nu wel veel groter geworden, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Altijd met een slag om de arm, maar de kans op voldoende steun is vandaag echt toegenomen. De angels lijken er wel uit nu.”
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland vrezen dat de plannen de lasten voor het bedrijfsleven te veel doen stijgen. Ze zeggen verder benieuwd te zijn hoe de CO2-heffing er precies uit komt te zien.
Maar wat alle maatregelen uiteindelijk gaan kosten, zal pas eind april blijken. Het kabinet laat zijn nieuwe voorstellen nu opnieuw doorrekenen en komt dan over anderhalve maand met definitieve klimaatplannen.
Politiek verslaggevers Marleen de Rooy en Ron Fresen geven in onderstaande video antwoord op vragen over het klimaatakkoord:
Woensdagmiddag 13.03.2019 worden de Doorrekening van de klimaatplannen gepubliceerd. Worden de CO2-doelen gehaald? Wat gaat het kosten? Wie krijgt de rekening? Een stortvloed aan cijfers en tabellen moet duidelijkheid bieden aan de kiezers, want het klimaat is hot in aanloop naar de Provinciale Verkiezingen.
Het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) geven woensdagmiddag om 13.15 uur in twee lijvige rapporten antwoorden op de drie genoemde vragen.
Deze drie centrale vragen hebben allemaal betrekking op dat ene doel in 2030: 49 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990.
Peiling vertrouwen
Het gesprek over klimaatmaatregelenmet de burger komt vanzelf. Dat stelt premier Mark Rutte in reactie op de peiling van Ipsos. Het onderzoeksbureau peilde dat een meerderheid van de Nederlanders meer betrokken wil worden bij het formuleren van maatregelen tegen klimaatverandering.
Metro 11.03.2019
Bovendien maakt de helft van de burgers zich zorgen over de financiële effecten van voorgenomen groene plannen. Slechts één op de acht burgers vindt dat er voldoende rekening wordt gehouden met de eventuele effecten op zijn portemonnee.
AD 09.03.2019
Peiling 10.03.2019
Regeringspartijen VVD, CDA en D66 verliezen volgens de jongste peiling van Maurice de Hond ruim 40 procent van hun kiezers. Omdat de meeste landelijke partijen hun eigen kiezers minder goed aan zich binden, tekent zich ook in de aanloop naar de Provinciale-Statenverkiezingen op 20 maart een verdere opkomst van de lokale en regionale partijen af, aldus De Hond.
Zij lijken daarin 3 procent van de stemmen te gaan halen. De Hond zag alleen in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in 2002 bij zoveel partijen zulke lage cijfers van kiezers die aangeven hun partij trouw te blijven.
De VVD blijft met 23 zetels de grootste partij, gevolgd door Forum voor Democratie (FVD) met negentien zetels. Samen met de PVV is FVD op dit moment goed 23 procent van de stemmen.
De lokale en regionale partijen organiseren zich ook landelijk (in de Onafhankelijke SenaatsFractie en de hervormingsbeweging Code Oranje) voor de Eerste Kamerverkiezingen. De verwachte 3 procent zou omgezet kunnen worden in twee zetels in de Eerste Kamer.
Peiling 28.02.2019
Bijna één op de drie kiezers wil het kabinet-Rutte III op 20 maart bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten straffen voor het gevoerde beleid. Dat blijkt uit de nieuwste peiling van onderzoeksbureau I&O.
Voornamelijk kiezers van de PVV (76 procent) en Forum voor Democratie (75 procent) willen de aankomende stembusgang gebruiken om af te rekenen met het huidige kabinet, blijkt uit de rondgang
Een kwart van de kiezers wil met zijn of haar stem het kabinet juist steunen. Dit zijn voornamelijk kiezers van de coalitiepartijen: VVD (82 procent), CDA (70 procent), D66 (52 procent) en ChristenUnie (50 procent). De helft van alle kiezers ‘laat helemaal niet meewegen of de coalitie wel of geen meerderheid houdt in de Eerste Kamer’.
AD 07.03.2019
Meer onvrede
De algehele onvrede over Rutte III is in de afgelopen maand verder toegenomen, blijkt ook uit de peiling. Het aandeel kiezers dat ontevreden is, is gegroeid van 59 procent in januari naar 63 procent nu. Aan de andere kant is het aandeel tevreden kiezers met vier procentpunt afgenomen tot 33 procent.
De onjuiste berekeningen over de energiekosten maken veel kiezers boos. Zowel door het geven van onjuiste informatie op zich, maar ook vanwege de extra kosten die een hogere energierekening met zich mee zal brengen.
Kiezers zijn sowieso van mening dat het kabinet te veel fouten maakt en daar te gemakkelijk mee wegkomt. Ook valt het verwijt te horen dat de lasten (bijvoorbeeld van het klimaatbeleid) te veel bij de gewone burger worden gelegd.
Peiling 27.2.2019
De coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zouden gezamenlijk 29 zetels halen. Klik hier voor de peiling in detail. Nu bezetten deze partijen samen nog 38 zetels in de senaat. Het verlies komt vooral bij CDA (5 zetels minder vergeleken met het huidige zetelaantal in de Eerste Kamer) en D66 (-4) vandaan.
ChristenUnie en VVD blijven, zoals het er nu naar uitziet, stabiel en staan op respectievelijk een plus en een min van 1 zetel vergeleken met de zetel aantallen die beide partijen nu hebben in de Eerste Kamer.
In de Peilingwijzer van eerder deze maand stond Rutte 3 al onverminderd op een fors verlies. De VVD handhaaft zich vier weken voor de Provinciale Statenverkiezingen weliswaar als grootste, maar doet dat wel met omgerekend 7 zetels minder. In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van alle beschikbare peilingen voor de Tweede Kamer, staat de partij tussen de 24 en 28 zetels.
Ook het CDA (van 19 nu naar 11 tot 13) en D66 (van 19 naar 10 tot 12) leveren flink in. De enige regeringspartij die een plus boekt is de ChristenUnie, van 5 naar 6 tot 8. In totaal zou de coalitie daarmee tussen de 18 en 21 zetels verliezen.
Steun voor coalitie op dieptepunt
Als het aan de Nederlandse kiezer ligt, houdt de huidige coalitie op dit moment slechts 47 zetels over in de Tweede Kamer. Dat is het laagste aantal sinds het aantreden van de regering. Dat meldt opiniepeilerMaurice de Hond.
Het gegoochel met de energiekosten heeft de regeringspartijen geen goed gedaan. 60 procent van de ondervraagden denkt dat de stijging van de energiekosten opzettelijk te laag is ingeschat. Ruim 60 procent vindt dat de regering dit moet rechttrekken door de energiebelasting te verlagen.
Vorig jaar rond Oud en Nieuw waren de verwachtingen nog vrij hoog gespannen. Na maanden onderhandelen zat er eindelijk een nieuw kabinet, met daarin veel nieuwe gezichten. Het oogde fris en veelbelovend.
“Het wordt het jaar van de waarheid. Want de grote ‘verbouwingen’ die het kabinet nog op zijn lijstje heeft staan, moeten dan hun beslag krijgen.”
Het gaat dan vooral om verbouwingen die vorig jaar niet zijn gelukt en als hoofdpijndossiers op tafel zijn blijven liggen.
Welke onderwerpen zijn blijven liggen?
– Betere positie zzp’ers. Het kabinet slaagde er in 2018 niet in met een plan te komen om de lage tarieven en schijnzelfstandigheid van zelfstandigen aan te pakken. En om voor zzp’ers een betere arbeidsongeschiktheidsverzekering en een goede pensioenopbouw te regelen. Er werd een onderzoek ingesteld dat in 2019 uitkomst moet bieden.
– Besluit over de opening van Lelystad Airport om vakantievluchten van Schiphol over te nemen. De opening is al twee keer uitgesteld en nog steeds is het onzeker of het in 2020 wel gaat lukken. “Het wordt steeds ingewikkelder“, zei minister Van Nieuwenhuizen onlangs.
– Een nieuw pensioenstelsel. In november 2018 klapte het overleg tussen werkgevers, vakbonden en het kabinet over een pensioenstelsel voor de toekomst. De verwachting is dat minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zelf met een nieuw voorstel komt.
– Het ontwerp-klimaatakkoord, dat op 21 december 2018is gepresenteerd. Na doorrekening door het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau zal het kabinet bekijken welke voorstellen voor CO2-reductie het overneemt. Belangrijke vraag daarbij is of de maatregelen niet te veel op de koopkracht van de burger drukken.
Telegraaf 21.02.2019
Van Vertrouwen naar Wantrouwen
Inmiddels lijkt de stemming omgeslagen. Het wantrouwen in het kabinet groeit. En inmiddels gaan mensen in gele hesjes en met anti-Rutte-slogansde straat op. En op de sociale media regent het grieven over een regering die wel oog zou hebben voor multinationals, maar ondertussen de energierekening en de btw op de dagelijkse boodschappen verhoogt.
Telegraaf 20.02.2019
In september 2018 meldde Elsevier Weekblad al dat de energierekening dit jaar fors hogeruitvalt en burgers uiteindelijk opdraaien voor de verduurzamingsrekening. In plaats van de grootverbruikers industrie en landbouw krijgen burgers en kleine bedrijven de rekening gepresenteerd. Dit komt door vrijstellingen voor de industrie en doordat de belasting lager wordt naarmate het verbruik omhoog gaat.
Huishoudboekje
Het consumentenvertrouwen is voor het eerst sinds vier jaar onder nulgezakt. Inmiddels lijkt de stemming omgeslagen.
Telegraaf 20.02.2019
Het wantrouwen in het kabinet groeit. Voor in het eerst in vier jaar tijd zijn consumenten negatief over hun eigen huishoudboekje en het economisch klimaat. De fors hogere energierekening en de btw-verhoging hakken er hard in.
AD 20.02.2019
In Nederland betaal je veel meer voor stroom en gas dan in de meeste andere Europese landen. Dat concludeert www.Energievergelijk.nl. Het is olie op het vuur, nadat bekend werd dat Nederlanders dit jaar honderden euro’s meer kwijt zijn aan gas en elektra dan eerder.
Telegraaf 23.02.2019
Volgens de analyse die is gebaseerd op de Household Energy Price Index liggen de prijzen voor elektra in ons land 28 procenthoger dan gemiddeld in Europa, maar gas is relatief nog duurder. “Dat hebben Nederlandse huishoudens vooral te danken aan de hoge belastingen’’, aldus Koen Kuijper van http://www.Energievergelijk.nl.
AD 21.02.2019
“53 procent van onze totale gasrekening bestaat uit energiebelasting en btw. In geen enkel ander Europees land is dit aandeel zo groot.”
De afgelopen weken gaat het in veel huishouders over bijna niets anders meer: alles is duurder maar de inkomsten zijn niet of nauwelijks gestegen. Zo is de energierekening flink omhoog gegaan, zijn de dagelijkse boodschappen prijziger geworden en is bij velen het eerste loonstrookje van het nieuwe jaar ondanks de beloftes toch tegengevallen.
Mensen merken het al met al in de portemonnee en dáár heeft het consumentenvertrouwen direct onder te lijden, zo bewijst het nieuwste consumentencijfer van het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS). Deze maand komt het vertrouwen uit op -2, het laagste peil sinds vier jaar. Een duidelijke omslag, erkent CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. Er zijn nu meer mensen negatief dan positief.
Uiteindelijk blijken Nederlanders dit jaar dus fors meer voor gas en licht te moeten gaan betalen dan het kabinet claimde, bleek dit weekend uit berekening van het CBS. Een gemiddeld huishouden is bijna 2100 euro kwijt: 334 euro meer dan vorig jaar. Het kabinet deed de stijging eerst af als onzin, maar gaf daarna aan deze krant toe dat er achterhaalde cijfers zijn gebruikt bij het voorspellen van de energieverhoging, waardoor die lager uitkwam.
Vragen over het Planbureau
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) moest direct in de Kamer tekst en uitleg geven over de blunder. De Kamer heeft ook flinke twijfels over de vraag of het Planbureau wel in staat is om het Klimaatakkoord goed door te rekenen.
Het Planbureau doet daarom in een verklaring uitgebreid uit de doeken wat de verschillende overwegingen waren bij het gebruik van de oude cijfers. Zo was het in 2018 ‘onmogelijk en weinig zinvol’ om aan nieuwe cijfers te werken terwijl het Klimaatakkoord nog in de maak was.
‘Ten tweede was de beschikbare capaciteit geheel nodig om de analyses ten behoeve van het Klimaatakkoord te maken’, is te lezen. Alle betrokken partijen, inclusief de ministeries, stemden daarmee in, benadrukt het PBL.
CDA vertrouwt niet op berekeningen planbureau elektrische auto’s
Gisteren waren cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) ook het middelpunt van discussie. De energierekening valt dit jaar veel hoger uit dan verwacht, en ook veel hoger dan het kabinet had voorgespiegeld.
De inschattingen van het PBL bleken oud te zijn. Ze kwamen uit de Nationale Energieverkenning(NEV) 2017. Het planbureau had door de drukte rond het concept-Klimaatakkoord geen tijd gehad in 2018nieuwe berekeningen te maken.
Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft het PBL gisteren alsnog opdracht gegeven om de Energieverkenning bij te werken, zodat het kabinet een betere inschatting kan maken van de gevolgen. Wiebes verklaarde eerder al dat het kabinet duidelijker had moeten zeggen dat de inschattingen voor de energienota van 2019 waren gebaseerd op cijfers van meer dan een jaar oud.
Het Centraal Planbureau (CPB) bekijkt op dit moment of de koopkrachtplaatjes die het kabinet met Prinsjesdag bekendmaakte bijgesteld moeten worden vanwege de enorme stijging van de energieprijzen. Samen met de bijgestelde koopkrachtplaatjes van het Centraal Planbureau zijn dit voor het kabinet belangrijke cijfers om dit jaar het beleid op te baseren.
Klimaatakkoord
Maar de vraag is of Wiebes die nieuwe cijfers gaat krijgen. Want de tientallen rekenmeesters van het PBL en het Centraal Planbureau werken nog steeds hard aan de doorrekeningen van het klimaatakkoord. Aan de NOS laat het PBL weten hierbij toch weer uit te gaan van de cijfers uit de NEV 2017.
Volgens een woordvoerder moet dat geen problemen opleveren. “Dat die cijfers oud zijn is maar relatief, want het klimaatakkoord gaat over de periode tot 2030. Schommelingen in de huidige energieprijzen hebben niet veel effect op het beleid in 2030.” De berekeningen zijn een week voor de verkiezingen klaar en gaan naar verwachting tot veel politieke discussie leiden.
Vragen vanuit de Tweede Kamer
De Tweede Kamer wilde namelijk weten hoe het kan dat het kabinet herhaaldelijk heeft verkondigd dat het met stijging van de energierekening niet zo’n vaart zou lopen. ,,Laten we mensen niet bang maken’’, zei staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat notabene nog afgelopen december 2018 in de Tweede Kamer.
,,Kwalijk’’, zegt PvdA-Kamerlid William Moorlag. ,,Het kabinet gebruikt totaal andere cijfers dan waar het CBS nu mee op de proppen komt. Dat kan gewoon niet. Dit ondermijnt het vertrouwen van burgers in de overheid. Het lijkt wel of de koopkrachtplaatjes zijn gebaseerd op modellen die door Hans Klok zijn ontworpen.’’
Ook regeringspartij VVD is kritisch. ,,Ik heb hier zelf ook vragen bij en wil graag weten waar dit verschil vandaan komt en hoe het te verklaren is’’, zegt VVD’er Dilan Yeşilgöz-Zegerius. Volgens GroenLinks verergert het kabinet de zorgen over klimaatbeleid. ,,Dit soort onvoorzichtige voorspellingen werkt contraproductief’’, stelt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee.
NU 22.05.2019 Vooral het CDA in de Eerste Kamer is kritisch op de Klimaatwet van GroenLinks en PvdA, die de christendemocratische partij als een van de acht partijen in de Tweede Kamer heeft medeondertekend.
Dat bleek dinsdag tijdens de behandeling van de Klimaatwet, die in 2016 is ontworpen door GroenLinks en PvdA en later steun kreeg van VVD, CDA, D66, ChristenUnie, SP en 50PLUS.
Het voorstel wordt zo breed gesteund, dat de wet het bij de stemmingen volgende week toch wel zal halen, maar toch hadden de christendemocraten dinsdag kritiek.
CDA-senator Joop Atsma hamerde er in het debat met de acht initiatiefnemers en minister Eric Wiebes (Klimaat) op dat burgers en bedrijven behoefte hebben aan voorspelbaar en helder overheidsbeleid.
Die elementen mist Atsma. Zo regelt de Klimaatwet dat het kabinet elk jaar een klimaatbegroting opstelt. Daarbij wordt iedere vijf jaar, met een doorkijk naar tien jaar, een klimaatplan opgesteld. “Wat is de stip op de horizon? Welke garanties van voorspelbaarheid zijn er?”, vraagt Atsma zich af.
CDA twijfelt of er voldoendetoewijding is
Ook twijfelt Atsma aan de toewijding van de indieners, omdat er gaandeweg concessies zijn gedaan om zoveel mogelijk partijen mee te krijgen. Zo werd het doel voor CO2-reductie al in een vroeg stadium verlaagd van 55 naar 49 procent in 2030. Verder zijn de doelen juridisch niet afdwingbaar, waardoor er geen harde eisen in de wet komen te staan. De CDA’er vroeg zich daarom af of er wel “commitment” is na zoveel compromissen.
Jesse Klaver (GroenLinks), die de Klimaatwet als eerste indiener in de senaat verdedigde, gaf ruiterlijk toe dat hij niet helemaal zijn zin heeft gekregen. Maar hij verzekerde de CDA-senator dat de toewijding bij de partijen groot is. “Dit is de intentie die wij allemaal hebben en ik hoop dat we die heel lang vasthouden”, zei Klaver.
Hij benadrukte dat de wet een kader vormt. Een routekaart waarop de doelen staan, zoals 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 en 95 procent minder in 2050. De inhoud moet komen uit het nog op te stellen klimaatakkoord.
Het CDA en VVD zijn binnen de coalitie met D66 en ChristenUnie duidelijk het meest kritisch als de klimaatplannen ter sprake komen. De partijen vrezen vooral voor hoge energierekeningen bij huishoudens en een ongelijk speelveld voor het bedrijfsleven. Toch zijn het CDA en VVD in de formatie akkoord gegaan met de klimaatambities van dit kabinet.
De partijen zullen volgende week naar alle waarschijnlijkheid dan ook instemmen met de Klimaatwet. Want hoewel Atsma zich dinsdag opwierp als een van de grootste criticasters, wekte hij niet de indruk dat het CDA de wet niet zou gaan steunen.
PVV, PvdD en SGP zullen tegenstemmen
De PVV, Partij voor de Dieren (PvdD) en SGP zullen dat in ieder geval niet doen, lieten de senatoren weten. De partijen steunden de wet in de Tweede Kamer al niet en zijn in de tussentijd niet van gedachten veranderd.
De PVV twijfelt aan de invloed van de mens op de klimaatverandering en aan de haalbaarheid en betaalbaarheid van de plannen. Voor de PvdD gaan de maatregelen juist niet ver genoeg. De SGP heeft vooral bezwaar tegen het gebrek aan juridische afdwingbaarheid.
50PLUS-leider Henk Krol zinspeelde er in april nog op dat de senaatsfractie tegen zou stemmen, ondanks de handtekening die de partij zelf onder de wet had gezet. De uitkomst van de Provinciale Statenverkiezingen met het klimaatsceptische FVD als grote winnaar zou dat rechtvaardigen, vond Krol. Maar 50PLUS-senator Jan Nagel was tijdens het debat een stuk minder stellig.
NOS 22.05.2019 Het kabinet trekt dit jaar eenmalig 400 miljoen euro extra uit om de klimaatdoelen te halen. Daarna wordt er jaarlijks 110 miljoen euro extra vrijgemaakt.
Dat heeft de coalitie besloten in overleg over de Voorjaarsnota, melden bronnen aan de NOS. Het geld wordt gereserveerd voor de klimaatplannen, die volgende maand worden gepresenteerd.
Tweedehands elektrische auto
Een deel van het bedrag gaat naar een warmtefonds. Dat is een fonds waar huizenbezitters aanspraak op kunnen maken als ze hun woning duurzamer willen maken. Daarnaast wordt het extra geld gebruikt om de aanschaf van tweedehands elektrische auto’s te stimuleren en woonwijken van het gas af te krijgen. Welke bedragen naar de afzonderlijke doelen gaan is nog niet duidelijk.
Eerder had het kabinet al bekendgemaakt eenmalig 500 miljoen euro vrij te maken om het vonnis in de Urgendazaak na te komen. Ook is in het regeerakkoord al afgesproken dat er jaarlijks 300 miljoen naar het klimaat gaat. Het geld uit de voorjaarsnota komt daar dus nog eens bovenop.
Geld vrijmaken voor klimaat ligt politiek erg gevoelig, ook binnen de coalitie. D66 en de CU willen de ambitie van ‘het groenste kabinet ooit’ waarmaken, terwijl VVD en CDA terughoudender zijn.
Is het veel?
Dit bedrag is nog niet voldoende om de plannen uit het concept-klimaatakkoord helemaal uit te voeren. Daar is meer voor nodig. Het Planbureau voor de Leefomgeving berekende begin dit jaar dat de kosten van het klimaatakkoord zullen oplopen tot 1,6 à 1,9 miljard euro per jaar in 2030. Dat geld komt deels van overheid en deels van de burgers.
De Voorjaarsnota wordt deze maand nog besproken in de ministerraad. Eerder lekte al uit dat het kabinet ook honderden miljoenen extra uittrekt voor de jeugdzorg en defensie. In veel gevallen komt dat extra geld vrij omdat het kabinet meevallers heeft op andere begrotingen.
Dit jaar gaat er nog eens eenmalig 400 miljoen euro van het kabinet naar groene plannen.Ⓒ ANP
Telegraaf 22.05.2019 Het kabinet trekt honderden miljoenen euro’s extra uit voor klimaatbeleid. Dit jaar gaat er eenmalig nog eens 400 miljoen van het kabinet naar groene plannen.
Dat staat in de Voorjaarsnota van het kabinet, zo bevestigen bronnen na berichtgeving van de NOS. Jaarlijks komt er circa 110 miljoen euro extra beschikbaar voor groen beleid.
Deze grote bedragen komen nog eens bovenop het half miljard dat het kabinet eind vorig jaar al extra reserveerde voor duurzame plannen. Dat is vooral bedoeld om de uitstoot versneld omlaag te brengen, wat het kabinet na juridische druk van actiegroep Urgenda moet doen.
Naar verluidt wordt het geld gestoken in een fonds waarmee huizenbezitters hun woning duurzamer kunnen maken. Ook wordt er geld gereserveerd om de aanschaf van tweedehands elektrische auto’s te bevorderen.
AD 22.05.2019 Het kabinet trekt dit jaar eenmalig 400 miljoen euro extra uit om de klimaatdoelen te halen. Daarna wordt er jaarlijks 110 miljoen euro extra vrijgemaakt. Dat heeft de coalitie besloten in overleg over de Voorjaarsnota, melden bronnen aan de NOS. Het geld wordt gereserveerd voor de klimaatplannen, die volgende maand worden gepresenteerd.
Een deel van het bedrag gaat naar een warmtefonds. Dat is een fonds waar huizenbezitters aanspraak op kunnen maken als ze hun woning duurzamer willen maken. Daarnaast wordt het extra geld gebruikt om de aanschaf van tweedehands elektrische auto’s te stimuleren en woonwijken van het gas af te krijgen. Welke bedragen naar de afzonderlijke doelen gaan is nog niet duidelijk.
Eerder had het kabinet al bekendgemaakt eenmalig 500 miljoen euro vrij te maken om het vonnis in de Urgendazaak na te komen. Ook is in het regeerakkoord al afgesproken dat er jaarlijks 300 miljoen naar het klimaat gaat. Het geld uit de voorjaarsnota komt daar dus nog eens bovenop.
De Klimaatwet legt CO2-doelstellingen tot 2050 vast.
Telegraaf 21.05.2019 Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer ging zichzelf feliciterend akkoord met de Klimaatwet, maar in de Eerste Kamer klinken twijfels. Vandaag gaat de senaat, zónder Forum voor Democratie, in debat over de initiatiefwet.
De Klimaatwet legt CO2-doelstellingen tot 2050 vast en maakt het thema klimaat daarmee de komende decennia een onderwerp waar kabinetten verplicht mee aan de bak moeten.
Fractievoorzitters en klimaatwoordvoerder van VVD, CDA, D66, CU, PvdA, GL, SP en 50Plus feliciteerden elkaar eind vorig jaar uitgebreid in de Tweede Kamer, maar een aantal van deze partijen heeft in de senaat bedenkingen bij de wet.
Gezichtsverlies
Zo heeft CDA-senator Atsma eerder aangegeven dat hij nog niet enthousiast is. De christendemocraat heeft vooral twijfels over de invloed die het parlement kan uitoefenen op de zogeheten ’klimaatplannen’ die kabinetten volgens de initiatiefwet moeten maken. De SP wil meer invloed voor het parlement.
VVD-senator Klip-Martin heeft in het debat laten weten dat „leden van de fractie sympathie hebben voor het voorstel.” De liberaal suggereerde verdeeldheid door te zeggen dat er „kritische geluiden” zijn in haar fractie.
Vanwege de grote hoeveelheid initiatiefnemers lijkt een meerderheid in de senaat gegarandeerd. Desondanks zou een tegenstem uit eigen gelederen gezichtsverlies betekenen.
Het debat in de Eerste Kamer wordt gevoerd zonder Forum voor Democratie. De partij boekte een grote overwinning bij de recente provinciale verkiezingen met de belofte dat ze er alles aan zouden doen om de Klimaatwet van tafel te krijgen. Ondanks een verzoek van FvD vond de huidige senaat het niet noodzakelijk om van de planning af te wijken. De stemming is volgende week dinsdag, tijdens de laatste reguliere vergadering van de Eerste Kamer in oude samenstelling.
Luchtfietserij
PVV-senator Van Strien kwam dinsdag als eerste aan het woord. „Luchtfietserij”, noemde hij de initiatiefwet „De gevolgen zijn niet te overzien. Wij willen dat u gewoon vlees kunt blijven eten, zo lang kunt douchen als u wilt en auto kunt blijven rijden. Deze klimaatwet moet zo snel mogelijk door de shredder.”
D66 en ChristenUnie zijn wel enthousiast. „Er is daadkracht nodig”, zei D66-senator Pijlman. „Ons land is een Deltaland, zestig procent van ons land is extreem gevoelig voor overstromingen. Klimaatverandering betekent voor ons land een extra uitdaging.” GroenLinks-senator Binnema jubelde zelfs over een „historisch moment.”
Schalk, Eerste Kamerlid voor de SGP, kwam met technische kritiek op de wet: „Er is niet eens een begin van een deugdelijke financiële dekking.” Ook stelde hij dat bij de burger ’doorgeschoten klimaatmaatregelen niet gewenst zijn’. Volgens hem is de verkiezingsoverwinning van Forum daar een bewijs van.
BB 10.05.2019 De VNG wil dat gemeenten meer tijd krijgen om de eerste versie van hun regionale energiestrategie op te stellen. Die hoeft dan pas anderhalf jaar (in plaats van een jaar) na inwerkingtreding van het Klimaatakkoord te zijn afgerond. Daarnaast moet er extra geld op tafel komen.
Warmtenetten
Dat schrijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) deze week in een brief aan de leden. Ook moet eerst beter worden geduid hoe gemeenten succesvol warmtenetten kunnen realiseren. Dat probleem speelt vooral in gebieden waar warmtenetten niet rendabel lijken. Het opslaan en distribueren van warmte moet eveneens verder worden onderzocht.
Woonlasten
Verder plaatst de VNG een voorbehoud bij de ambitie om anderhalf miljoen woningen te verduurzamen zonder extra kosten voor de bewoner/eigenaar. De VNG wil het daarvoor gehanteerde begrip ‘woonlastenneutraliteit’ eerst verder uitgewerkt zien.
Proeftuinen
Eerder al vroeg de VNG meer geld van het rijk voor de proeftuinen aardgasvrije wijken (nu 150 miljoen euro), waarin gemeenten experimenteren met het verduurzamen van buurten. Daarover lopen gesprekken. Ook moet er extra geld op tafel komen om de uitvoeringskosten van de energietransitie na 2021 te dekken. De Raad voor Openbaar Bestuur verricht daar op dit moment een eerste, verkennend onderzoek naar.
Gas afkoppelen
Op het verlanglijst van de VNG prijkt ook een uitdrukkelijker bevoegdheid voor gemeenten om wijken van het aardgas te mogen afkoppelen. De gemeentelijke gasaansluitplicht, waar halsstarrige huiseigenaren zich nog steeds op kunnen beroepen, zou op korte termijn moeten worden vervangen door het ruimer te interpreteren warmterecht. Nu is dat alleen voor nieuwbouw het geval. Daar is aansluiting op het gas sinds 1 juli 2018 verboden.
NU 07.05.2019 De zogenoemde ‘Gele Hesjes’ zijn dinsdag op bezoek geweest bij premier Mark Rutte. Na de zomer volgt er een tweede ontmoeting. De premier zal in de tussentijd het manifest en de wensen van de activisten bestuderen, laat de groep weten.
Rutte had de actievoerders begin maart uitgenodigd, toen hij ze tegenkwam op verkiezingscampagne in Roermond. Dinsdag kwamen vijf vertegenwoordigers van de Nederlandse tak van de beweging, onder wie Desirée van Deurse, naar het Binnenhof.
De ‘Gele Hesjes’-protestbeweging ontstond vorig jaar in Frankrijk uit onvrede over hoge brandstofprijzen en de kosten van levensonderhoud. Sindsdien is er ook een Nederlandse tak actief en werden er in de afgelopen maanden acties gevoerd in verschillende steden, geïnspireerd door de Fransen.
Afgelopen februari demonstreerden ongeveer honderd ‘Gele Hesjes’ in Hilversum bij het gebouw van de NOS, omdat ze vonden dat ze te weinig aandacht kregen van de media.
AD 07.05.2019 De tientallen gele hesjes in Nederland gaan door met hun demonstraties, ook na een gesprek met premier Rutte. ,,Het is heel moeilijk om afspraken met hem te maken’’, zegt Elbert Westerbeek (51) over het bezoek aan het Torentje.
Twee van de vijf gele hesjes die maandagavond bij premier Rutte op bezoek waren, weigerden hem voorafgaand aan het gesprek een hand te geven. Omdat ze ‘geen respect voor hem hebben’, zo verklaarden ze. De delegatie van demonstranten praatte met Rutte over problemen in de Nederlandse samenleving.
Ook vroegen ze hem om op te stappen als premier. Want volgens de gele hesjes is het kabinet onder leiding van Rutte de veroorzaker van veel problemen, zoals armoede, hoge belastingen en de vastgelopen woningmarkt. ,,Maar hij zei dat hij niet vertrekt’’, aldus Ingeborg Westerhoff (55) na afloop.
Heftige emotie bij Elbert (51) van de gele hesjes, die in gesprek ging met premier Rutte. “Het was een heel pittig gesprek, omdat je heel alert moet zijn.” @ADPolitiek35 6:58 PM – May 7, 2019
Of het gesprek wel zin heeft gehad, weet Westerhoff niet zo goed. ,,Ja, hij heeft naar ons geluisterd. Maar ik denk nog steeds dat zijn uitnodiging een verkiezingsstunt was, vanwege de Europese verkiezingen die eraan komen. Wel heeft hij beloofd dat er na de zomer een vervolggesprek komt.’’
Elbert Westerbeek (51) uit Emmen is positiever. Hevig geëmotioneerd verlaat hij het Torentje. ,,Het vreet aan je’’, zegt hij. ,,Het is heel moeilijk om afspraken met Rutte te maken. Ik moest heel erg aandringen. Wij willen concrete antwoorden en concrete afspraken. Wij willen de mensen in Nederland weer hoop geven.’’
De betogers hebben een manifest aan Rutte overhandigd. ,,Ik heb het idee dat Rutte serieus naar ons heeft geluisterd’’, zegt Westerbeek. ,,Of hij ons ook écht serieus neemt, weet ik niet zeker. Of hij neemt ons serieus, of hij kan het heel goed spelen.’’
Zelf liet Rutte na afloop van het gesprek weten dat het kabinet ‘begrijpt dat er zorgen en onzekerheid leven bij de mensen’. ,,Daarom zijn en blijven we met iedereen in gesprek, ook met mensen die het met ons oneens zijn.’’
Hoewel de premier volgens de gele hesjes heeft beloofd ‘punten van zorg uit te zoeken’ en ‘dingen te verbeteren’, gaan hun acties gewoon door. De demonstranten, waarvan er maandag tientallen naar het Binnenhof waren gekomen, gaan de komende weken de straat op in Nijmegen, Den Haag en Rotterdam.
NOS 07.05.2019 Premier Rutte heeft een delegatie van de gele hesjes ontvangen op het Torentje. Ze kwamen met hem praten over problemen in de Nederlandse samenleving. Volgens de protestbeweging zijn er veel voorbeelden uit de praktijk waar het misgaat, door het regeringsbeleid.
Enkele tientallen mensen in gele hesjes hadden zich verzameld op het Plein bij de Tweede Kamer. Een delegatie van vijf mensen mocht uiteindelijk van de politie het Binnenhof op, en bij de premier naar binnen.
Die stond met uitgestoken hand bij de deur van zijn werkkamer, maar twee leden van de delegatie negeerden dat. Ze liepen zonder een hand te geven naar binnen, een van hen met een telefoon aan het oor. Veel mensen uit de protestbeweging houden Rutte verantwoordelijk voor veel maatschappelijke problemen.
Rutte had de demonstranten uitgenodigd na een campagnebijeenkomst in Roermond begin maart. Hij sprak daar met Desirée van Deurse van de gele hesjes. Zij kwam vandaag met vier anderen naar Den Haag.
Na afloop sprak Van Deurse van een respectvol gesprek met Rutte. “We hebben het nu met woorden gedaan, nu moeten de daden nog volgen.” Volgens Van Deurse is het de bedoeling dat Rutte na de zomer opnieuw met de gele hesjes praat.
Dan heeft hij ook het manifest gelezen dat ze hem vanmiddag aanboden. Dat heeft als conclusie dat de regering moet opstappen omdat die incompetent is. Die conclusie blijft wat de gele hesjes betreft gewoon staan.
Na afloop wel een hand
Een van de vrouwen die bij binnenkomst Rutte niet de hand schudden, zei dat ze dat deed omdat ze geen respect voor hem had. “Maar na afloop heb ik hem wel een hand gegeven, omdat ik het gevoel heb dat we wel wat zijn opgeschoten. Ik heb weer een heel klein beetje hoop.”
Toch heeft ze nog steeds geen hoge pet op van de premier. “Hij leeft in een bubbel. Hij kan urenlang praten zonder iets te zeggen. Hij geeft nooit concreet antwoord.”
Verschillende beweegredenen
De gele hesjes demonstreerden de afgelopen maanden op verschillende plekken in het land, naar voorbeeld van de gele hesjes in Frankrijk. In Nederland hebben de demonstranten verschillende beweegredenen om de straat op te gaan. Een deel loopt vooral te hoop tegen immigratie, een ander deel is boos op de EU, multinationals of de globalisering.
Eind vorig jaar liep een demonstratie van de gele hesjes in Den Haag uit de hand. De politie greep in toen er vuurwerk werd afgestoken en vernielingen werden aangericht. De laatste tijd trekken de demonstraties van de gele hesjes nog maar weinig mensen.
Mark Rutte
@MinPres
Ik ontving een afvaardiging van de gele hesjesbeweging in het Torentje. Het kabinet begrijpt dat er zorgen en onzekerheid leven bij mensen. Daarom zijn en blijven we met iedereen in gesprek, ook met mensen die het met ons oneens zijn. https://t.co/3d702diHTd
BB 06.05.2019 Het klimaatakkoord van Parijs, het Energieakkoord en de Klimaatwet in wording; ontwikkelingen waaruit blijkt dat ecologische, economische en sociale uitdagingen Nederland nu echt dwingen tot het maken van een transitie naar duurzame energie. Deze transitie is enorm: acht miljoen gebouwen in Nederland moeten van het aardgas af, worden geïsoleerd en voorzien van duurzame energie. En dat alles onder regie van de gemeenten.
Nieuwe vormen van energie worden vaker decentraal georganiseerd, burgerparticipatie neemt toe en oplossingen zijn sterk afhankelijk van de lokale situatie. Dit maakt het huidige speelveld complex en vaak gefragmenteerd, maar brengt ook kansen mee voor samenwerking tussen gemeenten en bewoners. Toch zijn de gemeente en bewoners vaak nog niet met elkaar in gesprek.
Inzicht in dit speelveld is van belang, om als gemeente effectief te kunnen acteren in dit proces. Hoe kan uw gemeente haar regierol in dit proces vervullen? En hoe maakt u, passend bij de lokale situatie, hierbij de juiste afwegingen? Denk daarbij aan procesmatige keuzes zoals het betrekken van bewoners en bottom-up initiatieven, gedragen planvorming en het benodigd immaterieel kapitaal.
KplusV heeft een afwegingsmodel ontwikkeld om deze route te bepalen. In dit artikel delen wij op welke manier de gemeente inzicht kan krijgen in het speelveld en op basis daarvan de juiste route kan bepalen. Vervolgens zoomen we in op het betrekken van bewoners en andere initiatieven in deze route. Wij gaan graag met u in gesprek om van gedachten te wisselen over hoe uw gemeente deze route concreet kan invullen.
Op veel plekken ontstaan ambitieuze plannen en deze plannen komen niet alleen van lokale overheden. Op wijkniveau ontstaan ook veel (bewoners) initiatieven. Veel gemeenten staan daardoor voor de uitdaging om deze initiatieven optimaal te ondersteunen en te verbinden met de transitie opgave. De manier waarop de gemeente dit kan aanpakken is afhankelijk van de lokale situatie. Het canvas helpt om stakeholders in de wijk maximaal te betrekken.
Van fragmentatie naar coöperatie
Bewoners of ‘koplopers in de wijk’ krijgen al langer energie van energie in de wijk en hebben van daaruit initiatieven gestart. Veel gemeenten ondersteunen deze initiatieven, bijvoorbeeld door via organisaties een netwerk en expertise te bieden. Toch vinden deze activiteiten nu nog vaak op kleine schaal plaats:
De koplopers in de wijk (met vaak technische expertise) motiveren vooral de 10% geïnteresseerden in de wijk, maar de grote massa wordt nog niet geactiveerd;
Er is een grote afstand tussen bewoners en gemeenten, zij zijn vaak nog niet met elkaar in gesprek;
Er wordt nog onvoldoende samengewerkt met marktpartijen.
De overgang naar een aardgasvrije wijk is echter complex, en kan daarom niet vanuit één partij worden opgelost. Dus wat als de hele wijk van het aardgas af moet gaan? Het juiste samenspel tussen verschillende partijen in verschillende fasen is daarbij van groot belang.
Per fase weegt de gemeente af welke stakeholders initiatief kunnen en willen nemen en hoe de gemeente deze initiatieven het beste kan ondersteunen. Zo wordt de nodige flexibiliteit ingebracht om de lokale ideeën en potentie voor vernieuwing optimaal te ontsluiten. Door in de verschillende fasen de interactie op te zoeken tussen de gemeente en de stakeholders en initiatieven in de wijk, kan eigenaarschap steeds meer in de wijk belegd worden.
In een succesvolle aanpak werken verschillende stakeholders uiteindelijk samen in een samenwerkingsverband in de wijk. Deze ‘coöperatie’ kan verschillende vormen aannemen. In de coöperatie:
Worden vanuit de bewoners niet alleen technische- maar ook sociale en organisatorische vaardigheden belegd;
Vindt er nauwe interactie plaats tussen de gemeente en de coöperatie;
Worden marktpartijen betrokken;
Kunnen afhankelijk van de lokale situatie in eerdere of latere fasen verantwoordelijkheden en beslissingen worden belegd.
Door het in beeld brengen van de verschillende fasen en bouwstenen ontstaat inzicht en overzicht in het speelveld, de kansen in een wijk en de te nemen route. Op deze route kunnen steeds meer stakeholders worden verbonden en aangehaakt in het proces, waardoor niet alleen koplopers, maar uiteindelijk de hele wijk mee kan bewegen in een gedragen transitie in de wijk.
NU 24.04.2019 Het doel van het kabinet om in 2030 de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990 wordt wel gehaald met de plannen van GroenLinks en PvdA om de uitstoot van broeikasgassen door de industrie extra te belasten, blijkt uit de woensdag gepubliceerde voorlopige berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
In het kort;
GroenLinks en PvdA werkten eigen variant CO2-heffing uit
Doel is 49 procent CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990
CO2-doelen lijken niet haalbaar met plannen van klimaattafels
Kabinet verwacht voor zomervakantie klimaatakkoord te hebben
GroenLinks en de PvdA hadden ieder een eigen variant van een CO2-heffing uitgewerkt en die laten doorrekenen, omdat de partijen de plannen van de zogenoemde klimaattafels voor de industrie te vrijblijvend vonden.
Er is een bonus-boetesysteem uitgewerkt, terwijl de partijen pleiten voor een generieke heffing waarbij de industrie sowieso een vorm van CO2-belasting betaalt.
Aan de klimaattafels zijn door verschillende partijen uit het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en overheden vele plannen bedacht die moeten leiden tot 49 procent CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990. Dit is het percentage dat het kabinet zich ten doel heeft gesteld om de opwarming van de aarde af te remmen. Uiteindelijk moeten alle plannen samen tot een klimaatakkoord leiden.
Maar uit de doorrekening bleek dat die CO2-doelen waarschijnlijk niet worden gehaald. Vooral de industriesector blijft achter. De ruim 14 megaton CO2 die deze sector moet besparen, van de in totaal 49 megaton, wordt niet gehaald.
Het PBL werkt met bandbreedtes wanneer er wordt gekeken naar CO2-besparing, omdat er veel onzekerheden zijn. In de plannen van GroenLinks en de PvdA, die meerdere varianten lieten doorrekenen, vallen de doelen in bijna alle gevallen binnen die bandbreedtes, maar niet in alle gevallen.
Opbrengsten worden teruggegeven aan huishoudens
In algemene zin kan worden vastgesteld dat met de plannen van GroenLinks en PvdA de CO2-doelen worden gehaald, de kosten voor rekening van de industrie zijn en de opbrengsten worden teruggesluisd via een lagere energierekening voor huishoudens en het stimuleren van duurzame energie voor het bedrijfsleven.
Het PBL waarschuwt wel dat de extra kosten voor de industrie ertoe kunnen leiden dat bedrijven uit Nederland vertrekken, maar dan logischerwijs nog wel CO2 blijven uitstoten. “Een risico bestaat dat bedrijven op langere termijn hun productie in Nederland zullen verminderen, stoppen of minder laten toenemen dan wanneer er geen heffing zou zijn”, schrijft het PBL.
Rutte belooft plannen PvdA en GroenLinks serieus te bekijken
Het kabinet moet nog een besluit nemen over welke klimaatmaatregelen uiteindelijk worden gebruikt en in het definitieve klimaatakkoord komen. Premier Mark Rutte heeft steeds gezegd serieus naar de plannen van de twee oppositiepartijen te kijken.
Rutte kondigde in maart aan ook te werken aan een CO2-heffing. Maar uit uitgelekte stukken zou blijken dat die heffing een stuk milder is dan de varianten van GroenLinks en PvdA.
Vanwege de CO2-heffing voor de industrie, in welke vorm dan ook, loopt de afronding van het klimaatakkoord vertraging op, zei Rutte. De premier verwacht wel voor de zomervakantie, die op 5 juli begint, klaar te zijn. Aanvankelijk was het de bedoeling dat er eind vorig jaar een akkoord zou liggen.
CO2-heffing loopt op tot 200 euro per ton CO2
GroenLinks heeft twee varianten laten doorrekenen. In de eerste variant gaat het om een heffing van 25 euro per ton CO2 in 2020, die wordt verdubbeld tot 50 euro per ton CO2 in het jaar daarop. Daarna stijgt de heffing jaarlijks tot 100 euro per ton CO2 in 2030 en uiteindelijk 200 euro per ton CO2 in 2050.
De opbrengsten gaan vooral naar de verlaging van de energierekening voor huishoudens. Ook wordt een deel gebruikt voor een belastingkorting voor de laagste inkomens en voor compensatie voor de meest vervuilende bedrijven om te voorkomen dat die naar het buitenland vertrekken en daar alsnog CO2 uitstoten.
“Ik denk dat het belangrijk is om te komen tot een breed gedragen uitwerking van de CO2-belasting”, aldus Jesse Klaver.
In de tweede variant van GroenLinks start de heffing van 25 euro per ton CO2 in 2023 en loopt die dan op tot 100 euro in 2030. Uiteindelijk komt ook deze heffing uit op 200 euro per ton CO2 in 2050.
De opbrengst gaat in deze variant in de vorm van subsidie naar bedrijven die willen verduurzamen in plaats van naar compensatie. Verder is het uitgavenpatroon gelijk aan de eerste variant. Deze heffing komt boven op de al bestaande Europese CO2-heffing (ETS).
“Ik denk dat het belangrijk is om te komen tot een breed gedragen uitwerking van de CO2-belasting”, zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver. “Onze bereidheid om hier aan te werken blijft staan. Ik vraag me wel af of VVD en CDA dat aandurven.”
‘Met verstandige heffing worden doelen wel gehaald’
De CO2-heffing van de PvdA begint op 45 euro per ton CO2 in 2021 en blijft met 2 procent per jaar stijgen. Bedrijven die al een Europese CO2-heffing betalen, krijgen korting. PvdA wil kwetsbare sectoren ontzien door deze bedrijven 20 of 40 procent minder te belasten.
PvdA-leider Lodewijk Asscher: “Met een verstandige heffing worden de klimaatdoelen wél gehaald en worden gewone huishoudens ontzien.”
Plannen van de linkse partijen voor een CO2-heffing leiden tot meer reductie van de uitstoot van CO2 dan het concept-klimaatakkoord, luidt de voorlopige conclusie van het PBL.
NOS 24.04.2019 Met de invoering van een CO2-heffing voor de industrie is het mogelijk om de klimaatdoelen te halen. Het gaat om een zogenoemde ‘platte’ heffing, die inhoudt dat bedrijven een vast bedrag betalen voor iedere ton CO2-uitstoot.
Dat blijkt uit voorlopige doorrekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) van plannen van GroenLinks en de PvdA om de CO2-uitstoot terug te brengen. Wel ontstaat bij het invoeren van een CO2-heffing het risico dat bedrijven naar het buitenland vertrekken, stelt het PBL.
De twee linkse partijen hebben het PBL gevraagd hun eigen voorstellen voor een CO2-belasting door te rekenen, omdat het bureau twijfelt aan de haalbaarheid van de plannen die in het concept-klimaatakkoord staan. De partijen denken dat hun plannen duidelijker en doeltreffender zijn. Het PBL zegt meer tijd nodig te hebben voor een definitieve doorrekening van de voorstellen.
Boete
In het concept-klimaatakkoord is een zogenoemd bonus/malus-systeem voorgesteld. Bedrijven krijgen een doelstelling opgelegd waarvoor ze subsidies kunnen krijgen, een bonus. Maar als ze de doelstellingen niet halen krijgen ze een boete, een malus dus.
GroenLinks en PvdA geloven dat hun eigen plannen voor een generieke heffing voor iedere ton CO2-uitstoot meer resultaat opleveren. Het Planbureau geeft hun dus gelijk: de doelstelling voor de industrie in het klimaatakkoord is een reductie van de uitstoot van 14,3 megaton. De plannen van de ‘industrietafel’ waar over het klimaatakkoord is onderhandeld, komen waarschijnlijk niet verder dan 6 tot maximaal 14 megaton.
Strengere heffing
Het plan van de PvdA voor een heffing leidt in de voorlopige doorrekening tot een afname van 11 tot 22 megaton van de CO2-uitstoot. GroenLinks stelt een wat strengere heffing voor en komt uit op een reductie tussen 12 en 24 megaton. Het kabinet heeft al toegezegd de uitkomsten van deze doorrekeningen mee te wegen in zijn afwegingen.
Begin juni komt het kabinet met een uitwerking van de klimaatplannen, met daarin een “verstandige” CO-heffing. Het is nog onduidelijk hoe die heffing er precies uit gaat zien. De PvdA en GroenLinks vrezen dat de regeling niet streng genoeg is, zeiden ze begin april. Maar volgens minister Wiebes was er nog geen uitgewerkt plan en waren er alleen nog “verkennende gesprekken” gevoerd.
AD 24.04.2019 PvdA en GroenLinks claimen dat de klimaatdoelstellingen alleen kunnen worden gehaald met een forse CO2-heffing voor bedrijven. Vandaag publiceerden zij hun alternatieve plannen.
De PvdA denkt in de meest verregaande variant van de CO2-heffing (waarbij alle bedrijven een belasting moeten betalen over de uitstoot die ze veroorzaken) een vermindering van de uitstoot van 13 tot 22 megaton te kunnen bewerkstelligen. ,,Zo worden de klimaatdoelen wél gehaald en worden gewone huishoudens ontzien.’’
GroenLinks denkt zelfs nog meer CO2 te kunnen besparen met een heffing: van 16 tot 24 megaton te kunnen halen, maar dat vereist wel een enorme investering van 6,7 – 7,6 miljard euro tot 2030. Dat geld moet worden besteed om via loonkostensubsidie mensen aan het werk te helpen die hun baan verliezen door de energietransitie. Ook moet er subsidie komen voor innovatieve technologieën.
Partijleider Jesse Klaver wil de CO2-belasting geregeld zien in het Belastingplan 2020. ,,Het lijkt er op dat het kabinet verlamd is. Maar wat het kabinet moet realiseren is dat dit de laatste kans is. Doet het kabinet niets, dan staat niet alleen de toekomst van het klimaat, maar ook dat van het kabinet op het spel.’’
Het PBL wijst erop dat de doorrekeningen van de twee linkse voorstellen slechts ‘een ruwe indicatie’ geven. Om ook de gevolgen voor bijvoorbeeld het vestigingsklimaat en de werkgelegenheid te kunnen inschatten, hebben de rekenmeesters meer tijd nodig.
Kabinetsplannen
De doorrekeningen zijn belangrijk omdat het kabinet ze wil meenemen bij de overwegingen rond een CO2-taks. De ruim zeshonderd maatregelen uit het vorige maand gepresenteerde voorlopige Klimaatakkoord schieten volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) namelijk tekort om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen.
Daarop liet het kabinet weten dat er toch een ‘verstandige’ heffing op de uitstoot van het schadelijke CO2 bij grote bedrijven komt. ‘De rekening moet eerlijker verdeeld worden’, aldus premier Mark Rutte vorige maand. In eerste instantie voelde het kabinet niets voor een CO2-taks, maar lag er een regeling met subsidies en boetes voor de industrie op tafel. Die werkt echter onvoldoende, aldus het PBL.
Het kabinet wil echter niet zo ver gaan als PvdA en GroenLinks en met een algemene heffing komen voor alle bedrijven. Het kabinet wil ‘een verstandige heffing’ die bedrijven niet naar het buitenland jaagt. Ook moet de opbrengst worden gebruikt om bedrijven te helpen schoner te produceren.
Mark Rutte sprak in de Ochtend show to go over het klimaat. Een kijker vroeg zich af of het wel slim was om de Formule 1 naar Nederland te halen.
AD 19.04.2019 Het kabinet verwacht pas begin juni zijn pakket klimaatmaatregelen (klimaatakkoord) te presenteren. Aanvankelijk zouden deze maand de definitieve voorstellen komen om de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia fors te verlagen.
Het kabinet stelt kwaliteit en zorgvuldigheid boven snelheid, meldt verantwoordelijk minister Eric Wiebes aan de Tweede Kamer. Premier Mark Rutte had begin april al laten doorschemeren dat het langer zou gaan duren. Hij sprak toen over een ,,enorme bak werk.’’
De regering buigt zich over de doorberekeningen van het ontwerp-klimaatakkoord. Bij de presentatie van het definitieve akkoord wil het kabinet de Kamer informeren over de manier en het moment waarop zal worden vastgesteld of de doelen worden gehaald. Het zal dan ook gaan om de veelbesproken CO2-heffing voor de industrie.
NU 08.04.2019 Het gaat Nederland niet lukken om het met Europa afgesproken doel van 14 procent duurzame energie in 2020 te halen. Daarom zal de overheid aanvullende maatregelen moeten nemen, stelt EU-commissaris Miguel Arias Cañete (Klimaatactie en Energie) in een interview met NRC.
Hij bevestigt de constatering die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in januari al deed. De overheidsinstantie die beleidsanalyses op het gebied van milieu maakt, constateerde in een rapport dat door de overheid gestelde klimaatdoelen niet worden gehaald.
Het percentage opgewekte duurzame energie bedraagt volgend jaar naar verwachting 12,2 procent, dat is minder dan het Europese doel van 14 procent.
Nederland behoort daarmee tot een minderheid. Elf EU-lidstaten hebben de doelen al gehaald, tien lidstaten liggen op schema om het doel binnen een jaar te halen. Slechts zeven landen bevinden zich in de gevarenzone.
Nederland kan duurzame energie in het buitenland kopen
EU-commissaris Cañete stelt in het interview met de krant dat Nederland duurzame energie in het buitenland moet gaan inkopen of produceren om toch de door de Europese wet voorgeschreven doelen te halen. Cañete heeft hier vorige week met minister Eric Wiebes (Klimaat) over gesproken.
Energie is duurzaam als deze wordt opgewekt met wind, zon of biomassa (verbranding). Dit zijn vormen van energie waarbij het verbruik geen gevolgen heeft voor het leefmilieu en de toekomstige generaties.
De Europese bewindsman wil niet zeggen wat de consequenties voor Nederland zullen zijn als de doelen in 2020 niet worden gehaald. “Wij zorgen met al onze wettelijke instrumenten dat landen hun verantwoordelijkheid nemen voor de bindende doelen”, stelt hij. Hij beklemtoont dat Nederland niet meer tijd zal krijgen om de doelen te halen.
EU prijst Nederland voor ambities op lange termijn
Cañete prijst in NRC Nederland overigens wel voor de ambities van Nederland op de lange termijn. Zo heeft het kabinet het voornemen uitgesproken om in 2030 al een CO2-reductie van 49 procent te realiseren, terwijl de Europese afspraken slechts 40 procent reductie voorschrijven.
Overigens bleek uit hetzelfde PBL-rapport dat de Nederlandse resultaten vooralsnog achterlopen op de voornemens. De uitstoot van CO2 is sinds 2017 zelfs weer toegenomen.
Het klimaatbeleid was een van de heikele thema’s bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten in maart.
Het definitieve klimaatakkoord moet er in juni liggen
Wiebes heeft beloofd in april een uitwerking te presenteren van het voorlopige klimaatakkoord dat in december na een jaar lang overleg tussen onder meer de overheid, bedrijven en milieuorganisaties werd gepresenteerd. Het definitieve akkoord moet in juni klaar zijn.
Een woordvoerder van Wiebes laat maandag weten dat het ministerie onderzoek doet naar de mogelijkheden om extra duurzame energie in het buitenland te verwerven. De minister zal de Kamer hier voor de zomer uitsluitsel over geven.
NU 06.04.2019 De helft van de VVD-stemmers bij de Provinciale Statenverkiezingen wil liever dat de partij met Forum voor Democratie samenwerkt op het gebied van klimaat dan met GroenLinks. Dat blijkt uit een peiling van EenVandaag.
Vier op de tien VVD-kiezers gaan liever met GroenLinks in zee. De peiling van EenVandaag werd gehouden onder 29.000 mensen. Daarvan zeggen ruim tweeduizend op de VVD te hebben gestemd bij de laatste verkiezingen.
Bijna de helft (48 procent) van de VVD-kiezers vindt overigens dat de partij de juiste koers volgt op het gebied van klimaat, 38 procent is echter van mening dat de klimaatkoers te links is.
Het thema klimaat speelde ook een grote rol bij de mensen die in 2017 op de VVD hebben gestemd en bij de Provinciale Statenverkiezingen zijn overgestapt naar Forum voor Democratie. Van de overgestapte VVD-kiezers zegt 82 procent dat klimaatbeleid van invloed is geweest op hun stem.
AD 06.04.2019 Een groot deel van de achterban van de VVD vindt hun partij te links geworden over klimaat. De partij blijkt tot op het bot verdeeld: veel leden en kiezers zien de VVD liever met Forum voor Democratie samenwerken dan met GroenLinks.
Dat blijkt uit een peiling van het EenVandaag Opiniepanel in samenwerking met deze krant. Uit de uitkomsten is op te maken dat de partij van premier Mark Rutte een probleem heeft als het gaat om klimaatmaatregelen. Bij de afgelopen Statenverkiezingen verloor de partij veel kiezers aan Forum voor Democratie. Maar uit de peiling blijkt dat ook een groot deel van de leden en de VVD-stemmers vinden dat de partij te ‘groen’ is geworden.
Voor 82 procent van de VVD-kiezers die bij de afgelopen Statenverkiezingen hun partij de rug toekeerden en Forum voor Democratie stemden, was klimaat van invloed op de overstap. Van de kiezers die de VVD trouw bleven noemt 38 procent de klimaatkoers ook ‘te links’. Liefst 60 procent van de VVD-leden zegt daarom liever dat de partij gaat samenwerken met Forum voor Democratie, dat geen klimaatmaatregelen wil, dan met GroenLinks. Onder kiezers is dat de helft.
CO2-heffing
De VVD voegde zich met de klimaatwet in een regenboogcoalitie met CDA, D66, ChristenUnie en linkse partijen GroenLinks, PvdA en SP om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Waarschijnlijk eind mei komt het kabinet met maatregelen hoe dat te halen, zei premier Rutte gisteren. Het kabinet heeft er meer tijd voor nodig dan gedacht. Vlak voor de Statenverkiezingen kondigde premier Rutte alvast aan de industrie te willen belasten met een CO2-heffing.
Hoewel fractieleider Klaas Dijkhoff eerder zei weinig op te hebben met ‘klimaatdrammers’ en er voor te zullen waken dat de maatregelen burgers niet te veel geld gaan kosten, is een groot deel van de achterban ontevreden.
Bij de Provinciale Statenverkiezing werd de VVD voorbijgestreefd door Forum van Democratie als grootste partij. De VVD hield twaalf zetels over in de Eerste Kamer, een minder dan Forum er wist te bemachtigen.
Partijleider Rutte benadrukte gisteren nog dat het klimaatakkoord waar het kabinet voor de zomer mee komt ‘niet links of rechts is’. ,,Dit kabinet bestaat uit een brede coalitie van vier partijen, dus het resultaat is sowieso een breed door de samenleving gedragen compromis.’’
Maar daar denkt een groot deel van de achterban anders over. Prominenten in het land verwijten de partijtop dat het ‘geen goed verhaal’ had bij de klimaatmaatregelen die het wil gaan nemen, zo blijkt uit een rondgang van deze krant.
Prominente VVD’ers stellen dat hun partij ‘zoekende’ is naar een ‘goed verhaal’ om duidelijk te maken waarom klimaatbeleid nodig zou zijn. ,,We hebben vanuit de VVD niet uitgelegd waar we mee bezig zijn. Het kwam uit de lucht vallen’’, zegt Herbert Raat, VVD-wethouder in Amstelveen bijvoorbeeld.
MSN 06.04.2019 De helft van de VVD-stemmers bij de Provinciale Statenverkiezingen wil liever dat de partij met Forum voor Democratie samenwerkt op het gebied van klimaat dan met GroenLinks. Vier op de tien VVD-kiezers gaan liever met GroenLinks in zee, blijkt uit een peiling van EenVandaag onder 29.000 mensen. Daarvan zeggen ruim 2000 op de VVD te hebben gestemd bij de laatste verkiezingen.
Bijna de helft (48 procent) van de VVD-kiezers vindt overigens dat de partij de juiste koers op klimaat volgt. 38 procent is echter van mening dat de klimaatkoers te links is.
Het thema klimaat speelde ook een grote rol bij de mensen die in 2017 op de VVD hebben gestemd en bij de Statenverkiezingen zijn overgestapt naar Forum voor Democratie. 82 procent van de overgestapte VVD-kiezers zegt dat klimaatbeleid van invloed op hun stem is geweest, aldus het onderzoek.
Telegraaf 06.04.2019De helft van de VVD-stemmers bij de Provinciale Statenverkiezingen wil liever dat de partij met Forum voor Democratie samenwerkt op het gebied van klimaat dan met GroenLinks. Vier op de tien VVD-kiezers gaan liever met GroenLinks in zee, blijkt uit een peiling van EenVandaag onder 29.000 mensen. Daarvan zeggen ruim 2000 op de VVD te hebben gestemd bij de laatste verkiezingen.
Bijna de helft (48 procent) van de VVD-kiezers vindt overigens dat de partij de juiste koers op klimaat volgt. 38 procent is echter van mening dat de klimaatkoers te links is.
Het thema klimaat speelde ook een grote rol bij de mensen die in 2017 op de VVD hebben gestemd en bij de Statenverkiezingen zijn overgestapt naar Forum voor Democratie. 82 procent van de overgestapte VVD-kiezers zegt dat klimaatbeleid van invloed op hun stem is geweest, aldus het onderzoek.
AD 06.04.2019 De VVD worstelt met haar klimaatstandpunten. Kiezers stapten vanwege ‘te links’ beleid over naar andere partijen, maar ook achtergebleven leden roeren zich, blijkt uit een rondgang. ,,We missen een goed verhaal’’, klinkt het intern.
Niets aan de hand mensen, doorlopen! De VVD heeft dan wel ‘één zeteltje’ verloren in de Eerste Kamer, maar het is slechts ‘jammer’ dat de partij net niet de grootste bleef. Dat is ongeveer het verhaal binnen de grootste regeringspartij, dezer dagen.
Uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel in samenwerking met deze krant, blijkt echter dat de zorgen (veel) groter zijn. Een groot deel van de kiezers die overstapten naar Forum voor Democratie deden dat omwille van het klimaatbeleid. En ook de achtergebleven kiezer spreekt van een ‘te linkse’ koers. Zelfs de leden die op partijcongressen vaak braaf de koers ondersteunen, geven een waarschuwing af. Meer dan de helft vindt de koers ‘te links’, nog eens 58 procent ziet niets in samenwerking met GroenLinks op dit gebied.
AD 05.04.2019 In een gesprek met minister-president Rutte hebben klimaatspijbelaars vanmiddag uitgehaald naar de premier en minister Wiebes van Klimaat. De scholieren zijn er boos over dat het Klimaatakkoord opnieuw is vertraagd. Op 24 mei gaan ze weer staken.
De Haagse scholieren van de actiebeweging Youth for Climate mochten vandaag voor de tweede keer in gesprek met Rutte en Wiebes, dit keer op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat in Den Haag. In februari waren de klimaatspijbelaars al eens te gast in het Torentje van de minister-president.
Een paar uur vóór de bijeenkomst maakte Rutte bekend dat het definitieve Klimaatakkoord een paar weken vertraging oploopt. ,,Dit is wel een tendens’’, zegt scholier Pieter Lossie (17). ,,Direct bij het begin van het gesprek hebben we gezegd dat we hier boos over zijn. Het kabinet roept constant dat er draagvlak nodig is voor de klimaatmaatregelen. Maar op het moment dat je dingen uitstelt en politieke spelletjes gaat spelen, zorg je juist dat draagvlak verloren gaat.’’
Volgens Lossie, die namens de Haagse klimaatspijbelaars het woord voert, begrepen Rutte en Wiebes hun zorgen wel. ,,De sfeer tijdens het gesprek was goed. Ze vinden het nog steeds belangrijk dat er draagvlak is, maar daarvoor willen ze eerst zekerheid bieden. Wij hebben gezegd dat ze nu écht haast moeten maken.’’
De scholieren staken op vrijdag 24 mei opnieuw voor het klimaat. Die dag gaan scholieren in de hele wereld de straat op om te demonstreren voor beter klimaatbeleid. Rutte en Wiebes hebben de scholieren tijdens het gesprek geprezen voor hun inzet, zo zegt Lossie. ,,Ze hebben niet gezegd dat we niet mogen spijbelen.’’
Premier Rutte op zijn persconferentie na de ministerraad ANP
NOS 05.04.2019 Premier Rutte begrijpt niet waarom GroenLinks-leider Klaver zich de afgelopen dagen verontwaardigd en woedend heeft uitgelaten over de CO2-heffing van het kabinet. “De man is helemaal in paniek over niets”, zei Rutte op zijn wekelijkse persconferentie.
Klaver was gisteravond te gast bij het tv-programma Jinek, waar hij bezwaar maakte tegen wat hij de CO2-heffing van het kabinet noemt. Rutte: “Maar er is nog helemaal niks besloten.” Hij houdt het voor mogelijk dat de boosheid toneelspel van Klaver is.
De coalitiepartijen zijn volgens Rutte nog lang niet klaar met het uitwerken van de CO2-heffing. “Het is een enorme bak werk met heel veel technische aspecten. Het is niet zozeer politiek, maar ook technisch ingewikkeld.”
De kans is groot dat het kabinet op 26 april geen definitief klimaatakkoord kan presenteren. “Ik acht het niet uitgesloten dat we een paar weken langer nodig hebben.”
Op 13 maart 2019 kondigde het kabinet een CO2-heffing aan:
“Het kabinet zal daarom komen tot een verstandige en objectieve CO2-heffing om te zorgen dat bedrijven hun CO2-uitstoot daadwerkelijk terugdringen op een zodanige wijze dat we voorkomen dat bedrijven naar het buitenland vertrekken. (…). De opbrengst van de CO2-heffing zal worden gebruikt om de industrie te vergroenen.”
Minister Wiebes liet gisteren in een brief aan de Tweede Kamer weten dat er nog geen besluiten zijn genomen, ondanks krantenberichten dat het kabinet bedrijven alleen belasting wil laten betalen over een deel van hun uitstoot.
Op de vraag of hij de komende weken koffie gaat drinken met Klaver en PvdA-leider Asscher antwoordt Rutte dat dat niet veel zin heeft. “We weten wat zij willen, en we wachten op de doorrekeningen van hun plannen. Dat kan voor ons ook nog belangrijke informatie zijn.”
Maar uiteindelijk moet de coalitie hier zelf “een ei over leggen” zegt Rutte. Dat dat meer tijd kost vindt hij niet erg, omdat het kabinet vindt dat kwaliteit boven snelheid moet gaan.
“Wat je wilt is dat er iets uitkomt dat 30 jaar meegaat”, zegt hij. “En als we het slim doen halen we er ook nog heel veel economische groei uit. Maar dan moet je geen fouten maken zodat er aan het begin meteen banen verdwijnen.”
Telegraaf 05.04.2019De uitwerking van het klimaatakkoord laat waarschijnlijk langer op zich wachten. Het kabinet zou nog deze maand met definitieve voorstellen komen om de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia fors te verlagen. Maar dat blijkt zo’n „enorme bak werk” dat die datum vrijwel zeker niet wordt gehaald, aldus minister-president Mark Rutte tijdens zijn wekelijkse persconferentie.
Vooral een CO2-belasting voor de zware industrie blijkt „technisch ongelofelijk complex.” Het kabinet heeft al besloten dat zo’n heffing er moet komen, omdat anders de industrie vrijwel zeker niet de gevraagde bijdrage zal leveren aan de vermindering van de uitstoot. Maar de belasting mag bedrijven niet de grens over jagen.
Het kabinet verkiest „kwaliteit boven snelheid”, benadrukt Rutte. Ook wijst de premier erop dat nog niet alle informatie op tafel ligt. Zo wordt van voorstellen voor een CO2-heffing van de oppositiepartijen GroenLinks en PvdA nog in kaart gebracht wat de verwachte effecten zijn op zowel de CO2-uitstoot als op zaken als vestigingsklimaat en werkgelegenheid.
Berichten dat het kabinet zou aansturen op een vrij beperkte CO2-heffing, zetten afgelopen week veel kwaad bloed bij de oppositie. GroenLinks-leider Jesse Klaver sprak van kiezersbedrog. De ommezwaai van het kabinet, dat eerder nog weinig voelde voor een CO2-belasting, kwam immers kort voor de provinciale verkiezingen.
Rutte vindt de felle kritiek van Klaver erg voorbarig, omdat het kabinet nog helemaal geen besluit genomen heeft over de CO2-taks. „De man is helemaal in paniek om niks”, aldus de premier.
AD 05.04.2019 Het definitieve klimaatakkoord loopt vertraging op. Dat zei premier Mark Rutte vanmiddag tijdens zijn wekelijkse persconferentie. Het kabinet is nog niet klaar met de uitwerking van de plannen, waaronder een CO2-belasting voor bedrijven.
De premier herhaalde dat de klimaatmaatregelen, die moeten bijdragen aan een reductie van de CO2-uitstoot met 49 procent in 2030, haalbaar en betaalbaar moeten zijn, maar dat tegelijkertijd voorkomen moet worden dat bedrijven Nederland verlaten.
,,Kwaliteit moet gaan boven snelheid, daarom is het heel goed mogelijk dat het definitieve eindrapport later volgt dan 26 april’’, aldus Rutte, die benadrukt dat het ‘technisch ongelooflijk complex’ is.
Ook zijn de doorrekeningen van GroenLinks en PvdA over hun voorgestelde CO2-heffing voor bedrijven nog niet binnen, waaruit moet blijken wat de verwachte effecten zijn op zowel de CO2-uitstoot als op zaken als vestigingsklimaat en werkgelegenheid.
Rutte wil die doorrekeningen afwachten en meenemen in de besluitvorming. Hij denkt wel dat de betrokken partijen er goed uit gaan komen en hoopt het rapport een aantal weken later alsnog te kunnen presenteren. ,,Ik taxeer ergens tussen half mei en begin juni.’’
Beperkte taks
Berichten dat het kabinet zou aansturen op een vrij beperkte CO2-heffing, zetten afgelopen week veel kwaad bloed bij de oppositie. GroenLinks-leider Jesse Klaver sprak zelfs van kiezersbedrog. De ommezwaai van het kabinet, dat eerder nog niets voelde voor een CO2-belasting, kwam immers kort voor de provinciale verkiezingen.
Rutte vindt die kritiek voorbarig, omdat het kabinet nog helemaal geen besluit genomen heeft over de CO2-taks. ,,De man is helemaal in paniek om niks’’, aldus de premier.
Telegraaf 05.04.2019 Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) gaat de doorrekeningen die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft gemaakt van het klimaatakkoord opnieuw tegen het licht houden. Dat zegt directeur Taco van Hoek in een interview met De Telegraaf.
De econoom, zelf jarenlang werkzaam geweest in de top van het Centraal Planbureau, heeft stevige kritiek op het rekenwerk van het PBL. Hij stelt onder andere dat kosten te laag worden ingeschat en dat onderbouwing voor berekeningen ontbreekt.
„Wij gaan nu met onze eigen kennis kijken naar de onderbelichte onderwerpen en de doorrekening om een economische visie te geven op wat de energietransitie en het klimaatbeleid betekenen voor Nederland”, legt Van Hoek uit.
Volgens de rekenmeester helpt dat om keuzes te maken die écht haalbaar en betaalbaar zijn. De EIB-directeur vindt dat het planbureau duidelijkheid moet geven over wat er nu wel en niet is berekend.
NOS 04.04.2019 Het kabinet heeft nog geen uitgewerkt plan voor het belasten van Nederlandse bedrijven voor de uitstoot van CO2. Het kabinet is nog bezig met “verkennende gesprekken” met verschillende organisaties en wacht nog op bepaalde doorrekeningen.
Minister Wiebes reageert in een brief aan de Tweede Kamer op het bericht dat het kabinet bedrijven alleen belasting wil laten betalen over een deel van hun uitstoot.
Twee randvoorwaarden
In de brief benadrukt de minister de randvoorwaarden van het kabinet: de maatregel moet in 2030 zorgen voor 14,3 Mton CO2-reductie en bedrijven moeten door de maatregel niet naar het buitenland vertrekken. “Binnen deze twee randvoorwaarden liggen alle opties open”, schrijft de minister. “Het kabinet werkt aan een voorstel.”
Het kabinet maakte op 13 maart bekend toch bereid te zijn de door linkse partijen gewenste CO2-heffing in te voeren. Het moeten wel, zo benadrukte premier Rutte, “verstandige” heffingen zijn om te voorkomen dat door het vertrek van Nederlandse bedrijven banen verloren zouden gaan.
Oppositiepartijen PvdA en GroenLinks reageerden vandaag kritisch op de berichten dat het kabinet haar belofte toch niet wil nakomen. De partijen baseren hun argwaan op een uitgelekt concept, waarin staat dat bedrijven geen belastingen hoeven te betalen voor het eerste deel van hun CO2-uitstoot.
Platte heffing
PvdA-leider Asscher vindt dat het kabinet er een “bende” van maakt. De partij wil een eerlijke verdeling van de lasten voor de klimaatplannen en wil niet dat bedrijven ontzien worden ten koste van burgers.
GroenLinks-leider Klaver herhaalt dat er een zogenoemde platte heffing moet komen, dat wil zeggen een vaste heffing voor elke ton CO2 die wordt uitgestoten.
Voorbarig
Het is allemaal nog zeer voorbarig, zegt politieke verslaggever Ron Fresen. Bronnen in de coalitie benadrukken dat er nog geen enkel voorstel op tafel ligt. “Dat lijkt ook logisch, want er komen nog doorrekeningen van de plannen van GroenLinks en de PvdA. Daar wil de coalitie ook op wachten voordat ze een besluit nemen.”
Rechterkant
De CO2-heffing is zeker een onderwerp dat voor spanningen gaat zorgen, zegt Fresen. VVD en CDA zullen vrezen voor verlies van werkgelegenheid en het vertrek van bedrijven naar landen met minder stevige klimaatregels. “Deze partijen zullen aan de rechterkant hangen en zeggen dat het niet te gek moet worden.” Aan de andere kant staan D66 en ChristenUnie die willen dat de ambitieuze klimaatdoelen gehaald worden.
Fresen: “De CO2 heffing is typisch zo’n klimaatonderwerp waarmee het kabinet in de klem zit tussen linkse partijen die ze straks nodig hebben in de Eerste Kamer en de politieke situatie op rechts waar VVD en CDA de hete adem van Forum steeds meer voelen.”.
Het CO2-plan van het kabinet wordt eind april verwacht.
Elsevier 03.04.2019 Voor de VVD verloopt de onderhandelingsfase na de Provinciale Statenverkiezingen uiterst moeizaam. Door het verzet van Forum voor Democratie leek de partij steun te gaan zoeken op links, maar GroenLinks en PvdA dreigen de klimaatplannen van het kabinet te gaan blokkeren. Zo is het zeer de vraag of het kabinet wel steun kan vinden voor het klimaatbeleid.
GroenLinks en PvdA vinden beperkte CO2-heffing wassen neus
De klimaatplannen van het kabinet staan op losse schroeven, meldt het AD. Het kabinet-Rutte III, dat straks een minderheid heeft in de Eerste Kamer, leek steun te kunnen verwachten van GroenLinks en PvdA om wetten door de senaat te krijgen, maar die partijen liggen nu dwars. Een week voor de verkiezingen kondigden premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (beiden VVD) nog een nationale CO2-belasting voor bedrijven aan, maar een aanpassing van dat plan leidt tot onvrede op links.
Volgens het dagblad werkt minister Wiebes ‘achter de schermen’ aan een minder verstrekkende CO2-heffing, die alleen de meest vervuilende bedrijven zwaarder belast. Tweede Kamerlid Tom van der Lee (GroenLinks) spreekt tegenover de krant van ‘kiezersbedrog’, en stelt dat een heffing ‘voor het topje van de ijsberg’ nauwelijks geld oplevert. Daar sluit PvdA’er William Moorlag zich bij aan: ‘Rutte en Wiebes doen op deze manier een nieuw cadeaupapiertje om het boetesysteem voor bedrijven dat eerder is afgeserveerd.’ Hij wil net als GroenLinks dat huishoudens worden gecompenseerd voor de te verwachte doorberekening van bedrijven aan consumenten. Het kabinet is nu van plan om de opbrengst van de CO2-taks naar bedrijven terug te sluizen zodat die kolen en gas vaarwel kunnen zeggen.
Kabinetspartijen VVD en CDA vrezen dat een CO2-heffing bovenop de Europese ETS-taks – waarmee Nederland het eerste land in de EU zou zijn – bedrijven wegjaagt naar omliggende landen. Dat zou de CO2-uitstoot niet verminderen, maar de Nederlandse economie wel schaden. In eerste instantie wilde het kabinet daarom een systeem invoeren waarbij de grootste uitstoters worden beboet en de ‘groenste’ bedrijven subsidie krijgen, maar vorige maand berekende het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat het doel (49 procent minder uitstoot in 2030) daarmee niet wordt gehaald. Daarom kondigden Rutte en Wiebes tot vreugde van GroenLinks-leider Jesse Klaver alsnog de nationale CO2-heffing aan, maar daar komt het kabinet nu dus mogelijk weer op terug.
Werkgeversorganisaties bezorgd over plannen
Vermoedelijk wordt de draai mede ingegeven door zorgen vanuit het bedrijfsleven: dinsdag stuurden de voorzitters van werkgeversorganisaties VNO-NCW (Hans de Boer) en MKB-Nederland (Jacco Vonhof) een brandbrief aan minister Wiebes en de Tweede Kamer waarin ze hun zorgen uiten over de vele onbeantwoorde vragen over het klimaatbeleid.
‘Alle industriële bedrijven in de EU betalen al een CO2-heffing door het Europese emissiehandelssysteem,’ schrijven de ondernemingsorganisaties over de nationale taks. ‘Nieuw onderzoek (…) in opdracht van het kabinet laat zien dat het internationale level playing field geen ruimte laat voor een nationale heffing hier bovenop.’ Ook stellen De Boer en Vonhof dat ‘de huidige politieke koers rond het klimaatakkoord (…) nog te veel de echte prijs ervan voor burgers’ maskeert. Daarnaast trekken VNO-NCW en MKB-Nederland de betrouwbaarheid van de berekeningen van het PBL in twijfel.
Als voorbeeld worden in de brief de kosten genoemd voor het ‘energiezuinig’ maken van een huis. Dat kost volgens het PBL 15.000 euro per huis. ‘Dat is weinig,’ reageren de werkgevers. ‘Gemiddeld kost het bijna energieneutraal maken van een woning namelijk al gauw zo’n 30.000 euro en het gasvrij en CO2-neutraal maken van oude woningen komt op wel 60.000 euro of meer.’ Veel ondernemers maken volgens De Boer en Vonhof bovendien dubbele kosten, omdat ze naast hun huis ook nog hun bedrijfspand moeten ‘verduurzamen’.
De VNO-NCW-voorzitter liet zich al vaker kritisch uit over de klimaatplannen, vooral de CO2-heffing. Toen Jesse Klaver in januari zijn wetsvoorstel indiende om die taks in te voeren, betichtte De Boer de GroenLinks-leider zelfs van fake news: ‘Hij is levensgevaarlijk bezig,’ zei hij destijds tegen NPO Radio 1. De werkgeversvoorman zei dat Klaver ‘tegenstellingen die er niet zijn’ creëert door te stellen dat de industrie ‘niet alleen de allergrootste vervuiler is, maar ook nog eens niets betaalt en dat de burger de dupe is’.
VVD en FVD botsen over formatie Noord-Holland
Ook aan de rechterkant van het politieke spectrum is het klimaat een splijtzwam. In Noord-Holland, waar Forum voor Democratie (FVD) de grootste partij werd, concludeerde informateur Hans Smits dat een coalitie met die partij in het provinciebestuur ‘zeer gering, zo niet onmogelijk’ is vanwege het klimaatstandpunt. Volgens landelijk fractievoorzitter Thierry Baudet wordt FVD buitengesloten door de VVD: hij denkt dat die partij ‘zich stiekem meer thuis voelt bij GroenLinks’.
Een dag later weersprak de VVD de lezing van Baudet. ‘Wij willen juist heel graag het gesprek aangaan,’ zei VVD-fractieleider in Noord Holland Cees Loggen. Volgens hem heeft het overleg met Smits maar een kwartier geduurd, en is ‘het woord klimaat niet aan de orde gekomen’. Loggen denkt naar eigen zeggen dat zijn partij juist wat betreft klimaatbeleid beter zaken kan doen met FVD dan met GroenLinks. Hij vermoedt dat FVD probeert ‘onder regeerverantwoordelijkheid uit te komen’.
Nadat Smits – die door Forum was aangesteld – zijn opdracht als informateur beëindigde, stelde GroenLinks dinsdagavond Tweede Kamerlid Laura Bromet aan als informateur. Zo hoopt de partij – die net als FVD en VVD negen zetels kreeg – de regie te voeren in het formeren van het provinciebestuur.
In Zuid-Holland, waar FVD eveneens de grootste partij werd, stelde de door Baudet aangestelde informateur Hans Wiegel maandag een coalitie met in elk geval FVD en de tweede partij VVD voor. Volgende week onderzoekt hij er de verdere mogelijkheden voor de Gedeputeerde Staten.
FVD wil meepraten over Klimaatwet in Eerste Kamer
Forum voor Democratie herhaalde dinsdag ook de oproep om de Klimaatwet – niet te verwarren met het Klimaatakkoord – pas in de nieuwe samenstelling in de Eerste Kamer te behandelen. In principe stemt de senaat daar op 21 mei over, terwijl de nieuwe Eerste Kamer pas op 11 juni aantreedt.
In bovenstaande brief vraagt FVD-lijsttrekker in de Eerste Kamer Henk Otten aan senaatsvoorzitter Ankie Broekers-Knol (VVD) zich in te spannen om de behandeling van de wet op te schorten. Volgens Otten is het een ‘minachting van de Nederlandse kiezer’ als zijn partij niet de kans krijgt om mee te praten over Klimaatwet: ‘De afgelopen verkiezingen stonden immers vooral in het teken van het klimaatbeleid en kenden een aanzienlijk hogere opkomst dan gebruikelijk.’
Regeringspartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie en de oppositiepartijen GroenLinks, PvdA en SP stemden in juni in met de Klimaatwet. Daarin hebben ze afspraken gemaakt over het fors terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen CO2 tot 2050. De doelstellingen gaan veel verder dan was afgesproken in het Regeerakkoord.
AD 03.04.2019 De klimaatplannen van het kabinet dreigen in duigen te vallen. De aangekondigde CO2-belasting voor bedrijven gaat niet ver genoeg voor GroenLinks en PvdA, terwijl het bedrijfsleven juist oproept af te zien van een nationale belasting.
Dat brengt premier Rutte en VVD-minister Wiebes van Klimaat in grote problemen. Het kabinet zit klem tussen de wensen van toekomstige gedoogpartners GroenLinks en PvdA – die straks nodig zijn voor een meerderheid in de Eerste Kamer – en de wensen van het bedrijfsleven.
Vorige maand maakte het kabinet een gebaar naar de linkse oppositie door onverwacht aan te kondigen dat er een nationale CO2-belasting voor bedrijven komt. Maar nu lijkt het erop dat het kabinet eind deze maand niet kiest voor een algemene belasting per uitgestoten ton CO2. Achter de schermen werkt Wiebes volgens bronnen aan een beperkte CO2-taks, waarbij alleen de meest vervuilende bedrijven een hogere belasting gaan betalen.
Kiezersbedrog
,,Dit ruikt naar kiezersbedrog’’, zegt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee. ,,Het levert nauwelijks geld op als je alleen een heffing invoert voor het topje van de ijsberg. Dit is niet genoeg om bedrijven te verleiden om af te stappen van vervuilende energiebronnen.’’
Rutte en Wiebes doen op deze manier een nieuw cadeaupapiertje om het boetesysteem voor bedrijven dat eerder is afgeserveerd, aldus William Moorlag.
Ook PvdA-Kamerlid William Moorlag is verbijsterd over de koers die het kabinet lijkt te hebben ingezet. ,,Rutte en Wiebes doen op deze manier een nieuw cadeaupapiertje om het boetesysteem voor bedrijven dat eerder is afgeserveerd.’’ Het Planbureau voor de Leefomgeving rekende vorige maand uit dat zo’n boetesysteem – waarbij bedrijven een boete moeten betalen als ze te veel CO2 uitstoten – niet effectief is.
De steun van GroenLinks of PvdA, of beide partijen, is vanaf juni noodzakelijk om de klimaatplannen van het kabinet door de Eerste Kamer te loodsen. Van der Lee en Moorlag zeggen het klimaatbeleid niet te steunen als de CO2-taks onvoldoende uit de verf komt. Een derde mogelijke gedoogpartner, Forum voor Democratie, is hoe dan ook mordicus tegen klimaatmaatregelen.
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland hebben gisteren een brandbrief naar Wiebes gestuurd. In die brief keren zij zich tegen de CO2-taks. Zij waarschuwen dat grote bedrijven Nederland verlaten als de nationale heffing er komt, met banenverlies tot gevolg.
CO2-taks
De bedrijven vinden het niet eerlijk dat zij bovenop die Europese CO2-beprijzing – waarvoor zij nu al betalen – met een Nederlandse belasting te maken krijgen. Met zo’n extra CO2-taks zou Nederland het eerste land in de Europese Unie zijn.
GroenLinks en PvdA zijn óók niet te spreken over de koers van het kabinet om de opbrengst van de beperkte CO2-taks helemaal terug te sluizen naar de bedrijven. Van dat geld kunnen zij dan maatregelen betalen om van kolen en het gas af te gaan. ,,Wij willen dat een deel van de opbrengst ook naar huishoudens gaat’’, zegt PvdA’er Moorlag.
Volgens Moorlag gaan bedrijven de kosten van de CO2-belasting voor een groot deel sowieso doorberekenen aan consumenten. ,,Daarom is het niet meer dan normaal dat je huishoudens daar meteen voor compenseert.’’ Ook GroenLinks wil dat huishoudens een deel van de opbrengst van de CO2-taks in hun portemonnee terugzien.
Binnen de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie wordt afwachtend gereageerd. De VVD wil niet reageren op ‘geruchten’ over een beperkte CO2-belasting. D66 en ChristenUnie rekenen er nog altijd op dat het kabinet met een ‘verstandig’ belastingplan komt.
Half maart, toen Rutte de CO2-heffing aankondigde, benadrukte hij dat die wel ‘verstandig’ moet zijn. Hij bedoelde daarmee dat de belasting de internationale concurrentiepositie van de Nederlandse industrie niet mag schaden. Zo noemde hij Tata Steel – een van de grootste vervuilers in ons land – van groot belang voor de werkgelegenheid en ‘een van de schoonste staalbedrijven ter wereld’. Tata Steel is fervent tegenstander van de CO2-taks.
Werkgeversclubs VNO-NCW en MKB-Nederland maken zich niet alleen zorgen over de CO2-taks. Zij vrezen ook dat huizenbezitters en ondernemers honderden miljarden euro’s moeten investeren in woningen en bedrijfspanden. Het Planbureau voor de Leefomgeving verwacht dat het 15.000 euro per huis kost om aardgasvrij te worden. Maar volgens de werkgevers kunnen de kosten voor het aardgasvrij en CO2-neutraal maken per huis oplopen tot 60.000 euro of meer.
AD 03.04.2019 Informateur Bram van Ojik (GroenLinks) gaat met zes politieke partijen verder om de tafel om te verkennen welke van deze partijen een nieuw dagelijks bestuur van de provincie Utrecht kunnen vormen. Forum voor Democratie, in Utrecht naast GroenLinks de grote winnaar van de verkiezingen voor de Provinciale Staten, is niet één van deze partijen.
Van Ojik heeft de afgelopen weken gesprekken gevoerd met alle dertien partijen die vertegenwoordigd zijn in de Utrechtse staten. Hij laat nu weten dat GroenLinks, VVD, CDA, D66, PvdA en ChristenUnie tijdens die gesprekken hebben aangegeven over deelname aan een coalitie te willen praten.
In deze eerste selectie is volgens Van Ojik geen plek voor FvD vanwege het klimaatstandpunt van deze partij. Forum is tegen de plaatsing van nieuwe windmolens en voelt er ook niet voor om zonneweides aan te leggen in de provincie. ,,Binnen de groep van de zes genoemde partijen is dat een excentrisch standpunt, en op grond daarvan doet Forum nu niet mee.
Overigens is het wel zo, dat op andere punten wél met Forum zaken kan worden gedaan. Geen van de partijen heeft dan ook op voorhand Forum uitgesloten als gesprekspartner.’’ Van Ojik wijst erop dat de zeven politieke partijen die nu niet zijn geselecteerd, wel betrokken blijven bij de totstandkoming van een toekomstig coalitieakkoord.
Spanning
Bram van Ojik is op initiatief van GroenLinks op 22 maart als informateur aan de slag gegaan. Hij is bezig met een zogenoemde ‘brede verkenning’ onder de politieke partijen. Dit gebeurt ‘op basis van zowel inhoud, onderlinge relaties als proces’. Hiermee willen Provinciale Staten in beeld krijgen wat partijen bindt en waar een gemeenschappelijke basis ligt, maar ook waar spanning zit.
Na afronding van deze verkenning zal de informateur met een openbare rapportage zijn bevindingen, conclusies en een advies voor het vervolg aan Provinciale Staten uitbrengen. Het streven is om dit proces uiterlijk 12 april met de openbare bespreking van zijn rapportage af te ronden. ,,Maandag ga ik verder praten met de zes partijen. Mijn doel is om aan het einde van die week te kunnen rapporteren welke van deze zes partijen het nieuwe college van Gedeputeerde Staten van Utrecht willen gaan vormen.’’
De afgelopen vier jaar werd de provincie bestuurd door D66, GroenLinks en VVD. Bij de Statenverkiezingen van 18 maart jongstleden kreeg D66 te maken met een fors verlies van 4 zetels (nu nog 5 over).
AD 02.04.2019 Forum voor Democratie heeft in een brief aan de Eerste Kamer opgeroepen de Klimaatwet pas te behandelen als de nieuwe senaat is geïnstalleerd.
In een brief, gericht aan huidig voorzitter Ankie-Broekers Knol, schrijft FvD-lijsttrekker Henk Otten dat Forum anders een kans wordt ‘ontnomen’ om aan het debat mee te doen.
De Klimaatwet is al aangenomen in de Tweede Kamer, maar moet nog door de Eerste Kamer. De senaat bepaalde juist onlangs dat de Klimaatwet op 14 mei zal worden behandeld. De nieuwe Eerste Kamer komt pas voor het eerst bijeen op 11 juni. Het is normaal dat de Eerste Kamer juist zoveel mogelijk lopende wetsontwerpen nog in de oude samenstelling behandelt.
Toch vindt Otten dat dit ‘een minachting van de kiezer’ zou betekenen. ,,De afgelopen verkiezingen stonden immers vooral in het teken van het klimaatbeleid en kenden een aanzienlijk hogere opkomst dan gebruikelijk.”
Otten schrijft dat hij alle huidige fractievoorzitters ook ‘met klem’ per brief zal verzoeken om de Klimaatwet later te behandelen. ,,Er is geen noemenswaardig bezwaar de behandeling (…) met enkele weken uit te stellen. Het gaat om beleid dat de komende decennia zijn beslag beoogt te krijgen. U staat bekend als zelfstandig denker en hoeder van instituties. Het zal het vertrouwen in de Haagse politiek (…) schaden als dit voorstel er in in de laatste weken van de zittingstermijn van de oude Eerste Kamer doorheen wordt geloodst.’’
Bij de Statenverkiezingen haalde Forum voor Democratie 13 zetels in de Eerste Kamer. Alleen PVV en Forum zijn tegen de Klimaatwet, waarmee er dus nog steeds een meerderheid voor het plan is.
De Klimaatwet is juist een initiatief van de Tweede Kamer dat de overheid verplicht om maatregelen te nemen om de uitstoot van CO2 terug te dringen.
AD 02.04.2019 50Plus is er nog niet uit of de seniorenpartij eind mei in de Eerste Kamer tegen de klimaatwet zal stemmen. Eerder steunde de partij de veelbesproken initiatiefwet wél met overtuiging in de Tweede Kamer.
Volgens Eerste Kamerlid Jan Nagel zullen de twee Senatoren van 50Plus pas na de behandeling van de klimaatwet beslissen of ze de initiatiefwet steunen, laat hij telefonisch aan deze krant weten.
Het besluit van de 50Plus-Senatoren heeft hoe dan ook geen grote gevolgen; het plan van de overgebleven zeven Kamerfracties zal in de Senaat een ruime meerderheid halen.
Volgens Nagel zijn er zowel argumenten die vóór als tegen de klimaat pleiten. De klimaatverandering vereist wel degelijk actie, aldus de partijvoorzitter. Aan de andere kant lopen de kiezers van zijn partij al genoeg tegen financiële tegenvallers aan, zoals de pensioenkortingen.
Tegen
Opmerkelijk genoeg suggereerde fractieleider Henk Krol vanmorgen in de Volkskrant nog dat 50Plus overweegt in de Eerste Kamer tégen de klimaatwet te stemmen. Hij sprak in de krant van een ‘heel duidelijk’ signaal door de kiezers, dat een tegenstem van de seniorenpartij zou rechtvaardigen.
Nagel wil de uitspraken van Krol echter niet herhalen, laat hij weten.
Klimaatwet
De klimaatwet is oorspronkelijk ingediend door GroenLinks, PvdA, SP, D66, ChristenUnie, VVD en CDA. Later kwam 50Plus daarbij. In de wet wordt vastgelegd hoe het Nederlandse klimaatbeleid invulling geeft aan het akkoord van Parijs.
De Senaat besloot vorige week om de klimaatwet op 14 mei te behandelen. Dat betekent volgens een woordvoerder dat er ‘in principe’ op 21 mei over het voorstel wordt gestemd. Op 11 juni wordt de nieuwe Eerste Kamer geïnstalleerd.
Overigens zou ook in de komende Senaat – waarin het klimaat-sceptische Forum voor Democratie straks de grootste partij wordt – een ruime meerderheid de initiatiefwet over het klimaat steunen, blijkt uit de voorlopige zetelverdeling.
NOS 02.04.2019 Ze waren nog maar een paar dagen aan het praten toen gisteren bekend werd dat het in Noord-Holland waarschijnlijk niet gaat lukken: een provinciebestuur met de partij Forum voor Democratie.
Volgens Hans Smits, die als informateur met alle politieke partijen sprak, was het klimaatbeleid het belangrijkste inhoudelijke breekpunt. Maar sommige betrokkenen vinden dat hij te snel de stekker uit de gesprekken heeft getrokken.
De partijen in de Provinciale Staten willen eigenlijk met Smits debatteren, maar het geplande debat woensdag zal toch nietdoorgaan. De informateur voelt er niets voor om mee te doen aan een “sterk gepolitiseerd debat”. “Waarbij niet het proces maar de inhoud van gevoerde vertrouwelijke gesprekken het belangrijkste onderwerp is”, schrijft Smits in een briefje.
Hoofdrolspelers
De partijen willen weten waar de gesprekken precies op zijn stukgelopen. Want nu geven ze daar allemaal nog een andere invulling aan, blijkt uit gesprekken met hoofdrolspelers van Forum voor Democratie en VVD.
Wat speelt er allemaal? Laten we eerst eens kijken naar de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen in Noord-Holland. Daar werd Forum voor Democratie de grootste partij, op de voet gevolgd door GroenLinks. De VVD komt op nummer drie. De drie partijen hebben allemaal negen zetels in de Provinciale Staten.
Klimaat
Dat de gesprekken niet verder kunnen gaan vanwege meningsverschillen over het klimaat, noemt GroenLinks-fractievoorzitter Pels een “logische conclusie”. GroenLinks stond in de campagne wat dat betreft tegenover Forum voor Democratie en de VVD.
Met zijn tweeën waren die partijen er nog wel uitgekomen, wordt vandaag duidelijk. Johan Dessing, fractievoorzitter van Forum voor Democratie in Noord-Holland, noemt zijn partij “behoorlijk gelijkwaardig” met de VVD als het gaat om bijvoorbeeld zonneweides en windmolens. Cees Loggen van de VVD zet het nog zwaarder aan: “Sommige opmerkingen van Forum voor Democratie lijken geknipt en geplakt uit ons verkiezingsprogramma.”
Indringers
Volgens Dessing (Forum voor Democratie) speelt er meer dan alleen het klimaat. Hij bespeurde “argwaan” bij andere partijen, “tegenwerking” en zelfs “uitsluiting”. Zo moest hij zich verantwoorden voor uitspraken van partijleider Baudet, zegt hij. “Dat gaf ons het idee dat we als indringers werden behandeld.”
VVD-fractievoorzitter Loggen zegt inderdaad vragen te hebben gesteld over opmerkingen van Baudet. “Het gaat om een uitspraak over de rol, positie en capaciteit van vrouwen in onze samenleving en om een opmerking die een verband legt tussen ras en intelligentie.” Die laatste uitspraak kwam overigens niet van Baudet zelf, maar van zijn partijgenoot Yernaz Ramautarsing, die vorig jaar zou meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam maar zich terugtrok.
De Noord-Hollandse fractievoorzitter van FvD vindt de uitspraken van Baudet niet ter zake doen. “Het gaat er niet om of provinciale fractieleden Baudet in de ogen kunnen kijken, het gaat erom dat wij elkaar onderling in de ogen kunnen kijken.” Wel heeft hij volgens de VVD afstand genomen van de genoemde uitspraken. “En daarmee waren twee belangrijke belemmeringen weggenomen om verdere gesprekken met Forum te voeren”, zegt VVD-fractievoorzitter Loggen.
Het is een raadsel dat er geen verdere gesprekken volgen, aldus Cees Loggen, fractievoorzitter VVD (Noord-Holland).
Maar die gesprekken kwamen er dus niet. “Een raadsel”, zegt Loggen. Volgens hem had de informateur zijn opdracht niet helemaal helder en wist hij niet precies wat hij moest doen.
“Wat ik wel nog aan hem heb voorgelegd, is dat ik graag van Forum voor Democratie wilde weten hoe stabiel die fractie is. Annabel Nanninga is bijvoorbeeld niet alleen Statenlid, maar ook fractievoorzitter in Amsterdam en ze komt straks in de Eerste Kamer. Ik wilde weten of zij straks in de provincie aanwezig is als er bijvoorbeeld moet worden gestemd.”
Teleurgesteld
De VVD staat nog steeds open voor gesprekken met FvD. Maar die partij noemt de conclusie van de informateur “glashelder”. “Wij waren en zijn bereid om verantwoordelijkheid te nemen”, zegt fractievoorzitter Dessing. “Maar met deze gegevens hebben verdere gesprekken geen zin, moet ik tot mijn teleurstelling zeggen.”
Dessing vindt dat de bal nu bij GroenLinks ligt. Informateur Smits schreef gisteren al in zijn brief dat een coalitie met GroenLinks en de VVD “een reële kans op succes” heeft. Volgens GroenLinks-fractievoorzitter Pels zijn daar overigens nog “flink wat gesprekken” voor nodig, “omdat wij in de campagne ook tegenover elkaar hebben gestaan, bijvoorbeeld over windmolens”.
Zuid-Holland
Dat Forum voor Democratie in Noord-Holland – waarschijnlijk – niet in het provinciebestuur komt, wil trouwens niet zeggen dat dat nergens zal lukken. De partij praat in veel meer provincies mee. En in bijvoorbeeld Zuid-Holland ziet informateur en VVD-coryfee Hans Wiegel juist wél kansen voor een bestuur met Forum voor Democratie.
Dinsdagavond werd bekend dat het GroenLinks-Kamerlid Bromet de nieuwe informateur wordt om een coalitie in Noord-Holland te vormen. Bromet was eerder wethouder van de gemeente Waterland. “Bromet heeft haar sporen in Noord-Holland verdiend”, zegt de partij in een persbericht.
AD 02.04.2019 Ze waren de grote winnaars van de verkiezingen, maar Forum voor Democratie dreigt buiten de provinciebesturen te vallen. Andere partijen zien er niets in te stoppen met klimaatbeleid. Partijleider Thierry Baudet houdt de moed erin. ,,We doen het maximale.’’
In Noord-Holland wist informateur Hans Smits, nota bene door Forum aangesteld, na vijf dagen al genoeg. ,,De kans op programmatische overeenstemming tussen FvD en andere partijen is zeer gering, zo niet onmogelijk. Het belangrijkste breekpunt betreft hierbij het klimaatbeleid.”
Gevolg is dat de partij van Baudet, vanuit het niets de grootste partij in de Haarlemse Statenzaal, na een week snuffelen al buitenspel staat. Smits adviseert nu een poging met VVD en GroenLinks, de tweede en derde partij. Het leidde tot geprikkelde reacties uit de Forum-hoek. ,,De VVD slaat gewoon linksaf”, zegt partijleider Thierry Baudet. ,,Ze luisteren niet naar heel veel mensen die dat niet willen.’’
Ook Henk Otten, lijsttrekker voor Forum in de Senaat, stelt dat de VVD ‘niet bereid was tot samenwerking met FvD, de grootste partij van Noord-Holland’.
Breekpunt
Klopt niks van, stelt Cees Loggen, fractieleider van de VVD in Noord-Holland. Hij zegt ‘afstand te nemen’ van de conclusie van informateur Hans Smits. ,,Zo ver zijn we helemaal niet gekomen. In het gesprek met Smits is het woord ‘klimaat’ niet eens gevallen’’, aldus Loggen.
Wel hebben andere partijen een breekpunt gemaakt van het thema, leert een kleine rondgang. D66 bijvoorbeeld wil niet in een coalitie met partijen ‘die de uitdagingen waarvoor Noord-Holland staat uit de weg gaan’. ,,Klimaat is er daar één van”, zegt partijleider Ilse Zaal. Zonder een partij als D66 wordt het voor Forum en VVD moeilijk om een meerderheid te vinden, ook met CDA en PVV erbij komen de partijen zetels te kort.
Baudet heeft de hoop nog niet helemaal opgegeven, maar hij is realistisch: ,,Achter de schermen zijn allerlei gesprekken gaande.’’ Hij zegt zelfs: ,,Wij doen onze uiterste best om weer een herstart te maken, maar het ziet er moeilijk uit.’’
Nieuwkomer
Groter lijkt de kans op regeringsdeelname in provincies waar een rechtse meerderheid wél tot de mogelijkheden behoort, Zuid-Holland bijvoorbeeld. Daar wil informateur Hans Wiegel onderzoeken of een coalitie met Forum voor Democratie en VVD mogelijk is. Met CDA en PVV erbij hebben ze 29 van de 55 zetels, met SGP en 50Plus erbij zelfs 33.
Ook in Overijssel wordt nadrukkelijk gekeken naar een poging over rechts, met in elk geval CDA, PVV en Forum. En ook in Brabant is Forum nog volop in de race. Bronnen rond het proces melden dat de nieuwkomer mogelijk onderdeel wordt van de eerste verkenningspoging. In Gelderland staat de VVD als grootste partij zeker open voor samenwerking met Baudets partij, zei voorman Jan Markink deze week op Radio 1. In Flevoland, waar Forum de grootste werd, moet het spel nog beginnen. Daar worden de stemmen momenteel herteld.
Forum toont zich nog steeds hoopvol. ,, We doen ons best om het maximale uit te halen”, zegt Baudet. Senaatslijsttrekker Henk Otten denkt niet dat het onderhandelingsresultaat in Noord-Holland maatgevend is voor andere provincies. ,,Ik denk juist dat het kan helpen. De VVD zal niet in alle provincies in zee willen gaan met GroenLinks, want hun kiezers gaan hen dat aanrekenen. In de reacties op internet zie ik dat VVD’ers heel kritisch zijn. Wellicht ligt er nu juist meer druk om in allianties met Forum te stappen.”
Ergernis
Toch zal er heel wat moeten gebeuren. Allereerst is daar de vertrouwenskwestie. Veel provinciale politici vinden het moeilijk om de Forum-kandidaten goed in te schatten. In Noord-Holland ging lijsttrekker Johan Dessing volgens andere partijen het inhoudelijke debat herhaaldelijk uit de weg. Dat zorgde voor ergernis. Ook in Gelderland lukte het VVD-leider Markink tot nu toe niet om hoogte te krijgen van zijn nieuwe collega’s. ,,Het blijft hangen in de algemeenheden die op hun site staan.”
Mocht er toch een inhoudelijk gesprek tot stand komen – ook enkele omstreden uitspraken van Forum-voorman Baudet staan dat voor veel partijen in de regio nog in de weg – blijft toch een inhoudelijk struikelblok: het klimaatbeleid. Forum wil geen windmolens en zonneparken erbij, terwijl een grote Kamermeerderheid van CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks, PvdA, SP, VVD en 50PLUS in december juist instemde met de Klimaatwet. Uitvloeisel van die wet is dat er veel meer groene energie opgewekt gaat worden – júíst in de provincies.
De vraag is of partijen als VVD en CDA op provinciaal niveau een compleet andere koers gaan varen dan landelijk, om Forum tegemoet te komen en een coalitie te kunnen vormen. Voor Forum lijkt er inhoudelijk weinig anders te rapen in de provincies. Op het gebied van immigratie – een ander kroonjuweel van de partij – hebben die niets te zeggen.
NU 27.03.2019 Een definitief klimaatakkoord, ondertekend en goedgekeurd door het parlement en kabinet, zal volgens Ed Nijpels pas in juni van dit jaar klaar zijn. Aanvankelijk werd gerekend op december vorig jaar. De industrie moet nog veel werk verzetten.
Dat zei zei Nijpels, de voorzitter van het overlegorgaan dat de conceptklimaatplannen bedacht, woensdag tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer.
Uit doorrekeningen van de klimaatplannen door het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bleek dat het doel van 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 met alle conceptvoorstellen waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Met name de industrie bleef achter met de nodige vermindering van tonnen CO2. “Er zal een andere route moeten worden bewandeld”, aldus Nijpels.
De sector bedacht zelf een bonus- en boetesysteem waarmee bedrijven plannen hoe zij het klimaatdoel willen halen moeten indienen. Lukt dat niet of werken zij niet mee, dan krijgen ze een boete. Lukt het wel, dan maken ze aanspraak op subsidie.
De planbureaus vonden dit echter te vaag en rekenden het voorstel niet eens door. Het kabinet kondigde op dezelfde dag aan een CO2-heffing uit te werken, een veel strenger middel waar GroenLinks, PvdA, milieuclubs en vakbonden al veel langer om vroegen.
Er wordt door het kabinet ook gekeken welke aanvullende maatregelen de landbouwsector kan nemen om meer CO2 te besparen. Alle maatregelen bij elkaar vormen volgens Nijpels een grote stap. “Als de industrie levert wat zij moet leveren, dan is een deel van het gat al gedicht”, aldus Nijpels.
In april stuurt minister Eric Wiebes (Klimaat) meer informatie over hoe alle aanvullende plannen uitgewerkt zullen worden. Als van alle maatregelen bekend is wat ze kosten, wie ze gaat betalen en hoeveel CO2-besparing ze opleveren, is de politiek aan zet om er een definitief klimaatakkoord van te maken.
Telegraaf 20.03.2019 Na een storm van kritiek heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nieuwe berekeningen gemaakt over de hoogte van de energierekening. De rekenmeesters voorspellen voor 2020 nu opeens een veel hogere energierekening.
Het kabinet gebruikte eerder oude PBL-ramingen bij beweringen dat de energienota dit jaar wel zou meevallen. Het CBS corrigeerde dat later: de gemiddelde stijging is dit jaar zo’n 340 euro. Het planbureau rekent nu voor dat huishoudens volgend jaar 228 euro meer betalen ten opzichte van de oude voorspelling uit 2017.
Het PBL corrigeert ook haar eigen voorspelling uit dat jaar door met een hoger energieverbruik te rekenen. Desondanks blijft het planbureau rekenen met een lager energieverbruik dan bijvoorbeeld Vereniging Eigen Huis en particuliere vergelijkingswebsites doen.
Het kabinet heeft na de reuring besloten om de belasting op energie te verlagen. Met hoeveel en hoe, dat wordt pas eind april, na de Provinciale Statenverkiezingen, bekendgemaakt. Wel duidelijk is dat de taksverlaging niet meer voor dit jaar geldt. Pas vanaf 2020 kan het mes erin.
MSN 20.03.2019 Na een storm van kritiek heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) nieuwe berekeningen gemaakt over de hoogte van de energierekening. De rekenmeesters voorspellen voor 2020 nu opeens een veel hogere energierekening.
Het kabinet gebruikte eerder oude PBL-ramingen bij beweringen dat de energienota dit jaar wel zou meevallen. Het CBS corrigeerde dat later: de gemiddelde stijging is dit jaar zo’n 340 euro. Het planbureau rekent nu voor dat huishoudens volgend jaar 228 euro meer betalen ten opzichte van de oude voorspelling uit 2017.
Het PBL corrigeert ook haar eigen voorspelling uit dat jaar door met een hoger energieverbruik te rekenen. Desondanks blijft het planbureau rekenen met een lager energieverbruik dan bijvoorbeeld Vereniging Eigen Huis en particuliere vergelijkingswebsites doen.
Het kabinet heeft na de reuring besloten om de belasting op energie te verlagen. Met hoeveel en hoe, dat wordt pas eind april, na de Provinciale Statenverkiezingen, bekendgemaakt. Wel duidelijk is dat de taksverlaging niet meer voor dit jaar geldt. Pas vanaf 2020 kan het mes erin.
NU 19.03.2019 Nederlanders zijn iets positiever geworden over de klimaatplannen van het kabinet, blijkt dinsdag uit onderzoek door I&O Research in opdracht van het AD.
33 procent van de respondenten oordeelt positief over het vorige week door premier Mark Rutte aangekondigde klimaatbeleid. 27 procent van de ondervraagden is negatief over de plannen.
Drie weken geleden was nog ruim een kwart van de Nederlanders positief en een derde negatief over het beleid.
Nederlanders zijn vooral tevreden over het besluit om een CO2-belasting voor bedrijven in te voeren. Ruim 76 procent is daar tevreden mee.
‘VVD-achterban waardeert leiderschap Rutte’
Ook de verlaging van de energierekening voor burgers scoort goed: 73 procent van de kiezers steunt die maatregel. GroenLinks wordt gezien als ‘winnaar’ van de nieuwe klimaatplannen, op de voet gevolgd door D66.
Volgens Peter Kanne van I&O Research werd verwacht dat de ommezwaai van Rutte tot electorale verschuivingen zou leiden, maar dat blijkt niet het geval te zijn.
“Een deel van de VVD-achterban vindt het vervelend dat Rutte een ruk naar links heeft gemaakt, maar de meeste kiezers waarderen dat de premier leiderschap toont”, aldus Kanne.
AD 19.03.2019 Nederland is iets positiever geworden over de klimaatplannen van het kabinet nadat premier Rutte vorige week een andere klimaatkoers aankondigde. Toch leiden de nieuwe maatregelen, waaronder een CO2-taks voor bedrijven, niet tot verschuivingen in de peilingen.
Was drie weken geleden nog een derde van de Nederlanders negatief en ruim een kwart positief over het klimaatbeleid, nu is dat precies andersom: 33 procent oordeelt positief en 27 procent negatief. Dat blijkt uit landelijk representatief onderzoek door I&O Research in opdracht van deze krant.
Sinds premier Rutte vorige week bekendmaakte dat de energierekening voor huishoudens omlaag gaat en bedrijven meer moeten gaan betalen, zijn Nederlanders positiever gestemd over alle plannen om de uitstoot van broeikasgassen te verlagen. Het besluit om een CO2-belasting voor bedrijven in te voeren – iets waar de VVD van Rutte altijd tegen was – krijgt de goedkeuring van 76 procent van de kiezers. Van de VVD-stemmers is zelfs 77 procent voor.
Ook de verlaging van de energierekening voor burgers krijgt een warm onthaal: 73 procent van de kiezers steunt die maatregel. Dat de landbouwsector meer moet gaan bijdragen aan de CO2-reductie wordt gesteund door 59 procent van de kiezers. Vooral de achterban van SGP, PVV, CDA en ChristenUnie is hier negatief over.
GroenLinks ‘winnaar’
GroenLinks wordt door de meeste Nederlanders gezien als ‘winnaar’ van de nieuwe klimaatplannen. De verwachting is dat de regeringspartijen na de verkiezingen van morgen hun meerderheid in de Eerste Kamer kwijtraken, waardoor de steun van oppositiepartijen noodzakelijk kan worden om te kunnen doorregeren.
Van de GroenLinks-kiezers ziet maar liefst 57 procent de eigen partij als ‘winnaar’ van de nieuwe klimaatplannen. Dit beeld overheerst ook bij de kiezers van bijna alle andere partijen. Na GroenLinks wordt coalitiepartij D66 veel gezien als winnaar. Een op de drie VVD’ers (37 procent) vindt dat de VVD als winnaar uit de bus is gekomen.
Vergeleken met vorige week zijn er nauwelijks verschuivingen in de electorale krachtsverhoudingen. De ‘klimaatdraai’ van het kabinet heeft daarmee bijna geen impact op de peilingen. Volgens I&O Research zet de groei van Forum voor Democratie door. De partij van Thierry Baudet zou met tien zetels in de Eerste Kamer kunnen belanden. Daarmee nadert Forum voor Democratie de VVD, die op elf zetels zou uitkomen en de grootste partij zou blijven.
‘Kiezers waarderen leiderschap’
,,De verwachting was dat de ommezwaai van het kabinet voor electorale verschuivingen zou zorgen, maar dat is niet het geval’’, zegt Peter Kanne van I&O Research. ,,Een deel van de VVD-achterban vindt het vervelend dat Rutte een ruk naar links heeft gemaakt, maar de meeste kiezers waarderen dat de premier leiderschap toont.’’
Volgens Kanne heeft het kabinet met de nieuwe klimaatplannen voorgesorteerd op de uitkomsten van de verkiezingen. ,,Kiezers realiseren zich dat de coalitiepartijen moeten samenwerken met partijen als GroenLinks en de PvdA om een meerderheid in de Eerste Kamer te krijgen. Dat verklaart ook dat GroenLinks nu geen zetelwinst pakt, terwijl die partij wél als winnaar van de nieuwe klimaatplannen wordt gezien.’’
Ondanks het positieve oordeel van de meeste kiezers zijn veel Nederlanders argwanend. Ruim de helft (54 procent) vindt het nog steeds niet duidelijk wat het Klimaatakkoord precies inhoudt. Ook heeft 53 van de kiezers er geen vertrouwen in dat het kabinet de energierekening voor burgers daadwerkelijk gaat verlagen.
,,Het wantrouwen zit diep’’, zegt onderzoeker Kanne. ,,Afgelopen december zei staatssecretaris Mona Keijzer nog dat het wel zou meevallen met de stijging van de energienota dit jaar. Van die voorspelling bleek vorige maand niets te kloppen. Dat maakt dat de meeste Nederlanders nu zeggen: éérst zien, dan geloven.’’
AD 18.03.2019 Het klimaatakkoord kan zorgen voor wel 72.000 nieuwe banen in Nederland in 2030. Dat stelt de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) na onderzoek. Werkgeversorganisaties hadden eerder juist gewaarschuwd dat de klimaatplannen zoals de CO2-heffing voor het bedrijfsleven voor banenverlies kunnen zorgen.
Volgens het onderzoek van ECN, onderdeel van TNO, komen er voor elke verloren baan in de fossiele sector (kolen en olie) zeven klimaatbanen terug. In totaal komen er 42.000 tot 78.000 voltijdsbanen bij aan nieuwe werkgelegenheid door het klimaatakkoord. Daar staat een verlies van 6000 tot 11.000 voltijdsbanen in de fossiele sector tegenover.
De meeste klimaatbanen zitten in projectontwikkeling, bijvoorbeeld van duurzame energie en energie-infrastructuur, in de bouw en installatie, zoals voor een aardgasvrije gebouwde omgeving, aanvullende diensten rond de energietransitie en ook mobiliteit.
‘Extra inzet nodig’
,,Het klimaatakkoord is een grote kans voor de Nederlandse economie en de werkgelegenheid. Tegelijkertijd hebben veel bedrijven in onze sector nu al grote moeite om voldoende mensen te vinden: energiebedrijven, netbeheerders, projectontwikkelaars, isolatiebedrijven en installateurs van zonnepanelen en warmtepompen.
Extra inzet is nodig voor (technische) opleidingen, werving en bij- en omscholing. Zo kunnen we de transitie uitvoeren en de werkgelegenheidskansen grijpen. Het is ook belangrijk om werknemers in de fossiele sector een goede toekomst te bieden”, aldus NVDE-directeur Olof van der Gaag.
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland vrezen dat de CO2-heffing kan leiden tot het verlies van bedrijvigheid en arbeidsplaatsen, omdat bijvoorbeeld bedrijven Nederland verlaten. De precieze plannen voor een CO2-heffing wachten de werkgevers af.
Ze wezen er eerder op dat het doel van terugdringing van CO2-uitstoot ,,zonder onnodig verlies van banen in Nederland’’ niet uit het oog mag worden verloren.
Premier Mark Rutte en minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) geven een reactie na afloop van de presentatie van de planbureaus over de doorrekening van het ontwerp-klimaatakkoord. Ⓒ ANP
Telegraaf 17.03.2019 De nieuwe klimaatdeal waar het kabinet en de coalitiepartijen de afgelopen week mee kwamen wordt door Nederlanders gezien als verkiezingsstunt. Meer dan 70 procent van de bevolking denkt dat de ommezwaai gebeurde, omdat de Statenverkiezingen op stapel staan. Dat blijkt uit een peiling van Maurice de Hond.
In de deal kondigden premier Rutte en minister Wiebes (Economische Zaken) aan dat ze bedrijven een hogere CO2-belasting willen laten betalen en dat de overheidsbelasting op de energierekening omlaag gaat. Daarnaast moeten sommige autoplannen van tafel. Het gaat om het extra verhogen van de motorrijtuigenbelasting en een nieuwe klimaattaks op autobezit. Een verhoging van accijns op diesel en benzine zit nog wel in het vat, evenals een andere klimaattaks van 350 euro die moet worden betaald bij het kopen van een nieuwe auto.
De groene plannen werden eerder geopperd in het concept-klimaatakkoord waar het kabinet en de coalitiepartijen al maanden op kauwen. Sommige van die plannen willen VVD, CDA, D66 en CU dus aanpassen. Maar hoe ze dat precies willen gaan doen, vertellen ze pas na de verkiezingen.
In het ochtendprogramma WNL op Zondag bestreed premier Rutte dat het een verkiezingsstunt was. Wel wilde de coalitie voorkomen dat er voor de stembusgang zou ’worden geshopt’ in de doorrekening van de plannen uit het klimaatakkoord. „Het draagvlak had deze week kapot kunnen gaan.”
Uit de peiling van Maurice de Hond blijkt dat het gros van de kiezers wel denkt dat het een verkiezingsstunt betrof. De helft van de Nederlanders is blij met de aangepaste plannen, de andere helft niet. Van alle partijen staan D66’ers het hardst (91procent) te juichen, gevolgd door GL (81 procent). PVV’ers (13 procent), FvD’ers (14 procent) en 50Plussers (26 procent) pruimen het juist niet.
Het gros van de ondervraagden (59 procent) vindt het erg dat als ten behoeve van het klimaat de koopkracht daalt. En slechts 35 procent vindt dat Nederland voorop moet lopen bij het nemen van klimaatmaatregelen. Ruim 80 procent denkt dat het verleggen van de klimaatkosten naar het bedrijfsleven, alsnog door de burger betaald zal worden.
Opvallend is dat kiezers die bij de VVD en het CDA zijn weggelopen een stuk minder enthousiast zijn over de klimaatplannen, dan de kiezers die bij deze twee partijen zijn blijven plakken. Bijna 70 procent van de mensen die de VVD de rug heeft toegekeerd vindt dat de coalitie nu GroenLinks-beleid aan het uitvoeren is. Bij het CDA is dat bijna 60 procent.
NU 15.03.2019 Premier Mark Rutte staat ervoor open om met GroenLinks en PvdA samen te werken om een CO2-belasting in te voeren en de energierekening te verlagen. De coalitie dreigt de meerderheid in de senaat te verliezen en is daarna aangewezen op steun van één of meer oppositiepartijen.
“Wij regeren niet in isolatie”, zei de minister-president donderdag in het Kamerdebat over de doorrekeningen van de conceptklimaatplannen.
Op 20 maart zijn de Provinciale Statenverkiezingen die bepalend zijn voor de samenstelling van de Eerste Kamer. Trends in de peilingen laten al langere tijd zien dat VVD, CDA, D66 en ChristenUnie de minimale meerderheid in de senaat dreigen te verliezen.
De oproep van GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver om na 20 maart met elkaar aan tafel te gaan zitten om over steun voor de klimaatplannen te praten, werd door de premier positief beantwoord.
GroenLinks en de PvdA pleiten al langer voor de invoering van een CO2-belasting. Hun varianten worden momenteel nog doorgerekend en zullen wat Rutte betreft ter overweging worden meegenomen voor het definitieve klimaatakkoord, dat eind april rond moet zijn.
‘Het denken over klimaatbeleid is veranderd’
PvdA-leider Lodewijk Asscher is blij met de opstelling van het kabinet en toonde zich bereid het gesprek aan te gaan. “Het denken over klimaatbeleid is veranderd. Het gebeurt niet elke dag dat een centrumrechts kabinet zegt dat het eerlijker moet.”
De sociaaldemocraat stelde wel alvast als eis dat de opbrengsten van de CO2-belasting deels naar de burger moeten. Nu stelt het kabinet voor de belasting aan de industrie terug te geven om te vergroenen.
CDA’er Sybrand Buma maakt het in principe niet uit wat er met de opbrengsten van de CO2-taks gebeurt, zolang de belasting ervoor zorgt dat de industrie vergroent en niet uit Nederland vertrekt.
Op 20 maart 2019 stemmen we ook voor iets anders dan op het biljet staat…
Rekeningrijden en verlaging energienota
Klaver nam alvast een voorschot op de constructieve houding van de coalitie en stelde voor om de verhoging van de energierekening al voor dit jaar terug te draaien, een wens die door de gehele coalitie gedeeld wordt. Hoewel minister Eric Wiebes (Klimaat) het een sympathiek idee vindt, is het onmogelijk omdat de Belastingdienst daartoe niet in staat is.
Ook rekeningrijden staat hoog op het lijstje van Klaver. D66 is daar eveneens voorstander van, maar het ligt volgens Wiebes niet in de lijn der verwachting dat de belasting op autogebruik het definitieve klimaatakkoord zal halen.
‘De stijging van de energierekening was te gortig’
Woensdag presenteerden het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de kosten en effecten van de conceptplannen van het klimaatbeleid.
Daaruit blijkt dat de gewenste CO2-reductie van 49 procent in 2030 waarschijnlijk niet gehaald zal worden, de lasten voor huishoudens zwaarder zijn dan voor bedrijven en dat de laagste inkomens er zonder koopkrachtreparatie het meest op achteruitgaan.
Met het oog op de verkiezingen nam het kabinet een voorschot op het definitieve klimaatakkoord: er komt een CO2-taks en de energienota voor huishoudens gaat per 2020 omlaag. “De stijging van de energierekening was te gortig”, zei D66-fractievoorzitter Rob Jetten.
Steun, scepsis en waarschuwingen
De aangekondigde maatregelen konden in de Kamer rekenen op steun, maar ook op scepsis en waarschuwingen voor de kiezer.
Voor SP-leider Lilian Marijnissen is het allemaal nog te vaag. “Hoeveel gaat de energierekening dan omlaag? Wat is het eerlijke deel dat het bedrijfsleven gaat betalen?”
Marijnissen waarschuwde voor een nieuwe VVD-verkiezingsstunt, een nieuwe verkiezingsbelofte van premier Rutte. “Eerder beloofde de premier het eigen risico niet te verhogen, dat er geen cent naar de Grieken zou gaan en dat iedereen 1.000 euro zou krijgen. Wat zijn de beloften van deze premier waard?”, zei de socialist.
Ze stelde vast dat het een feit is dat de energierekening volgende maand met geen cent daalt en dat ook niet duidelijk is hoe de rekening er per 2020 wel uit zal zien.
‘VVD laat zich gijzelen door GroenLinks’
Ook PVV-leider Geert Wilders waarschuwde de kiezer voor wat hij een list noemt. “Trap er niet in”, aldus Wilders. “Er is maar één manier om de energierekening echt te verlagen en dat is premier Rutte en deze coalitie naar huis sturen.”
Wat Wilders betreft is een stem op de VVD op 20 maart een stem op GroenLinks. “De VVD laat zich gijzelen door GroenLinks.”
VVD’er Klaas Dijkhoff reageerde daarop dat de VVD is aangewezen op partijen die ervoor openstaan om samen te werken. Hij ziet dat de PVV daar niet toe bereid is.
Thierry Baudet van Forum voor Democratie liet in het debat weten de cijfers van de onafhankelijke rekenmeesters van het CPB en het PBL niet serieus te nemen. Volgens de eigen berekeningen gaat de klimaattransitie “1.000 miljard” euro kosten.
Dat bedrag is al meerdere keren nagerekend, maar blijkt niet te kloppen. Ook het kabinet spreekt dit tegen. “Baudet telt investeringen, kosten, subsidies en belastingen bij elkaar op. Dan krijg je dubbeltellingen”, zei Wiebes al eerder.
Baudet maakte het einde van het debat overigens niet mee. Na zijn eigen inbreng verliet hij de Tweede Kamer voor een optreden in het tv-programma Pauw en Jinek.
Ook PvdA’er Asscher was uitgenodigd, maar zegde het tv-optreden af. “Mijn kiezers verwachten van mij dat ik het in het #klimaatdebat voor ze opneem”, twitterde hij.
De oppositiepartijen GroenLinks, SP en PVV vinden dat het kabinet snel moeten regelen dat de energiebelasting voor burgers omlaag gaat.
NOS 14.03.2019 De energiebelasting voor burgers moet nog dit jaar, en niet pas in 2020 omlaag. Oppositiepartijen zoals GroenLinks, SP en de PVV vinden dat het kabinet niet zes dagen voor de verkiezingen moeten aankondigen dat deze belasting omlaag gaat, zonder dit snel te regelen. Ook vinden de partijen dat het kabinet concrete bedragen moet noemen.
De coalitie heeft de afgelopen vier weken in het geheim gewerkt aan het aanpassen van de klimaatplannen. Gisteren toonde het kabinet zich, tot verrassing van de oppositie, bereid om bedrijven toch een CO2-belasting op te leggen en de klimaatlasten van burgers te verlagen.
De PvdA en SP willen een concreet bedrag horen, zodat burgers weten wat ze kunnen verwachten. “Mensen verdienen duidelijkheid. De energierekening moet omlaag”, aldus SP-leider Marijnissen.
Concrete cijfers
De PvdA wil weten wat de coalitie precies voor ogen heeft. “U heeft vier weken gepraat en er zijn geen concrete cijfers genoemd?”, vraagt PvdA-leider Asscher aan D66-fractievoorzitter Jetten. “Zijn er geen memo’s van?”
Klaver (GroenLinks): energiebelasting kan en moet nu al omlaag
Jetten weigert om concrete cijfers te noemen. “Ik wil geen vage beloften doen”, aldus Jetten. Ook VVD’er Dijkhoff wil niets zeggen over de verlaging van de energiebelasting.
Op de vraag van GroenLinks-leider Klaver om de belasting nu al te verlagen, zei Dijkhoff dat hij niet weet of het kan. GroenLinks heeft al gesprekken gevoerd met de energiebedrijven en gehoord dat er daar geen problemen zijn.
Eind april komt het kabinet met de uitwerking van hun voorstellen. PVV-leider Wilders wil dat de energierekening met terugwerkende kracht omlaag gaat.
NU 14.03.2019 Woensdag maakten de planbureaus bekend dat de klimaatdoelen van het kabinet waarschijnlijk niet worden gehaald met de plannen die zijn doorgerekend. Daaropvolgend kondigde premier Mark Rutte aan de energiebelasting te verlagen en een CO2-heffing voor bedrijven in te voeren. Volg het debat hierover tussen de Kamer en het kabinet.
Tweede Kamer debatteert over de doorrekening van de klimaatplannen
Kabinetsdoel van 49 procent minder CO2 wordt waarschijnlijk niet gehaald
Ook vragen over kabinetsvoorstellen om energierekening te verlagen en CO2-heffing
Kabinetsmaatregelen kunnen niet los worden gezien van de Provinciale Statenverkiezingen op 20 maart
AD 14.03.2019 De oppositie reageert tijdens het debat over de doorrekening van de klimaatplannen flink verdeeld over de onverwachte draai van het kabinet. Waar GroenLinks-leider Jesse Klaver spreekt van een ‘geschenk uit de hemel’ dat het kabinet de energienota verlaagt en een CO2-heffing oplegt aan de industrie, oordeelt Thierry Baudet (FvD) juist dat het ‘vernietigend is voor de koopkracht’ en dat niet alle kosten worden meegenomen.
Mis niks met ons liveblog. De linkerflank van de Kamer zal daarom vanavond naar verwachting vooral proberen het onderste uit de kan te halen en het kabinet zover te krijgen verdergaande maatregelen te treffen. Partijen als de PVV en Forum voor Democratie zullen Rutte juist verwijten nóg verder naar links op te schuiven. Ze waren al geen voorstander van het eerste pakket van maatregelen, laat staan deze aanscherping van de plannen, die mogelijk flinke impact zullen hebben op de industrie in Nederland.
AD 14.03.2019 De Tweede Kamer debatteert vanavond nog over de uitkomsten van de doorrekeningen van het conceptklimaatakkoord. Een voorstel daartoe van GroenLinks-voorman Jesse Klaver kan rekenen op steun van niet alleen de voltallige oppositie, maar ook de coalitiepartijen.
Strikt genomen debatteert de Kamer vanavond over de doorrekening van het concept-Klimaatakkoord. Uit de berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt dat de plannen in het concept-Klimaatakkoord waarschijnlijk onvoldoende zijn om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen. Daar kwam bovenop dat vooral Nederlanders met een laag inkomen of een middeninkomen de rekening betalen.
De oppositie reageerde woest, maar slechts een paar uur later kondigde premier Rutte aan dat de energienota alsnog naar beneden gaat, en dat er een CO2-heffing komt voor de industrie, een wens van van onder meer GroenLinks, SP en PvdA. Die draai verandert het speelveld aanzienlijk en maakt, met de verkiezingen voor de deur, van het debat vanavond ook meer een verkiezingsdebat.
AD 14.03.2019 Klaver vroeg gisteren, nadat bekend was geworden dat de beoogde klimaatmaatregelen waarschijnlijk onvoldoende zijn om de CO2-doelen van het kabinet te halen, ook al een debat aan. Toen hielden de VVD, CDA, D66 en ChristenUnie de boot nog af. Later bleek dat zij al nieuwe maatregelen in petto hadden, waaronder een CO2-heffing voor de industrie.
Nu premier Mark Rutte die ingrepen wereldkundig heeft gemaakt, zien ook de regeringspartijen geen bezwaren meer tegen een snel debat. Ook omdat Klaver beloofde het ‘kort en op hoofdlijnen’ te willen houden.
Het debat start vanavond rond 19.30 uur en is live te volgen op deze site.
Premier Rutte en minister Wiebes reageren op de doorrekening van het klimaatakkoordANP
Gisteren voelde de meerderheid er weinig voor om nog deze week een debat te houden, maar er komt er vanavond alsnog toch een.
NOS 14.03.2019 De Tweede Kamer houdt vanavond toch nog een debat met het kabinet over de doorrekening van het klimaatakkoord. Tot ergernis van de oppositie hield de coalitie gisteren een debat op korte termijn nog tegen over de bevindingen van het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau. Maar toen GroenLinks-leider Klaver het vandaag nogmaals probeerde, kreeg hij alsnog steun van de hele Kamer.
Daarbij speelt mee dat het kabinet inmiddels heeft gereageerd op de doorrekening en de oorspronkelijke plannen heeft aangepast: premier Rutte kondigde gisteren onder meer aan dat de energiebelasting voor burgers omlaag gaat en dat er toch een CO2-heffing komt voor bedrijven. De coalitie zag daarom nu geen reden meer een Kamerdebat uit te stellen tot na de verkiezingen van volgende week.
Het is de bedoeling dat het een debat wordt over de hoofdlijnen. De fractievoorzitters zullen het woord voeren en het kabinet wordt vertegenwoordigd door Rutte en minister Wiebes van Economische Zaken.
NU 14.03.2019 De Tweede Kamer debatteert donderdagavond over de doorrekeningen van de plannen uit het conceptklimaatakkoord. Een ruime meerderheid stemde in met het verzoek daartoe van GroenLinks-leider Jesse Klaver.
Woensdag presenteerden het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de kosten en effecten van de conceptplannen van het klimaatbeleid.
Daaruit bleek dat de gewenste CO2-reductie van 49 procent in 2030 waarschijnlijk niet gehaald zal worden met het pakket aan maatregelen.
Daarnaast vallen de kosten voor de burger (3 miljard euro) hoger uit dan voor het bedrijfsleven (2 miljard euro), blijft het aandeel van de sector industrie achter en zullen de laagste inkomens, zonder uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden, er zonder koopkrachtreparatie het meest op achteruitgaan.
Nog niet bekend hoe kabinetsplannen eruit komen te zien
Hoewel het kabinet pas in april met een officiële kabinetsreactie zou komen, namen premier Mark Rutte en klimaatminister Eric Wiebes alvast een voorschot op de maatregelen: de verhoging van de energiebelasting voor huishoudens wordt teruggedraaid en er komt toch een CO2-heffing voor bedrijven.
“We willen de belasting voor huishoudens verlagen en die voor bedrijven verhogen”, zei de premier in een toelichting.
Hoe de plannen er exact uit komen te zien, is nog niet bekend. Zo is nog niet duidelijk met hoeveel de energienota zal dalen en is ook nog niet duidelijk wat de hoogte van de CO2-taks zal zijn.
Het kabinet zal dat na de verkiezingen bekendmaken.
Partijen als PvdA en GroenLinks zijn blij met de aangekondigde maatregelen. Zij opperden, net als D66 en ChristenUnie, bijvoorbeeld een belasting op CO2. “Ik zie dat onze politieke opponenten onze kant op komen, dat is winst”, aldus Klaver. Hij heeft de coalitie, die bij de verkiezingen naar alle waarschijnlijkheid de meerderheid in de senaat zal verliezen, opgeroepen tot een “klimaatformatie” waarbij GroenLinks bereid is de groene plannen in de Eerste Kamer aan een meerderheid te helpen.
Dat voorstel werd vrij snel afgewezen. “De vorige verkiezingen waren klimaatverkiezingen, de vorige formatie was een klimaatformatie”, zegt Rob Jetten (D66) tegen BNR. “GroenLinks is twee keer weggelopen.” CDA-leider Sybrand Buma past ervoor om met Klaver “in een achterkamer te gaan zitten”.
Het debat begint donderdag rond de klok van 19.20 uur.
AD 14.03.2019 De regeringscoalitie besloot al begin februari extra klimaatmaatregelen in de steigers te zetten. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hielden vol de doorrekening van het ontwerp-klimaatakkoord af te willen wachten, maar werkten in stilte aan flinke aanpassingen, zegt CU-leider Gert-Jan Segers.
Onmiddellijk nadat de planbureaus woensdag bekendmaakten wat de voorstellen uit het concept-klimaatakkoord kosten en hoeveel CO2 ze schelen, presenteerde het kabinet een stapel nieuwe plannen. Dat verraste vriend en vijand en oogstte zelfs lof van de linkse oppositie.
Segers’ collega Klaas Dijkhoff nam het voortouw voor extra maatregelen, vertelde Segers in talkshow Pauw & Jinek. De VVD-fractievoorzitter had een maand eerder zijn coalitiepartners juist op de kast gejaagd door te waarschuwen dat het klimaatbeleid niet te hard van stapel moest lopen en te zinspelen op een kabinetscrisis.
De regeringspartijen hadden net overeenstemming bereikt over de heikele kwestie van het kinderpardon, wat ,,eigenlijk in heel bijzondere harmonie was gegaan”. Daardoor meenden ze een even heet hangijzer als het klimaatbeleid ,,nuchter” te kunnen oplossen, aldus Segers.
De fractieleiders zagen volgens hem de bui al hangen dat de plannen die op tafel lagen niet voldeden en oneerlijk zwaar zouden uitpakken voor burgers.
NU 14.03.2019 De regeringscoalitie besloot al begin februari extra klimaatmaatregelen in de steigers te zetten. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hielden vol de doorrekening van het ontwerpklimaatakkoord af te willen wachten, maar werkten in stilte aan flinke aanpassingen, zegt CU-leider Gert-Jan Segers.
Onmiddellijk nadat de planbureaus woensdag bekendmaakten wat de voorstellen uit het conceptklimaatakkoord kosten en hoeveel CO2 ze schelen, presenteerde het kabinet een stapel nieuwe plannen. Dat verraste vriend en vijand en oogstte zelfs lof van de linkse oppositie.
Klaas Dijkhoff nam het voortouw voor extra maatregelen, vertelde Segers woensdag in de talkshow Pauw & Jinek. De VVD-fractievoorzitter had een maand eerder zijn coalitiepartners juist op de kast gejaagd door te waarschuwen dat het klimaatbeleid niet te hard van stapel moest lopen en te zinspelen op een kabinetscrisis.
De regeringspartijen hadden net overeenstemming bereikt over de heikele kwestie van het kinderpardon, wat “eigenlijk in heel bijzondere harmonie was gegaan”. Daardoor meenden ze een even heet hangijzer als het klimaatbeleid “nuchter” te kunnen oplossen, aldus Segers.
De fractieleiders zagen volgens hem de bui al hangen dat de plannen die op tafel lagen niet voldeden en oneerlijk zwaar zouden uitpakken voor burgers.
Gisteren werden de doorrekeningen van het klimaatakkoord pas bekend, maar in stilte is al ruim een maand gewerkt aan flinke aanpassingen.
NOS 14.03.2019 De vier regeringspartijen besloten begin februari al om extra klimaatmaatregelen in de steigers te zetten. Dat heeft ChristenUnie-leider Segers gezegd bij de talkshow Pauw & Jinek.
Gisteren werden de doorrekeningen van het klimaatakkoord pas bekend, maar in stilte is al ruim een maand gewerkt aan flinke aanpassingen. De regeringspartijen hadden begin februari net een akkoord bereikt over de kwestie van het kinderpardon. “En dat was eigenlijk in heel bijzondere harmonie gegaan”, zei Segers.
Hete hangijzers
Met diezelfde gedachte is geprobeerd de “hete hangijzers” van het klimaatakkoord aan te pakken. Segers: “Wij gingen anticiperen op de onderdelen waarvan we dachten: dit zou wel eens heel problematisch kunnen zijn.”
Als voorbeeld gaf hij de extra belasting op de energierekening die iedereen moet betalen; de zogenoemde Opslag Duurzame Energie. Volgens hem is die nu oneerlijk verdeeld tussen bedrijven en consumenten.
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff nam het voortouw voor de extra klimaatmaatregelen, vertelde Segers. Dat is opmerkelijk, omdat Dijkhoff eerder zei dat het kabinet niet te hard van stapel moest lopen met het klimaatbeleid. Ook vond hij dat de discussie over klimaatmaatregelen wordt gedomineerd door “drammers” zoals D66-fractieleider Rob Jetten.
Gisteren brachten de planbureaus naar buiten wat de voorstellen in het klimaatakkoord kosten en hoeveel milieuwinst ze opleveren. De conclusie is onder meer dat de klimaatdoelen waarschijnlijk niet worden gehaald. Direct daarna kwam het kabinet met nieuwe plannen. Volgens Segers zagen de regeringspartijen de bui al hangen dat de voorstellen in het klimaatakkoord niet genoeg zouden zijn.
Telegraaf 14.03.2019 Na een dag van chaos in Den Haag weten burgers nog steeds niet waar ze aan toe zijn met aanstaande klimaatplannen.
De cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) geven geen compleet beeld van de inkomenseffecten van het klimaatakkoord. Slechts 128 van de 300 plannen konden worden doorgerekend.
Daarnaast blijkt dat bijna 400.000 huishoudens, met name alleenstaanden en alleenverdieners, veel slechter af zullen zijn dan cijfers laten zien. Het gaat om grote groepen mensen die de komende jaren door klimaat- en energiebeleid vaak meer dan drie procent aan koopkracht zouden moeten inleveren en die niet in de berekeningen te zien zijn.
Intussen maakt het kabinet de vlucht naar voren en komt met een koerswijziging rond klimaatbeleid. Premier Rutte zegt dat er ’meer balans’ nodig is bij de verdeling van de lasten van het klimaatakkoord. Zo komt er toch een CO2-heffing, worden automobilisten ontzien en gaat de belasting op de energierekening voor huishoudens minder hard stijgen.
Hierdoor zijn de doorrekeningen van het CPB deels weer achterhaald, ook omdat bedrijven waarschijnlijk de heffing weer aan de burger gaan doorberekenen. De koerswijziging komt een week voor de verkiezingen, waar de coalitie van VVD, CDA, D66 en CU zwaar op verlies staat.
NU 13.03.2019 De regeringscoalitie besloot al begin februari extra klimaatmaatregelen in de steigers te zetten. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hielden vol de doorrekening van het ontwerp-klimaatakkoord af te willen wachten, maar werkten in stilte aan flinke aanpassingen, zegt CU-leider Gert-Jan Segers.
Onmiddellijk nadat de planbureaus woensdag bekendmaakten wat de voorstellen uit het concept-klimaatakkoord kosten en hoeveel CO2 ze schelen, presenteerde het kabinet een stapel nieuwe plannen. Dat verraste vriend en vijand en oogstte zelfs lof van de linkse oppositie.
Segers’ collega Klaas Dijkhoff nam het voortouw voor extra maatregelen, vertelde Segers in talkshow Pauw & Jinek. De VVD-fractievoorzitter had een maand eerder zijn coalitiepartners juist op de kast gejaagd door te waarschuwen dat het klimaatbeleid niet te hard van stapel moest lopen en te zinspelen op een kabinetscrisis.
De regeringspartijen hadden net overeenstemming bereikt over de heikele kwestie van het kinderpardon, wat “eigenlijk in heel bijzondere harmonie was gegaan”. Daardoor meenden ze een even heet hangijzer als het klimaatbeleid “nuchter” te kunnen oplossen, aldus Segers.
De fractieleiders zagen volgens hem de bui al hangen dat de plannen die op tafel lagen niet voldeden en oneerlijk zwaar zouden uitpakken voor burgers.
NOS 13.03.2019 Wat gaat Nederland doen om in 2030 bijna de helft minder CO2 uit te stoten dan in 1990? Gaan we dat doel halen? Wat gaat het kosten? En wie gaat dat betalen?
Die vragen stonden vandaag opnieuw centraal in politiek Den Haag. Daar presenteerden het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving de doorrekeningen van 128 maatregelen uit het Klimaatakkoord dat in december werd gesloten.
En de antwoorden op de drie laatste vragen? Haalbaarheid: waarschijnlijk niet. Kosten: 1,6-1,9 miljard euro per jaar. Verdeling: fifty-fifty tussen huishoudens en het bedrijfsleven.
Het CPB rekende bovendien uit dat door de klimaatplannen vooral de lagere- en middeninkomens, gepensioneerden en mensen met een uitkering erop achteruitgaan.
Kabinet maakt ommezwaai
Premier Rutte en Klimaatminister Wiebes kwamen in reactie op die berekeningen meteen met een aantal aanpassingen. Ze willen daarbij tegemoetkomen aan de veelgehoorde kritiek dat bedrijven te weinig bijdragen aan het verminderen van de CO2-uitstoot en huishoudens te veel.
De snelle ommezwaai van het kabinet kwam als een grote verrassing, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Het komt omdat de planbureaus het kabinet een behoorlijk draai om de oren hadden gegeven.”
De belangrijkste aanpassingen van het kabinet:
verlaging van de energiebelasting voor burgers vanaf 2020
“verstandige” CO2-heffing voor bedrijven
voorkomen “oversubsidiëring” van nieuwe elektrische auto’s
meer “ondersteuning” van de tweedehandsmarkt elektrische auto’s
geplande verhoging van vaste lasten voor benzine-/ dieselrijders gaat niet door
landbouw levert een “grotere bijdrage” in ruil voor extra geld
er komt minder CO2-opslag
Dit alles moet volgens Rutte leiden tot een “eerlijke verdeling”. Huishoudens nemen straks een derde van de lasten voor hun rekening, bedrijven twee derde.
Belangrijk daarbij is om te vermelden dat het CPB ook verwacht dat bedrijven 80 procent van de extra kosten die ze straks moeten maken, zullen afwentelen op de consument. Producten en diensten worden dus sowieso duurder.
Rutte: lasten burgers compenseren, lasten bedrijven omhoog
Toch zijn de reacties in de politiek en van milieuorganisaties en vakbond FNV over het algemeen positief. “We moeten het nu doen met de woorden van Rutte en Wiebes, maar wij zullen het kabinet aan deze woorden houden”, zeggen Milieudefensie, Greenpeace, Natuur en Milieu, de Natuur en Milieufederaties en FNV.
De kans op politieke steun is nu wel veel groter geworden, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Altijd met een slag om de arm, maar de kans op voldoende steun is vandaag echt toegenomen. De angels lijken er wel uit nu.”
Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland vrezen dat de plannen de lasten voor het bedrijfsleven te veel doen stijgen. Ze zeggen verder benieuwd te zijn hoe de CO2-heffing er precies uit komt te zien.
Maar wat alle maatregelen uiteindelijk gaan kosten, zal pas eind april blijken. Het kabinet laat zijn nieuwe voorstellen nu opnieuw doorrekenen en komt dan over anderhalve maand met definitieve klimaatplannen.
Politiek verslaggevers Marleen de Rooy en Ron Fresen geven in onderstaande video antwoord op vragen over het klimaatakkoord:
AD 13.03.2019 GroenLinks-leider Jesse Klaver wil na de verkiezingen van 20 maart met de coalitiepartijen om tafel over de precieze uitwerking van de klimaatplannen. Met zo’n ‘klimaatformatie’ hoopt GroenLinks druk op de ketel te houden als bijvoorbeeld de hoogte van de CO2-heffing straks wordt vastgesteld.
Klaver wil ook andere klimaatvraagstukken voor de langere termijn adresseren, zoals de luchtvaart en de bio-industrie. De gesprekken over klimaat zullen volgens Klaver niet betekenen dat GroenLinks ook andere plannen van het kabinet per se gaat steunen, als een soort gedoogpartner.
GroenLinks ziet in de aankondiging van de CO2-heffing voor de industrie ‘voor het eerst’ een uitgestoken hand van het kabinet, die ook gevuld is. Partijleider Jesse Klaver staat ‘letterlijk te springen’ met het besluit de rekening van de klimaatplannen meer bij de industrie te leggen, en minder bij de burger.
Premier Rutte maakte vanmiddag bekend dat de energienota van huishoudens naar beneden gaat en er alsnog een ‘verstandige’ heffing voor bedrijven komt op de uitstoot van het schadelijke CO2. ,,De rekening moet eerlijker verdeeld worden’’, aldus Rutte.
,,Als ik zie dat politieke opponenten zo onze kant opkomen, dan zie ik dat als winst’’, reageert Klaver. ,,Vorige week vond Rutte onze plannen nog levensgevaarlijk, nu steunt hij ze bijna.’’
De regering is na de provinciale verkiezingen volgende week waarschijnlijk aangewezen op steun van Klavers partij in de Eerste Kamer. Volgens de peilingen raakt het kabinet daar zijn krappe meerderheid kwijt.
Elsevier 13.03.2019 Minister Eric Wiebes (VVD) van Economische Zaken en Klimaat en Ed Nijpels (VVD) namen woensdagmiddag de doorrekening van het ontwerp-Klimaatakkoord in ontvangst. De belangrijkste conclusies: de gestelde doelen worden waarschijnlijk niet gehaald en de kosten zijn lager dan verwacht, maar lage inkomens worden het hardst getroffen. Het kabinet kondigt in een reactie aan dat er toch een CO2-heffing voor bedrijven komt.
Een kleine drie maanden lieten het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor Leefomgeving (PBL) berekeningen los op de circa 300 pagina’s met klimaatplannen die eind december werden gepresenteerd. Er is lang naar de conclusies uitgekeken. Niet alleen beheerst klimaat in toenemende mate de maatschappelijke en politieke discussies, ook de timing is brisant. De doorrekening verschijnt een week voor de verkiezingen voor de Provinciale Staten waarbij de coalitie van Rutte III in de peilingen ruime verliezen lijdt.
Wat zijn de belangrijkste uitkomsten van de doorrekening?
Voornaamste vraag is of het ontwerp-Klimaatakkoord het doel haalt: in 2030 minstens 49 procent minder broeikasgassen uitstoten. Dat zal waarschijnlijk niet lukken, concludeert het PBL. Slechts wanneer alle onzekerheden meevallen en mensen en bedrijven precies zo reageren als gehoopt, dan kan het doel net worden gehaald. Dat acht het instituut onwaarschijnlijk. Dit betekent mogelijk dat er verder gaat worden onderhandeld over aanvullend beleid.
Ook belangrijk zijn de inkomenseffecten: hoeveel kost het beleid huishoudens en hoe is dat verdeeld over arm en rijk? Het CPB, dat alleen naar klimaat keek en dus geen compleet koopkrachtplaatje maakt, verwacht dat de impact op korte termijn beperkt zal zijn. In 2021 gaan groepen er niet meer dan 0,1 procent op achteruit ten opzichte van een wereld waarin er geen Klimaatakkoord is. Dat is veel beperkter dan het totale klimaatbeleid dat huishoudens gemiddeld 0,7 procent aan inkomen kost.
Peter Winterman@WintermanAD
Dit plaatje laat goed zien hoe vooral mensen met de laagste inkomens, uitkeringsgerechtigden én gepensioneerden moeten betalen voor het klimaatbeleid. #Klimaatakkoord
Op de lange termijn is het effect groter. Groepen hebben in 2030 zo’n 0,3 tot 0,5 procent inkomen minder in vergelijking met een wereld zonder Klimaatakkoord. Voor een gemiddeld huishouden is dat 0,4 procent minder, maar het zijn vooral de lagere middeninkomens die erop achteruit gaan. Wanneer je naar het totaal van het klimaatbeleid kijkt, kost het huishoudens gemiddeld 1,4 procent inkomen. De effecten zijn erg ongelijk verdeeld. Het CPB waarschuwt wel voor de vele onzekerheden.
Hoe zat het nou ook weer met het Klimaatakkoord?
In het Regeerakkoord beloofde het kabinet-Rutte III dat Nederland in 2030 bijna de helft minder broeikasgassen gaat uitstoten. Dat is ambitieuzer dan het huidige EU-klimaatdoel van 40 procent reductie, en dit wordt zelfs aangescherpt tot 55 procent als Nederland daar overeenstemming over bereikt in Europees verband of met een ‘kopgroep in Noordwest-Europa’.
Het kabinet bedacht niet zelf de plannen om dat doel te halen, maar zette ruim honderd bedrijven, belangengroepen en overheden aan het werk aan de vijf zogenoemde klimaattafels. In december kwamen zij na tien maanden onderhandelen met een ontwerp-Klimaatakkoord. Niet iedereen stond achter dit resultaat, de groene organisaties steunden het te elfder ure niet.
Uiteindelijk is het de politiek die besluit over het klimaatbeleid. In het najaar debatteerde de Tweede Kamer al één keer specifiek over het Klimaatakkoord. Ook het kabinet keek in de laatste fase van de onderhandelingen nadrukkelijk mee. Discussies over klimaat zullen zich steeds meer in die arena afspelen. Doel is dat er voor de zomer een concreet pakket maatregelen ligt.
Wat zijn de reacties op de doorrekening?
Het kabinet reageerde achteraf direct. Op een persconferentie maakten premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (beiden VVD) bekend het voorgenomen Klimaatakkoord direct op de schop te nemen. Zo krijgen burgers verlichting van hun energielasten, wordt oversubsidiëring van elektrische auto’s aangepakt en gaat de landbouw meer doen voor het klimaat. ‘We willen de belasting voor huishoudens verlagen en die voor bedrijven verhogen,’ zei Rutte.
Het belangrijkste plan is dat er alsnog een CO2-taks komt, die komende tijd wordt uitgewerkt. Het ontwerp-Klimaatakkoord voorzag in een bonus-malusregeling, waarbij bedrijven CO2-reductieplannen opstellen en uitvoeren. De ‘groene’ bedrijven krijgen een subsidie, de hardnekkige uitstoters een boete. Van linkse oppositiepartijen en natuur- en milieuorganisaties kwam harde kritiek. Het zou te ingewikkeld zijn en bedrijven te veel ontzien.
Zij pleitten daarom voor een CO2-taks. GroenLinks en de PvdA dienden zelfs al concrete ideeën in – die nog niet zijn doorgerekend. Tijdens een Kamerdebat eerder dit jaar kwamen de partijen al dichter bij elkaar. Het zou mogelijk gaan om een relatief lage CO2-taks waarvan de opbrengst wordt teruggesluisd naar de industrie voor verduurzaming. In het Kamerdebat werd ook al gesproken over ‘maatwerk’ voor kwetsbare industrieën als staal en kunstmest. De taks komt boven op het Europese handelssysteem ETS voor CO2-rechten. Sommige experts verwachten dat de uitwerking niet sterk zal verschillen van de voorgestelde bonus-malusregeling.
Er komt deze week geen debat in de Tweede Kamer over de doorrekeningen van het ontwerp-Klimaatakkoord. Een verzoek van Klaver om donderdag een debat te houden, kreeg van de vier coalitiepartijen geen steun.
De stemming verliep volgens partijlijnen, waarmee de coalitie met één stem verschil het verzoek kon wegstemmen. Volgens Kamerleden van de regeringspartijen zou een debat donderdag te snel komen, en zouden Kamerleden niet genoeg tijd hebben om de doorrekeningen goed te bestuderen. ‘Wie denkt dat Nederlanders zitten te wachten op politici die over elkaar heen gaan buitelen door met losse maatregelen te gaan strooien, heeft het volgens mij echt mis,’ zei VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz.
De linkse oppositie, die zoals verwacht kritisch reageerde op de doorrekening, toonde weinig begrip voor het argument van de coalitie. Klaver stipte aan dat hij samen met D66-voorman Rob Jetten woensdagavond bij Nieuwsuur aanschuift om over het Klimaatakkoord te praten. Laatstgenoemde is opgetogen over de doorrekening: ‘Minder kosten voor burgers. Industrie gaat meer betalen. Wij gaan Parijs halen!’ twittert Jetten.
Bij de linkse oppositie leidt vooral de verdeling van de lasten over de diverse inkomensgroepen tot veel onvrede. ‘Huishoudens betalen met dit kabinet het meest en de grote vervuilers het minst,’ aldus PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher, die pleit voor een CO2-heffing voor grote bedrijven. Ook SP-leider Lilian Marijnissen spreekt van onrecht: ‘Draagvlak organiseer je niet door de energierekening te verhogen en de laagste inkomens de rekening te laten betalen.’
De rechtse oppositie reageert minder uitgebreid. SGP-leider Kees van der Staaij vindt ‘nuchter aan de slag met energiebesparing en schone energie’ een ‘goede zaak’, maar zijn partij ‘hikt er tegenaan dat collectieve lasten opnieuw stijgen’. Hij hekelt vooral dat de rekening in zijn ogen te veel wordt neergelegd bij gezinnen met middeninkomens en eenverdieners. PVV-leider Geert Wilders houdt het korter: ‘Geloof ze niet. Vertrouw ze niet. Stem ze weg!’ schrijft hij op Twitter bij een foto van Rutte en Wiebes.
Welke impact heeft doorrekening op de verkiezingen?
Premier Mark Rutte (VVD) was vooraf niet gerust op de gevolgen van de doorrekening, zei hij maandag bij Dit is de dag op Radio 1. ‘Mijn angst is: iedereen kan in die cijfers gaan shoppen er een eigen verhaal mee zingen.’ Dat lijkt een terechte vrees. Klimaat is een verkiezingsthema dat tot een voor de coalitiepartijen funeste dynamiek kan leiden.
Vanaf rechts worden ze bestookt door Forum voor Democratie en PVV die vrijwel geen klimaatbeleid willen omdat ze denken dat klimaatverandering geen grote impact heeft. Vanaf links bestookt GroenLinks de coalitie met verwijten dat het klimaatbeleid niet streng genoeg is en dat de lasten eerlijker moeten worden verdeeld – al klinkt hier meer bereidheid tot gedoogsteun.
Het is de verwachting dat beide kampen naar hartenlust die zaken uit de doorrekening zullen uitlichten die hun punt onderstrepen. Ook in de coalitie loopt het enthousiasme voor klimaatbeleid sterk uiteen. D66 zei expliciet dat het niet uitvoeren van klimaatbeleid een breekpunt is. En ChristenUnie zei hetzelfde in bedekte termen. Het enthousiasme in kringen van VVD en CDA is een stuk geringer. Zij maken zich zorgen om de Nederlandse concurrentiepositie.
NOS 13.03.2019 De werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland vrezen dat het klimaatakkoord en de gewijzigde kabinetsplannen de lasten voor het bedrijfsleven te veel doen stijgen. “Bedrijven moeten dat wel kunnen dragen”, aldus de organisaties.
Het kabinet kondigde aan met een CO2-heffing te komen, omdat de klimaatplannen waarschijnlijk niet tot genoeg reductie van het broeikasgas leiden. “Een onvoorwaardelijke Nederlandse CO2-heffing bovenop het Europese systeem zal leiden tot verlies van bedrijvigheid en banen”, zeggen VNO-NCW en MKB Nederland.
De werkgeversorganisaties zeggen verder benieuwd te zijn hoe zo’n CO2-heffing er precies uit komt te zien. “CO2-heffingen zijn er in verschillende soorten en maten”, zegt Cees Oudshoorn, algemeen directeur van VNO-NCW.
“Er zijn er die bedrijven ertoe brengen om dit land te verlaten en er zijn versies die ervoor zorgen dat bedrijven in dit land gaan investeren. Wij zullen hierover verder in overleg gaan met de overheid.”
Doorpraten
Het kabinet zei vandaag ook de energiebelasting voor consumenten minder te willen laten stijgen en bedrijven juist meer te willen laten betalen voor energie dan in de oorspronkelijke plannen.
“Ook hiervoor geldt dat de vraag is hoe het uitwerkt voor de positie van bedrijven”, zegt Oudshoorn. “Hebben ze de neiging om dit land te verlaten of niet door een extra heffing. En als ze naar het buitenland gaan en daar doorgaan met CO2 uitstoten, dan bereik je de klimaatdoelen ook niet. We willen hierover doorpraten.”
Innovatievermogen versterken
Ook de FME, de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie, maakt zich zorgen over de aangekondigde lastenverzwaring. “Ik bepleit maatregelen die de internationale concurrentiepositie van bedrijven beschermen, verlies van groene investeringen en banen voorkomen, verplaatsing van CO2-uitstoot naar het buitenland tegengaan en het innovatievermogen van de industrie versterken”, zegt voorzitter Ineke Dezentjé.
Een groene toekomst kan volgens de FME ook worden bereikt met energiebesparing en technologische oplossingen. “Beide zijn onderbelicht in het ontwerp-klimaatakkoord, terwijl ze megatonnen aan CO2-reductie kunnen opleveren.”
Telegraaf 13.03.2019 Duizenden huishoudens worden nog forser geraakt door het klimaatakkoord dan de cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) op het eerste gezicht laten zien. Alleenstaanden en alleenverdieners gaan er in veel gevallen tot wel drie procent op achteruit. Vijf procent van hen zelfs nog meer, bevestigt het CPB.
De doorrekening van het klimaatakkoord schetst een somber beeld voor de portemonnee van burgers in 2030. Alle inkomensgroepen gaan er op achteruit als het akkoord wordt uitgevoerd. Achter de mediane koopkracht van -1,5 en -1,4 procent voor alleenstaanden, respectievelijk alleenverdieners schuilen cijfers voor specifieke groepen die veel harder aankomen. Ook uitkeringsgerechtigden worden hard geraakt, waar sommigen bijna vier procent moeten inleveren.
De cijfers doen denken aan het idee om de inkomensafhankelijke zorgpremie in te voeren aan het begin van Rutte II. Daarbij vielen de inkomenseffecten gemiddeld mee, maar werden ook grote groepen zeer hard geraakt.
Het kabinet neemt de vlucht naar voren en presenteerde woensdagmiddag gelijk maatregelen die veel koopkrachtcijfers weer op zijn kop zetten. Zo gaat de energiebelasting omlaag en wordt er een CO2-heffing ingevoerd voor bedrijven. Ook zinspeelde premier Rutte op een extra tegemoetkoming voor de laagste inkomens.
Uit de berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat het klimaatdoel zelf wordt waarschijnlijk niet gehaald. Of de cijfers werkelijkheid worden is nog maar de vraag: over de voorspellingen bestaat al langer twijfel.
Middeninkomens verliezen per 2030 het meest als de maatregelen uit het concept-klimaatakkoord een op een worden doorgevoerd. Het scheelt hen in de CPB-ramingen een half procent aan inkomen. Ook gepensioneerden gaan er door de klimaatplannen gemiddeld een half procent op achteruit.
Nog duurder
Het totale klimaat- en energiebeleid raakt Nederlanders nog harder. Als ook de maatregelen ter stimulering van duurzame energie worden meegerekend, gaan de laagste inkomens het meest achteruit. In 2030 zou het een verlaging van het inkomen met 1,8 procent betekenen. Voor middeninkomens is dat ongeveer anderhalf procent. De hoogste inkomens leveren 0,8 procent in.
Het CPB gaat in haar berekeningen uit van een scenario waarbij mensen niet de portemonnee trekken voor allerlei groene maatregelen. Lage inkomens, eenverdieners en uitkeringsgerechtigden dreigen het hardst geraakt te worden. Het kan voor deze groep een verlaging van het inkomen met 3 procent betekenen.
CPB-directeur Laura van Geest: „Middeninkomens worden door het klimaatakkoord harder geraakt dan lagere inkomens. Dit komt door maatregelen voor de auto.”
De rekenmeesters verwachten dat bedrijven hun klimaatkosten voor 80 procent afwentelen op de burger.
Niet genoeg
Ondanks de kosten, zijn de honderden maatregelen uit het klimaatakkoord van voorzitter Ed Nijpels waarschijnlijk niet genoeg om het klimaatdoel in 2030 te halen. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in haar doorrekening.
Het kabinet wil in 2030 de CO2-uitstoot hebben gehalveerd ten opzichte van 1990. Het PBL stelt dat er nog veel onzekerheden zijn in de plannen. Als het kabinet duidelijke politieke keuzes maakt kunnen die onzekerheden worden weggenomen, stellen de groene rekenmeesters.
Als Nederland de broeikasgassen wil halveren in 2030 dan moet er 48,7 megaton minder worden uitgestoten. Volgens het PBL komen de plannen uit tussen de 31 en 52 megaton.
„De bandbreedte is vrij groot”, geeft hoofd klimaat Pieter Boot toe. Het kan zijn dat het doel wel gehaald wordt. „Maar toch denken we dat het waarschijnlijk niet haalbaar is. Vergelijk het met het gooien van dobbelstenen: je kunt zes keer zes gooien, maar dat is niet heel waarschijnlijk.”
Industrie
Vooral bij de industrie zijn de onzekerheden groot, stelt Boot. Het groene planbureau heeft nog veel vragen over hoe bedrijven worden gehouden aan de afspraken om minder CO2 uit te stoten. Bij de elektriciteitssector zijn er juist veel zekerheden.
Het klimaatakkoord is volgens Boot een mix van verboden, normen en subsidies. „Beprijzing is een beetje ondergeschikt”, zei de klimaatchef kritisch. Juist hierover is een grote politieke discussie gaande.
Het PBL schat in dat alle investeringen die nodig zijn om het klimaatakkoord uit te voeren tussen de 56 en 75 miljard euro bedragen in de periode tot 2030. Vooral in de energiesector, mobiliteit (auto’s) en de gebouwde omgeving (huizen en kantoren) gaat het om astronomische bedragen.
Kritiek
Of de ramingen van de planbureaus een compleet beeld geven is nog maar zeer de vraag. Over enkele rekenmethodes van het Planbureau voor de Leefomgeving is de laatste tijd kritiek geuit.
Deskundigen van de Rabobank hebben eerder geoordeeld dat het klimaatakkoord een financiële gatenkaas is. De experts stellen dat het Centraal Planbureau niet alle maatregelen heeft kunnen doorrekenen, sommige plannen zijn simpelweg te vaag. CPB-directeur Laura van Geest gaf toe dat er slechts 128 maatregelen onder de loep zijn genomen: „Wij hebben geen zeshonderd maatregelen aangereikt gekregen.”
Van Geest stelt dat er ook maatregelen waren waar de overheid niets mee te maken heeft of waar een doorrekening niet mogelijk was.
PBL-directeur Hans Mommaas probeerde kritiek aan het begin van de persconferentie al direct in de kiem te smoren door te stellen dat de ’modellen geen kristallen bol’ zijn.
De autoindustrie heeft tijdens de persconferentie al kritiek geuit op de doorrekening van het PBL. Volgens RAI Vereniging is er onvoldoende rekening gehouden met de beschikbaarheid van elektrische auto’s.
Politiek aan zet
Het kabinet komt eind april met een definitief klimaatakkoord. Voor die tijd onderhandelen de coalitiepartijen over welke maatregelen de eindstreep halen. Naar verwachting is er in mei een groot debat in de Tweede Kamer over het klimaatbeleid.
Minister-president Rutte en minister Wiebes (Klimaat) geven woensdagmiddag wel al een eerste reactie op de doorrekening.
De planbureaus rekenen nog twee alternatieve plannen van PvdA en GL voor een CO2-belasting voor de industrie door. Halverwege april worden de resultaten verwacht.
Klimaatchef Ed Nijpels zei in een eerste reactie „buitengewoon opgelucht” te zijn over de doorrekeningen.
BB 13.03.2019 Om de klimaatdoelen te halen komt er een ‘verstandige’ heffing voor bedrijven op de uitstoot van het schadelijke CO2. Het kabinet wil burgers ontzien bij de energierekening
Tegemoetkoming
Dat maakte premier Mark Rutte bekend. Hij reageerde daarmee op de doorrekening van een reeks klimaatplannen, waaruit blijkt dat vooral de industrie er een forse schep bovenop moet doen om de uitstoot van CO2 terug te dringen.
De tegemoetkoming aan oppositiepartijen GroenLinks, SP en PvdA, die voor een CO2-heffing pleiten, komt een week voor de provinciale verkiezingen. Het kabinet lijkt daarbij zijn meerderheid in de Eerste Kamer te verliezen en is dan aangewezen op andere partijen.
Rommel niet doorschuiven
Het kabinet wil nu ‘meer balans’ bij de verdeling van de lasten van het geplande klimaatakkoord. Het moet eerlijker dan uit de doorrekeningen naar voren is gekomen, aldus de premier. Anders zijn lagere inkomens te veel de dupe. Hun koopkracht zal worden gerepareerd, beloofde hij. Ook is er te veel verschil tussen burgers en bedrijven.
De energierekening mag niet te veel bij de huishoudens terechtkomen. De industrie zal een grotere bijdrage moeten leveren om ervoor te zorgen dat in 2030 de uitstoot met 49 procent is teruggebracht ten opzichte van 1990, zoals eerder is afgesproken. ‘We willen de rommel die we hebben veroorzaakt niet doorschuiven naar de volgende generatie’, aldus Rutte.
Vergroening van industrie
Het kabinet overwoog oorspronkelijk een regeling met subsidies en boetes voor de industrie, maar die ‘blijkt onvoldoende te werken.’ Met name VVD en CDA voelden niets voor een CO2-heffing, omdat die bedrijven met hogere lasten zou opzadelen.
De bedoeling van de CO2-heffing is ervoor te zorgen dat de klimaatdoelen worden gehaald, maar wel zo dat bedrijven niet naar het buitenland vertrekken. ‘Je wil niet dat bedrijven weggaan’, aldus Rutte. De opbrengst van de belasting wordt straks gebruikt voor vergroening van de industrie. (ANP)
AD 13.03.2019 Het kabinet verlaagt de energienota van huishoudens en legt de rekening van de klimaatplannen meer bij de industrie. Er komt alsnog een ‘verstandige’ heffing voor bedrijven op de uitstoot van het schadelijke CO2 tegenover. ,,De rekening moet eerlijker verdeeld worden’’, aldus premier Mark Rutte vanmiddag.
Rutte reageerde daarmee op de doorrekening van een reeks klimaatplannen, waaruit blijkt dat vooral de industrie er een forse schep bij moet doen om de uitstoot van CO2 terug te dringen.
,,Het kabinet heeft steeds een aantal doelstellingen gehad: een noodzakelijke CO2-reductie van 49 procent in 2030 realiseren, zorgen dat het voor mensen in het land betaalbaar is, en zorgen voor een eerlijke verdeling tussen mensen in het land en bedrijven.’’ Volgens Rutte is met name dat laatste niet in balans. ,,Nu ligt het te veel bij de huishoudens, dat moet eerlijker. Daarom gaat de belasting op de energierekening omlaag, en de belasting voor bedrijven omhoog.’’
Het kabinet overwoog oorspronkelijk een regeling met subsidies en boetes voor de industrie, maar die ‘blijkt onvoldoende te werken’. Met name VVD en CDA voelden niets voor een CO2-heffing, omdat die bedrijven met hogere lasten zou opzadelen.
Geen fout
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) noemt de maatregel ‘fair’. Hij benadrukt dat alles erop wijst dat de nieuwe belasting voor de industrie ‘hoger zal moeten zijn dan wat er nu lag’. Van fouten wil hij echter niet spreken; het gaat volgens hem van een ‘bijstelling’ van de ingeslagen weg. Rutte beaamt dat. ,,Het gaat om meerjarig beleid. Dat moet staan en op lange termijn overeind blijven. Anders stik je in je eigen gelijk.’’
De premier benadrukt wel dat bedrijven ‘concurrerend’ moeten blijven. ,,Daar gaan we rustig over nadenken nu.’’ Eind april komt het kabinet met een officiële beoordeling van de doorrekening.
Lage inkomens
Uit de doorberekening blijkt dat de rekening van de klimaatmaatregelen vooral komt te liggen bij de lagere inkomens. De (lagere) middeninkomens gaan er zo’n 0,5 procent op achteruit door de voorgestelde maatregelen van de klimaattafels, bij de hoogste en laagste inkomens is het een teruggang van 0,3 procent. Volgens Rutte zijn die lasten ‘reparabel’.
Verkiezingen
De tegemoetkoming aan oppositiepartijen GroenLinks, PvdA en SP, die voor een CO2-heffing pleiten, komt een week voor de Provinciale Statenverkiezingen. Naar verwachting verliest het kabinet daarbij de meerderheid in de Eerste Kamer. Rutte erkent dat verkiezingen ‘een rol spelen’ om nu al met maatregelen te komen, maar dan vooral ‘omdat anders wel erg geshopt wordt’ in de cijfers die er nu liggen.
GroenLinks ziet in de aankondiging van de CO2-heffing een uitgestoken hand van de coalitie, die voor het eerst ook gevuld is. Voorman Jesse Klaver zegt blij te zijn met deze handreiking van het kabinet-Rutte. ,,Een enorme winst voor GroenLinks.’’
Ook de PvdA stelt dat Rutte tot inkeer is gekomen na een glashard oordeel van de rekenmeesters. Volgens partijleider Lodewijk Asscher was het geplande klimaatakkoord van het kabinet niet eerlijk en niet groen. In dat pakket stond een regeling voor de industrie met subsidies en boetes in plaats van een heffing.
Premier Rutte (VVD) en GroenLinks-leider Klaver tijdens het klimaatdebat in februariANP
NOS 13.03.2019 In de Tweede Kamer is, ook bij enkele oppositiepartijen, waardering voor de snelle aanpassing van de klimaatplannen door het kabinet. Dat wil de energiebelasting voor burgers verlagen en bedrijven een heffing opleggen voor te veel uitstoot van het broeikasgas CO2.
Linkse partijen als PvdA, GroenLinks en de SP vragen al enige tijd om een CO2-heffing voor bedrijven, maar tot nu toe had het kabinet dit afgehouden. PvdA-leider Asscher is dan ook blij dat “het kabinet tot inkeer is gekomen”. “Wij willen een groener en een eerlijker klimaatbeleid”, aldus Asscher.
Gevulde hand
GroenLinks-leider Klaver ziet in deze toegezegde belasting voor de industrie een “uitgestoken hand” van het kabinet. “Dit is voor het eerst een gevulde hand”, zei Klaver in een aparte persconferentie. “Als ik Rutte de klimaatplannen van GroenLinks hoor voorlezen, ga ik toch niet zitten simmen.”
6/6 Rutte: lasten burgers compenseren, lasten bedrijven omhoog
De ommezwaai van het kabinet, zo snel na de minder rooskleurige berekeningen van de twee rekenmeesters, kwam als een grote verrassing, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. “Het komt omdat de planbureaus het kabinet een behoorlijk draai om de oren hadden gegeven”.
Steun
Rutte hoopt met de aanpassingen op meer begrip en steun voor de plannen en ook de coalitiepartijen zeggen dat nadrukkelijk. “Het is een belangrijke richting die het kabinet is ingeslagen”, zegt D66-fractievoorzitter Jetten. “We zijn er bijna. Ik hoop op brede steun.”
Segers van de ChristenUnie noemt de aanpassingen “rechtvaardiger” en hoopt dat partijen links en rechts aansluiten. VVD-fractievoorzitter Dijkhoff is blij dat het kabinet iets heeft gedaan met zijn zorg dat de klimaatplannen te veel pijn doen in de portemonnee van de burgers. Ook CDA-leider Buma noemt het “heel belangrijk dat het voor burgers betaalbaar wordt.”
De kans op politieke steun is nu wel veel groter geworden, zegt Fresen. “Altijd met een slag om de arm, maar de kans op voldoende steun is vandaag echt toegenomen. De angels lijken er wel uit nu.”
Vrij schieten
Fresen benadrukt dat de draai van het kabinet te maken heeft met de verkiezingen van volgende week voor de Provinciale Staten. “Als je niks had gedaan aan de oneerlijke verdeling van de kosten, had de oppositie vrij kunnen schieten op de regeringspartijen”, zegt Fresen. “Dat wapen zijn ze nu kwijt.”
PVV-leider Wilders heeft geen goed woord over voor de nieuwe klimaatvoorstellen. “Geloof ze niet. De energierekening wordt niet lager. Deze politici zijn gewoon in paniek.” De SP zegt: “Eerst zien, dan geloven.”
Ook Thierry Baudet van Forum voor Democratie vindt de maatregelen niets. Hij zegt dat de cijfers te optimistisch zijn als het gaat om de lasten voor de burger en spreekt van “koopkrachtkillers”.
ANP 13.03.2019 Er komt deze week geen debat in de Tweede Kamer over de doorrekeningen van het concept-Klimaatakkoord. Een verzoek van GroenLinks-voorman Jesse Klaver om donderdag een debat te houden, kreeg van de vier coalitiepartijen geen steun.
De stemming verliep volgens partijlijnen, waarmee de coalitie met één stem verschil het verzoek kon wegstemmen. Volgens D66-Kamerlid Matthijs Sienot zou een debat donderdag te snel komen, en zouden Kamerleden zo snel niet in staat zijn de doorrekeningen goed te bestuderen. CDA, VVD en de ChristenUnie sloten zich bij deze redenering aan.
De oppositie toonde weinig begrip voor het argument van de coalitie. Klaver stipte aan dat D66-voorman Rob Jetten samen met hem wel woensdagavond bij Nieuwsuur aanschuift om over het Klimaatakkoord te praten.
Het PBL en het CPB presenteren hun doorberekening van de klimaatplannen ANP
NOS 13.03.2019 De linkse oppositiepartijen in de Tweede Kamer reageren kritisch op de gevolgen van de plannen in het klimaatakkoord. Vanmiddag presenteerden het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) wat de kosten zijn van de 600 voorstellen om de opwarming van de aarde terug te dringen.
Het kabinet wil in 2030 49 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990. Dat is ongeveer 48,7 megaton aan broeikassen. Het PBL denkt dat met de bestaande plannen een afname tussen de 31 en 52 megaton mogelijk is. De conclusie van dat bureau is dat de klimaatdoelen “waarschijnlijk” niet gehaald worden. Het Centraal Planbureau heeft uitgerekend hoeveel de verschillende huishoudens er door deze maatregelen op achteruit kunnen gaan.
Grote vervuilers
De PvdA concludeert op basis van het rapport dat de lage en middeninkomens, gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden er harder op achteruit gaan. “De plannen zijn niet groen en niet eerlijk”, zegt PvdA-leider Asscher. De partij wil dat de industrie en de grote vervuilers meer gaan betalen. “Nederland verdient een kabinet dat opwarming tegengaat en vervuilers laat betalen.”
De SP valt ook over de mogelijke gevolgen voor lagere inkomens. SP-leider Marijnissen benadrukt dat het draagvlak voor de klimaatplannen niet wordt vergroot door “de energierekening te verhogen en de laagste inkomens de rekening te laten betalen”. “Klimaatbeleid zal rechtvaardig zijn of niet zijn”, zegt Marijnissen in een tweet.
Lastenverzwaring
De Partij voor de Dieren schat in dat de lastenverzwaring ruwweg drie miljard euro voor gezinnen is en twee miljard euro voor bedrijven. “Benieuwd hoe coalitie dat uitlegt. Lijkt erop dat lastenverzwaring niet eerlijk is in absolute zin”, zegt Kamerlid Van Raan van de PvdD.
Ook de SGP heeft problemen met de stijging van de collectieve lasten. “De rekening wordt bovendien teveel neergelegd bij gezinnen met middeninkomens, vooral eenverdieners. Dat moet anders”, aldus SGP-leider Van der Staaij.
Rekening
GroenLinks zegt dat een andere klimaataanpak nodig is nu berekend is dat het klimaatdoel niet gehaald wordt , de lage inkomens “de rekening betalen en de “industrie wordt ontzien.” Partijleider Klaver geeft een persconferentie over plannen van GroenLinks.
Tot ergernis van de oppositie komt er morgen geen plenair debat, de coalitiepartijen zijn daar niet voor omdat het te kort dag zou zijn.
Aan het eind van de middag geven premier Rutte en minister Wiebes van Klimaat nog een reactie op de twee rapporten.
Trouw 13.03.2019 Het kabinet is alsnog bereid een CO2-belasting voor het bedrijfsleven in te voeren. Premier Rutte laat dat weten in reactie op de doorrekeningen van de klimaatplannen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) maakte eerder vandaag bekend dat deze voorstellen onvoldoende zijn om de CO2-uitstoot te halveren.
Het kabinet beraadt zich de komende maanden op een inhoudelijk antwoord op de doorrekeningen van het PBL. Maar Rutte neemt daar, een week voor de Provinciale Statenverkiezingen, wel alvast een voorschot op. Hij zegt dat er een ‘verstandige’ heffing moet komen voor de industrie.
Voor de betreffende bedrijven is dat slecht nieuws. Zij wilden niet verder gaan dan een soort boete-systeem voor bedrijven die achterblijven met de reductie van broeikasgassen. Maar het PBL heeft grote twijfels bij dit plan. Het is te vrijblijvend. Het voorstel biedt bedrijven mogelijkheden om onder een boete uit te komen. De rekenmeesters voorzien juridische problemen bij het afdwingen van verplichtingen.
Onduidelijk
Hoe die CO2-belasting er exact uit komt te zien, is nog onduidelijk. Maar duidelijk is wel dat de industrie meer zal gaan betalen voor het klimaatbeleid.
Rutte maakte tegelijkertijd bekend dat hij de energierekening van burgers wil verlagen. Voor het bedrijfsleven gaat deze energiebelasting juist omhoog. De premier wil op deze manier voorkomen dat de rekening van de energietransitie teveel bij de huishoudens terecht komt.
Het kabinet kondigt maatregelen aan waar GroenLinks, SP en PvdA al lange tijd op aandringen. Op deze manier neemt de coalitie de linkse oppositiepartijen de wind uit de zeilen. Tegelijkertijd is het een handreiking aan deze partijen, in de wetenschap dat de coalitie na de verkiezingen de meerderheid in de senaat dreigt kwijt te raken en dan aanvullende steun nodig heeft voor haar plannen.
De rekenmeesters van het PBL hebben de afgelopen maanden de zeshonderd voorstellen van de ‘klimaattafels’ van Ed Nijpels geanalyseerd. Het Binnenhof keek reikhalzend uit naar de uitkomsten, die de basis leggen voor het klimaatbeleid voor de komende decennia. Grote vraag was: is 49 procent CO2-reductie ten opzichte van 1990 haalbaar? Het PBL acht dit onwaarschijnlijk. Met de voorstellen worden ‘grote stappen in de energietransitie’ gezet, maar het is nu tijd voor politieke keuzes.
Enorme opgave
De coalitie staat voor een enorme opgave. VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zullen nu zelf met een plan moeten komen waardoor die 49 procent CO2-reductie alsnog wordt gehaald. Dit is immers een afspraak uit het regeerakkoord van Rutte III. Het is ook nodig om uiteindelijk, in 2050, te kunnen voldoen aan de afspraken uit het klimaatverdrag van Parijs.
Het goede nieuws voor het kabinet is dat de klimaatkosten volgens het PBL veel lager zullen zijn dan aanvankelijk gedacht. Medio 2018 werd nog uitgegaan van jaarlijkse nationale kosten van 3 tot 3,9 miljard euro. Inmiddels houdt het planbureau het op 1,6 tot 1,9 miljard. Voor de coalitie is dat een prettige meevaller, gezien de recente ophef over de onverwacht hogere energierekening. Er is de vier partijen veel aan gelegen dat de burgers niet al te veel op kosten worden gejaagd.
Wat die kosten betreft: het Centraal Planbureau (CPB) maakte dinsdag bekend dat het klimaatbeleid de lagere en middeninkomens meer raken dan de hogere. Dit komt voor een groot deel door al geplande maatregelen en voor een klein deel door de nieuwe voorstellen van de klimaattafels. Of de coalitie met dit verhaal naar de burgers toe wil, valt zeer te betwijfelen. Het kabinet heeft mogelijkheden genoeg om eventuele koopkrachttegenvallers voor bepaalde groepen weer te repareren. Zoals het verlagen van de energierekening.
De oppositie was graag al deze week, dus nog voor de Provinciale Statenverkiezingen, met het kabinet in debat gegaan over het klimaatakkoord, maar de coalitie voelt er niks voor.
Lees ook:
Een ontspannen klimaatdiscussie? Die kan premier Rutte vergeten
Twee planbureaus melden vandaag of het klimaatakkoord volstaat om de Nederlandse CO2-uitstoot te halveren. Een pikant moment. Met de verkiezingen in zicht, staat de oppositie op scherp.
NU 13.03.2019 De verhoging van de energiebelasting voor huishoudens die dit kabinet doorvoert, wordt vanaf 2020 weer teruggedraaid. Daarnaast wordt er een vorm van CO2-heffing voor bedrijven uitgewerkt. Die moet in april klaar zijn.
Dat hebben premier Mark Rutte en minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) woensdagmiddag laten weten in een reactie op de doorrekeningen van de klimaatplannen door het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
Daaruit blijkt dat met het pakket aan maatregelen het doel van een CO2-reductie van 49 procent waarschijnlijk niet gehaald zal worden, het aandeel van de sector industrie achterblijft en huishoudens met een laag inkomen er het meest op achteruit gaan.
Daarom neemt het kabinet nu aanvullende maatregelen. Te beginnen met de energienota, die rust te veel op de schouders van de burgers, vindt Rutte. “We willen de belasting voor huishoudens verlagen en die voor bedrijven verhogen”, aldus de premier.
Opslag op energierekening wordt anders verdeeld
De opslag op de energierekening wordt anders verdeeld onder burgers en bedrijven. Uit die opslag worden subsidies betaald voor de opwekking van duurzame energie.
Nu is die belasting gelijk verdeeld, terwijl bedrijven veel meer energie verbruiken. De verhouding wordt daarom een derde voor huishoudens en twee derde voor bedrijven.
Rutte ontkent overigens niet dat de aangekondigde maatregelen te maken hebben met de Provinciale Statenverkiezingen op 20 maart. “De verkiezingen spelen een rol”, aldus de premier.
Eigen methode van industrie levert te weinig CO2-besparing op
Wiebes en Rutte moesten ook concluderen dat het boete-bonussysteem waarmee de industrie zelf op de proppen kwam, te weinig oplevert om het klimaatdoel te halen. “De CO2-tonnen worden niet gehaald”, aldus Wiebes.
Het PBL maakte eerder op woensdag gehakt van het boete-bonussysteem waarbij bedrijven zelf plannen mogen aandragen voor hoe zij CO2 willen besparen. Het is te vaag en te vrijblijvend, concludeerde het planbureau.
Wiebes herhaalde wat hij tot dusver altijd over een CO2-heffing heeft gezegd: bedrijven moeten het kunnen betalen en niet besluiten hun heil buiten Nederland te zoeken vanwege de lastenverzwaring.
De opbrengsten van die heffing worden gebruikt om de industrie te vergroenen.
Minder subsidie voor elektrische auto’s
Het kabinet kijkt verder naar de vergroening van het wagenpark. In de plannen van het ontwerpklimaatakkoord worden flinke subsidies uitgedeeld voor nieuwe elektrische auto’s. In het beste geval kon een autokoper 6.000 euro terugkrijgen van de overheid.
Deze “oversubsidiëring” wil het kabinet nu tegengaan, ook komt er meer aandacht voor tweedehands elektrische voertuigen. Deze maatregelen leveren geld op dat weer teruggesluisd kan worden naar bezitters van benzine- en dieselauto’s die hun belastingen juist zagen stijgen.
Tot slot wordt gekeken naar maatregelen om meer CO2 te besparen in de landbouwsector en worden de mogelijkheden van de opslag van broeikasgassen onder de grond (CCS in jargon) ingeperkt.
Klaver: ‘Onze politieke opponenten komen onze kant op’
Oppositiepartijen GroenLinks en PvdA pleitten al langer voor een verlaging van de energierekening en de invoering van een CO2-taks.
Jesse Klaver (GL) reageert opgetogen, omdat het kabinet en de coalitie zijn plannen nu wel lijken over te nemen. Dat zijn handtekening niet onder de plannen staat, maakt hem niet zo veel uit. “Ik zie dat onze politieke opponenten onze kant opkomen, dat is winst”, aldus Klaver.
D66-fractievoorzitter Rob Jetten, wiens partij wel regeert zegt in een reactie: “Politiek is de kunst van het mogelijke, niet van mooie praatjes. Niet lullen maar poetsen. Vandaag ziet de kiezer waar het om draait: daadkracht.”
GroenLinks-leider Klaver ziet de aangekondigde plannen als een uitgestoken hand van de coalitie. Hij verwacht dat de VVD, het CDA, D66 en de CU na de Provinciale Statenverkiezingen hun meerderheid in de senaat zullen verliezen.
Klaver werpt zich nadrukkelijk op als kandidaat om het klimaatbeleid in de senaat aan een meerderheid te helpen.
NOS 13.03.2019 Het kabinet wil de energielasten voor burgers verlagen en de industrie meer laten betalen voor de klimaatplannen. Dit heeft premier Rutte gezegd in een reactie op de klimaatrapporten van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) die vanmiddag werden gepresenteerd.
De twee bureaus hebben uitgerekend wat de gevolgen zijn van de 600 voorstellen over de Nederlandse bijdrage aan het terugdringen van de opwarming van de aarde. Uit die berekeningen bleek dat de maatregelen niet genoeg zijn om de klimaatdoelen te halen.
Vertrekken
Het kabinet kwam in de reactie op de rapporten direct met aanpassingen. Ze willen kijken naar een CO2-heffing, een belasting voor bedrijven die veel CO2 uitstoten. Rutte spreekt van een “verstandige” heffing. Voorkomen moet worden dat Nederlandse bedrijven naar het buitenland vertrekken.
De opbrengst van de CO2-heffing wordt gebruikt om de industrie te vergroenen, zo staat in een brief van het kabinet (.pdf). Overigens blijkt uit de doorrekeningen dat bedrijven 80 procent van hun extra kosten zullen doorberekenen aan de consument.
De belangrijkste punten van kabinet in het kort:
verlaging van de energiebelasting voor burgers vanaf 2020
“verstandige” CO2-heffing voor bedrijven
einde aan “oversubsidiëring” van nieuwe elektrische auto’s
meer “ondersteuning” van de tweedehandsmarkt elektrische auto’s
landbouw levert een “grotere bijdrage” voor extra geld
geplande verhoging van vaste lasten voor automobilisten gaat niet door
er komt minder CO2-opslag
Broeikasgassen
Het kabinet wil in 2030 49 procent minder CO2-uitstoot dan in 1990. Dat is ongeveer 48,7 megaton aan broeikasgassen. Het PBL berekende dat met de bestaande plannen een afname tussen de 31 en 52 megaton mogelijk is.
De conclusie van dat bureau is dat de klimaatdoelen “waarschijnlijk” niet gehaald worden. Het Centraal Planbureau heeft ook uitgerekend hoeveel de verschillende huishoudens er door deze maatregelen op achteruit kunnen gaan.
Vooral de lagere- en middeninkomens, gepensioneerden en mensen met een uitkering lijken er meer op achteruit te gaan. Ook moeten burgers meer betalen dan het bedrijfsleven. De oppositie in de Tweede Kamer reageerde daar meteen kritisch op.
Rutte: lasten burgers compenseren, lasten bedrijven omhoog
Huishoudens
Rutte erkent dat die verdeling niet goed is en het kabinet zegt dus nu al de plannen aan te passen. “We willen een eerlijke verdeling.” Concreet betekent dit dat huishoudens een derde van de kosten op zich nemen en de bedrijven twee derde van de kosten. Dat was fifty-fifty.
Het kabinet was aanvankelijk van plan om de industrie een boete op te leggen bij te vervuilende activiteiten, de zogenoemde bonus-malusregeling. Nu blijkt dat die maatregel te weinig CO2-reductie oplevert. Eind april komt het kabinet met een uitgewerkt plan.
Milieuorganisaties en vakbond FNV noemen de snelle aanpassingen van de klimaatplannen hoopgevend. In een gezamenlijke reactie zeggen Milieudefensie, Greenpeace, Natuur en Milieu, de Natuur en Milieufederaties en FNV: “Dit is wat het klimaat nodig heeft en waarom 40.000 mensen afgelopen zondag de straat op gingen. We moeten het nu doen met de woorden van Rutte en Wiebes, maar wij zullen het kabinet aan deze woorden houden. Wij staan klaar om afspraken te maken.”
ANP 13.03.2019 Om de klimaatdoelen te halen komt er een ,,verstandige” heffing voor bedrijven op de uitstoot van het schadelijke CO2. Het kabinet wil burgers ontzien bij de energierekening.
Dat maakte premier Mark Rutte bekend. Hij reageerde daarmee op de doorrekening van een reeks klimaatplannen, waaruit blijkt dat vooral de industrie er een forse schep bij moet doen om de uitstoot van CO2 terug te dringen.
De tegemoetkoming aan oppositiepartijen GroenLinks en PvdA, die voor een CO2-heffing pleiten, komt een week voor de provinciale verkiezingen. Daarbij lijkt het kabinet zijn meerderheid in de Eerste Kamer te verliezen en is dan aangewezen op andere partijen
Een afname van broeikasgassen zoals afgesproken in de klimaatdoelen is mogelijk, maar wordt niet gehaald, verwacht het Planbureau voor de Leefomgeving.
NOS 13.03.2019 De maatregelen in het klimaatakkoord zijn waarschijnlijk niet genoeg om de klimaatdoelen te halen. Met de 600 voorstellen lijkt het belangrijkste doel van het akkoord, 49 procent minder uitstoot van broeikasgassen in 2030 ten opzichte van 1990, niet haalbaar. Dat staat in de doorrekening van het klimaatakkoord door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB).
Het PBL stelt dat met de plannen een afname van tussen de 31 en 52 megaton aan broeikasgassen mogelijk is. Het doel, 48,7 megaton minder in 2030 (49 procent minder dan in 1990), valt daar weliswaar binnen, maar wordt waarschijnlijk niet gehaald. “Dat komt vooral door onzekerheden over verdere vormgeving van de afspraken, en over de manier waarop burgers en bedrijven zullen reageren op de voorgestelde beleidsprikkels.”
De belangrijkste punten uit de doorrekening
De maatregelen uit het klimaatakkoord zijn waarschijnlijk niet genoeg om de klimaatdoelen te realiseren
De geschatte kosten van het klimaatakkoord zullen de komende tijd oplopen tot 1,6 à 1,9 miljard euro per jaar in 2030 en vallen daarmee lager uit dan geraamd
Bedrijven moeten meer bijleggen dan huishoudens, die al veel moeten bijleggen onder de huidige plannen. Ondernemingen berekenen naar verwachting 80 procent van de kosten door aan de consument
Lage en middeninkomens zullen zonder compensatie naar verwachting meer meebetalen aan de maatregelen dan de laagste en hoogste inkomens
Er is nog veel onduidelijk over de vormgeving en uitvoerbaarheid van het bonus-malussysteem voor bedrijven
De grootste reductie wordt bereikt in de elektriciteitssector, waar een afname van broeikasgassen van tussen de 18,3 en 21,1 megaton mogelijk is. Het doel was 20,2 megaton. De sector die daarna de grootste reductie heeft is de industrie, maar daar wordt het doel naar verwachting niet gehaald.
Dat betekent dat het kabinet opnieuw zal moeten bekijken hoe de doelen wél kunnen worden bereikt. “Er moeten politieke keuzes gemaakt worden waarmee onzekerheden over het precieze effect van de voorgestelde maatregelen afnemen”, zegt het PBL. Later vanmiddag reageren minister Wiebes en premier Rutte op de doorrekening.
Kosten lager dan geraamd
De geschatte kosten van het klimaatakkoord zullen de komende tijd oplopen tot 1,6 à 1,9 miljard euro per jaar in 2030. Dat is fors lager dan geraamd op basis van het akkoord op hoofdlijnen in 2018. Toen werden de kosten op 3 tot 3,9 miljard euro berekend. Dat komt onder meer door de lagere kosten voor hernieuwbare elektriciteit en in de industrie.
Het CPB heeft ook een schatting gemaakt van een verdeling van de kosten van de doorgerekende maatregelen. Het lijkt erop dat lage en middeninkomens het iets meer zullen voelen in de portemonnee dan de laagste en hoogste inkomens. “Maar of dat daadwerkelijk gaat gebeuren is nog onduidelijk, want het kabinet moet er nog naar kijken en dat zal misschien daarvoor gaan compenseren”, zegt politiek verslaggever Albert Bos.
Effect klimaatplannen voor huishoudens;
Klimaatplannen en huishoudens
Alle klimaat- en energiemaatregelen samen (inclusief klimaatakkoord) *
Alleen klimaatakkoord *
Alle huishoudens
-1,3
-0,4
Laagste inkomens
-1,8
-0,3
Lage inkomens
-1,6
-0,5
Middeninkomens
-1,4
-0,5
Hoge inkomens
-1,1
-0,4
Hoogste inkomens
-0,8
-0,3
Werkenden
-1,1
-0,4
Uitkeringsgerechtigden
-1,7
-0,4
Gepensioneerden
-1,6
-0,5
Tweeverdieners
-1,1
-0,4
Alleenstaanden
-1,5
-0,3
Alleenverdieners
-1,4
-0,5
Met kinderen
-1
-0,3
Zonder kinderen
-1,3
-0,4
*Dit zijn percentages: ze geven het verschil aan in inkomen in 2030 ten opzichte van 2018
Daarnaast gaan bedrijven volgens Bos meer merken van het klimaatakkoord dan gedacht. Ze moeten meer bijleggen dan huishoudens. Dat komt ook omdat huishoudens straks al meer moeten gaan betalen voor alle klimaatplannen die al gepland zijn vóór het klimaatakkoord.
Wel verwacht het CPB dat bedrijven een groot deel van de eventuele extra kosten die ze straks maken zullen doorberekenen in hun prijzen. Naar verwachting zal 80 procent van de kosten worden doorberekend aan de consument.
Slechts 128 van de 600 maatregelen die in het klimaatakkoord staan zijn door het CPB doorgerekend. Bijvoorbeeld omdat veel plannen uiteindelijk weinig geld zullen kosten of opleveren, en dus niet meegenomen hoeven te worden in de berekeningen. En sommige maatregelen kan de overheid niet alleen afdwingen. Ook die heeft het CPB niet meegenomen.
Bonus-malusregeling
Verder is een deel van de voorstellen nog te vaag om door te rekenen. Dat geldt bijvoorbeeld voor het veelbesproken bonus-malussysteem voor bedrijven. Dat systeem is in het klimaatakkoord terechtgekomen, nadat een eerder voorstel om een CO2-heffing in te voeren tijdens de onderhandelingen was gesneuveld.
Volgens het CPB is er nog te veel onduidelijk over de vormgeving en de uitvoerbaarheid van het bonus-malussysteem, en over de omstandigheden wanneer de heffing van kracht wordt, om er nu een berekening van te kunnen maken.
Het PBL deed dat wel. Volgens het planbureau is niet duidelijk hoe bedrijven zullen reageren op deze regeling, waarmee goed gedrag wordt beloond en slecht gedrag bestraft. “Zien zij het vooral als kans of als bedreiging?”, vraagt het PBL zich af. Ook bij de industrie zelf zijn er grote onzekerheden over de regeling.
Juist over de bijdrage van de industrie ontstond de afgelopen weken veel discussie. Volgens milieuorganisaties komen de kosten te veel op schouders van huishoudens te liggen en worden bedrijven te veel ontzien. Gisteren werd bekend dat het kabinet neigt naar een CO2-taks voor bedrijven.
Wat is het klimaatakkoord?
Nederland heeft zich als doel gesteld om in 2030 49 procent minder broeikasgassen uit te stoten dan in 1990, om het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 te kunnen naleven. Daarin werd door 195 landen, waaronder Nederland, afgesproken dat de opwarming van de aarde ruim onder de 2 graden moet komen en dat er een einde moet komen aan de stijging van de uitstoot van broeikasgassen. Nu loopt Nederland nog achter ten opzichte van andere landen. Met dit voorstel wil Nederland die achterstand inhalen.
Om dat doel te bereiken, hebben overheden, bedrijven en maatschappelijke partijen de afgelopen tijd rond de tafel gezeten om afspraken te maken.
Die onderhandelingen waren opgedeeld in vijf verschillende sectoren (van mobiliteit tot industrie), de zogenoemde klimaattafels. In december presenteerden de partijen een akkoord met 600 voorstellen. Die zijn nu doorgerekend. Op basis van deze doorrekeningen kan de politiek beslissingen nemen.
Het akkoord is niet hetzelfde als de Klimaatwet, waarmee de Tweede Kamer vastlegde dat Nederland in 2050 nagenoeg klimaatneutraal moet zijn.
NU 13.03.2019 De voorstellen uit het ontwerpklimaatakkoord leveren een besparing van 31 tot 52 megaton CO2 in 2030 op. Dat valt nog binnen het gestelde kabinetsdoel van 48,7 megaton minder CO2, al wordt dat waarschijnlijk niet gehaald. Vooral de industrie levert te weinig besparingen.
“Er is nog veel werk aan de winkel”, concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de woensdag gepubliceerde doorrekeningen van de klimaatplannen.
De megatonnen moeten leiden tot 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990 om de opwarming van de aarde tegen te gaan.
Het PBL vermoedt dat het doel niet wordt gehaald vanwege “onzekerheden over verdere vormgeving van de afspraken”. Ook speelt mee hoe burgers en bedrijven op de 128 voorgestelde maatregelen reageren.
Het doel wordt alleen gehaald als alle puzzelstukjes op de juiste wijze in elkaar vallen. Kortom: burgers en bedrijven moeten in alle gevallen positief reageren op de klimaatmaatregelen, aldus het PBL.
Een volledige kabinetsreactie op de doorrekeningen volgt eind april 2019.
In het kort:
Klimaatdoel van 49 procent minder CO2 in 2030 wordt waarschijnlijk niet gehaald
Vooral industrie blijft achter bij besparen megatonnen broeikasgassen
Kosten vallen in 2030 lager uit dan eerder geraamd
Laagste inkomens worden het hardst geraakt
Industrie levert te weinig besparing
Iedere overlegtafel kreeg een eigen opdracht mee om uiteindelijk een afgesproken aantal megaton CO2 te besparen in 2030. De tafels zijn opgedeeld in de sectoren industrie, woningen, mobiliteit, landbouw en elektriciteit en moeten gezamenlijk de 48,7 megaton CO2 besparen. Dat aantal staat gelijk aan de 49 procent reductie in 2030.
Het PBL concludeert nu dat de industrie (opgave: 14,3 megaton CO2) in het gunstigste geval uitkomt op een besparing van 13,9 megaton CO2. De huidige methode om bedrijven tot besparen te zetten is te onzeker, schrijft het PBL.
De industrie stelde zelf voor om met een bonus- en boetesysteem te werken. Bedrijven moeten plannen voor hoe zij het klimaatdoel willen halen indienen. Lukt dat niet of werken zij niet mee, dan krijgen ze een boete. Lukt het wel, dan maken ze aanspraak op subsidie.
Het PBL vraagt zich af of dat bedrijven zal aanzetten tot investeringen in minder uitstoot. Zo voorzien de rekenmeesters problemen met de juridische afdwingbaarheid en zijn er twijfels over de kosten en investeringen in projecten waarvan onduidelijk is hoeveel CO2-besparing ze opleveren.
Het CPB heeft de effecten van een boetesysteem niet doorgerekend omdat de uitwerking en uitvoering te onzeker zijn.
Milieuclubs en linkse partijen vragen om een CO2-heffing
Het bonus- en boetesysteem kreeg vanaf het begin al veel kritiek. Het was voor enkele milieuorganisaties en de FNV reden om uit het klimaatoverleg te stappen, zij willen een directe manier van CO2-beprijzing door middel van een heffing.
De organisaties noemen een CO2-heffing nu “onvermijdelijk”.
Ook partijen in de Tweede Kamer, zoals GroenLinks en de PvdA, vragen om zo’n CO2-heffing.
Op verzoek van deze partijen wordt zo’n maatregel door het PBL alsnog doorgerekend, maar de uitkomst kon niet meer worden meegenomen met de woensdag gepubliceerde cijfers.
Vlnr: Laura van Geest (Centraal Planbureau), Pieter Boot, Hans Mommaas (beiden Planbureau voor de Leefomgeving) en Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (ANP).
Maatregelen treffen laagste inkomens het hardst
Het Centraal Planbureau (CPB), dat keek naar de koopkrachteffecten van de klimaatmaatregelen, berekende dat alle huishoudens er in 2030 gemiddeld 1,3 procent op achteruitgaan. In dit geval is al het eerdere klimaat- en energiebeleid van het kabinet meegenomen.
De laagste inkomens gaan er in het totale plaatje het meest op achteruit (-1,8 procent), de hoogste inkomens met -0,8 procent het minst.
Ook met alleen de maatregelen uit het ontwerpklimaatakkoord gaan de lage- en middeninkomens er het meest op achteruit.
Hier moet worden benadrukt dat het gaat om koopkrachtcijfers in 2030 als het kabinet verder geen actie onderneemt. De politiek heeft jaarlijks de kans het beleid aan te passen om koopverschillen weg te werken.
Als er wordt gekeken naar het totale kostenplaatje van 5,2 miljard euro in 2030, blijkt dat gezinnen een groter deel moeten ophoesten (3 miljard) dan bedrijven (2 miljard). Het overige deel valt in het buitenland.
Kosten vallen lager uit dan eerder berekend
De kosten vallen lager uit dan waar eerder rekening mee werd gehouden. De zogenoemde nationale kosten bedragen in 2030 tussen de 1,6 en 1,9 miljard euro. In december raamde het PBL nog op 3 tot 4 miljard euro.
De nationale kosten zeggen iets over de kosten voor de Nederlandse samenleving als geheel, ongeacht wie de rekening krijgt. Belastingen en subsidies tellen hierin niet mee, omdat dit wordt gezien als waardeoverdracht tussen verschillende partijen binnen de samenleving.
Politiek is nu aan zet
Nu duidelijk is hoeveel CO2-besparing welke maatregel oplevert en wat de kosten daarvan zijn, is de politiek aan zet. De Tweede Kamer en het kabinet zullen moeten kiezen welke maatregelen zij willen invoeren om het doel van 49 procent minder broeikasgassen te halen.
In het proces is door politici steeds gezegd dat de energietransitie haalbaar en betaalbaar moet zijn en dat de grootste vervuiler moet betalen, maar dat tegelijkertijd de maatregelen de concurrentiepositie van bedrijven niet mogen schaden. Dat zijn bij uitstek politieke vragen waar verschillend over wordt gedacht in Den Haag.
BB 13.03.2019 De klimaatplannen die het kabinet heeft laten doorrekenen, zorgen in 2030 voor een vermindering van de uitstoot van CO2 tussen de 43 en 51 procent ten opzichte van 1990. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), dat de voorstellen heeft geanalyseerd, maakt daaruit op dat het doel van 49 procent waarschijnlijk niet wordt gehaald.
Grote stappen
Het PBL denkt dat met het concept-klimaatakkoord wel ‘grote stappen’ kunnen worden gezet. ‘Maar er is nog veel werk aan de winkel.’ Alleen in het gunstigste scenario wordt de doelstelling gehaald, maar als alles tegenzit bij lange na niet. Het planbureau wijst op onzekerheden over het precieze effect van de voorgestelde maatregelen.
Om die weg te nemen moeten politieke keuzes worden gemaakt. Daarnaast wijst het PBL erop dat nog moeilijk valt te voorspellen hoe burgers en bedrijven op de veranderingen zullen reageren. Bijvoorbeeld naar de snelheid waarmee mensen overstappen op elektrische auto’s blijft het toch gissen.
Industrie
Vooral in de industrie ziet het PBL een groot risico dat de doelstelling niet wordt gehaald. Het planbureau wijst op grote onzekerheden die kleven aan de regeling die bedrijven moet verleiden tot verduurzaming.
Ook het Centraal Planbureau, dat de klimaatmaatregelen eveneens heeft doorgerekend, vindt dat voorstel te onduidelijk en onvoldoende uitgewerkt. Of een alternatief plan van de linkse oppositie voor een CO2-heffing beter werkt, is nog onduidelijk. Een doorrekening daarvan volgt medio april.
Goedkoper
De kosten van de voorstellen tellen volgens het PBL op tot op 1,6 tot 1,9 miljard euro per jaar in 2030. Dat is aanzienlijk minder dan vorig jaar naar voren kwam uit een eerste analyse van de hoofdlijnen van het klimaatakkoord. De maatregelen in het akkoord zullen er volgens het CPB toe leiden dat lagere middeninkomens er meer op achteruit gaan dan hogere.
De maatregelen zorgen in doorsnee voor een achteruitgang van 0,4 procent in 2030. Lagere middeninkomens gaan er 0,5 procent op achteruit, de hoogste en allerlaagste inkomens 0,3 procent.
Inkomensachteruitgang
Het totale klimaat- en energiebeleid tot 2030 leidt volgens het planbureau tot 2030 tot een inkomensachteruitgang van gemiddeld 1,3 procent. Voor lagere inkomens is het negatieve effect 1,8 procent en voor hogere 0,8 procent.
Dat komt grotendeels door het al in gang gezette klimaat en energiebeleid, zegt het CPB. Ook in de periode tot 2021 leveren lagere inkomens meer in dan hogere, staat in de doorrekening.
Niet blij
Oppositiepartijen in de Tweede Kamer zijn niet blij met de verwachte gevolgen van het concept-Klimaatakkoord van de twee planbureaus CPB en PBL. Volgens de SP vergroten deze klimaatplannen de onrechtvaardigheid nog verder. Lage- en middeninkomens, gepensioneerden, uitkeringsgerechtigden gaan er nog harder op achteruit terwijl ze juist minder vervuilen dan anderen, stellen de socialisten.
CO2-heffing Niet groen, niet eerlijk, luidt de klacht van de PvdA. Volgens leider Lodewijk Asscher gaan huishoudens het meest betalen en de grote vervuilers het minst. ‘Een CO2-heffing is nodig zodat vervuilers meer gaan betalen en huishoudens minder. Nederland verdient een kabinet dat opwarming tegengaat en vervuilers laat betalen.’
Subsidies en boetes
GroenLinks benadrukt dat er door een planbureau vraagtekens zijn geplaatst bij de manier waarop het kabinet bedrijven hun CO2-uitstoot wil laten terugdringen. De regering denkt aan een systeem van subsidies en boetes, maar de vraag is of dat allemaal uitvoerbaar is. Bedrijven lijken relatief makkelijk onder eventuele straffen uit te kunnen komen.
Dikke onvoldoende
Een eerlijke CO2-heffing en een effectief boetesysteem om de uitstoot terug te brengen, zijn onvermijdelijk, zegt de milieubeweging, met daarin onder meer Milieudefensie, Greenpeace en Natuur & Milieu, in een reactie. ‘De doorrekening van het PBL geeft het ontwerp-klimaatakkoord een dikke onvoldoende’, stellen de organisaties, waar ook de FNV zich bij aansloot. ‘De boodschap aan het kabinet is duidelijk: met halve maatregelen halen we de klimaatdoelen niet.
Het is nu onvermijdelijk om met onze oplossingen aan de slag te gaan. De samenleving is klaar voor een goed klimaatbeleid, dat bovendien groene banen oplevert. Dat lieten de 40.000 mensen op de Klimaatmars wel zien. Genoeg getreuzeld, het klimaat wacht niet.
Klimaattafels
Het Klimaatakkoord is het resultaat van het overleg dat ondernemingen, milieuorganisaties, vakbonden, werkgeversorganisaties en overheidsinstanties in 2018 hielden aan de zogenaamde Klimaattafels. Aan deze tafels werd gediscussieerd over elektriciteit, industrie, mobiliteit, landbouw en gebouwde omgeving.
Dat resulteerde in zeshonderd voorstellen met wat er in Nederland mogelijk is om de uitstoot van het broeikasgas CO2 te verminderen tot bijna de helft (49 procent) in 2030 ten opzichte van 1990. Het kabinet komt eind april met een officiële reactie op de bevindingen van PBL en CPB. (Red./ANP)
AD 13.03.2019 De ruim zeshonderd maatregelen uit het voorlopige Klimaatakkoord schieten waarschijnlijk tekort om de kabinetsdoelstelling van 49 procent CO2-reductie in 2030 te halen. Volgens het CPB Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is er ‘werk aan de winkel’ en moeten er ‘politieke keuzes’ worden gemaakt.
De plannen uit het voorlopige Klimaatakkoord zorgen er volgens het PBL voor dat de uitstoot van broeikasgassen met 31 tot 52 megaton CO2 wordt teruggebracht, terwijl 48,7 megaton nodig is. Het planbureau spreekt van ‘grote stappen in de energietransitie’, maar de opgave van 49 procent reductie wordt ‘waarschijnlijk niet gehaald’. ,,Als je zes keer met een dobbelsteen gooit, kan je zes keer zes gooien, maar die kans is niet zo groot’’, aldus PBL-directeur Hans Mommaas.
Het instituut stelt dat er ‘politieke keuzes’ nodig zijn om meer zekerheid te krijgen over de effectiviteit van de te nemen maatregelen. Dat kan betekenen dat er mogelijk meer of andere maatregelen genomen moeten worden, of dat de maatregelen zelf aangescherpt moeten worden.
Later vandaag reageren verantwoordelijk minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) en premier Mark Rutte op de doorrekening.
Industrie
Vooral de plannen voor de industrie zijn volgens het PBL onzeker. Deze bedrijven werden geacht de uitstoot met 14,3 megaton terug te dringen, maar de plannen die zijn gemaakt leiden tot een CO2-reductie van slechts 6,0 tot hooguit 13,9 megaton.
Het PBL zet vraagtekens bij de effectiviteit van de voorgestelde bonus-malusregeling voor grote uitstoters: die houdt in dat bedrijven zelf met plannen moeten komen om de CO2-reductie terug te brengen. Doen zij dat niet, dan volgt een boete. Volgens het PBL zorgt zo’n regeling voor veel onzekerheid en hangt erg veel af van de vormgeving van de plannen en de reactie daarop van bedrijven.
De afgelopen tijd bleek al dat ook de regeringspartijen weinig vertrouwen hadden in de effectiviteit van een boetesysteem. In plaats daarvan wordt gedacht te komen met een CO2-belasting voor bedrijven. De linkse oppositiepartijen dringen daar al langer op aan.
Lage inkomens geraakt
Nederlanders met een laag inkomen of een middeninkomen zijn relatief het duurst uit door de maatregelen uit het voorlopige Klimaatakkoord, zo rekent het CPB voor. De (lagere) middeninkomens gaan er zo’n 0,5 procent op achteruit door de voorgestelde maatregelen van de klimaattafels, bij de hoogste en laagste inkomens is het een teruggang van 0,3 procent.
De verhoging van de motorrijtuigenbelasting en de introductie van een ‘innovatietoeslag’ op het bezit van een auto slaat het hardst neer bij de (lagere) middeninkomens. Dat zijn mensen die een benzine- of dieselauto rijden en voorlopig geen geld hebben om een elektrische auto aan te schaffen.
Het totale klimaat- en energiebeleid – dat bestaat uit het al ingezette beleid én de maatregelen uit het voorlopige Klimaatakkoord – raakt vooral de laagste inkomens, stelt het CPB. De achteruitgang voor de laagste inkomensgroep bedraagt 1,8 procent, terwijl mensen met de hoogste inkomens er gemiddeld 0,8 procent op achteruit gaan tussen 2018 en 2030.
Gemiddeld gaan huishoudens er in 2030 zo’n 1,5 procent op achteruit door het totale klimaat- en energiebeleid. Daarin is meegenomen dat bedrijven zo’n 80 procent van hun lastenverzwaringen zullen doorberekenen aan de consument. Daarbij is ook meegeteld dat mensen minder geld kwijt zijn aan bijvoorbeeld benzine als ze in een elektrische auto gaan rijden.
Kritiek
De oppositie is niet te spreken over de verwachte gevolgen. Volgens de SP vergroten deze klimaatplannen de onrechtvaardigheid nog verder. Partijleider Lilian Marijnissen benadrukt dat dat draagvlak in de weg staat. ‘Klimaatbeleid zal rechtvaardig zijn of niet zijn.’
Ook PvdA-leider Lodewijk Asscher hekelt de verdeling van de kosten. ,,Huishoudens betalen met dit kabinet het meest en de grote vervuilers het minst. Dat is niet eerlijk en niet groen.’’
De voltallige oppositie wilde morgen een debat met verantwoordelijk minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat), maar de coalitie voelt daar niets voor en blokkeerde het verzoek vanmiddag in de Kamer. Volgens D66-Kamerlid Matthijs Sienot zou een debat morgen te snel komen, en zouden Kamerleden zo snel niet in staat zijn de doorrekeningen goed te bestuderen. CDA, VVD en de ChristenUnie sloten zich bij deze redenering aan.
Laura van Geest (Centraal Planbureau), minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat (VVD), Ed Nijpels (voorzitter van het Klimaatberaad) en Hans Hommaas (Planbureau voor de Leefomgeving) tijdens de presentatie van het ontwerp-Klimaatakkoord. Ⓒ Hollandse Hoogte
Telegraaf 13.03.2019 Politieke kopstukken buitelden over elkaar heen met reacties op de doorrekening van het klimaatakkoord, een uur later was het opnieuw raak door de plotselinge ommezwaai van het kabinet. Standpunten moesten soms 360 graden worden gedraaid, anderen blijven sceptisch.
„Trucjes van politici in paniek”, foetert PVV-leider Geert Wilders na de persconferentie van premier Rutte en minister Wiebes (Klimaat). „Ze zitten politiek in de problemen en opeens wil het kabinet een week voor de verkiezingen de energierekening wat compenseren en een CO2-heffing invoeren. Maar in april vertellen ze pas hoe ze het gaan doen. Ik geloof ze niet.”
PvdA-leider Lodewijk Asscher zei na de doorrekening dat een CO2-heffing voor bedrijven „onvermijdelijk” is geworden. Een half uur later, na de aankondiging van het kabinet over de komst van zo’n taks, zei hij: „Hèhè dit is wat wij al zeiden. Beter laat dan nooit.” SP-leider Lilian Marijnissen blijft sceptisch: „Mark Rutte. Een week voor de verkiezingen een belofte. Eerst zien, dan geloven.”
Wegpoetsen
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff kan een week voor de verkiezingen juist opgelucht adem halen. Hij ziet dat het kabinet „op de belangrijkste punten een aantal zorgen heeft kunnen wegnemen.” Vooral de autoplannen en de energierekening waren een nachtmerrie voor zijn achterban. De liberaal zegt nog meer uit het klimaatakkoord ’weggepoetst’ te willen krijgen. Wat precies wil Dijkhoff niet zeggen.
Jesse Klaver van GroenLinks moest een nieuwe draai geven aan zijn geplande tirade. Als enige partijleider plande belegde hij een persconferentie. Het beschuldigende vingertje ging nu maar uit naar het door de rechter opgelegde klimaatdoel voor 2020, waar het klimaatakkoord nou weer net niet over gaat. Verder kraaide Klaver victorie en claimde de jonge voorman de aankondiging van een CO2-heffing voor de industrie als zijn succes: „Een enorme winst voor GroenLinks.”
Automobilist
Ook voor Thierry Baudet waren de druiven zuur. Hij plukte de vruchten van de onduidelijke klimaatkeuzes van VVD en CDA. De leider van Forum voor Democratie wilde gisteren alleen in Nieuwsuur reageren op de ommezwaai van het kabinet.
CDA-leider Buma zwaait nu met de buit: „De energierekening was voor ons onverantwoord hoog geworden en gaat nu omlaag. Ook voor automobilisten blijft het betaalbaar.”
AD 13.03.2019 Directeuren Laura van Geest en Hans Mommaas maken zich vandaag geen illusies: natúúrlijk zullen politici aan de haal gaan met hun doorrekening van de voorgestelde klimaatmaatregelen. En dat is helemaal niet erg, zolang de cijfers maar goed worden begrepen.
De gemiddelde Nederlander weet amper wat hem overkomt vandaag, zó groot is de bak cijfers die het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vandaag over ons uitstorten. De doorrekening van zeshonderd maatregelen uit het ontwerp-klimaatakkoord levert dikke pakken papier op.
Maar wie denkt daarin te kunnen ontwaren of het al tijd is geworden die gasketel de deur uit te doen, komt bedrogen uit, benadrukt PBL-directeur Hans Mommaas. ,,Onze doorrekening is in eerste instantie bedoeld voor beleidsmakers”, benadrukt hij.
Ook mensen die willen weten wat die hele energietransitie nou precies betekent voor hun portemonnee worden na vandaag nog niet veel wijzer. ,,We zullen wel laten zien hoe specifieke maatregelen bijvoorbeeld uitpakken voor hoge en lage inkomens, maar de gewone burger zal zich daar niet in herkennen”, stelt directeur Laura van Geest van het CPB. ,,Daarvoor zijn deze cijfers minder geschikt.”
Wat moeten we dan wel aan met deze rekenexercitie? Daarover zijn beiden het eens: feiten aanleveren voor het publieke en politieke debat over de klimaatmaatregelen. Van Geest: ,,Dat doen we naar beste eer en geweten.”
Het PBL heeft berekend hoeveel CO2-besparing een maatregel oplevert en hoe groot de investering is. Ook schetst het instituut de onzekerheden. Mommaas: ,,Er is nu eenmaal veel onzeker in de wereld, zoals bijvoorbeeld de olieprijs. Bovendien zijn niet alle maatregelen die aan de klimaattafels zijn bedacht even adequaat uitgewerkt.”
Het CPB heeft op zijn beurt uitgerekend hoe groot de kosten voor de overheid zijn, en welk deel van de lasten bij burgers en bedrijven neerkomt. Van Geest: ,,Sommige mensen zullen het totaal heel duur vinden, anderen juist niet.
Maar dat oordeel is niet aan ons. Politici moeten uiteindelijk beslissen, wij niet”, benadrukt de CPB-directeur. Plagerig: ,,Ik denk dat zij dat zelf ook heel goed weten.”
Juist politici nemen de planbureaus de laatste tijd regelmatig de maat. Hun modellen en werkwijze worden openlijk ter discussie gesteld. Volgens Van Geest is dergelijke kritiek van alle tijden en moeten planbureaus daar niet van schrikken, ‘ook al is het niet de leukste dag in ons leven’.
Foutje kabinet
Vooral het PBL kreeg er recentelijk van langs. CDA-leider Sybrand Buma haalde uit naar het planbureau toen bleek dat de energierekening hoger uitviel dan verwacht. ,,Met dit soort modellen kunnen wij niet werken.
De cijfers moeten beter op orde zijn”, zei hij. Achteraf bleek dat de fout bij het kabinet lag. Mommaas wil er niet te veel woorden aan vuil maken. ,,De minister-president is heel duidelijk geweest en heeft erkend dat ons niets te verwijten valt.”
Tegelijkertijd oordeelde GroenLinks-leider Jesse Klaver dat het PBL te ‘vaag’ is en meer richting moet geven, sturender moet zijn. Als wetenschapper verzet Mommaas zich tegen die oproep: ,,Wij leveren cijfers, feiten, analyse. Daarna is het aan de politiek. Díe moet richting geven.”
En ja, dan kan het ook gebeuren dat politici als Thierry Baudet (FvD) zelf aan het rekenen slaan en concluderen dat de kosten van de klimaataanpak 1000 miljard euro gaan bedragen. Of die optelsom klopt of niet, laten de planbureaus over aan Baudets politieke uitdagers. Mommaas: ,,Wij maken zo’n som in elk geval niet. Wij reiken de cijfers aan en het is verder aan politici wat zij daarmee doen.”
AD 13.03.2019 De oppositiepartijen in de Kamer zijn niet te spreken over de verwachte gevolgen van het concept-klimaatpakket. Vooral de lage- en middeninkomens betalen de rekening, terwijl de grote vervuilende bedrijven het minst bijdragen. Niet eerlijk en niet groen, oordelen de partijen.
Volgens de SP vergroten deze klimaatplannen de onrechtvaardigheid nog verder. Lage- en middeninkomens, gepensioneerden, uitkeringsgerechtigden gaan er nog harder op achteruit terwijl ze juist minder vervuilen dan anderen, stellen de socialisten. Partijleider Lilian Marijnissen benadrukt dat dat draagvlak in de weg staat. ‘Klimaatbeleid zal rechtvaardig zijn of niet zijn.’
Ook PvdA-leider Lodewijk Asscher hekelt de verdeling van de kosten. ,,Huishoudens betalen met dit kabinet het meest en de grote vervuilers het minst. Dat is niet eerlijk en niet groen. Een CO2-heffing is nodig zodat vervuilers meer gaan betalen en huishoudens minder. Nederland verdient een kabinet dat opwarming tegengaat en vervuilers laat betalen. Ga aan de slag of ga uit de weg.’’
GroenLinks benadrukt dat er door een planbureau vraagtekens zijn geplaatst bij de manier waarop het kabinet bedrijven hun CO2-uitstoot wil laten terugdringen. De regering denkt aan een systeem van subsidies en boetes, maar de vraag is of dat allemaal uitvoerbaar is. Bedrijven lijken relatief makkelijk onder eventuele straffen uit te kunnen komen.
De voltallige oppositie wilde morgen een debat met verantwoordelijk minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat), maar de coalitie voelt daar niets voor en blokkeerde het verzoek vanmiddag in de Kamer.
Volgens D66-Kamerlid Matthijs Sienot zou een debat morgen te snel komen, en zouden Kamerleden zo snel niet in staat zijn de doorrekeningen goed te bestuderen. CDA, VVD en de ChristenUnie sloten zich bij deze redenering aan.
Ongelooflijk laf, aldus Reactie Geert Wilders op coalitie, die niet wil praten over klimaatdoorrekeningen
De oppositie toonde weinig begrip voor het argument van de coalitie. ‘Erg moedig is dat niet een week voor de verkiezingen..’, zegt GroenLinks-Kamerlid Bart Snels op Twitter. Klaver stipte aan dat D66-voorman Rob Jetten samen met hem wel vanavond bij Nieuwsuur aanschuift om over het Klimaatakkoord te praten. GroenLinks geeft om 16.00 uur tijdens een persconferentie een uitgebreide reactie op de doorrekeningen.
Geert Wilders vindt het ‘ongelooflijk laf’dat de coalitiepartijen een debat over de klimaatvoorstellen morgen blokkeren. ,,Minister Wiebes en premier Rutte staan de pers wel te woord en vanavond zijn meerdere fractievoorzitters van de coalitie op de televisie, maar ze willen niet met ons praten. Dat snapt helemaal niemand. De doorrekeningen zien er in ieder geval niet goed uit voor de burger, misschien willen ze daarom niet debatteren.”
Volgens SP-leider Marijnissen is het ‘een slechte zaak’ dat de coalitiepartijen en het kabinet geen tekst en uitleg willen geven over de doorrekeningen. ,,Het is onverantwoord dat de coalitiepartijen deze onrechtvaardige plannen boven de markt laten hangen. Maar dit thema, klimaat, komt zeker de komende dagen wel aan de orde bij de verkiezingsdebatten.”
PvdA-voorman Asscher begrijpt de houding van de regeringspartijen wel. ,,Ze hebben maandenlang gezegd te willen wachten op deze cijfers. Nu zijn ze er en ze zijn niet goed. Dus moet die CO2-heffing die wij voorstaan er nu komen. Anders gaan ze de klimaatdoelen niet halen en dan is het einde kabinet.”
NU 12.03.2019 Woensdagmiddag 13.03.2019 worden de doorrekeningen van de klimaatplannen gepubliceerd. Worden de CO2-doelen gehaald? Wat gaat het kosten? Wie krijgt de rekening? Een stortvloed aan cijfers en tabellen moet duidelijkheid bieden aan de kiezers, want het klimaat is hot in aanloop naar de Provinciale Verkiezingen.
Het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) geven woensdagmiddag om 13.15 uur in twee lijvige rapporten antwoorden op de drie genoemde vragen.
Deze drie centrale vragen hebben allemaal betrekking op dat ene doel in 2030: 49 procent minder CO2-uitstoot ten opzichte van 1990.
Een jaar lang mocht zo’n beetje elke belangengroep, van Shell tot Greenpeace, die iets met klimaat en verduurzaming te maken heeft, aanschuiven aan een van de vijf overlegtafels.
Klimaatscepsis kwam langzaam op gang
De gesprekken begonnen in betrekkelijke rust, maar toen het einde eenmaal in zicht kwam en er hardop over een klimaatakkoord werd gesproken, begonnen partijen zich te roeren. Waarom wordt de politiek niet betrokken? En waarom zitten de burgers niet aan tafel?
CDA-leider Sybrand Buma gaf in de zomer al een waarschuwingsschot, hij waarschuwde voor een “Pim Fortuyn-revolte”. VVD-lijsttrekker Klaas Dijkhoff trok een half jaar later aan de bel en noemde voorstanders van een stevig klimaatbeleid “drammers”.
Aan de andere kant vindt GroenLinks-leider Jesse Klaver dat Dijkhoff met zijn scepsis onnodig de angst voedt.
Kortom: de klimaatdiscussie was opeens in volle gang. Met de verkiezingen voor de leden van de Provinciale Staten op 20 maart, die twee maanden later de Eerste Kamer kiezen, moet er meer duidelijkheid komen. Vooral oppositiepartijen drongen erop aan.
Oppositie drong aan op publicatie klimaatcijfers voor verkiezingen
Het CPB en het PBL waren al een tijdje bezig met doorrekeningen van de honderden klimaatplannen om de haalbaarheid en betaalbaarheid vast te stellen. Maar de publicaties van de uitkomsten stonden oorspronkelijk na de verkiezingen gepland.
Dat is niet eerlijk, vindt de oppositie, want zo wordt klimaat als verkiezingsthema een stuk ingewikkelder. De planbureaus konden uiteindelijk melden dat de doorrekeningen een week voor de verkiezingen klaar zijn.
De meest klimaatkritische partijen PVV en Forum voor Democratie (FVD) zullen de berekeningen weer gebruiken om hun pleidooi te onderbouwen. Deze partijen vinden dat de maatregelen veel te veel geld gaan kosten. Vooral gezien het geringe effect van de Nederlandse CO2-besparing op de mondiale uitstoot.
“Als de mens al verantwoordelijk is voor de klimaatverandering, is het irrationeel om 1.000 miljard euro uit te geven aan de energietransitie”, zei FVD-leider Thierry Baudet tijdens het RTL-verkiezingsdebat. Baudet schermt al maanden met dat bedrag als het over de klimaatkosten gaat.
Volgens minister Eric Wiebes (Klimaat) kloppen de berekeningen van FVD niet. “Baudet telt investeringen, kosten, subsidies en belastingen bij elkaar op. Dan krijg je dubbeltellingen”, zei Wiebes eind vorig jaar tijdens een debat in de Kamer.
De Volkskrantrekende onlangs de bewering van Baudet na en concludeerde eveneens dat de FVD-leider de kosten te hoog inschat.
Zijn cijfers van PBL nog wel te vertrouwen?
Over cijfers gesproken; er was de afgelopen weken nogal wat te doen over de betrouwbaarheid van de cijfers van het PBL.
Volgens het kabinet zou de energierekening dit jaar ruim 100 euro hoger zou uitvallen, en zei zich te baseren op cijfers van het Planbureau, maar dat bleek niet te kloppen. Huishoudens moeten eerder rekening houden met 330 euro meer.
Wat ging hier fout? De simpele uitleg was dat de cijfers van het PBL kwamen uit de Nationale Energieverkenning (NEV) van 2017, een rapport dat jaarlijks wordt wordt gepubliceerd over de stand van zaken van de Nederlandse energiehuishouding.
Althans, bijna elk jaar, want voor 2018 verscheen er geen NEV. Het kabinet heeft vervolgens op eigen houtje de cijfers uit 2017 gebruikt om een inschatting te maken voor de energierekening van 2019.
Omdat de marktprijzen van gas en stroom in de tussentijd flink waren gestegen, kwam er een lager bedrag voor de energienota uit de koker op basis van de PBL-cijfers.
Het kabinet had naar eigen zeggen “minder stellig” moeten zijn, het PBL trof geen blaam. Maar het kwaad was al geschied, want het Planbureau heeft een cruciale taak in de doorrekeningen van de klimaatmaatregelen.
De Kamer van links tot rechts wilde weten of het PBL die taak wel aankan. Ook hier worden immers de cijfers uit 2017 gebruikt.
Het planbureau zag zich genoodzaakt met een reactie te komen. Voor de langere termijn, de effecten van het ontwerpklimaatakkoord in 2030, kan er volgens het PBL worden gewerkt met ‘oude cijfers’, in dit geval dus gegevens uit 2017. Om dit nu opeens te veranderen, zou “verwarring teweegbrengen en het proces verstoren”.
Het zal niet gaan over CO2-heffing voor bedrijven
Het zal woensdag in ieder geval niet gaan over een CO2-heffing voor bedrijven. Zo’n voorstel zat aanvankelijk niet in de voorstellen van de klimaattafels, maar werd op verzoek van GroenLinks en PvdA alsnog meegenomen.
Omdat dit verzoek pas later werd voorgelegd aan de planbureaus, zijn de berekeningen niet tegelijk klaar met de andere doorrekeningen.
Bovendien bepalen de Tweede Kamer en het kabinet uiteindelijk welke klimaatmaatregelen in het definitieve klimaatakkoord terechtkomen.
Er zullen dus veel vragen worden beantwoord, maar niet die van iedereen.
NOS 12.03.2019 Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie overwegen serieus om toch een belasting in te voeren voor bedrijven die veel CO2 uitstoten.
Een stap in die richting wordt morgen waarschijnlijk al gezet, in reactie op de doorrekeningen van het voorlopig klimaatakkoord door de planbureaus die ook morgen gepresenteerd zullen worden. Dat bevestigen bronnen in Den Haag, die eraan toevoegen dat ze nog wachten op die doorrekeningen van alle klimaatplannen.
Subsidie elektrische auto
Er zou onder meer uit blijken dat de industrie nog te weinig bijdraagt aan het halen van de klimaatdoelstelling van 49% minder CO2-uitstoot dan in 1990. Tot nu toe vond de coalitie een heffing niet nodig, maar werd gekozen voor een minder vergaande variant.
De coalitie kijkt nog naar de verschillende varianten voor een CO2-taks. Nadat de doorrekeningen van de planbureaus morgen zijn gepresenteerd is er ook extra coalitieoverleg. Daar wordt dan ook gesproken over het aanpassen van de subsidieregeling voor elektrische auto’s in het concept-klimaatakkoord. Het subsidiebedrag voor de aanschaf van zo’n auto, 6000 euro, wordt mogelijk verlaagd.
Eerlijk verdelen
Oppositiepartijen als GroenLinks en PvdA dringen al langer aan op een heffing voor bedrijven met veel emissie, omdat de kosten van het klimaatbeleid daarmee eerlijker verdeeld worden tussen burgers en bedrijven.
Volgens politiek verslaggever Ron Fresen heeft een mogelijk snelle aanpassing van de klimaatplannen ook alles te maken met de Provinciale Statenverkiezingen van volgende week.
“Je slaat als regeringspartijen de oppositie een belangrijk wapen uit handen, namelijk het verwijt dat dit kabinet de bedrijven nu veel te veel zou ontzien en dat gezinnen ervoor opdraaien. GroenLinks en de PvdA willen in die laatste week de regeringspartijen juist daarop aanvallen en eisen dat de kosten van het klimaatbeleid eerlijker worden verdeeld. Het zou ook het draagvlak voor de maatregelen vergroten”, aldus Fresen.
AD 09.03.2019 Als het kabinet zich niet genoeg inzet om de in Parijs afgesproken klimaatdoelen te halen, stapt D66 uit het kabinet. Dat dreigement van de partijtop wordt zondag hoogstwaarschijnlijk overgenomen door de achterban van de sociaal-liberalen.
Alle regeringspartijen, ook al lijken CDA en VVD soms wat schoorvoetend, zeggen ‘Parijs’ te willen halen. Maar D66 zet met de harde woorden wel druk op haar coalitiepartners. Uitdrukkelijk dreigen met een kabinetscrisis is een zwaar middel en valt bij coalitiegenoten meestal niet in goede aarde.
VVD
VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zinspeelde in januari ook al eens op het opblazen van het kabinet wegens het klimaatbeleid. Maar dan om haast de omgekeerde reden: hij stelde dat hij de klimaatplannen niet zou slikken als die de burger te veel zouden kosten. Dat werd hem niet in dank afgenomen. Dijkhoff bond, na een stevige aanvaring met zijn regeringspartners, later weer wat in.
Het partijcongres van D66 beslist zondag of het uitspreekt dat ‘Parijsbestendig’ klimaatbeleid ‘een uiterste voorwaarde moet zijn voor verdere deelname van D66 aan dit kabinet’. De partijtop steunt de stellingname.
Welke partijen willen nog windmolens op land? En mag landbouwgrond gebruikt worden voor zonneparken? De NOS analyseerde 161 verkiezingsprogramma’s op klimaatplannen.
NOS 09.03.2019 Ooit was klimaatverandering een thema waar vooral de groene partijen hun verkiezingsprogramma’s in sterke bewoordingen mee volschreven. Voor de Provinciale Statenverkiezingen is dat anders: zo zegt de SGP Gelderland dat Gelderland voorop moet lopen in de overgang naar duurzame energie en vindt het CDA Limburg dat er “harde en pijnlijke keuzes” gemaakt moeten worden. Bij de VVD Zuid-Holland is “duurzaam doorpakken” zelfs de titel van het verkiezingsprogramma.
De verkiezingsprogramma’s van de partijen die meedoen aan de verkiezingen van 20 maart staan bol van ambities om Nederland duurzamer te maken. Maar ondanks die enorme ambities, zijn maar weinig partijen enthousiast over nieuwe zonne- en windmolenparken op land.
De NOS analyseerde 161 verkiezingsprogramma’s van bijna alle landelijke en regionale partijen die meedoen aan de Provinciale Statenverkiezingen. Een derde van de partijen (55) is tegen nieuwe windparken op land. Een kwart (43) is tegen het aanleggen van zonneparken op landbouwgrond. Voor de meeste andere partijen is er één belangrijke voorwaarde: zonder steun van de omgeving wordt er geen windmolen of zonnepark meer gebouwd.
Ongebreidelde bouw
Het meest helder zijn de PVV en Forum voor Democratie. Zij zien de hele energietransitie niet zitten en ageren in elk programma tegen windmolens en zonneakkers. Denk wil nergens windparken op land, maar spreekt zich niet uit over zonneparken. 50Plus lijkt niet te weten of ze voor of tegen de energietransitie zijn: terwijl de energieparagraaf van 50Plus in Groningen net zo goed van GroenLinks had kunnen zijn, is 50Plus in Zeeland tegen de “ongebreidelde bouw van windmolens” en ziet de partij in Limburg windmolens vooral als een “zwaar gesubsidieerde” vorm van energie.
Daar tegenover staat de Partij voor de Dieren. De partij wil in alle provincies in 2030 klimaatneutraal zijn en schrijft in elk verkiezingsprogramma dat die provincie kampioen duurzame energie in Nederland moet worden. Zolang dieren en natuur er geen hinder van ondervinden, moeten er in alle provincies zonneparken en windmolens bijkomen, vindt de Partij voor de Dieren.
Spagaat
De rest van de partijen zitten bijna allemaal in dezelfde spagaat: ze willen hun provincie in enkele decennia energieneutraal maken (naast de Partij voor de Dieren nog eens in twaalf gevallen zelfs als “koploper” in Nederland), maar willen dat niet doen zonder de steun van de omwonenden van de te bouwen windmolens of zonneparken. Zonder “draagvlak van de omgeving” waarbij de “burger gaat meeprofiteren” gaat er geen windmolen of zonnepark meer gebouwd worden, zo lijkt het.
De partijen zijn daarom vooral voorstander van energiemaatregelen waar weinig mensen last van hebben. Ze zijn voor windparken op zee en benadrukken dat zonnepanelen als eerste geplaatst moeten worden op daken van gebouwen en bij industrieterreinen. En ze pleiten in groten getale voor aardwarmte, waterstof of getijdenenergie als energievorm waarin geïnvesteerd moet worden.
Windparken op land
Het bouwen van windmolens op land ligt veel gevoeliger. Zelfs GroenLinks wil in Gelderland geen windmolens dichtbij woonwijken en in Groningen is de partij alleen voor grote zonneparken als 50 procent toebehoort aan de omwonenden.
Behalve de verkiezingsprogramma’s van de PVV en Forum voor Democratie zijn er nog 31 verkiezingsprogramma’s van middenpartijen waarin nieuwe windparken op land helemaal worden uitgesloten. Bij de VVD is de helft van de provinciale afdelingen tegen. En ook in Friesland is de weerstand tegen windenergie groot. Een meerderheid van de partijen, waaronder D66 en CDA, wil geen nieuwe windparken op land.
NOS
In tientallen verkiezingsprogramma’s, van de SP tot het CDA, worden energiecoöperaties aangedragen als de ultieme oplossing voor het creëren van draagvlak.Energiecoöperaties zijn initiatieven van burgers die samen besluiten ergens windmolens of zonnepanelen te plaatsen, en vaak ook profiteren van de opbrengsten. Zelfs de PVV Limburg wil geen enkele windmolen in Limburg erbij “met uitzondering van buurtgedragen coöperatieve initiatieven”.
Zonnepanelen op landbouwgrond
Geen enkele partij is een groot voorstander van het gebruik van boerenland voor het plaatsen van zonnepanelen. Voor de partijen is het de laatste optie. In 19 verkiezingsprogramma’s, naast die van de PVV en Forum voor Democratie, wordt het gebruik van landbouwgrond zelfs helemaal uitgesloten.
Van alle middenpartijen is de weerstand tegen zonneparken bij 50Plus het grootst. Een meerderheid van de provinciale afdelingen van 50Plus sluit het gebruik van landbouwgrond uit. Als je kijkt naar de provincies valt Drenthe op: de helft van de partijen wil geen boerenland opofferen voor zonnepanelen.
NOS
Volgens Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging van Duurzame Energie moeten er in de meeste provincies in Nederland wel windparken op land komen, om de afgesproken klimaatdoelstellingen te halen. “Windparken op land zijn nog altijd relatief goedkoper dan windparken op zee of kleinere windmolens. Ook leveren windmolens over de dag verdeeld gelijkmatiger stroom op dan zonnepanelen.”
Voor zonneparken geldt hetzelfde: “Er kunnen nog heel wat daken van grote bedrijfsgebouwen gevuld worden, maar parken op land zijn goedkoper. Het gaat steeds om een goede balans tussen de kosten, een gelijkmatige verdeling van stroom, en draagvlak.”
Wel vindt hij dat vaak zwaar wordt overdreven hoeveel windmolens er nodig zijn om de doelstelling te halen. “Wij schatten dat er ongeveer 500 windmolens bij moeten komen, waarvan een deel ook nog vervanging van oude windmolens is”. Per provincie gaat dat dus ongeveer om 40 windmolens.
AD 07.03.2019 Het aantal Nederlanders dat zich zorgen maakt over klimaatverandering, is de laatste maanden opvallend gedaald. Sinds de klimaatplannen van het kabinet bekend zijn, groeit bovendien de groep die de aanpak van broeikasgassen te ver vindt gaan.
Vond eind 2015 nog twee derde van de Nederlanders dat het kabinet méér moest doen om de uitstoot van broeikasgassen te beperken, nu is dat nog maar 48 procent. De groep die vindt dat het kabinet juist minder moet doen, groeide in die periode van 7 naar 19 procent. ,,De scepsis omtrent het klimaat neemt toe’’, concludeert Peter Kanne van I&O Research, dat in opdracht van het blad Binnenlands Bestuur dit onderzoek deed.
Eind februari gaf 65 procent aan zich zorgen te maken over klimaatverandering. Een opvallende daling ten opzichte van eind december: toen maakte 78 procent zich nog zorgen. Die kentering hangt volgens Kanne samen met het concept-Klimaatakkoord dat vlak voor Kerstmis is gepresenteerd.
Hogere energierekening
,,In onze laatste opiniepeiling zien we dat mensen daar niet zo enthousiast over zijn. Ze zijn bang dat het ze veel geld gaat kosten. En het is natuurlijk ook niet prettig: er wordt een beroep op ons gedaan om prettige dingen zoals vlees eten, lang douchen en met het vliegtuig op vakantie gaan op te geven, en je krijgt daar niet meteen iets voor terug.’’
Mannen eten veel meer vlees en rijden meer auto dan vrouwen, aldus Peter Kanne, onderzoeker.
Dat leidt volgens de onderzoeker tot wat psychologen cognitieve dissonantie noemen: mensen stellen hun eigen overtuigingen bij en zoeken weerklank bij partijen die de noodzaak van CO2-vermindering in twijfel trekken. Kanne: ,,De uitgesproken sceptische reacties van Klaas Dijkhoff (VVD), Sybrand Buma (CDA) en Thierry Baudet (Forum voor Democratie) hebben begin dit jaar veel aandacht getrokken. Net als de berichten van De Telegraaf over de gehaktbal die op rantsoen zou moeten. Het nieuws over de energierekening die dit jaar gemiddeld ruim 300 euro hoger uitpakt, kwam daar nog bovenop.’’
Geen daden
Twee derde van de Nederlanders is ervan overtuigd dat de mens verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde. De groep die vindt dat het eigen gedrag daarin een verschil kan maken, is echter aanzienlijk kleiner. Zo lang grote bedrijven hun CO2-uitstoot niet terugdringen, maken hun eigen daden volgens zes op de tien Nederlanders niet uit.
Mannen, ouderen en lager opgeleiden zijn aanzienlijk sceptischer over klimaatverandering en hun eigen rol daarin dan vrouwen, jongeren en hoger opgeleiden. Die eerste groepen hebben bij strenger klimaatbeleid meer te verliezen, verklaart Kanne. ,,Mannen eten veel meer vlees en rijden meer auto dan vrouwen. Ouderen hebben meer verworvenheden dan jongeren, die bijvoorbeeld nog geen auto hebben. En onder lager opgeleiden is het wantrouwen in de politiek, pers en wetenschap groot.’’
Oudere mannen met een hoge opleiding en bovenmodaal inkomen die VVD stemmen, hebben de grootste CO2-voetafdruk. Lees hier meer.
Wil jij weten hoe klimaatbewust jij bent? Speel dan deze quiz van MilieuCentraal.
AD 05.03.2019 De Woonbond is een van de organisatoren van de klimaatmars aanstaande zondag in Amsterdam. Directeur Paul Jansen is strijdbaar. ,,We moeten nu druk op de ketel zetten om te voorkomen dat de rekening terechtkomt bij huurders, die het financieel al erg moeilijk hebben.’’
De klimaatmars is een initiatief van Milieudefensie en wordt georganiseerd met de FNV, Greenpeace, DeGoedeZaak en de Woonbond. Inmiddels zijn er vijftig organisaties bij de mars aangesloten, 15.000 mensen laten via Facebook weten zondag 10 maart om 13.00 uur naar de Dam te komen. Ex-wethouder van Utrecht Paulus Jansen (SP) is er als voorzitter van de Woonbond bij en hoopt dat het plein ‘uitpuilt van de mensen.’
,,We willen iets doen aan het klimaatprobleem en pleiten voor een betaalbare aanpak. Wij staan voor hurend Nederland, over het algemeen mensen met een bescheiden of zelfs minimaal inkomen. Mijn standpunt is: bij duurzame investeringen in huizen van huurders moeten ze erop vooruitgaan. Het gaat mij om eerlijke verduurzaming.’’
Wat moet er volgens u veranderen in het klimaatbeleid?
,,Nu wordt van woningcorporaties gevraagd een startmotor te zijn van een duurzame aanpak van woningbouw. Dat is deels logisch: ze bezitten samen 2,2 miljoen woningen en kunnen efficiënt zijn. We weten echter dat in het begin een hoop leergeld wordt betaald. Het kabinet moet dat compenseren, om te beginnen door de verhuurderheffing te halveren.
Die komt nu neer op 2 miljard euro per jaar. Ik vind het onbegrijpelijk: corporaties betalen belasting simpelweg om het feit dat ze goedkope woningen bouwen. Met het geld wordt alleen de portemonnee van de minister gespekt. Daardoor is het economisch onmogelijk voor woningcorporaties om de voortrekkersrol op te pakken.’’
Met de opbrengst van de verhuurderheffing wordt alleen de portemonnee van de minister gespekt, Aldus Paulus Jansen, Directeur Woonbond.
,,Daarnaast moet de puntentelling op de schop. Verhuurders mogen volgens de wet 250 euro meer huur vragen als een woning energieneutraal is, terwijl de gemiddelde energierekening 120 euro per maand is. Huurders moeten er juist op vooruitgaan als een woning energiezuiniger wordt.
We hebben met Aedes de vertegenwoordiger van woningcorporaties, afgesproken dat je bijvoorbeeld bij energielabel F naar E slechts een huurverhoging van 14 euro mag doorvoeren. We willen dat deze afspraken in de wet worden verankerd.’’
,,Een derde punt waar we actie van verwachten gaat over huurhuizen die het slechtst zijn geïsoleerd en energielabel G of F hebben. We willen dat huurprijzen van die woningen, vrijwel allemaal in bezit van particuliere huisbazen, worden bevroren. Verhuurders zullen dan sneller geneigd zijn te investeren, zodat de energieprijs voor huurders omlaag kan.’’
U zat aan die klimaattafels. Bent u er daar niet uitgekomen?
,,Nou, dit zijn vooral eisen waar het kabinet voor over de brug moet komen en het ziet er niet naar uit dat dat gebeurt. Als die verhuurderheffing niet omlaag gaat, is er ook geen financiële ruimte voor renovatie. Als die er niet is, kan ik mijn handtekening niet onder een akkoord zetten.’’
Vindt u niet dat huurders ook zelf iets moeten doen aan de verduurzaming van Nederland?
,,Jawel, dat doen ze ook zeker en we helpen ze daarbij. We hebben de afgelopen jaren al 700 energiecoaches opgeleid die als vrijwilliger andere mensen helpen om de energierekening te verlagen. Geloof me: dat willen ze graag.
Daarnaast rijdt er een energiebus rond, waarin je advies kunt inwinnen hoe je dat aanpakt. Het is natuurlijk wel zo dat woningeigenaren eerder de directe gevolgen zien van een investering. Daardoor zijn ze misschien sneller betrokken bij duurzaamheidsprojecten.
We merken dat er steeds vaker gemengde complexen zijn met huurders en woningeigenaren en dat belangen soms botsen. Samen met belangenbehartiger VVE Beheer ontwikkelen we daarom een gezamenlijke strategie. De neuzen moeten dezelfde kant op.’’
Wanneer bent u tevreden over de klimaatmars?
,,Als De Dam uitpuilt. Ik hoop op mooi weer en een hoge opkomst. Het is belangrijk dat we de druk er maximaal op zetten bij het kabinet. Dat we het signaal afgeven dat de lasten niet mogen terechtkomen bij de huishoudens, maar bij de grote vervuilers. Als de druk goed wordt opgevoerd, kan dat helpen bij de finaleonderhandelingen over het klimaatakkoord die over een paar maanden gaan plaatsvinden.’’
AD 04.03.2019 De VVD en het CDA proberen met een doelbewuste tactiek klimaatmaatregelen te ‘vertragen en frustreren’. Daarmee stellen zij zich volgens GroenLinks-leider Jesse Klaver onverantwoord op.
Klaver noemde VVD-leider Mark Rutte en CDA-voorman Sybrand Buma tijdens een meet-up in de Amsterdamse Melkweg ‘klimaattreuzelaars’. ,,Rutte en Buma hebben niet door dat, met hun verzet tegen noodzakelijk klimaatbeleid, zij zelf flankpartijen beginnen te worden’’, aldus Klaver. ,,Nederland wil vooruit maar VVD en CDA staan op de rem.’’ Eerder had VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff zijn D66-collega Rob Jetten weggezet als ‘klimaatdrammer’.
De GroenLinks-leider reageerde op uitspraken die Rutte en Buma politici dit weekend deden. Buma stelde dat GroenLinks aan het radicaliseren is. Volgens Rutte heeft Nederland nog tot 2050 de tijd om maatregelen te nemen tegen klimaatverandering. GroenLinks benadrukt dat het klimaatakkoord van Parijs doelen stelt voor de periode 2020-2050, maar dat de maatregelen daarvoor nu dienen te worden genomen.
Klaver bood een ‘uitgestoken hand’ om het kabinetsbeleid na de Eerste Kamerverkiezingen bij te sturen. Hij zei ‘absoluut bereid te zijn’ om samen te werken met de coalitiepartijen. ,,Om de klimaatdoelen te halen en de hogere energierekening van mensen te compenseren.’’ Daarvoor blijft voor Klaver de eerdere voorwaarde staan: een CO2-belasting voor grote bedrijven.
Telegraaf 02.03.2019 Het gesprek over klimaatmaatregelen met de burger komt vanzelf. Dat stelt premier Mark Rutte in reactie op de peiling van Ipsos. Het onderzoeksbureau peilde dat een meerderheid van de Nederlanders meer betrokken wil worden bij het formuleren van maatregelen tegen klimaatverandering.
Bovendien maakt de helft van de burgers zich zorgen over de financiële effecten van voorgenomen groene plannen. Slechts één op de acht burgers vindt dat er voldoende rekening wordt gehouden met de eventuele effecten op zijn portemonnee.
Premier Rutte benadrukt dat het kabinet nog geen definitieve besluiten heeft genomen over het klimaatakkoord. „Ik snap heel goed dat mensen bezorgd zijn over hoe gaan we dit nu doen. Maar we hebben de tijd. Dit hoeft niet volgend jaar of over twee jaar. Dit gaat over 2030 en dan de periode tot 2050.”
Stap voor stap
De minister president stelt dat het op een manier moet waardoor we het allemaal kunnen meemaken. „Het is daarom belangrijk dat we het stap voor stap doen. Dat betekent dat je het gesprek met elkaar gaat voeren”, zegt Rutte.
Uit de peiling blijkt juist dat burgers het gevoel hebben dat ze niets te zeggen hebben. Waar blijft dat gesprek? Rutte: „Dat gaat vanzelf. We krijgen dadelijk al de doorrekeningen terug en dan neemt de politiek een aantal besluiten. Dan komt een fase die elf jaar gaat duren om het allemaal waar te maken. Dat betekent intensieve gesprekken met heel veel mensen in deze samenleving om te kijken hoe we in detail gaan vormgeven.”
Telegraaf 02.03.2019 Het klimaatakkoord moet betaalbaar zijn voor de burger. Daarover is politiek Den Haag het eens, zo blijkt uit de reacties op het onderzoek in opdracht van De Telegraaf. Daaruit blijkt dat de bereidheid om te betalen voor de plannen om de CO2-uitstoot drastisch te verlagen, over de hele linie laag is. Bovendien voelt de burger zich niet gehoord bij de plannenmakerij.
Bij de politieke partijen klinkt nu begrip. „Ik begrijp heel goed dat mensen ons land schoon door willen geven aan de generaties na ons, maar dat zij zich ook zorgen maken of dit betaalbaar en behapbaar kan”, zegt VVD-Kamerlid Yesilgöz. Daarom geldt voor de VVD: ’niet zomaar tekenen bij het kruisje’. „Alle Nederlanders moeten mee kunnen doen. Het is niet CO2-reductie koste wat kost.”
Toch is er ruime steun onder de bevolking voor meer windmolens, een CO2-heffing en meer kernenergie. Ook de VVD ziet daar wel wat in, net als een belangrijk deel van de GroenLinks-kiezers. Tom van der Lee, Kamerlid van die partij, corrigeert zijn kiezers. „Voor kernenergie geldt dat Nederlanders nog niet doorhebben dat het super duur is. Nu al twee keer duurder dan wind op zee.” Hij is overigens tevreden dat uit het Telegraaf-onderzoek blijkt dat er bereidheid is voor een CO2-heffing.
„Het CDA is niet van plan om onze inwoners onrealistische maatregelen op te leggen”, zegt CDA-Kamerlid Agnes Mulder. Haar mantra: een realistische energiemix en maatregelen die ’haalbaar, betaalbaar en draagbaar’ zijn. Zij ziet overigens wel degelijk invloed van de burgers op klimaatplannen, bijvoorbeeld via Kamerleden. „Veel inwoners nemen de moeite mij te mailen en te spreken bij bijeenkomsten in het land. Zo oefenen ze direct invloed uit. Dat lijkt mij een goede zaak.
Voor PVV-Kamerlid Alexander Kops is het onderzoek duidelijk: „Burgers voelen zich totaal niet gehoord. Ze vinden dat er onvoldoende rekening wordt gehouden met hun portemonnee. Maar zij kunnen wél gaan betalen!” Daarom moet het Klimaatakkoord wat hem betreft ’door de shredder’.
SP-Kamerlid Sandra Beckerman vindt dat de burger beter betrokken moeten worden. Een eerste stap daartoe zou zijn als de Staat energiebedrijf Eneco opkoopt en publieke energiebedrijven opricht.
„Het klimaatakkoord moet voor iedereen betaalbaar zijn”, vindt Kamerlid Matthijs Sinot van D66. „Als uit de doorrekening van de klimaatplannen zou blijken dat er meer nodig is zodat iedereen mee kan doen, dan doen we dat.” Hij vindt dat de burgers wél vertegenwoordigd waren aan de zogeheten klimaattafels, waaraan de plannen zijn bedacht. Hij wijst op de ANWB die meedeed aan het overleg. De organisatie vertegenwoordigt vier miljoen leden . „Overigens loopt Nederland achter met schone energie.”
De SGP kijkt er juist anders tegenaan. „Er is in het land best bereidheid om iets te doen voor het klimaat, om de schepping goed te beheren. Mensen zijn best bereid om stappen te zetten, maar geen stappen die ze niet kunnen overzien”, zegt Kamerlid Chris Stoffer. „Den Haag is vooral met cijfers en doelstellingen bezig.”
NOS 23.02.2019 Het is onvoldoende transparant wat provincies de afgelopen jaren hebben gedaan op het gebied van klimaat en energie. Ook verschilt het sterk per provincie wat de ambities zijn, komt naar voren uit een gezamenlijk onderzoek van de vijf provinciale Rekenkamers.
Klimaat en energie spelen een hoofdrol in de verkiezingen voor de Provinciale Staten, die op 20 maart gehouden worden. Bij de uitvoering van klimaatbeleid krijgen provincies een steeds grotere taak.
Bovendien zal het steeds verdergaande klimaatbeleid een grote impact hebben op het landschap. In het rapport doen de Rekenkamers aanbevelingen voor de rol die Provinciale Staten spelen bij de overgang naar andere energiebronnen.
Ondoorzichtig
Volgens Nellie Verbugt van de Zuidelijke Rekenkamer toont het onderzoek aan dat de verschillen tussen provincies zo groot zijn dat moeilijk te bepalen is wat ze gezamenlijk bereiken. “Het is ondoorzichtig doordat elke provincie op dit moment zijn eigen terminologie gebruikt, zijn eigen definities hanteert en ook een andere wijze van verantwoording afleggen heeft.”
Daar komt bij dat provincies verschillende doelen en tussendoelen hebben gesteld. Dit maakt het moeilijk om te bepalen of de gestelde doelen wel bereikt zullen worden.
Het is belangrijk dat goed kan worden uitgelegd aan de burger hoe het geld voor klimaatbeleid besteed wordt, aldus Nellie Verbugt (Zuidelijke Rekenkamer).
Vanwege het gebrek aan transparantie is ook niet goed te beoordelen waaraan de provincies hun geld voor klimaatbeleid uitgeven. Gegevens over de ‘energietransitie’ zijn niet te vergelijken, stelt het rapport. “Er gaat in de energietransitie heel veel geld om. Geld dat we op een nuttige manier willen besteden aan de energieomslag. Dan is het belangrijk dat goed kan worden uitgelegd aan de burger hoe dat geld besteed wordt”, zegt Verbugt. Dit moet in de toekomst beter, vindt ze.
Doelen niet gehaald
De provincies erkennen dat er de afgelopen jaren het een en ander is misgegaan. Ook zijn er volgens de laatste cijfers naar verwachting maar twee provincies die de doelen voor windenergie halen: Noord-Holland en Groningen. Dit zijn cijfers van vorig voorjaar, die over een paar maanden geactualiseerd worden.
Het Interprovinciaal Overleg IPO wijst erop dat provincies wel aan de verplichting hebben voldaan om locaties voor windparken aan te wijzen. Daarna is het de bedoeling dat ze samenwerken met mensen of bedrijven voor het bouwen van molens op zo’n locatie. Want provincies doen dat niet zelf.
Maar in die fase lopen provincies tegen allerlei knelpunten aan, vertelt gedeputeerde Jop Fackeldey van Flevoland. Hij is voorzitter van de commissie waarin de gedeputeerden energie van alle provincies zitten. “Radarverstoringen, vogeltrek, hoogtes, beperkingen die met de luchtvaart samenhangen. Die moet je allemaal in kaart brengen. Dat zijn dingen waar we van tevoren nooit over nagedacht hadden. Want Nederland lijkt wel heel ruim, maar dan zie je dat Nederland redelijk vol is”, zegt Fackeldey.
Uit cijfers die vorig jaar verschenen blijkt dat de provincies heel verschillend presteren als het gaat om de doelstellingen voor windmolens. De provincie Flevoland heeft verreweg de meeste molens en heeft ook de hoogste doelstelling. Want provincies met veel ruimte en wind moeten relatief meer bijdragen.
Groningen en Noord-Holland zijn naar verwachting de enige provincies die hun doelstelling halen. Friesland heeft in absolute zin het grootste tekort. En de provincie Utrecht had de laagste doelstelling, maar is daar ook relatief het verst van verwijderd.
De kritiek van de rekenkamers vindt Fackeldey terecht, maar inmiddels wel achterhaald. “Want in het voorlopige Klimaatakkoord staat de Regionale Energie Strategie (zie kader hieronder) aangekondigd. Daar staat ook in dat we met één maat gaan meten, dat we ook moeten zorgen dat alles optelbaar is, en daarmee voldoen we aan wat de Rekenkamer aangeeft.”
De belangrijkste les die de provincies volgens Fackeldey de afgelopen jaren hebben geleerd, is dat nooit meer van bovenaf plannen erdoor gedrukt moeten worden. “Wat niet werkt, is als je dat van bovenaf uitstort en zegt: zoek het verder maar uit.”
Het is van het grootste belang om vanaf het prille begin de bevolking erbij te betrekken, zegt hij. “Van onderaf opbouwen, draagvlak creëren, dat is een belangrijke voorwaarde om windenergie te kunnen laten slagen. Het sleutelwoord is participatie.”
Bij Nijmegen is het uiteindelijk gelukt. Omwonenden procedeerden eerst tot aan de Raad van State, maar nu staan er windmolens van een corporatie. En daar is omwonende Dia Vennis uiteindelijk toch blij mee:
Dia wilde geen windmolen bij haar huis, maar nu is ze er blij mee
Om de uitdaging rond nieuwe energiebronnen beter aan te kunnen is Nederland sinds afgelopen maand een nieuwe indeling rijker. Het land is daarbij opgedeeld in dertig regio’s. Voor die gebieden worden op dit moment Regionale Energie Strategieën ontwikkeld. Op een nieuw gevormde kaart is te zien hoe de indeling met de nieuwe regio’s eruitziet.
Provincies, gemeenten en waterschappen werken samen in zo’n RES. Met bedrijven, maatschappelijke organisaties, burgers en netbeheerders wordt gezamenlijk gekeken welke mogelijkheden er zijn voor het duurzaam opwekken van energie.
ANP 22.02.2019 Minister-president Mark Rutte is diep door het stof gegaan omdat het kabinet de forse stijging van de energierekening niet had voorzien. ,,Een heel vervelende kwestie.”
Het kabinet gebruikte cijfers van 2017 voor de berekening van de energierekening voor dit jaar. Dat was fout en slecht voor het vertrouwen van de burger in de politiek, aldus Rutte. Toen de Tweede Kamer in december vroeg naar de hogere stijging van de energierekening dan het kabinet voorzag, zei staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) dat er niet aan bangmakerij moest worden gedaan.
Volgens de premier heeft de stijging geen gevolgen voor de koopkracht. Nog steeds gaat 96 procent van de mensen er volgens hem op vooruit. In maart komt het Centraal Planbureau (CPB) met nieuwe cijfers hierover. Hij ziet dan ook geen reden voor een extra koopkrachtreparatie.
Ook voor de doorberekening van de klimaatplannen heeft het geen gevolgen. Het CPB berekent de budgettaire gevolgen van de plannen en dat baseert zich op zijn eigen gegevens, aldus Rutte.
Telegraaf 22.02.2019 Huishoudens hoeven niet te rekenen op compensatie voor de torenhoge energierekening. Premier Rutte blijft zich vasthouden aan koopkrachtplaatjes waaruit blijkt dat mensen dit jaar erop vooruitgaan.
Tijdens zijn wekelijkse persconferentie maakte de minister-president geen excuses voor de kapitale blunder van het kabinet over de hoogte van de energienota. „Ik baal enorm van de verwarring”, zei Rutte. „Maar ik geloof niet dat iemand in Nederland genoegen neemt met excuses, we moeten de verwarring wegnemen.”
Omstreden
Volgens de premier heeft de blunder met cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving geen gevolgen voor de koopkrachtplaatjes van het Centraal Planbureau (CPB). Deze rekenmeesters baseren zich namelijk op eigen cijfers én niet op de omstreden raming waar het kabinet zich in verslikte.
Uit de berekening van het CPB blijkt dat de lagere inkomstenbelasting de oplopende zorgkosten, hogere energierekening en duurdere boodschappen compenseert.
NOS 20.02.2019 In de Peilingwijzer van deze maand staan de coalitiepartijen onverminderd op fors verlies. De VVD handhaaft zich vier weken voor de Provinciale Statenverkiezingen weliswaar als grootste, maar doet dat wel met omgerekend 7 zetels minder. In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van alle beschikbare peilingen voor de Tweede Kamer, staat de partij tussen de 24 en 28 zetels.
Ook het CDA (van 19 nu naar 11 tot 13) en D66 (van 19 naar 10 tot 12) leveren flink in. De enige regeringspartij die een plus boekt is de ChristenUnie, van 5 naar 6 tot 8. In totaal zou de coalitie daarmee tussen de 18 en 21 zetels verliezen.
De grootste oppositiepartij is de PVV op 18 tot 22, met kort daarachter GroenLinks (17-19). Maar ook de betrekkelijke nieuwkomer Forum voor Democratie is groter dan haast alle coalitiepartijen, met 12 tot 16. De PvdA (11-13) en de SP (10-13) halen bijna exact dezelfde score.
Wat betekent dit voor de aanstaande Statenverkiezingen en de doorvertaling daarvan in de samenstelling van de Eerste Kamer? Maakt het kabinet enige kans om daar de volgende maand alsnog een meerderheid te halen?
Trouw
Politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, benadrukt dat de Statenverkiezingen niet direct vergelijkbaar zijn met die voor de Tweede Kamer. Met name omdat de opkomst op 20 maart ongetwijfeld weer aanzienlijk lager zal zijn dan die bij de laatste landelijke verkiezingen.
Traditioneel profiteert het CDA daarvan, omdat die partij een trouwe achterban heeft. Voor GroenLinks gold dat de laatste twee keer ook, zij het in mindere mate, terwijl 25 tot 30 procent van de PVV-aanhangers bij dit soort verkiezingen juist thuisblijft. Ook de SP heeft daar enigszins last van.
“Maar”, voegt Louwerse daaraan toe, “ondanks alle verschillen is de grote trend van een fors verlies voor de coalitie op dit moment in alle peilingen zó stevig, dat het moeilijk voorstelbaar is dat de coalitiepartijen die meerderheid in de Eerste Kamer alsnog weten te halen. Er kunnen in Nederlandse campagnes wel degelijk nog dingen veranderen, maar dat gebeurt meestal niet, en zelden of nooit zo drastisch.”
Peilingwijzer
De grootste van de kleinere partijen in de Peilingwijzer zijn de ChristenUnie en de Partij voor de Dieren (5-7). 50Plus komt op 4 tot 6, Denk op 3 tot 5 en de SGP op 2 tot 4.
Louwerse wijst op grote verschillen tussen peilingbureaus voor sommige partijen. Forum voor Democratie bijvoorbeeld komt op 17 zetels bij Maurice de Hond en op 12 bij Ipsos/EenVandaag. De Hond ziet de PvdA 14 zetels halen, terwijl die partij bij Ipsos/EenVandaag blijft steken op 9. In mindere mate lopen ook de inschattingen voor CDA en D66 uiteen tussen de peilingbureaus.
MSN 20.02.2019 In Nederland betaal je veel meer voor stroom en gas dan in de meeste andere Europese landen. Dat concludeert Energievergelijk.nl. Het is olie op het vuur, nadat bekend werd dat Nederlanders dit jaar honderden euro’s meer kwijt zijn aan gas en elektra dan eerder.
Volgens de analyse die is gebaseerd op de Household Energy Price Index liggen de prijzen voor elektra in ons land 28 procent hoger dan gemiddeld in Europa, maar gas is relatief nog duurder. “Dat hebben Nederlandse huishoudens vooral te danken aan de hoge belastingen’’, stelt Koen Kuijper van Energievergelijk.nl. “53 procent van onze totale gasrekening bestaat uit energiebelasting en btw. In geen enkel ander Europees land is dit aandeel zo groot.”
In Nederland betalen we 0,76 cent voor een kubieke meter gas. Onze ooster- en zuiderburen betalen respectievelijk maar 0,56 en 0,55 cent. Alleen in Zweden, Zwitserland, Denemarken en Italië zijn ze meer kwijt aan gas. Een kilowattuur stroom kost in Nederland 0,23 cent. Daarmee staan we Europees gezien op een achtste plaats. Duitsers en Denen betalen 0,31 cent, maar Fransen en Zweden hoeven maar amper 0,20 cent neer te tellen.
Elsevier 19.02.2019 De energierekening gaat dit jaar gemiddeld met 334 euro omhoog. Verantwoordelijk staatssecretaris Mona Keijzer (CDA) claimde steeds dat het met die stijging wel mee zou vallen, maar dat blijkt nu niet te kloppen.
In december 2018 waarschuwden twee prijsvergelijkers al dat de energierekening ruim 300euro hoger zou uitvallen. ‘Laten we mensen niet bang maken,’ zei staatssecretaris Mona Keijzer (CDA) van Economische Zaken en Klimaat toen in de Tweede Kamer. Maar nu blijkt dat ze bij haar voorspellingen steeds verouderde gegevens van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft gebruikt.
Dat zit zo: het ministerie baseerde zich op cijfers uit de Nationale Energieverkenning 2017 van het PBL. De inschatting destijds was dat er dit jaar minder gas en elektriciteit zou worden afgenomen. Ook was de verwachting dat de prijzen voor gas en elektriciteit minder snel zouden stijgen.
Henk Otten@hendrikotten3
Kabinet #Rutte gaat nu door het stof voor de misleidende uitspraken van Staatsecretaris @MonaKeijzer over de hogere #energierekening nadat ik zondag EK-lijsttrekker Ben Knapen van het #CDA hiermee confronteerde tijdens het #WNLdebat. 957
Stijging gevolg van hogere belastingen
Met de nieuwe tarieven van januari 2019 komt de gemiddelde jaarlijkse energierekening uit op 2.074 euro, 334 euro meer dan een jaar geleden bij hetzelfde verbruik, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Bijna de helft van deze stijging komt door de hogere energiebelasting. Dat is een direct gevolg van de hogere CO2-belasting en de afnemende gaswinning in Groningen. Daarnaast heeft het kabinet de energiebelasting en de btw op de energierekening met ruim 150 euro verhoogd.
Het Centraal Planbureau onderzoekt momenteel of de koopkrachtplaatjes die het kabinet met Prinsjesdag bekendmaakte, moeten worden bijgesteld wegens de enorme stijging van de energieprijzen.
Tweede Kamerleden zijn woedend en willen weten hoe het kan dat het kabinet herhaaldelijk heeft gezegd dat het met stijging van de energierekening wel mee zou vallen. FvD-lijsttrekker voor de Eerste Kamer Henk Otten noemde de uitspraken van Keijzer dit weekeinde al ‘misleidend’.
Partijgenoot Thierry Baudet vraagt zich af hoe het kabinet verantwoordelijkheid kan nemen voor het klimaatakkoord als het niet eens de energierekening van het komend jaar kan inschatten. ‘Ongelofelijk, dit geblunder,’ twittert hij.
Ook coalitie wil opheldering
Coalitiepartij VVD eist ook opheldering van Keijzer. ‘Ik heb hier zelf ook vragen bij en wil graag weten waar dit verschil vandaan komt en hoe het te verklaren is,’ zegt VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz in het AD.
‘Het kabinet gebruikt totaal andere cijfers dan het CBS. Dit ondermijnt het vertrouwen van burgers in de overheid,’ zegt PvdA’er William Moorlag in de krant. Op twitter haalt hij hard uit naar minister van Economische Zaken Eric Wiebes (VVD).
Volgens Kamerlid Tom van der Lee (GroenLinks) verergert het kabinet de zorgen over klimaatbeleid. ‘Dit soort onvoorzichtige voorspellingen werkt contraproductief.’
In september 2018 meldde Elsevier Weekblad al dat de energierekening dit jaar fors hoger uitvalt en burgers uiteindelijk opdraaien voor de verduurzamingsrekening. In plaats van de grootverbruikers industrie en landbouw krijgen burgers en kleine bedrijven de rekening gepresenteerd. Dit komt door vrijstellingen voor de industrie en doordat de belasting lager wordt naarmate het verbruik omhoog gaat.
Telegraaf 20.02.2019 Om het Klimaatakkoord door te rekenen, blijft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uitgaan van cijfers over de energiemarkt uit 2017. Er is ’geen actueler basisscenario’, aldus het PBL. Bovendien zijn de onderhandelingen afgelopen jaar ook gevoerd op basis van die gegevens. Nieuwe cijfers zouden tot verwarring en onrust kunnen leiden.
Deze week bleek dat de energierekening dit jaar drie keer zo hard stijgt als waar het kabinet op Prinsjesdag van uitging. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) erkende dat dit komt doordat bij de berekening van de koopkrachtplaatjes diezelfde oude cijfers zijn gebruikt over onder meer het verbruik en de prijzen van stroom en gas.
Doorgaans maakt het PBL elk jaar een analyse van de energiemarkt. Vorig jaar is dat evenwel niet gebeurd, omdat druk gewerkt werd aan het Klimaatakkoord. Daartoe is besloten in overleg met de betrokken ministeries en maatschappelijke organisaties, benadrukt het PBL.
De uitleg van Wiebes stuitte op felle kritiek van de Tweede Kamer. Daarbij moest niet alleen het kabinet het ontgelden maar ook het PBL. Sommige Kamerleden zetten daarbij ook vraagtekens bij de modellen die het planbureau gebruikt om de effecten van klimaat- en energiebeleid op de portemonnee van de burger inzichtelijk te maken.
Gestileerde weergave van de werkelijkheid
Het PBL laat weten zich steeds te baseren „op de meest recente wetenschappelijke inzichten.” Hoewel modellen volgens het planbureau onmisbaar zijn om de gevolgen van maatschappelijke veranderingen of nieuwe beleid vooraf in kaart te brengen, leveren ze wel „altijd een gestileerde weergave van de werkelijkheid.”
Op 13 maart komt het PBL met een doorrekening van het Klimaatakkoord. Daarin staan honderden mogelijke maatregelen opgesomd om Nederland op termijn CO2-neutraal te maken. Bij die analyse kan het planbureau naar eigen zeggen prima uit de voeten met de marktverkenning uit 2017. Fluctuaties van jaar tot jaar in bijvoorbeeld de olie- en gasprijzen zijn namelijk op de langere termijn „minder relevant.”
Het bureau reageert op de kritiek dat het verouderde cijfers gebruikt om de maatregelen uit het Klimaatakkoord door te rekenen.
NOS 20.02.2019 Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijft cijfers uit 2017 gebruiken om de maatregelen uit het ontwerp-Klimaatakkoord door te rekenen. Het PBL reageert daarmee op de kritiek die er in de politiek is op de werkwijze van het bureau.
Verschillende partijen in de Tweede Kamer zijn bang dat de doorrekening waardeloos is, omdat die gebaseerd is op verouderde cijfers. Die cijfers uit 2017 werden ook gebruikt bij het voorspellen van de stijging van de energierekening. Die komt uiteindelijk veel hoger uit dan verwacht en dat leidde dit weekend tot veel wrevel.
Maar volgens het PBL zijn de cijfers wel degelijk bruikbaar. Er zijn geen actuelere gegevens beschikbaar, schrijft het in een uitgebreide reactie, maar dat is geen probleem.
Bij de onderhandelingen voor het Klimaatakkoord is grotendeels uitgegaan van dezelfde cijfers. “Het zou verwarring teweegbrengen en het proces verstoren als we de cijfers nu niet als basis zouden nemen voor de doorrekening”, zegt het PBL. “Komen met ‘weer nieuwe cijfers’ kan leiden tot onrust.”
Buma: serieus probleem
Het Planbureau komt op 13 maart, vlak voor de verkiezingen voor Provinciale Staten, met de doorrekening van de klimaatplannen. “Als ze daarbij ook uitgaan van de cijfers uit 2017 ben ik bang dat ze de opgave die er ligt veel te rooskleurig zullen voorspiegelen”, zegt GroenLinks-leider Klaver.
Dat betekent volgens Klaver dat er in de toekomst nog meer maatregelen moeten worden genomen om de doelstelling, de helft minder uitstoot van CO2 in 2030, te halen.
Ook CDA-leider Buma is kritisch. Hij vindt dat het PBL zich moet afvragen of de modellen die gehanteerd worden wel volstaan. “Modellen moeten kloppen, anders kun je politiek in Nederland je werk niet doen”, zegt Buma. “Ik hoop dat het PBL beseft dat dit een serieus probleem is.”
Fractievoorzitter Dijkhoff van de VVD hamert ook op het gebruik van recente cijfers door het PBL. “We moeten niet gaan rekenen met de gasprijzen van een paar jaar geleden als we willen kijken wat de effecten zijn.”
Dat laatste gaat het Planbureau ook niet doen, valt op te maken uit de reactie. “Waar mogelijk en van belang neemt het PBL ook varianten mee met de meest actuele energie- en CO2-prijzen.”
AD 20.02.2019 Dat er bij de doorrekening van de klimaatplannen is uitgegaan van achterhaalde cijfers, is geen probleem. Dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een verklaring op de website. Volgens de rekenmeesters maken de foute gegevens op de lange termijn tot 2030 nauwelijks verschil. Er wordt dan ook vastgehouden aan de oude energiecijfers voor de ramingen, zodat er geen ‘verwarring en onrust’ ontstaat.
Nederlanders betalen dit jaar fors meer voor gas en licht dan het kabinet claimde, bleek dit weekend uit berekening van het CBS. Een gemiddeld huishouden is bijna 2100 euro kwijt: 334 euro meer dan vorig jaar. Het kabinet deed de stijging eerst af als onzin, maar gaf daarna aan deze krant toe dat er achterhaalde cijfers zijn gebruikt bij het voorspellen van de energieverhoging, waardoor die lager uitkwam.
Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) moest direct in de Kamer tekst en uitleg geven over de blunder. De Kamer heeft ook flinke twijfels over de vraag of het Planbureau wel in staat is om het Klimaatakkoord goed door te rekenen.
Het Planbureau doet daarom in een verklaring uitgebreid uit de doeken wat de verschillende overwegingen waren bij het gebruik van de oude cijfers. Zo was het in 2018 ‘onmogelijk en weinig zinvol’ om aan nieuwe cijfers te werken terwijl het Klimaatakkoord nog in de maak was. ‘Ten Tweede was de beschikbare capaciteit geheel nodig om de analyses ten behoeve van het Klimaatakkoord te maken’, is te lezen. Alle betrokken partijen, inclusief de ministeries, stemden daarmee in, benadrukt het PBL.
Komen met ‘weer nieuwe cijfers’ kan leiden tot onrust, vooral bij analyses voor de langere termijn
Verklaring PBL
Daarnaast is er bewust gekozen voor cijfers uit de Nationale Energieverkenning 2017 (NEV) omdat de onderhandelingen over het Klimaatakkoord daar ook op gebaseerd waren. Als er bij de doorrekening van de plannen plots gebruik zou worden gemaakt van recentere cijfers, zou dat ‘verwarring teweegbrengen’ en ‘het proces verstoren’, meent het PBL. ‘Komen met ‘weer nieuwe cijfers’ kan leiden tot onrust, vooral bij analyses voor de langere termijn.’
Bovendien, zo verdedigt de rekenmeester de keuze, maakt het voor de lange termijn niet uit als er ‘fluctuaties in de energieprijzen’ zijn. Omdat de plannen in het Klimaatakkoord tot 2030 lopen, zijn actuele cijfers ‘minder noodzakelijk’. Toch neemt het PBL in de komende doorrekening volgende maand ook varianten mee waarin de meest actuele energie- en CO2-prijzen zijn meegenomen.
Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft het PBL gisteren alsnog opdracht gegeven om de Energieverkenning bij te werken. Het Centraal Planbureau (CPB) bekijkt op dit moment of de koopkrachtplaatjes die het kabinet met Prinsjesdag bekendmaakte bijgesteld moeten worden vanwege de enorme stijging van de energieprijzen.
Verbetering
Een deel van de kritiek richt zich op de gebruikte modellen van het PBL, waardoor de ramingen verkeerd zouden uitkomen. Het Planbureau hamert er echter op dat modellen noodzakelijk zijn om de gevolgen van nieuw beleid in kaart te brengen. Wel zouden alle modellen transparant moeten zijn voor iedereen, geeft het PBL toe. Dat is nu niet het geval, omdat sommige modellen eigendom zijn van private partijen. Dat zou verbeterd kunnen worden, bijvoorbeeld door het ontwikkelen van een eigen alternatief.
Minister Wiebes gaf maandag ook een verklaring voor het hoger uitvallen van de energiekosten ten opzichte van de raming van het Planbureau voor de Leefomgeving.
AD 20.02.2019 Voor in het eerst in vier jaar tijd zijn consumenten negatief over hun eigen huishoudboekje en het economisch klimaat. De fors hogere energierekening en de btw-verhoging hakken er hard in.
De afgelopen weken gaat het in veel huishouders over bijna niets anders meer: alles is duurder maar de inkomsten zijn niet of nauwelijks gestegen. Zo is de energierekening flink omhoog gegaan, zijn de dagelijkse boodschappen prijziger geworden en is bij velen het eerste loonstrookje van het nieuwe jaar ondanks de beloftes toch tegengevallen.
Mensen merken het al met al in de portemonnee en dáár heeft het consumentenvertrouwen direct onder te lijden, zo bewijst het nieuwste consumentencijfer van het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS). Deze maand komt het vertrouwen uit op -2, het laagste peil sinds vier jaar. Een duidelijke omslag, erkent CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. Er zijn nu meer mensen negatief dan positief.
Een jaar geleden leek er nog geen vuiltje aan de lucht; het consumentenvertrouwen noteerde 25. Vorige maand stond het vertrouwen nog op 1. Van de belofte van het kabinet dat het gros er in koopkracht vooruitgaat, zien de meeste consumenten vooralsnog weinig terug en dat vertaalt zich terug in groeiend wantrouwen, bevestigt Van Mulligen.
,,Het jaar is nog maar net begonnen en mensen hebben meteen fors hogere uitgaven voor hun kiezen gekregen’’, zegt hij. ,,Tegelijkertijd zien ze niet dat ze hogere inkomsten hebben of dat ze gecompenseerd worden via lagere belastingen.’’
Klimaat
Volgens de hoofdeconoom loopt het vertrouwen eigenlijk al sinds vorig jaar zomer terug: veel mensen hadden er schijnbaar al weinig fiducie in dat ze er, zoals het kabinet heeft toegezegd, financieel op vooruit zouden gaan. Dat er nu voor het eerst in tijden meer mensen negatief dan positief gestemd zijn, hangt overigens niet alleen samen met het eigen huishoudboekje maar ook met het oordeel over het economisch klimaat.
De berichten over een mogelijke brexit, de handelsoorlog tussen Amerika en China en de terugvallende Duitse economie doen het sentiment geen goed, stelt Van Mulligen. ,,Mensen zijn onzeker wat de gevolgen van een mogelijke brexit kunnen zijn voor de Nederlandse economie.’’
Toch benadrukt de CBS-man dat het dalende consumentenvertrouwen geen reden is voor onrust. ,,Er is geen reden om de noodklok te luiden.’’ Zo betwijfelt hij of consumenten nu opeens meer gaan letten op hun uitgaven of de aanschaf van bijvoorbeeld een auto of nieuw bankstel gaan uitstellen.
,,Het is natuurlijk afwachten hoe het consumentenvertrouwen zich de komende maanden ontwikkelt. Het kan zomaar zijn dat mensen weer een stuk optimistischer aankijken tegen hun financiële positie zodra er in de nieuwe cao’s afspraken worden gemaakt over loonsverhogingen.’’
Groei
Met -2 ligt het consumentenvertrouwen in februari nog altijd boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (- 3). Bovendien liet de Nederlandse economie over 2018 nog een groei zien van 2,5 procent. Dat was weliswaar minder dan het jaar ervoor, maar nog altijd beter dan veel andere Europese landen. Van enige terughoudendheid onder consumenten was in december weinig te merken; die maand werd er 2,3 procent meer besteed ten opzichte van een jaar eerder. Onder andere voor voeding en auto’s trokken consumenten flink de portemonnee.
Het consumentenvertrouwen bereikte in januari 2000 de hoogste stand ooit (36). Het dieptepunt werd bereikt in maart 2013 (-41).
Het planbureau zat er bij ramingen van de verkoop van elektrische auto’s ver naast; over de gebruikte modellen van het PBL zijn twijfels.
NOS 20.02.2019 Het CDA en GroenLinks in de Tweede Kamer twijfelen aan de kwaliteiten van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Regeringspartij CDA wijst op het rekenmodel voor de verkoop van elektrische auto’s. Oppositiepartij GroenLinks heeft bredere kritiek.
CDA-Kamerlid Omtzigt zegt dat het rekenmodel voor elektrische auto niet controleerbaar is. In antwoorden op Kamervragen over de voorspelling van die verkoop zat het kabinet er volgens hem meer dan 100 procent naast. “Het gaat om een miljardenderving aan subsidies en belastingen voor de overheid”, zegt hij.
GroenLinks: Planbureau is onderbezet
Het CDA wil meer weten over het rekenmodel van het PBL. Maar dat is volgens staatssecretaris Snel van Financiën geheim. Een nadere wetenschappelijke validatie wil het kabinet ook niet geven.
Het PBL is op dit moment de plannen uit het concept-Klimaatakkoord aan het doorrekenen. Daarbij wordt hetzelfde rekenmodel gebruikt als bij de elektrische auto’s.
GroenLinks-Kamerlid Van der Lee is ook kritisch. Hij zegt dat het PBL nog maar elf jaar bestaat en modellen gebruikt die nog niet goed zijn uitgewerkt. “Hun ramingen lopen vaak achter op de marktontwikkelingen en ze zijn simpelweg onderbezet.”
Ook Van der Lee zegt dat het planbureau “helaas geen transparant en interactief model” heeft.
CDA vertrouwt niet op berekeningen planbureau elektrische auto’s
Gisteren waren cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) ook het middelpunt van discussie. De energierekening valt dit jaar veel hoger uit dan verwacht, en ook veel hoger dan het kabinet had voorgespiegeld.
De inschattingen van het PBL bleken oud te zijn. Ze kwamen uit de Nationale Energieverkenning (NEV) 2017. Het planbureau had door de drukte rond het concept-Klimaatakkoord geen tijd gehad in 2018 nieuwe berekeningen te maken.
Minister Wiebes zei gisteren dat hij het PBL heeft gevraagd een update te maken van de energiekosten, zodat het kabinet een betere inschatting kan maken van de gevolgen. Samen met de bijgestelde koopkrachtplaatjes van het Centraal Planbureau zijn dit voor het kabinet belangrijke cijfers om dit jaar het beleid op te baseren.
Klimaatakkoord
Maar de vraag is of Wiebes die nieuwe cijfers gaat krijgen. Want de tientallen rekenmeesters van het PBL en het Centraal Planbureau werken nog steeds hard aan de doorrekeningen van het klimaatakkoord. Aan de NOS laat het PBL weten hierbij toch weer uit te gaan van de cijfers uit de NEV 2017.
Volgens een woordvoerder moet dat geen problemen opleveren. “Dat die cijfers oud zijn is maar relatief, want het klimaatakkoord gaat over de periode tot 2030. Schommelingen in de huidige energieprijzen hebben niet veel effect op het beleid in 2030.” De berekeningen zijn een week voor de verkiezingen klaar en gaan naar verwachting tot veel politieke discussie leiden.
AD 20.02.2019 Regeringspartijen VVD en CDA nemen geen genoegen met de uitleg van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat het allemaal wel meevalt met het gebruik van verouderde gegevens. De klimaatrekenaars van het kabinet stellen dat het gebruik van die cijfers geen kwaad kan bij het doorrekenen van het klimaatakkoord. VVD en CDA wijzen er echter op dat het PBL het de afgelopen jaren al meermaals naast zat.
In Kamervragen aan minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) sommen de partijen een trits voorbeelden op van voorspellingen die niet uitkwamen. Zo moest het PBL cijfers over de klimaatschade van vleesconsumptie aanpassen en bleek een voorspelling over de toename van het aantal elektrische auto’s meermaals niet te kloppen.
De partijen vragen zich af of het PBL niet te stellig is in zijn voorspellingen en zetten vragen achter de wetenschappelijke waarden van de modellen die het bureau gebruikt.
Deze week kwam het PBL onder vuur te liggen toen bleek dat de koopkrachtvoorspellingen van het kabinet voor dit jaar deels gebaseerd waren op achterhaalde getallen van het planbureau. De energierekening van huishoudens valt veel duurder uit dan gedacht, doordat het PBL in 2017 nog dacht dat de marktprijs voor gas en elektriciteit veel lager zou zijn.
Het kabinet heeft overigens pas nu om actuelere cijfers gevraagd. Diezelfde voorspellingen uit 2017 gebruikt het PBL nu ook bij het doorrekenen van het Klimaatakkoord. Op basis van die berekeningen besluit het kabinet straks wat het wel en niet gaat doen om de uitstoot van CO2 omlaag te brengen.
AD 20.02.2019 De Tweede Kamer twijfelt sterk of het Planbureau voor de Leefomgeving wel in staat is om het Klimaatakkoord goed door te rekenen. De rekenmeester van het kabinet gebruikt achterhaalde cijfers.
Op 13 maart presenteert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de doorrekening van het voorlopige Klimaatakkoord. In dat akkoord staan zeshonderd milieumaatregelen die ervoor moeten zorgen dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2 uitstoot.
Het PBL, een belangrijke rekenmeester van het kabinet, bevestigt aan deze krant dat de maatregelen in de doorrekening worden afgezet tegen voorspellingen uit de Nationale Energieverkenning 2017. Die Energieverkenning – ook uitgebracht door het PBL – staat vol achterhaalde prognoses, zo blijkt nu.
Zo is verkeerd voorspeld hoeveel energie huishoudens verbruiken en hoe de gas- en stroomprijs zich ontwikkelen. Om die reden pakt de energierekening dit jaar fors hoger uit dan het kabinet eerder had aangekondigd. ,,Maar dat is niet het enige probleem”, zegt Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen. ,,Ook de CO2-prijs is heel anders dan het PBL in 2017 voorspelde.”
‘Rekenmodellen niet goed uitgewerkt’
In de Tweede Kamer heerst grote bezorgdheid over de betrouwbaarheid van de doorrekening . ,,Met dit soort modellen kunnen wij niet werken”, zegt CDA-leider Sybrand Buma. ,,De cijfers moeten beter op orde zijn. Dan moet zo’n instituut niet zeggen: we gebruiken altijd zulke cijfers. Zorg dan dat er nieuwe cijfers zijn.”
Ook GroenLinks is kritisch. ,,Het PBL bestaat nog maar elf jaar en gebruikt modellen die nog niet goed zijn uitgewerkt”, zegt Kamerlid Tom van der Lee. ,,Hun ramingen lopen vaak achter op de marktontwikkelingen. Daar komt bij dat het vorige kabinet te weinig geld heeft vrijgemaakt voor het PBL. Ze zijn simpelweg onderbezet.”
PBL: doorrekening is mogelijk
Volgens Visser is het ‘vreselijk jammer’ dat de Energieverkenning sinds 2017 niet meer is vernieuwd. ,,De cijfers zijn achterhaald en dat maakt het nóg moeilijker om vast te stellen wat de opbrengst is van alle voorgestelde klimaatmaatregelen.” Het PBL had vorig jaar geen tijd om een nieuwe Energieverkenning op te stellen.
Volgens het PBL is het – ondanks de verouderde cijfers – nog steeds mogelijk om de klimaatmaatregelen door te rekenen. ,,We kijken namelijk naar het jaar 2030. De schommelingen die nu plaatsvinden, zijn op die lange termijn minder van belang.”
Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat heeft het PBL gisteren alsnog opdracht gegeven om de Energieverkenning bij te werken. ,,We kunnen nu nog niet zeggen of dat vóór 13 maart 2019 gaat lukken, want we zijn heel druk met de doorrekening van het Klimaatakkoord”, meldt een woordvoerder van het planbureau.
NU 19.02.2019 Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) wil nog niet zeggen of en hoe er gecompenseerd gaat worden voor de fors hogere energierekening voor dit jaar. De Tweede Kamer is verbolgen over de foutieve inschatting van het kabinet over de oplopende energiekosten voor dit jaar.
Wiebes zei dinsdagmiddag in de Tweede Kamer tijdens het Vragenuur dat het kabinet zich “minder stellig” had moeten uitlaten, maar wil nu nog niet vooruitlopen op wat de hogere kosten betekenen voor de koopkracht.
Volgende maand publiceert het Centraal Planbureau (CPB) nieuwe cijfers over de inflatie, een belangrijk onderdeel van de koopkracht. Pas dan wil Wiebes iets kwijt over de koopkracht. “Koopkracht is meer dan alleen energie”, waarschuwde de bewindsman alvast.
Het kabinet moest terugkomen op eerdere uitingen dat de energierekening dit jaar gemiddeld met 108 euro zou stijgen, dat bleek later een bedrag van 330 euro te zijn. Dat is een behoorlijke domper voor veel huishoudens Het kabinet hamerde er in aanloop naar de begroting voor dit jaar veelvuldig op dat mensen er financieel op vooruitgaan.
De energierekening zou via hogere belastingen stijgen, net als veel boodschappen door het hogere btw-tarief, maar die kosten zouden worden gecompenseerd met een lagere inkomstenbelasting en hogere arbeidskortingen. Het paste allemaal in het principe van dit kabinet om verbruik zwaarder te belasten en arbeid minder.
‘Laten we mensen niet bang maken’
Er werd door prijsvergelijkers wel gewaarschuwd voor prijsstijgingen die meer in de buurt van die 330 euro kwamen, maar dat bedrag werd destijds door staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken en Klimaat) weggewuifd. “Laten we mensen niet bang maken”, zei Keijzer.
De antwoorden van Wiebes namen dinsdag de onvrede onder de Tweede Kamerleden niet weg. Bart Snels (GroenLinks) wil dat er nieuwe koopkrachtplaatjes worden gemaakt voor dit jaar. “Het kabinet houdt zich niet aan de eigen belofte dat alle groepen er dit jaar op vooruitgaan”, zei Snels. Hij wilde van Wiebes weten hoe hij de huishoudens gaat compenseren.
Foutieve berekening is ‘een grof schandaal’
SP-leider Lilian Marijnissen noemde de foutieve berekening “een grof schandaal”. Naast de energierekening stijgen namelijk ook de kosten voor de kinderopvang, de huur en de boodschappen. “Verlaag de energierekening”, aldus Marijnissen.
PVV’er Alexander Kops, die in december al aankaartte dat de energiekosten veel harder zouden stijgen dan het kabinet deed voorkomen, was ook ontevreden met de antwoorden van Wiebes. “Mensen hebben niets aan cijfers die nog moeten komen.”
Ook binnen de coalitie klonk kritiek, al was daar geen roep om compensatie.
Het kabinet baseerde zich op cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), maar die berekeningen dateerden uit 2017. De energiekosten van de marktpartijen zijn in de tussentijd flink toegenomen. Ook de belasting op de energienota stijgt dit jaar, maar dat had het kabinet al ingecalculeerd.
Wiebes: het kabinet had niet zo stellig moeten zijn
NOS 19.02.2019 De Tweede Kamer is woedend over de fout die het kabinet maakte bij de voorspelling van de energierekening voor 2019. “Dit is voor ons niet acceptabel”, zegt Kamerlid Mulder van regeringspartij CDA. Coalitiepartner VVD vindt de fout ook onvergeeflijk. “Er zijn sommen gemaakt op basis van oude gegevens, dat mag niet gebeuren.”
Dat energie dit jaar flink duurder zou worden, was al bekend. In december kwamen schattingen van onder meer PriceWise ook uit op meer dan 300 euro.
Deze week bleek al dat er een recordaantal van 1,4 miljoen Nederlanders is overgestapt naar een andere energieleverancier. Veel mensen wisselden van energieleverancier na Prinsjesdag, toen het kabinet aankondigde dat de meeste huishoudens meer geld kwijt zouden zijn aan gas en stroom.
Vanochtend werd bekend dat het kabinet achterhaalde gegevens heeft gebruikt bij de ramingen van de gemiddelde energienota van burgers. Op basis van die gegevens deed staatssecretaris Keijzer in december een forse stijging van de rekening nog af als bangmakerij, maar ze erkent nu dat ze het mis had.
Slecht voor het vertrouwen
Ook de oppositiepartijen zijn kwaad en voelen zich in hun hemd gezet omdat zij bijna allemaal hadden gewaarschuwd voor een hogere energierekening in 2019. SP-leider Marijnissen: “Dit is een grof schandaal, het kabinet liegt dat het barst. We werden weggehoond met onze waarschuwingen.” Ook de PVV spreekt van liegen en bedriegen.
Volgens regeringspartijen ChristenUnie en D66 is de fout slecht voor het vertrouwen van de burger in de overheid, en dan met name het klimaatbeleid van de overheid. “Wordt bij de doorrekening van het klimaatakkoord wel van de juiste cijfers uitgegaan?” vraagt D66-Kamerlid Sienot zich af.
“Wat een ongelofelijke stommiteit”, zegt ChristenUnie-Kamerlid Dik-Faber. “Dit zorgt voor onrust in de samenleving. Hoe gaan we ervoor zorgen dat burgers weer vertrouwen gaan krijgen?”
‘Dit gaat niet over enkele tientjes’
“Voor het kabinet is dit zeer ernstig”, zegt politiek verslaggever Ron Fresen. “Ze zeiden steeds ‘Nee hoor, het valt wel mee’. Maar het valt helemaal niet mee, weten we nu. En dit gaat niet over enkele tientjes.”
Ook is de geloofwaardigheid van toekomstige berekeningen in het geding, zegt Fresen. “Als straks de conclusie is dat de klimaatplannen betaalbaar zijn, is het op zijn zachtst gezegd maar de vraag of veel mensen dat nog geloven.”
Het kabinet zal ook iets moeten met de roep om compensatie. “Volgende maand zijn er verkiezingen”, zegt Fresen. “Als er compensatie moet komen, dan kunnen ze daar echt niet lang mee wachten, al weet nog niemand hoe dat dan zou moeten. Want de regeringspartijen zijn hier ook door overvallen.”
Update
De oppositiepartijen willen dat het kabinet nu al de toezegging doet dat de hogere energierekening wordt gecompenseerd als de koopkracht voor veel huishoudens daardoor lager blijkt uit te pakken dan voorgespiegeld.
Maar nu al een compensatie beloven gaat minister Wiebes te snel. Hij verwacht volgende maand nieuwe ramingen van de koopkrachtcijfers over 2019. Hij heeft ook het Planbureau voor de Leefomgeving “een update” gevraagd van de verwachte energiekosten. Als deze cijfers binnen zijn, wil de Kamer een debat met Wiebes en zijn collega’s Hoekstra van Financiën en Koolmees van Sociale Zaken.
Wiebes verklaarde eerder vandaag al dat het kabinet duidelijker had moeten zeggen dat de inschattingen voor de energienota van 2019 waren gebaseerd op cijfers van meer dan een jaar oud.
Terugblik: In december 2018 zei staatssecretaris Keijzer nog namens minister Wiebes dat de sombere voorspellingen niet klopten en dat mensen niet bang moesten worden gemaakt:
Onacceptabel, een ongelofelijke stommiteit en een grof schandaal. Het zijn voorbeelden van de boze reacties van Kamerleden op de te rooskleurige voorspelling van de energierekening.
De minister van Economische Zaken zegt dat het kabinet vorig jaar had moeten zeggen dat de ramingen waarmee het werkte niet ‘kakelvers’ waren.
NOS 19.02.2019 Minister Wiebes vindt dat het kabinet duidelijker had moeten zijn over zijn berekening van de energierekening voor dit jaar. Het had moeten zeggen dat er gebruik is gemaakt van ramingen uit 2017, die dus “niet meer kakelvers” waren. Dat zegt hij in reactie op het bericht dat de gemiddelde nota voor gas en elektriciteit veel meer stijgt dan verwacht.
Het CBS meldde afgelopen weekend dat Nederlanders dit jaar gemiddeld 334 euro meer gaan betalen dan vorig jaar. Staatssecretaris Keijzer deed een stijging van ruim 300 euro in december nog af als bangmakerij, maar nu blijkt dat zij zich op cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving uit 2017 baseerde. Dat bureau had geen recentere cijfers beschikbaar.
Koopkracht
Wiebes geeft toe dat de hogere stijging een negatief effect kan hebben op de koopkracht. “Want energie is een van de dingen die koopkracht bepalen.” Hij zegt daar in augustus, in aanloop naar Prinsjesdag nog eens goed naar te zullen kijken. “Want we passen altijd goed op de koopkracht.”
De minister baalt ervan dat het kabinet niet wat meer slagen om de arm heeft gehouden, “Zo van: jongens, denk eraan dat dit ramingen zijn en dat het zeker niet zeker is dat het bij deze getallen blijft”. Hij vindt het ook vervelend dat de energierekening zoveel hoger uitvalt, “want ik ben ervoor dat we gewoon koopkrachtverbetering gaan zien. Mensen hebben daar behoefte aan en dan helpt dit niet.”
Eind vorig jaar zette staatssecretaris Keijzer een verhoging van ruim 300 euro nog weg als bangmakerij, maar ze geeft nu toe dat ze met verouderde cijfers rekende.
NOS 19.02.2019 Het kabinet heeft bij de berekening van de gemiddelde energienota gebruikgemaakt van oude cijfers. Dat erkent een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken na berichtgeving in het AD.
Zaterdag meldde het CBS dat de energierekening dit jaar veel meer stijgt dan verwacht: gemiddeld 334 euro. Staatssecretaris Keijzer deed zo’n hoge stijging in december nog af als bangmakerij.
Maar ze erkent nu dat ze gebruik heeft gemaakt van voorspellingen van het Planbureau voor de Leefomgeving uit 2017. Toen was de verwachting nog dat prijzen van gas en elektra veel minder zouden stijgen.
Het bureau blijkt vorig jaar in verband met doorrekening van de plannen van het concept-klimaatakkoord geen tijd te hebben gehad voor de jaarlijkse voorspelling van de prijsontwikkeling.
‘Zeer pijnlijk’
De “fout is zeer pijnlijk” voor het kabinet, zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp, omdat het in december nog stellig beweerde dat de rekening veel lager zou uitpakken.
Het dacht toen aan een gemiddeld verbruik van 2500 kWh stroom en 1100 kubieke meter gas per huishouden. Ook rekende het met een lagere marktprijs voor energie. Het CBS gaat nu van een jaarlijks verbruik van ruim 3000 kWh elektriciteit en een kleine 1500 kubieke meter aardgas per huishouden.
De woordvoerder van het ministerie wil niet spreken van een fout. Hij zegt dat het kabinet net als altijd is uitgegaan van de meest actuele cijfers en dat waren in dit geval de cijfers van 2017.
‘Heel ongelukkig’
In de Tweede Kamer willen zowel oppositie- als coalitiepartijen weten waarom het kabinet steeds heeft gezegd dat het niet klopt dat de jaarrekening gemiddeld ruim 300 euro hoger zou uitpakken.
GroenLinks-Kamerlid Van der Lee vindt het “erg kwalijk” en “contraproductief” dat het kabinet zo stellig beweerde dat de voorspellingen van prijsvergelijkers niet klopten, “terwijl de staatssecretaris al wist dat ze gebruik maakte van oude cijfers.” SP-fractieleider Marijnissen spreekt van “een dure blunder”.
Kamerlid Sienot van coalitiepartij D66 noemt de misrekening “heel ongelukkig”. “De berekeningen moeten wel kloppen en dat is hier niet het geval geweest. En wij willen weten hoe het zit en hoe we dit in de toekomst gaan voorkomen.”
AD 19.02.2019 Het kabinet heeft achterhaalde gegevens gebruikt om de stijging van de energierekening te voorspellen. Daardoor claimde het kabinet dat het met die stijging wel zou meevallen, maar dat blijkt nu niet te kloppen. De energienota gaat dit jaar gemiddeld met maar liefst 334 euro omhoog. Tweede Kamerleden zijn boos.
De Tweede Kamer wil weten hoe het kan dat het kabinet herhaaldelijk heeft verkondigd dat het met stijging van de energierekening niet zo’n vaart zou lopen. ,,Laten we mensen niet bang maken’’, zei staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat afgelopen december in de Tweede Kamer.
,,Kwalijk’’, zegt PvdA-Kamerlid William Moorlag. ,,Het kabinet gebruikt totaal andere cijfers dan waar het CBS nu mee op de proppen komt. Dat kan gewoon niet. Dit ondermijnt het vertrouwen van burgers in de overheid. Het lijkt wel of de koopkrachtplaatjes zijn gebaseerd op modellen die door Hans Klok zijn ontworpen.’’
Ook regeringspartij VVD is kritisch. ,,Ik heb hier zelf ook vragen bij en wil graag weten waar dit verschil vandaan komt en hoe het te verklaren is’’, zegt VVD’er Dilan Yeşilgöz-Zegerius. Volgens GroenLinks verergert het kabinet de zorgen over klimaatbeleid. ,,Dit soort onvoorzichtige voorspellingen werkt contraproductief’’, stelt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee.
De jaarlijkse energienota stijgt naar 2074 euro, meldt het CBS: 334 euro meer dan vorig jaar. Daarbij gaat het CBS uit van een gemiddeld jaarlijks verbruik van ruim 3000 kWh elektriciteit en een kleine 1500 kubieke meter aardgas per huishouden. Het kabinet rekende eind vorig jaar op aanzienlijk lagere verbruikcijfers, namelijk 2500 kWh stroom en 1100 kubieke meter gas per huishouden.
,,Wij baseren ons op cijfers uit de Nationale Energieverkenning 2017 van het Planbureau voor de Leefomgeving”, zegt een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. ,,De inschatting in 2017 was dat dit jaar minder gas en elektriciteit zou worden afgenomen. Anderzijds was de verwachting dat de marktprijzen van gas en elektra minder snel zouden stijgen.’’
Die voorspellingen zijn verouderd, erkent de woordvoerder. ,,Omdat het Planbureau voor de Leefomgeving zijn handen vol heeft aan het Klimaatakkoord, zijn zij afgelopen jaar niet met een aparte Energieverkenning gekomen.’’ Daar komt nog eens bij dat het Planbureau en het CBS verschillende definities van een huishouden gebruiken.
Onderschat
Het kabinet heeft de stijging van de marktprijzen van gas en elektra onderschat. Die kosten zijn met bijna 150 euro per huishouden gestegen, onder meer door hogere CO2-heffingen en de afnemende gaswinning in Groningen. Daarnaast heeft kabinet de energiebelasting en de btw op de energienota met ruim 150 euro verhoogd.
,,Stijgende kosten stapelen zich zo op’’, zegt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee. Ook andere partijen waarschuwden vorig jaar voor verhoging van de energiebelasting. ,,Een voorstel van onze partij om de verlaging van de belastingkorting op de energienota terug te draaien, werd in de prullenbak gegooid’’, zegt Van der Lee. ,,Dat wreekt zich nu.’’
Het overgrote deel van de Nederlanders gaat er dit jaar écht op vooruit. Dat zegt het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) in reactie op het nieuws dat het kabinet achterhaalde cijfers heeft gebruikt voor de voorspelling van energiekostenstijging. ,,Wij hebben de juiste cijfers gebruikt’’, zegt een woordvoerder van het Nibud.
In tegenstelling tot wat het kabinet claimt, betalen Nederlanders dit jaar wel degelijk fors meer voor gas en licht, bleek dit weekend uit berekening van het CBS. Een gemiddeld huishouden is bijna 2100 euro kwijt: 334 euro meer dan vorig jaar.
Hoewel het kabinet de stijging eerste afdeed als onzin, gaf het ministerie gisteravond aan deze krant toe dat achterhaalde cijfers zijn gebruikt bij het voorspellen van de energieverhoging, waardoor die lager uitkwam.
De fout voedt opnieuw het breedgedragen idee dat we er financieel helemaal niet op vooruit gaan. Onterecht, blijkt uit navraag bij het Nibud, dat onafhankelijk van het kabinet de koopkracht berekent. ,,Wij hebben gewoon met de juiste, meest recente cijfers gerekend’’, aldus een woordvoerder. Dat betekent dat de eerdere koopkrachtvoorspelling ongewijzigd blijft: ,,96 procent van de Nederlanders gaat er dit jaar op vooruit.’’
Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) moest vandaag direct tekst en uitleg geven in de Kamer over de blunder en de gevolgen voor de koopkracht. De minister erkende dat het kabinet een verkeerd beeld heeft geschetst rond de nieuwe energierekening. ,,Heel veel huishoudens zijn onaangenaam verrast door energietarieven. We hadden ons minder stellig moeten uitlaten in de wetenschap dat de gebruikte cijfers meer dan een jaar oud waren. Die stelligheid was onterecht.’’
Reactie Wiebes
Minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat gaat diep door het stof nu blijkt dat het kabinet de stijging van de energienota veel te laag heeft ingeschat. ,,Ik baal hier gewoon van”, zegt hij.
Ik baal ervan dat we niet duidelijk hebben gezegd dat het gaat om ramingen, en dat het dus niet zeker was dit het bij deze getallen zou blijven, aldus Minister Wiebes.
Het kabinet heeft achterhaalde gegevens gebruikt om de stijging van de energierekening te voorspellen, zo onthulde deze krant. Tweede Kamerleden zijn boos over een verkeerde voorstelling van zaken die staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat afgelopen december gaf in het parlement.
,,Ik baal ervan dat we niet duidelijk hebben gezegd dat het gaat om ramingen, en dat het dus niet zeker was dat het bij deze getallen zou blijven’’, zegt minister Wiebes tegen de NOS. ,,Ik vind het gewoon vervelend dat de energierekening omhoog gaat. Mensen hebben echt behoefte dat we koopkrachtverbetering gaan zien en dan helpt een hogere energierekening niet. En daar baal ik gewoon van.’’
De jaarlijkse energienota stijgt naar 2074 euro, meldt het CBS: 334 euro meer dan vorig jaar. Daarbij gaat het CBS uit van een gemiddeld jaarlijks verbruik van ruim 3000 kWh elektriciteit en een kleine 1500 kubieke meter aardgas per huishouden. Het kabinet rekende eind vorig jaar op aanzienlijk lagere verbruikcijfers, namelijk 2500 kWh stroom en 1100 kubieke meter gas per huishouden. Het ministerie erkent dat achterhaalde cijfers zijn gebruikt voor de berekeningen.
SP-leider Lilian Marijnissen spreekt van een ‘dure blunder’. ,,Niet voor de politici, wel voor de mensen met een gigantisch gestegen energierekening.’’ Ook andere partijen reageren zeer kritisch. Volgens de PvdA ondermijnt deze fout het vertrouwen van de burger in de politiek.
,,Een voorstel van onze partij om de verlaging van de belastingkorting op de energienota terug te draaien, werd in de prullenbak gegooid’’, zegt GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee. ,,Dat wreekt zich nu.’’ Hij vindt dat Wiebes ‘te nonchalant’ reageert op de ophef.
De SGP wil dat de verhoging van de energienota van tafel gaat, nu de onderliggende cijfers achterhaald blijken.
Debat
Regeringspartij VVD wil weten hoe het kan dat het ministerie van Wiebes er zó naast kon zitten. FvD-voorman Thierry Baudet laat via Twitter weten vanmiddag opnieuw een debat over de energienota aan te vragen. Tot nu toe was daar geen meerderheid voor.
Toch verwacht Wiebes dat de hogere energiekosten wegvallen tegenover andere kosten die lager dan verwacht uitpakken, waardoor de koopkrachtstijging intact blijft. ,,Het leven bestaat uit meer dan energie.’’ Het Nibud onderschrijft dat er naar het grote plaatje gekeken moet worden. ,,Het klopt dat energie maar een heel klein gedeelte is op de totale begroting, dus er speelt veel meer mee.’’
Het Centraal Planbureau (CPB) bekijkt op dit moment of de koopkrachtplaatjes die met Prinsjesdag bekendgemaakt zijn, bijgesteld moeten worden. Dat overzicht wordt volgende maand verwacht.
NU 19.02.2019 De hoogte van de energierekeningen is inderdaad te laag ingeschat, geeft de regering toe tegenover NU.nl, na berichtgeving van het AD. De schattingen waren wel gebaseerd op de laatste schattingen van het Planbureau Leefomgeving (PBL), maar die kwamen uit 2017.
Uit berekeningen van NU.nl, en later ook van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), blijkt dat de energierekening dit jaar met ruim 330 euro stijgt. Staatssecretaris Mona Keijzer (Energie & Klimaat) zei destijds in de Kamer dat het niet zo’n vaart zou lopen.
Minister Eric Wiebes (Klimaat) hield eind vorig jaar nog rekening met een stijging van 108 euro per jaar per huishouden, gebaseerd op cijfers van het PBL.
Een deel van dat bedrag werd volgens Wiebes weer teruggesluisd via de inkomstenbelasting die sinds dit jaar is verlaagd. “Het is de veel geuite wens om het verbruik zwaarder te belasten en arbeid minder te belasten”, zei de bewindsman destijds in een Kamerdebat.
Er zijn geen recentere cijfers
De schattingen van het kabinet vallen lager uit dan de werkelijke stijging omdat het ministerie zich baseerde op de meest actuele cijfers van het PBL, die uit het najaar van 2017 komen. Recentere cijfers zijn er niet. Het PBL is bovendien druk met het doorberekenen van het conceptklimaatakkoord.
Het PBL gaat er in de studie van 2017 nog van uit dat er minder gas en elektriciteit zou worden afgenomen en dat de marktprijzen voor gas en stroom minder hard zouden stijgen.
Die aannames zijn echter verouderd. De leveringsprijzen zijn juist hard gestegen; gas is 21 procent duurder en elektriciteit 31 procent. Een nieuwe studie van het PBL volgt in oktober dit jaar.
Ook de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz (ÖVP) heeft opgeroepen tot beëindigingvan de onderhandelingen over toetreding van Turkije tot de EU. Kurz riep daartoe op na de ongeldig verklaarde gemeenteraadsverkiezingen in Istanbul.
Telegraaf 25.06.2019
AD 25.06.2019
AD 24.06.2019
Telegraaf 21.06.2019
‘Wie democratische verkiezingen niet accepteert, heeft in de EU niets te zoeken,’ zei Kurz dinsdag. Turkije heeft zich al jaren met grote stappen van de EU verwijderd, vooral sinds de mislukte couppoging in 2016. ‘Er zijn nog steeds sterke systematische beperkingen van de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid,’ stelde Kurz.
De Europese Unie moet de gesprekken met Turkije over toetreding formeel opschorten. De commissie Buitenlandse Zaken van het Europees Parlement heeft ingestemd met dat advies van Turkije-rapporteur Kati Piri (PvdA).
Een grote meerderheid van het Europees Parlement (370 stemmen voor en 109 tegen) wilde op 13.03.2019 dat de Europese Unie de gesprekken met Turkije over toetreding formeel opschort. Redenen zijn de ondergraving van de rechtsstaat, beperking van de persvrijheid en de detentie van tienduizenden Turken, onder wie oppositieleden.
Het parlement volgt hiermee de aanbeveling van Turkijerapporteur Kati Piri(PvdA). Een voorstel van onder meer het CDA om de stekker definitief uit de gesprekken te trekken, haalde het niet.
Een meerderheid wil de deur openhouden voor het geval het beter gaat. De democratische krachten in het land moeten volgens Piri wel perspectief houden op een lidmaatschap. Esther de Lange (CDA) vindt dat zij hiermee “warm en koud tegelijk blaast”. “Dit Turkije hoort niet thuis in de EU.”
AD 12.10.2019
AD 20.08.2019
Telegraaf 08.08.2019
AD 16.05.2019
Piri bekritiseert in haar rapport het „duidelijk autocratische” presidentiële systeem in Turkije, de uitholling van de rechtsstaat en het gebrek aan democratische controle. Ook wees ze op de detentie van de meer dan 50.000 Turken, onder wie journalisten, politici en mensenrechtenverdedigers. „Als een kandidaat-lidstaat rode lijnen overschrijdt, moeten er ook politieke consequenties zijn”.
AD 25.07.2019
AD 24.07.2019
AD 23.07.2019
Telegraaf 26.06.2019
Sinds de mislukte staatsgreep van 2016 zijn inmiddels al zo’n tienduizenden Turken opgepakt op verdenking van Gülen-sympathieën.
Ook zijn veel mensen in overheidsdienst geschorst of ontslagen. Het gaat volgens persbureau Reuters om zeker 150.000 mensen.
Telegraaf 15.02.2019
En weer zijn er in Turkije dinsdag 12.02.2019 ten minste 1.000 mensen aangehouden die verdacht worden banden te hebben met de islamitische geestelijke Fethullah Gülen. Hij wordt door de Turkse autoriteiten verantwoordelijk gehouden voor de poging tot staatsgreep in 2016. Dat meldt het parket van Ankara aan persbureau AFP.
Er werden arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen 1112 mensen. Het staatspersbureau Anadolu rapporteerde eerder 641arrestaties.
Minister van Binnenlandse Zaken Süleyman Soylu waarschuwde zondag al dat er een ‘grote nieuwe operatie’ werd voorbereid tegen de Gulenisten. ,,We zullen ze uitroeien uit dit land”, zei hij. Gülen, een voormalige bondgenoot van president Erdogan, leeft in ballingschap in de Verenigde Staten. Hij ontkent elke betrokkenheid bij de couppoging.
Critici verwijten Erdogan de mislukte staatsgreep te misbruiken om tegenstanders aan te pakken. Sinds de couppoging tegen zijn regering zijn vele tienduizenden personen opgepakt. Ook zijn veel mensen in overheidsdienst geschorst of ontslagen. Het gaat volgens persbureau Reuters om zeker 150.000 mensen.
Telegraaf 26.06.2019
Asiel verlenen aanhangers Fethullah Gülen
De Raad van State heeft de uitspraak gepubliceerd. Harbers weigerde eerder de asielaanvraag goed te keuren van een aanhanger van de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die door Turkije verantwoordelijk wordt gehouden voor de couppoging in 2016.
De man vreesde echter voor een onmenselijke behandeling bij terugkeer in Turkije, en stapte naar de rechter. Die gaf Harbers ongelijk. De staatssecretaris stapte daarop naar de Raad van State.
Ook de Raad van State stelt Harbers nu in het ongelijk. Hij heeft onvoldoende gemotiveerd waarom hij vindt dat de asielzoekers niet hoeft te vrezen voor vervolging of risico loopt op inhumane behandeling. Ook rond twee andere vergelijkbare zaken stelt de Raad dat Harbers zijn afwijzing beter moet motiveren.
Coup
De Turkse regering heeft sinds de couppoging in 2016 velen tienduizenden mensen opgepakt, en talloze mensen in overheidsdienst geschorst of ontslagen. Ook begin deze maand werden nog eens 120 militairen opgepakt.
Daarom moet Staatssecretaris van Asielzaken Mark Harbers (VVD) beter motiveren waarom hij aanhangers van de Turkse Gülenbeweging geen asielvergunning verleent. Dat blijkt uit drie uitspraken van de Raad van State.
In de zaken gaat het om aanhangers van de islamitische Turkse geestelijke Fethullah Gülen. Harbers weigerde de asielaanvragen omdat hij de vrees dat de gülenisten in Turkije onmenselijk zouden worden behandeld, ongefundeerd achtte. De Raad van State ziet echter voldoende aanknopingspunten om daarover anders te denken. Mogelijk opent de uitspraak de deur voor meer gülenisten om asiel aan te vragen in Nederland.
De Raad van State deed uitspraak in drie zaken. De eerste betreft een vrouw die de Gülenbeweging aanhangt en lesgaf op een aan Gülen gelieerde school. Die school is gesloten en haar lesbevoegdheid ingetrokken. De tweede zaak gaat om een man die op Gülenscholen onderwijs volgde.
Zijn vader en een vriend zijn door de Turkse autoriteiten gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de Gülenbeweging. De derde zaak gaat om iemand die de Gülenbeweging aanhangt en om die reden door de Turkse autoriteiten als leraar is ontslagen.
Fethullah Gülen is een invloedrijke prediker en ‘rivaal’ van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. De geestelijke , die sinds 1997 in de Verenigde Staten woont, was met zijn miljoenen aanhangers in Turkije een belangrijke steunpilaar voor de macht van Erdogan en zijn AK-partij. Maar beide mannen liggen intussen met elkaar in de clinch.
Gülen heeft aanhangers over de hele wereld, die hem zien als verbinder en bruggenbouwer. Hij heeft eigen scholen en steunt tal van instellingen en bedrijven.
Hierin schuilt volgens Erdogan juist het gevaar: hij verdenkt Gülen ervan zijn invloed te gebruiken om een staatsgreep te plegen. Volgens de Turkse president infiltreren duizenden aanhangers in het rechtssysteem, de politie en in diverse media. Gülen wordt er tevens van verdacht terroristische activiteiten te ontplooien, en is daarvoor aangeklaagd. Critici zien Gülen en zijn aanhangers als een sekte.
Asielaanvraag werd geweigerd
Alle drie vroegen asiel aan in Nederland en werden geweigerd. Bij de rechtbank Den Haag werden ze wél in het gelijk gesteld. Harbers ging tegen deze uitspraken in beroep bij de Raad van State.
In alle zaken stellen de asielzoekers dat de vervolging van Gülen-aanhangers gebeurt op arbitraire gronden. Gülenisten zouden in Turkije als criminelen worden behandeld. Zo legde de ex-leraar uit dat het hebben van een rekening bij de Asyabank al voldoende is om door de autoriteiten als terrorist te worden gezien.
Volgens de rechtbank Den Haag had de staatssecretaris beter moeten uitleggen waarom de asielzoekers in Turkije niet hoeven te vrezen voor vervolging. Ook moet de staatssecretaris onderzoeken of deze asielzoekers deel uitmaken van een groep die systematisch wordt blootgesteld aan ‘een praktijk van onmenselijke behandelingen’, aldus de rechtbank. De Raad van State is het met de rechtbank eens.
AD 29.04.2019
Duizenden arrestaties
De Raad van State haalt een rapport aan van de UK Home Office, het Britse ministerie van Veiligheid & Justitie. Daarin staat dat sinds de vermeende staatsgreep in juli 2016 ongeveer 50.000 personen in Turkije zijn gearresteerd en 150.000 personen ontslagen.
In een rapport van het ministerie van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten staat dat volgens het Turkse ministerie van Justitie op 15 juli 2017 169.013 personen zijn onderworpen aan enige vorm van strafrechtelijk onderzoek, van wie 55.665 zijn gearresteerd. Daarnaast blijkt uit een rapport van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten dat volgens het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken eind december 2017 159.506 personen zijn vastgezet, van wie zo’n 55.000 zijn gearresteerd.
De Raad van State concludeert hieruit dat een ‘aanmerkelijk’ aantal personen is vastgezet. Hoewel niet iedere gülenist strafrechtelijk wordt vervolgd, is er volgens de Raad van State wel sprake van een ‘complexe en diffuse situatie’ in Turkije.
De staatssecretaris had daarom beter moeten uitleggen waarom er geen ernstige redenen zijn om te vrezen dat gülenisten een reëel risico lopen te worden gearresteerd.
Folteringen van gülenisten
In een van de zaken is aangevoerd dat gearresteerde en gedetineerde gülenisten foltering en onmenselijke behandeling riskeren. Zo zou blijken uit een rapport van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten dat aanhangers van Gülen worden blootgesteld aan zware mishandeling, seksueel geweld, elektrische schokken en waterboarding. Daarvan zouden ook beelden circuleren op sociale media.
Volgens Harbers zouden deze folteringen en vernederingen zich niet voordoen. Ook hiervan zegt de Raad van State dat de staatssecretaris beter had moeten uitleggen waarop hij zijn oordeel baseert.
De Raad van State bekrachtigt aldus de uitspraak van de rechtbank Den Haag. Als uit nader onderzoekt blijkt dat de gülenisten het risico lopen te worden blootgesteld aan onmenselijke behandeling, hebben zij mogelijk wél recht op asiel in Nederland.
Met actieve steun van Turkije lukt het Turkse Nederlanders om succesvol te worden. Maar het is ook de bedoeling dat zij zich vervolgens opwerpen als Erdogans voorhoede in Nederland. Elsevier Weekblad ontleedt de lange arm van Erdogan.
In juli 2016, daags na de mislukte coup in Turkije, kleurde de Erasmusbrug in Rotterdam rood van de Turkse vlaggen. Vanuit de lucht gezien leek de demonstratie een soort slagader, gevormd door duizenden Turkse Nederlanders wier harten overliepen van liefde voor ‘hun’ leider Recep Tayyip Erdogan. En afgelopen zomer werd ook de herverkiezing van Erdogan als president in diverse Nederlandse steden uitbundig gevierd.
Provocerende viering Turkse Nederlanders. Lees meer
Zo’n 83.000 Turkse Nederlanders stemden op Erdogan. Hoe kan het dat zij, die hier zijn getogen (en vaak ook hier zijn geboren) zich zo verbonden voelen met een autocratische leider op 3.000 kilometer afstand? Het antwoord is simpel: omdat de Turkse staat er de afgelopen twintig jaar alles aan heeft gedaan om hen aan zich te binden.
Telegraaf 14.02.2019
Een soort Turkse zuil
Vooropgesteld: op individueel niveau is weinig in te brengen tegen alle initiatieven van de Turkse overheid. Wat geeft het of een Turks-Nederlandse student een studiereis naar Turkije maakt, of dat een Turkse migrantenvereniging in Nederland een seminar over leiderschap organiseert? Maar samen zorgen al deze initiatieven ervoor dat veel Turkse Nederlanders in een soort zuil leven waarin zij zich Turks voelen.
AD 06.05.2019
Door in Turkije en Nederland nieuwe instituties op te zetten en bestaande om te vormen, zorgt de Turkse staat ook hier voor ze, in elk opzicht: religieus, politiek, praktisch, juridisch, en als het gaat om integratie.
‘De combinatie van deze instituties geeft Turkse Nederlanders de mogelijkheid volledig in een Turkse bubbelte leven. Dat hoeft niet problematisch te zijn, maar het zorgt er wel voor dat hele generaties zich afzonderen,’ zegt politicoloog Floris Vermeulen (45) van de Universiteit van Amsterdam.
AD 14.02.2019
Turkse scholen in Nederland
Er komt een onderzoek naar weekendscholen die door de Turkse overheid worden gefinancierd, en naar andere zogenoemde informele scholing voor kinderen. Het kabinet vindt het onwenselijk als dergelijke cursussen en lessen de integratie bemoeilijken, of indruisen tegen democratie en rechtsstaat.
Het kabinet wil weten hoe en waarom landen als Turkije betalen voor dergelijke scholing. Daarnaast wordt onderzocht hoeveel leerlingen informeel les krijgen en wat het lesprogramma is bij die cursussen. Bovendien moet duidelijk worden wat de overheid zou kunnen doen om beter grip te krijgen op informele scholing, als blijkt dat het tot problematisch gedrag leidt. Het onderzoek wordt door een onafhankelijk bureau gedaan.
Er komen twaalf Turkse weekendscholen in Nederland, gefinancierd door Turkije. Het Nederlandse kabinet zit ermee in zijn maag. Er is geen zicht op wat er op die scholen gebeurt, maar het is niet mogelijk om ze te verbieden. Wel komt er een onafhankelijk onderzoek naar alle scholen die door andere landen worden gefinancierd. Om welke landen het gaat, kan minister Koolmees nu nog niet zeggen.
AD 14.02.2019
Zorgen
Premier Mark Rutte zei eerder dat het kabinet ‘een ongemakkelijk gevoel’ van de Turkse weekendscholen kreeg. Daar worden ‘geen koekjes gebakken’, maar ze zijn bedoeld om op de een of andere manier Turkije in het zonnetje te zetten, meent hij. Hij uitte de vrees dat dat de integratie van Turkse Nederlanders kan hinderen.
Ook minister Koolmees (Sociale Zaken) reageert bezorgd. Tegen de NOS zegt hij bang te zijn dat mensen ‘met hun rug naar de maatschappij’ komen te staan. ,,We weten dat een deel van de Turks-Nederlandse gemeenschap vooral gefocust is op Turkije en veel minder op Nederland. Dat is natuurlijk niet goed voor de integratie en daar heb ik mijn zorgen over.’’
Turkije beloofde vorig jaar informatie over de weekendscholen te delen en heeft dat volgens het kabinet ook gedaan. De nadruk zou liggen op taalonderwijs. Het land geeft subsidie aan twaalf scholen voor leerlingen van 6 tot en met 17 jaar.
De Turkse president Erdogan kondigde vorig jaar een groot project aan om Turken in andere landen de Turkse taal, religie en cultuur te onderwijzen. Van de achttien aanvragen uit Nederland, heeft Turkije er nu twaalf goedgekeurd. Per goedgekeurde aanvraag wordt er door Turkije een subsidie tussen de 8000 euro en 16.500 euro gegeven, voor een tot drie klassen.
Buitenlandse inmenging
Turkse weekendscholen belemmeren de integratie, maar kunnen niet zomaar worden verboden, zegt het kabinet.
De Tweede Kamer debatteert donderdag 14.02.2019 over buitenlandse inmenging in Nederland, waarbij de invloed van Turkije centraal staat: ook een ‘jihadpreek’ in Hoorn, workshops van de ‘Nederlandse AK-partij’ en de intimidatie van Turks-Nederlandse Kamerleden komen aan bod. Hoewel er zorgen zijn over de ‘lange arm’ van Ankara, is die meestal niet strafbaar.
Het nieuws dat de Turkse regering in Nederland weekendscholen aanbiedt voor Turks-Nederlandse kinderen, leidde afgelopen zomer tot veel kritiek. Premier Mark Rutte (VVD) zei dat hij ‘een ongemakkelijk gevoel’ krijgt van de scholen, waarvan er volgens de NOS twaalf zijn en waar kinderen wekelijks twee uur Turks, één uur Turkse geschiedenis, één uur godsdienst en één uur cultuuronderwijs krijgen.
Vooral conservatief-nationalistische en Turks-islamitische organisaties zouden verantwoordelijk zijn voor de inhoud van de lessen, die zijn geïnitieerd door het ministerie voor Turken in het buitenland YTB.
Minister Koolmees begint onderzoek, verbod niet zomaar mogelijk
De leerlingen leren er ‘geen koekjes bakken’, zei Rutte in augustus. Volgens de premier zijn de weekendscholen vooral bedoeld ‘om op de een of andere manier Turkije daar in het zonnetje te zetten’. Ook zei hij te vrezen dat de scholen de integratie van Nederlanders met een Turkse achtergrond mogelijk belemmeren. Woensdag schreef minister van Sociale Zaken Wouter Koolmees (D66) in een Kamerbrief dat het kabinet een onderzoek begint naar de scholen.
Koolmees: aanpak buitenlandse financiering moskeeën is lastig
Maandag reageerde Koolmees al op pleidooien om geldstromen vanuit ‘onvrije landen’ als Saudi-Arabië en Qatar naar moskeeën in Nederland tegen te gaan. Dat voornemen heeft het kabinet-Rutte III weliswaar afgesproken in het Regeerakkoord, maar dat is volgens de minister moeilijk uitvoerbaar.
Zo is er geen internationaal geaccepteerde definitie van ‘onvrije landen’ en kan een verbod op financiering uit dergelijke landen volgens Koolmees ‘diplomatieke consequenties’ hebben. Ook de geloofwaardigheid van Nederland als vrije rechtsstaat zou in zijn ogen in het geding kunnen komen door een verbod.
Het kabinet wil dat de regering van president Recep Tayyip Erdogan informatie geeft over de uitgaven voor de scholen, hoeveel leerlingen het onderwijs volgen en wat het precieze lesprogramma is. Als de scholing leidt tot ‘problematisch gedrag’ en/of gebrekkige integratie, wil Koolmees duidelijkheid over de mogelijkheden voor de overheid om ‘meer grip’ op de weekendscholen te krijgen.
Toch is een verbod niet zomaar mogelijk, gaf de D66-minister aan. Volgens hem ‘staat het landen vrij om behoud van de eigen taal en cultuur te stimuleren in het buitenland’.
De PVV is het daar niet mee eens. Tweede Kamerlid Machiel de Graaf – die het vorige week nog aan de stok had met DENK-partijvoorzitter Selçuk Öztürk – gaat dinsdag een motie indienen voor een verbod. Andere oppositiepartijen willen niet zo ver gaan, maar zijn wel voor scherpere inspectie van de weekendscholen.
GroenLinks-Kamerlid Zihni Özdil, die zelf een Turkse achtergrond heeft, wil dat de onderwijsinspectie volledige inzage krijgt in het lesmateriaal. Hij vindt het ‘een weeffout’ dat de Turkse weekendscholen nog niet onder de Nederlandse inspectie vallen, terwijl de regering van Erdogan wél buitenlandse scholen in Turkije laat inspecteren.
NOB: Onderwijs vooral voor kinderen van expats
Het Nederlandse onderwijsprogramma waarop het Turkse staatspersbureau Anadolu doelt, is de Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland (NOB). Via deze stichting volgen dit jaar ruim 14.000 Nederlandse leerlingen Nederlandstalig onderwijs op bijna 200 scholen in 115 landen. Het programma is vooral bedoeld voor kinderen van expats die tijdelijk in een ander land verblijven.
‘Dat zijn kinderen die vaak weer terugkomen naar Nederland of Vlaanderen – ruim eenderde al binnen vijf jaar – en zo probleemloos mogelijk willen instromen in het onderwijs,’ aldus de website van NOB.
Nadat in Nederland ophef over de Turkse scholen was ontstaan, wierp Turkije via staatspersbureau Anadolu al snel tegen dat andere landen, waaronder Nederland, ‘vergelijkbare initiatieven hebben opgezet om de banden met de diaspora en hun thuisland te versterken’. Anadolu sneerde daarbij naar de Nederlandse ‘staatstelevisie NOS’ en andere media die de weekendscholen in een ‘negatief daglicht’ zouden stellen.
Zorgen over ‘anti-integratieve karakter’
Woensdag erkende Koolmees dat Nederland inderdaad onderwijs aanbiedt voor Nederlandse kinderen in het buitenland (zie kader). Hij is naar eigen zeggen vooral bezorgd over ‘het anti-integratieve karakter’van de lessen die de Turkse kinderen krijgen over taal, cultuur en religie, ‘vanuit de gedachte dat mensen met hun rug naar de Nederlandse maatschappij gaan staan’.
Koolmees stelde eveneens dat ‘we weten dat een deel van de Turks-Nederlandse gemeenschap vooral gefocust is op Turkije en veel minder op Nederland. En dat is natuurlijk niet goed voor de integratie’. De minister zei ook dat justitie kan ingrijpen bij strafbare zaken.
Vaak is daarvan geen sprake, vervolgde Koolmees, maar wel van ‘dingen die we niet willen in Nederland’. In dat geval kunnen de burgemeester, het Openbaar Ministerie en de politie in gesprek gaan met de aanbieders van het onderwijs.
‘Jihadpreek’ Hoorn, politieke workshops UETD en intimidatie Kamerleden
Ook andere zaken die vermoedelijk niet direct strafbaar zijn, komen donderdag in de Tweede Kamer aan de orde. Allereerst een preek in een Turkse moskee in Hoorn, waarin tot de jihad zou zijn opgeroepen. Koolmees schreef destijds dat er geen verdenking van strafbare feiten bestond over de preek, maar dat hij het wel onwenselijk acht dat Turkse politieke boodschappen worden verkondigd in Nederlandse moskeeën.
Hoewel Koolmees benadrukte dat de overheid vanwege de godsdienstvrijheid niet gaat over de inhoud van een preek, wordt die wel aangekaart in het Kamerdebat.
In februari vorig jaar werden Koolmees ook Kamervragen gesteld over de rol van de Union of European Turkish Democrats (UETD), die in Nederland workshops gaf aan Turken met politieke interesse. De organisatie wordt gezien als Europees verlengstuk van de Turkse AK-partij van president Erdogan, al ontkende het Nederlandse UETD-bestuur formele (financiële) banden met de Turkse regeringspartij. Hoe dan ook stelde het kabinet vast dat de ‘de organisatie activiteiten ontplooit die bijdragen aan de belangen van de AK-partij’.
Tot slot spreekt de Kamer donderdag nogmaals over de kwestie rond de vijf Nederlandse Kamerleden die een jaar geleden door de regeringsgezinde Turkse krant Sabah door het slijk zijn gehaald. Vanwege hun standpunt over de erkenning van de Armeense genocide zette de grootste Turkse krant Sadet Karabulut (SP), Nevin Özütok (GroenLinks), Zihni Özdil (GroenLinks), Cem Lacin (SP) en Dilan Yesilgöz (VVD) op de voorpagina en stelde dat ze ‘het moederland hebben verraden’.
Yesilgöz werd bovendien ‘dochter van een terrorist’ genoemd. Kamervoorzitter Khadija Arib (PvdA), minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) en minister Koolmees noemden het voorval ‘onacceptabel’.
Telegraaf 20.03.2019
Denk NL alias de vijfde Colonne versus de handlangers van de Turkse president Erdogan
Na het openlijke geruzie in de Tweede Kamer tussen Kamerleden van de Partij voor de Vrijheid en Denk, nemen de aanvaringen in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen alleen maar toe. PVV-leider Wilders dient een wetsvoorstel in dat het mensen met een dubbele nationaliteit onmogelijk moet maken te stemmen of gekozen te worden in de politiek.
AD 14.03.2019
De Kamerleden Özdil (L) en Özütok (R) van GroenLinks en Öztürk van Denk (midden) NOS
Tweede Kamervoorzitter Arib heeft haar naam onder een motie gezet die intimidatie van Kamerleden door andere Kamerleden “ten stelligste” afwijst. Het is voor het eerst in zeker honderd jaar dat de voorzitter van de Tweede Kamer een motie heeft meeondertekend.
“Het is goed dat dit signaal nu zo luid en duidelijk uit de Kamer komt”, zegt zij. De CDA-motie is gericht tegen de Kamerleden van Denk, die collega-Kamerleden van Turkse afkomst via sociale media persoonlijk hebben afgevallen of aangevallen.
Dat gebeurde vorig jaar bijvoorbeeld naar aanleiding van het voorstel om het bloedbad onder Armeniërs in het begin van de 20e eeuw als genocide te bestempelen. Denk maakte filmpjes van de Kamerleden van Turkse afkomst die dit steunden. Dat leverde de betrokken Kamerleden bedreigingen op.
Moreel appèl
Partijleider Kuzu van Denk heeft al in de Kamer gezegd dat dit zo niet had gemoeten en dat het ook niet meer gebeurt.
Maar de indiener van de motie, CDA-Kamerlid Van der Molen, vond het tijd voor een moreel appèl. “Het wordt hoog tijd dat Denk stopt met het maken van intimiderende filmpjes op social media over andere Kamerleden.” De Tweede Kamer moet het goede voorbeeld geven over hoe om te gaan “met mensen van een andere afkomst”, vindt hij.
Doelwit
In de motie staat “dat het in toenemende mate voorkomt dat collega-Kamerleden, niet op basis van hun inhoudelijke standpunt maar primair op basis van hun afkomst, door of namens andere collega-Kamerleden via filmpjes op sociale media worden aangevallen.”
Wilders wil dat hiermee de partij Denk verdwijnt uit de Tweede Kamer. Geert Wilders: “Ze zitten hier omdat ze ook Nederlander zijn, maar het is voor iedereen glashelder dat ze vooral opkomen voor de Turkse belangen. Het zijn de grootste verdedigers van dat regime van Erdogan in Nederland.”
Als wij hiermee de lieden van Denk uit de Kamer en uit alle gemeenteraden en Provinciale Staten zouden kunnen weren…, aldus PVV-leider Wilders.
Wilders noemt Denk “een vijfde colonne”, een term die wordt gebruikt voor de geheime aanhangers van de vijand. Het middel dat Wilders tegen Denk wil inzetten is een grondwetswijziging waardoor mensen met een dubbele nationaliteit dus niet meer verkiesbaar mogen zijn en niet meer mogen stemmen.
“Het principe is voor iedereen gelijk, met een dubbele nationaliteit mag je niet stemmen en gekozen worden”, zegt Wilders. “Maar als wij hiermee de lieden van Denk uit de Kamer en uit alle gemeenteraden en Provinciale Staten zouden kunnen weren, voor zover ze een dubbele nationaliteit hebben, dan zou dat een geweldig resultaat zijn van deze wet.”
Wat staat er in het voorstel?
In het wetsvoorstel worden mensen met een dubbele nationaliteit voor een deel uitgesloten van de democratie. Ze mogen niet stemmen en ze mogen niet verkozen worden.
Er staat bijvoorbeeld “Tot minister-president of minister wordt niet benoemd degene die naast zijn Nederlanderschap tevens een andere nationaliteit bezit.” Dezelfde bepaling geldt ook voor staatssecretarissen, functies bij de Raad van State, de Algemene Rekenkamer, de Nationale Ombudsman, commissarissen van de koning en burgemeesters.
Met een tweede nationaliteit mag je volgens het voorstel ook niet stemmen. Het gaat om elke tweede nationaliteit, dus bijvoorbeeld de Zweedse, Canadese, Belgische, Duitse maar dus ook de Turkse of Marokkaanse nationaliteit.
Turkse inval Syrië versus de Koerden
Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer heeft het kabinet opgeroepen om in actie te komen na de Turkse inval in het noordoosten van Syrië. Zo eist de Kamer donderdag dat het kabinet er op Europees niveau voor pleit om onder meer sancties in te stellen tegen Turkije.
Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok heeft de Turkse ambassadeur in Nederland ontboden. De bewindsman roept de ambassadeur op het matje om zijn afkeuring uit te spreken over de Turkse inval van het noordoosten van Syrië.
Blok stelt dat “niemand is gebaat bij de mogelijk verschrikkelijke humanitaire gevolgen” van de Turkse inval. De minister wijst erop dat de militaire acties nieuwe vluchtelingenstromen op gang kunnen brengen en Islamitische Staat (IS) in de kaart kan spelen.
Ook in Nederland wil het overgrote deel van de Tweede Kamer sancties tegen Turkije. In een Kamerdebat over de Turkse inval in het noordoosten van Syrië hekelde bijna iedereen het optreden van de Turken. Daarbij vielen woorden als “ongehoord”, “illegaal”, “etnische zuivering” en “onacceptabel”.
De Kamer wil dat het kabinet met behulp van de Europese partners Turkije stevig aanspreekt op de militaire operatie tegen de Koerdische strijdkrachten, die tot voor kort als bondgenoten van het Westen streden tegen Islamitische Staat (IS).
Gedacht wordt aan persoonsgerichte financiële maatregelen tegen ministers van de Turkse regering en Turkse militairen die bij de inval betrokken zijn.
Hoewel het kabinet eerst op internationaal niveau met de Turken in gesprek wil, behoren sancties wel degelijk tot de mogelijkheden. Maandag komen ministers van Buitenlandse Zaken van de EU-lidstaten bij elkaar, maar de gesprekken blijven tot die tijd lopen.
Wat de VVD betreft moet er hard worden opgetreden, maar moet het kabinet zich niet wagen aan economische maatregelen, vanwege de handelsbelangen met Turkije.
Economische maatregelen zouden Nederlanders kunnen raken, stelt VVD’er Sven Koopmans. “De sancties moeten effectief zijn”, aldus de oud-VN-diplomaat die niet wil dat Nederlandse, maar ook Turkse burgers economisch geraakt worden.
Een deel van de Kamer is verbolgen over de houding van de VVD. “Bij sancties zal er altijd wel iemand geraakt worden”, aldus ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind. Hij ziet economische maatregelen als een middel om de bombardementen te stoppen.
Dat vindt ook SP’er Sadet Karabulut die de opstelling van Koopmans “Trumpiaans” noemt. “Er vinden daar etnische zuiveringen plaats”, aldus de SP’er. Zij vindt dat Nederland er alles aan moet doen om de Turkse inval een halt toe te roepen. “De VVD kan wel zeggen dat sancties niet ten koste mogen gaan van onze banen, maar wat denk je dat het betekent als er een oorlog losbarst, er vluchtelingenstromen op gang komen en er nog meer doden vallen?”
In Den Haag hebben naar schatting duizend Koerdische Nederlanders gedemonstreerd tegen de Turkse aanval in Noordoost-Syrië. De demonstratie ging van het Centraal Station naar het Malieveld. Vanaf daar liepen de demonstranten een ronde door de stad.
De Koerdisch-Nederlandse filmmaakster Beri Shalmashi vreest een volkerenmoord in Noordoost-Syrië. “Ik denk eerlijk gezegd ook niet dat de Koerden de middelen hebben om te vechten”, zegt ze in een artikel over hoe Nederlanders met een Koerdische of Turkse achtergrond kijken naar het conflict in Noordoost-Syrië.
Shalmashi en Çelik denken dat het dreigement van Erdogan van gisteren om de poort naar de EU voor vluchtelingen te openen zijn effect niet zal missen. “Het lijkt erop dat Europa banger is dat vluchtelingen onze kant op komen dan dat er doden vallen”, zegt Shalmashi.
De Turkse Nederlander Cemil Yilmaz, noemt de Europese Unie naïef, omdat de lidstaten zelf de vluchtelingendeal met Erdogan hebben gesloten.
Hij heeft op zijn Facebook-pagina uitgebreid beschreven hoe volgens hem veel Turken het conflict ervaren. “Wat ik bij de Turks-Nederlandse gemeenschap zie, is dat zij zich storen aan het feit dat Turken en Koerden als tegengestelde groepen worden neergezet. En dat er onvoldoende aandacht is voor de link tussen de terroristische organisatie PKK en de YPG.”
Toch zijn veel Europese regeringen fel tegen de actie van Erdogan en wordt er in Nederland nagedacht over sancties. Cemil Yilmaz vindt de veroordeling vanuit de westerse wereld niet fair. “De Turken horen veel spierballentaal vanuit het Westen en Nederland.
President Erdogan van Turkije negeert de waarschuwingen van landen uit de EU en de Verenigde Staten. In een toespraak zei hij “geen stap terug” te zetten uit Noordoost-Syrië, waar hij woensdag een offensief is begonnen over de grond en door de lucht. Erdogan, die “een veilige zone” wil creëren in het gebied, zegt door te vechten totdat de Koerdische milities 32 kilometer verwijderd zijn van de Turkse grens.
Turkije zegt de strategisch gelegen stad Ras al-Ayn te hebben ingenomen van de door Koerden gedomineerde Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF). Turkije voerde de hele dag luchtaanvallen uit op de grensplaats. Het ministerie van Defensie in Ankara twittert dat militairen de stad hebben overgenomen, maar de SDF spreekt dit tegen.
Amerikaanse troepen zijn gisteravond in Noord-Syrië onder Turks vuur komen te liggen. Dat bevestigt het Pentagon in een verklaring. Er vielen geen slachtoffers.
Het gebeurde in de buurt van Kobani, in een gebied waarvan Turkije weet dat er nog Amerikaanse troepen aanwezig zijn, aldus het Amerikaanse ministerie van Defensie. In de verklaring wordt benadrukt dat de elitetroepen zich niet hebben teruggetrokken uit Kobani.
De Verenigde Staten waarschuwen Ankara dat het moet afzien van dergelijke acties, omdat het Amerikaanse leger anders kan reageren.
Duitsland geeft geen nieuwe exportvergunningen meer af voor wapens die Turkije in Noordoost-Syrië zou kunnen gebruiken. Dat heeft minister Maas van Buitenlandse Zaken bekendgemaakt. Een volledige stop op wapenexport komt er nog niet.
Maas zegt in Duitse media dat er al sinds 2016 restricties gelden voor wapenexporten naar Turkije. Evengoed is Turkije Duitslands belangrijkste wapenafnemer. Vorig jaar kocht Turkije voor 242,8 miljoen euro wapens van Duitsland, goed voor een derde van de totale Duitse wapenexport.
Opheldering over gebruik van Nederlandse pick-uptrucks
Karabulut pleitte er ook voor om het NAVO-lidmaatschap van Turkije op te schorten, maar dat is niet mogelijk, stelt minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) die minister Stef Blok verving. Bovendien blijft het nuttig om ook in NAVO-verband met de Turken in gesprek te blijven, is de opvatting van het kabinet.
Ook de motie om de wapenleveranties aan Turkije te staken, ziet het kabinet niet zitten. Volgens Kaag zijn de regels voor wapenleveranties al heel streng in Nederland. Bovendien zou een wapenexportverbod pas effect hebben als alle Europese lidstaten dat willen, en daar ziet het kabinet momenteel geen draagvlak voor.
Tot slot eist de Kamer uitleg over de inzet van Nederlandse goederen door milities die aan de zijde van de Turken vechten. Zo zijn er berichten dat strijdgroepen die de omstreden steun van Nederland ontvingen, in de vorm van pick-uptrucks en communicatieapparatuur, actief zijn in het gebied.
Hoewel minister Kaag stelt dat het momenteel niet mogelijk is daar te onderzoeken of er Nederlandse goederen uit het zogenoemde NLA-programma worden gebruikt, moet het kabinet er van de Kamer in een brief uitgebreid op terugkomen.
NOS 06.04.2020 “Ik ben zo bang dat mijn vader het coronavirus krijgt”, snikt een jongetje van een jaar of acht. “Ik wil mijn vader terug.” In een videoboodschap uiten kinderen van politieke gevangenen in Turkije bezorgdheid over het lot van hun ouders. Een meisje spreekt dapper: “Neem mijn vaders recht op gezondheid niet af. Luister naar ons, alsjeblieft.”
In Turkije wordt deze week besloten of ruim 90.000 gevangenen kunnen worden vrijgelaten. Over een wet die dat mogelijk maakt, wordt al langer gesproken, omdat Turkse gevangenissen al jaren kampen met overbevolking. Door de uitbraak van het coronavirus wordt er werk van gemaakt de wet zo snel mogelijk in te voeren. Gevangenen die vastzitten voor relatief kleine delicten of die al veertig procent van hun straf hebben uitgezeten, zullen vrijkomen of hun straf wordt omgezet in huisarrest.
Het aantal coronabesmettingen in Turkije stijgt snel. De teller staat op ongeveer 24.000. Er zijn 501 mensen om het leven gekomen. In Turkije wonen 80 miljoen mensen.De wet die klaar ligt, geldt alleen niet voor alle gevangenen. Moordenaars en verkrachters mogen niet worden vrijgelaten. Maar er is nog een groep die achter de tralies zal moeten blijven: duizenden politieke gevangenen. Het zijn journalisten, schrijvers, academici, activisten en politici van de oppositie. Mensen die vast zitten op basis van aan terrorisme gerelateerde aanklachten.
Om de beurt slapen
In de afgelopen jaren heeft Turkije in rap tempo politieke tegenstanders opgepakt. Vooral na de mislukte coup in 2016 verdwenen veel mensen achter de tralies omdat ze “propaganda voor terreurorganisaties als de verboden Koerdische PKK en de Gülenbeweging” zouden hebben gemaakt. Sommigen zitten nog in voorarrest.
In de Turkse gevangenissen zitten ruim 20 procent meer gevangenen dan waar officieel plaats voor is. Cellen met plek voor acht gevangenen worden in sommige gevangenissen bevolkt door twintig mensen. Er zijn verhalen over gevangenen die vanwege het ruimtegebrek om de beurt moeten slapen.
“Deze mensen hebben geen criminele of terroristische delicten gepleegd. Ze zijn bestraft om hun mening”, aldus Emma Sinclair, Human Rights Watch.
Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch lopen alle gevangenen het risico besmet te worden met het coronavirus en is het onmogelijk ze daartegen in krappe cellen te beschermen. “Er is gebrek aan hygiëne, er zijn te weinig gezichtsmaskers voor het personeel. Het is simpelweg niet mogelijk social distancing toe te passen onder zulke omstandigheden,” zegt Emma Sinclair, HRW-rapporteur in Turkije. “Er hoeft maar één cipier besmet te zijn. Het virus kan zich in de gevangenis razendsnel verspreiden.”
Dat politieke gevangenen worden uitgesloten van vrijlating is volgens haar onbestaanbaar. “Deze mensen zijn veroordeeld onder terrorisme-wetten maar hebben in werkelijkheid geen criminele of terroristische delicten gepleegd. Ze zijn bestraft om hun mening.”
Hartproblemen
Er is bezorgdheid over gevangenen op leeftijd en met onderliggende medische problemen. Zo kampt de Koerdische politicus Selahattin Demirtas met hartproblemen. Ook de filantroop en vredesactivist Osman Kavala valt in de risicogroep omdat hij boven de zestig is.
Kavala werd in februari nog vrijgesproken van betrokkenheid bij de Gezi-protesten. Op dezelfde dag werd hij weer opgepakt op verdenking van betrokkenheid bij de mislukte coup van 2016. Schrijver en journalist Ahmet Altan is 70 jaar oud, ook hij zit vast op basis van een aanklacht over betrokkenheid bij de mislukte coup. Ook journalist Mumtaz’er Turkone, die vast zit voor vermeende banden met de Gülenbeweging, zou onder behandeling zijn voor hartproblemen.
“Dit zijn mensen die al niet in de gevangenis thuis horen, die kun je niet uitsluiten van zo’n regeling”, aldus Erol Öndero lu, Reporters Without Borders
“Als zij besmet raken met het coronavirus kan het hun doodsvonnis betekenen”, zegt Erol Öndero lu, rapporteur voor Reporters Without Borders. “Het verbaast me niets, maar het is alarmerend. Dit zijn mensen die al niet in de gevangenis thuis horen, die kun je niet uitsluiten van zo’n regeling.”
Deze week wordt in het parlement, waar Erdogan’s partij AKP een meerderheid heeft, gestemd over de wet. De kans is klein dat er nog een aanpassing komt: “Tot nu toe zien we geen teken dat de regering van mening zal veranderen, maar we blijven de druk opvoeren”.
De grootste oppositiepartij CHP beschuldigt Erdogan’s regering ervan met mensenlevens te spelen. “De levens van deze gevangenen werden al bedreigd zonder de pandemie,” zegt Burkay Düzce van de partij in Istanbul. “Als de regering die wet niet voor iedereen laat gelden, maken ze zich niet alleen schuldig aan het schenden van het recht op vrijheid van meningsuiting, maar ook op het recht om te leven.”
NU 14.09.2019 Turkije heeft de arrestatie van nog eens 223 militairen en legermedewerkers in het land en in het noordelijke deel van Cyprus bevolen. Zij worden verdacht van betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep van 2016, meldt staatsomroep TRT Haber zaterdag.
Van de beoogde arrestanten werken er 100 bij de Turkse landmacht, 41 bij de luchtmacht en 32 bij de marine.
In de drie jaar sinds de mislukte staatsgreep zijn meer dan 77.000 mensen gearresteerd. Zij zijn in afwachting van hun rechtszaak.
Ongeveer 150.000 ambtenaren, militair personeel en anderen zijn ontslagen of op non-actief gezet. De regering van president Recep Tayyip Erdogan heeft de maatregelen steeds verdedigd als noodzakelijke reactie op de veiligheidsdreigingen in Turkije.
In juni werden zeventien Turkse topmilitairen door een rechtbank veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor hun rol bij de mislukte staatsgreep.
Ankara beschuldigt Gülen van couppoging
De regering in Ankara beschuldigt Fethullah Gülen ervan achter de couppoging te zitten. De islamitische geestelijke woont sinds 1999 in de Verenigde Staten en ontkent iedere betrokkenheid.
Gülen was met zijn grote en actieve aanhang ooit een belangrijke politieke bondgenoot van Erdogan, maar de twee kregen in 2013 ruzie. Erdogan zei toen al dat Gülen bezig was om met zijn aanhangers “een staat in een staat” te organiseren.
NU 13.09.2019Ahmet Davutoglu, tussen 2014 en 2016 de premier van Turkije, is uit de AKP van president Recep Tayyip Erdogan gestapt, zo heeft hij vrijdag op een persconferentie laten weten. Tegen de oud-premier liep al een procedure om hem uit de partij te zetten.
Davutoglu geeft als reden voor zijn vertrek dat de AKP haar “grondbeginselen te grabbel heeft gegooid”.
De oud-premier uitte de afgelopen maanden al veelvuldig kritiek op de partij, onder meer naar aanleiding van het ongeldig laten verklaren van de burgemeestersverkiezing in Istanboel in maart en het vorige maand afzetten van drie burgermeesters in het overwegend Koerdische zuidoosten van Turkije.
Dat schoot in het verkeerde keelgat bij president Erdogan, die eerder deze maand tijdens een speech liet weten niet langer te willen samenwerken met mensen die niet “hetzelfde pad bewandelen”.
Davutoglu is van plan een nieuwe politieke beweging op te richten. De definitieve aankondiging wordt voor het einde van het jaar verwacht.
Telegraaf 13.09.2019De vroegere premier Ahmet Davutoglu van Turkije is uit de regerende AK-partij van president Recep Tayyip Erdogan gestapt. Hij maakte dat vrijdag zelf bekend. Hij liet ook weten een nieuwe partij te hebben opgericht.
Eerder deze maand berichten Turkse media al dat Davutoglu samen met een groep gelijkgezinden uit de partij was gezet. Aanleiding was de kritiek die hij had op de koers die Erdogan voor de AK-partij uitzet.
Davutoglu verweet de AK-partij meermalen dat zij zich van haar grondprincipes had verwijderd. Onder andere de annulering van de verkiezingen in Istanbul, die werden verloren door de AK-partij, had hij bekritiseerd.
NU 06.09.2019 Een bekend lid van de Turkse oppositiepartij CHP, Canan Kaftancioglu, heeft vrijdag negen jaar en acht maanden gevangenisstraf gekregen. Dat laat een lid van de oppositiepartij weten. Ze zou president Recep Tayyip Erdogan hebben beledigd en terroristische propaganda hebben verspreid.
Kaftancioglu was als hoofd van de CHP in Istanboel nauw betrokken bij de lokale verkiezingen van die stad in april. De beweging van president Erdogan verloor toen voor het eerst in 25 jaar de macht in Istanboel, toen de CHP won met 54 procent van de stemmen.
De uitspraak tegen Kaftancioglu is grotendeels gebaseerd op tweets die de politicus plaatste tussen 2012 en 2017. De oppositie denkt dat de uitspraak een vergelding is voor de uitslag van de lokale verkiezingen.
Kaftancioglu zei bij het verlaten van de rechtbank dat deze beslissing niet in de rechtszaal was genomen, maar in het presidentiële paleis. De Turkse regering benadrukt dat rechters onafhankelijk hun beslissingen maken.
CHP’er Ekrem Imamoglu, sinds april de burgemeester van Istanboel, denkt dat de uitspraak in hoger beroep zal worden teruggedraaid. Het Gerechtshof zal deze uitspraak over zes maanden doen, waarna een hoger gerechtshof zich ook nog over de uitspraak kan ontfermen.
NOS 06.09.2019 Een rechtbank in Istanbul heeft een vooraanstaand lid van de oppositie tegen president Erdogan tot een celstraf van negen jaar en acht maanden veroordeeld. Canan Kaftancioglu is voorzitter van de oppositiepartij CHP in Istanbul, die de AK-partij van president Erdogan dit jaar versloeg bij de burgemeestersverkiezingen in Istanbul.
Ze werd veroordeeld voor het verspreiden van terroristische propaganda, belediging van de president en het Turkse volk en opruiing. Het Turkse Openbaar Ministerie baseerde zich op tweets die ze tussen 2012 en 2017 heeft verstuurd.
Kaftancioglu zegt dat haar uitlatingen onder de vrijheid van meningsuiting vallen en dat eerdere uitspraken van het Turkse hooggerechtshof en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens haar in het gelijk stellen.
Burgermeestersverkiezingen
De vrouw wordt gezien als de architect van de overwinning van haar partijgenoot Ekrem Imamoglu bij de verkiezingen in Istanbul in juni. Imamoglu versloeg toen de kandidaat van Erdogan, oud-premier Yildirim, met 54 tegen 45 procent van de stemmen. De CHP zegt dat AK-partij Kaftancioglu wil straffen en haar daarom laat vervolgen.
De veroordeelde is daar zelf ook van overtuigd. “Dit soort beslissingen worden in het presidentieel paleis genomen, niet in rechtbanken”, zei ze bij het verlaten van de rechtbank.
Het hoger beroep moet binnen een half jaar plaatsvinden. Kaftancioglu mag dat in vrijheid afwachten.
NU 04.09.2019 De AKP van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft de disciplinaire afdeling van de partij opdracht gegeven een procedure tegen onder anderen oud-premier Ahmet Davutoglu te starten. Dat moet ertoe leiden dat hij en drie anderen uit de partij worden gezet, zo meldt de Turkse krant Hürriyet.
De positie van Davutoglu, die tussen 2014 en 2016 premier van Turkije was maar door Erdogan gedwongen werd af te treden ten faveure van Binali Yildirim, is volgens ingewijden onhoudbaar geworden vanwege zijn vermeende plannen een nieuwe politieke partij op te richten.
Erdogan gaf afgelopen weekend tijdens een speech in Konya, uitgerekend de thuisstad van Davutoglu, al een voorzetje voor de afzettingsprocedure door te stellen dat de partij niet langer “dezelfde weg kan bewandelen met hen die de binding met de politieke koers van de partij hebben verloren”.
De verwachting is dat Davutoglu nog voor het einde van het jaar zijn nieuwe politieke beweging zal aankondigen. Voormalig AKP-minister Ali Babacan is van plan hetzelfde te doen. Hij stapte in juli uit eigen beweging op. Hij was achtereenvolgens minister van Economische Zaken, Buitenlandse Zaken en vicepremier.
Davutoglu nam geen blad voor de mond
Davutoglu heeft de afgelopen maanden meermaals felle kritiek op Erdogan en de AKP geuit, wat ongebruikelijk is voor partijleden. Zo was hij het niet eens met het besluit de uitslag van de burgemeestersverkiezing in Istanboel van maart ongeldig te laten verklaren.
Daarnaast vond hij de manier waarop vorige maand drie burgemeesters in het zuidoosten van Turkije werden afgezet onhandig. Ook impliceerde hij dat de staat mogelijk een rol heeft gespeeld in de verschillende aanslagen tijdens zijn regeerperiode, waarbij bijna tweehonderd doden vielen. Dat kwam hem op stevige kritiek van de regeringsgezinde media te staan.
NU 19.08.2019 De Turkse autoriteiten hebben drie burgemeesters uit hun functie ontheven vanwege vermeende terrorismegerelateerde activiteiten. Het drietal wordt tijdelijk vervangen door staatsfunctionarissen.
De pro-Koerdische burgemeesters van de plaatsen Diyarbakir, Mardin en Van, worden onder meer verdacht van lidmaatschap van een terroristische organisatie en het verspreiden van terroristische propaganda.
Het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken meldt dat burgemeesters Bedia Özgökce Ertan, Selcuk Mizrakli en Ahmet Türk in verband met het lopende onderzoek als voorzorgsmaatregel zijn vervangen.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan waarschuwde in aanloop naar de lokale verkiezingen in maart dat toekomstige burgemeesters vervangen kunnen worden als ze banden hebben met PKK. De verboden Koerdische Arbeiderspartij wordt door Ankara en de Europese Unie gezien als een terroristische groepering.
In een onderzoek naar de PKK zijn 418 personen opgepakt, meldt het ministerie maandag. De aanhoudingen vonden in 29 provincies plaats. Het is niet duidelijk in welke periode de arrestaties werden verricht.
NOS 19.08.2019 De Turkse regering heeft drie burgemeesters in steden in het zuidoosten van Turkije uit hun ambt gezet, omdat ze zouden samenwerken met de Koerdische terreurorganisatie PKK. Het gaat om de burgemeesters van Mardin, Van en Diyarbakir, waar relatief veel Koerden wonen.
De drie worden vervangen door een waarnemend burgemeester van de regeringspartij AKP. “Die waarnemer blijft doorgaans zitten tot de volgende verkiezingen,” zegt correspondent Lucas Waagmeester. De burgemeesters, alle drie van de overwegend Koerdische HDP, werden vier maanden geleden gekozen.
Het is niet duidelijk hoe serieus de aanklachten zijn. “Dat wil iedereen wel weten, want bewijs wordt er niet bij geleverd”, vertelt Waagmeester. “Deze mensen worden op een maandagochtend uit het gemeentehuis gezet vanwege terreur, een mogelijkheid om zich te verweren krijgen ze vooralsnog niet.”
De correspondent heeft dit al eerder zien gebeuren. “De afgelopen jaren ging het vaak zo, met al meer dan honderd andere Koerdische gekozen politici. Ze mogen gewoon meedoen aan verkiezingen, maar als ze winnen zijn ze plotseling terroristen.”
Op die manier heeft de partij van Erdogan het bestuur in het gebied grotendeels overgenomen, schetst Waagmeester. “Er wordt steeds gespeculeerd dat dit conflict een keer in rustiger vaarwater moet komen en er misschien weer gepraat gaat worden over vrede. Maar dit wijst erop dat de regering de oplossing voorlopig niet ziet in het democratisch proces.”
Geharrewar in Istanbul
In Istanbul was de afgelopen tijd ook veel te doen over het burgemeesterschap. Op 31 maart won oppositiekandidaat Imamoglu van de CHP de verkiezingen. Maar na veel geharrewar verklaarde de Turkse Kiesraad de uitslag ongeldig. Volgens de AKP was er sprake van fraude. Uiteindelijk won Imamoglu eind juni ook de tweede keer. Een historische nederlaag voor de AK-partij, zei Waagmeester toen.
AD 19.08.2019 De Koerdische kiezers in het zuidoosten van Turkije zijn vanochtend opgeschrikt door het nieuws dat drie van hun populairste burgemeesters zijn afgezet door de regering van president Erdogan.
Vijf maanden geleden waren deze leden van de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP met grote meerderheden democratisch gekozen. In hun plaats heeft de regering AKP-gouverneurs benoemd, die tot 2024 zullen aanblijven.
In het gemeentehuis van de stad Van vervingen AKP-functionarissen onmiddellijk na de machtsgreep een staatsieportret van Mustafa Kemal Atatürk, de eerste president van Turkije, door een foto van Erdogan.
De afgezette burgemeester van Mardin, Ahmet Türk (73), protesteerde fel tegen de maatregel en zei: ,,Ze negeren de wil van het volk en noemen het democratie.”
‘Coup zonder tanks’
‘Coups worden niet alleen met tanks, kanonnen en geweren uitgevoerd’, fulmineerde het linkse parlementslid Sezgin Tanrikulu op Twitter. Hij veroordeelde de maatregel als een ‘staatsgreep tegen de politieke voorkeuren van het volk’.
Tegelijk met het afzetten van de burgemeesters arresteerden eenheden van de antiterreurpolitie in 29 provincies 418 vermeende leden van de PKK.
De burgemeesters om wie het gaat, zijn Selcuk Mizrakli van Diyarbakir (die met 63 procent van de stemmen werd gekozen), burgemeester Ahmet Türk van Mardin (die met 56 procent won) en burgemeester Bedia Özgökçe Ertan van de stad Van (die het vertrouwen kreeg van 54 procent van de kiezers). De drie steden hebben een totale bevolking van ongeveer 3,7 miljoen mensen. Tot 2024 kunnen zij geen nieuwe burgemeesters kiezen.
PKK
De politici werden afgezet wegens vermeende ‘terroristische propaganda’ en steun aan de verboden Arbeiderspartij van Koerdistan, PKK. Die staat in Turkije, de EU en de Verenigde Staten op de zwarte lijst met terroristische organisaties.
De autoriteiten beschuldigen de drie HDP-burgemeesters ook van het ‘uitvoeren van opdrachten van de PKK’, het bijwonen van ‘begrafenissen van terroristen’ en het veranderen van straatnamen in ‘namen van leden van terreurorganisaties’.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken verwijt hen tevens te werken volgens het co-voorzitterschapsysteem van de partij, dat voorschrijft dat elke gekozen functie wordt gedeeld door een mannelijke en vrouwelijke kandidaat. Dat alternatieve systeem, dat in geen enkele andere regio in Turkije wordt toegepast, zou volgens Ankara zijn geïmplementeerd ‘in opdracht van de terreurorganisatie’ (PKK) als een ‘instrument om de ondeelbare territoriale integriteit van de staat en eenheid van de natie’ te ondermijnen.
Ekrem Imamoglu, de nieuwe burgemeester van Istanboel die twee maanden geleden werd gekozen met steun van de HDP-kiezers, toonde zich solidair met zijn weggestuurde ambtsgenoten en bekritiseerde het afzetten van de burgemeesters als ‘onverenigbaar met democratische praktijken’. ,,Het negeren van de wil van de kiezers is onaanvaardbaar.”
Verkiezingsnederlaag
De HDP ligt al langer onder vuur van Erdogan, met name sinds de parlementsverkiezingen van juni 2015 toen Erdogans partij 8 procent verloor en daarmee voor het eerst sinds 2002 zijn absolute meerderheid kwijtraakte.
Dat was te wijten aan de groeiende populariteit van de HDP die als de op een na grootste oppositiepartij met 12 procent van de stemmen en 80 zetels in de volksvertegenwoordiging kwam. Partijleider Selahattin Demirtas had vooraf gezworen dat hij er alles aan zou doen om de ambitie van Erdogan om een almachtige president te worden te dwarsbomen. Dat kwam hem en zijn partij duur te staan.
Hij en een tiental andere HDP-parlementsleden werden achter tralies gezet. Ondanks talloze arrestaties van Koerdische kaderleden, journalisten en activisten slaagde de HDP er toch in bij de jongste verkiezingen 62 parlementszetels te veroveren.
Het benoemen van AKP-bureaucraten na het afzetten van gekozen Koerdische burgemeesters begon in 2016. Verkozen HDP-burgemeesters van 70 gemeenten zijn sindsdien afgezet. Meestal werden ze beschuldigd van terroristische propaganda en kregen ze gevangenisstraffen tot achttien jaar.
Telegraaf 19.08.2019 De Turkse politie heeft zeker 418 personen opgepakt in een onderzoek naar mensen met vermeende banden met de verboden Koerdische Arbeiderspartij PKK. De arrestaties vonden volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken plaats in 29 provincies.
Het nieuws volgt op de bekendmaking dat de burgemeesters van drie grote steden in het zuidoosten van het land zijn vervangen tijdens een onderzoek naar terreurgerelateerde activiteiten. Het gaat om bestuurders van Diyarbakir, Mardi en Van. Ze zijn alle drie lid van de pro-Koerdische partij HDP. Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken wordt onderzocht of ze zich schuldig hebben gemaakt aan het verspreiden van propaganda of dat ze lid zijn van een terroristische organisatie.
De actie doet denken aan die van 2016 toen tientallen burgemeesters werden ontslagen om dezelfde reden. Honderden HDP-leden zitten momenteel vast onder wie circa veertig burgemeesters. President Recep Tayyip Erdogan beschuldigt de HDP er geregeld van banden te onderhouden met de PKK die ook door Europa en de VS als terreurorganisatie wordt aangemerkt.
AD 19.08.2019 De Turkse politie heeft zeker 418 personen opgepakt in een onderzoek naar mensen met vermeende banden met de verboden Koerdische Arbeiderspartij PKK. De arrestaties vonden volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken plaats in 29 provincies.
Het nieuws volgt op de bekendmaking dat de burgemeesters van drie grote steden in het zuidoosten van het land zijn vervangen tijdens een onderzoek naar terreurgerelateerde activiteiten. Het gaat om burgemeester Selcuk Mizrakli van Diyarbakir, burgemeester Ahmet Turk van Mardin en burgemeester Bedia Ozgokce Ertan van de stad Van.
Ze zijn alle drie lid van de pro-Koerdische partij HDP, de oppositiepartij die volgens de Turkse president Tayyip Erdogan banden onderhoudt met de PKK. Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken wordt onderzocht of ze zich schuldig hebben gemaakt aan het verspreiden van propaganda of dat ze lid zijn van een terroristische organisatie.
Voor de lokale verkiezingen in maart van dit jaar had Erdogan gewaarschuwd gekozen volksvertegenwoordigers te kunnen vervangen als zou blijken dat zij banden met terroristische groeperingen hebben. De Turkse autoriteiten beschouwen de PKK als een terroristische groepering. Ook Europa en Amerika doen dat. Volgens het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken zijn de drie burgemeesters lid van de groepering of hielpen zij bij de verspreiding van terroristische propaganda.
Ook zijn in 29 provincies 418 vermeende PKK-aanhangers opgepakt.
In 2016 werden al eens tientallen HDP-burgemeesters uit hun functies gehaald. Deels vanwege dezelfde beschuldigingen, meldt persbureau AP, deels omdat zij de mislukte coup in dat jaar zouden hebben gesteund. Bijna 100 burgemeesters en duizenden anderen belandden toen in de gevangenis.
NOS 23.07.2019 De Rotterdamse vrouw die in Turkije vastzit omdat ze wordt verdacht van lidmaatschap van een terroristische organisatie, mag vandaag nog de gevangenis verlaten. Dat heeft de rechtbank in Istanbul bepaald.
Wel moet de vrouw in Turkije blijven tot in elk geval de volgende zitting. Die is 3 oktober. Ze mag dus in de tussentijd niet terug naar Nederland. Ook moet ze zich elke week melden bij de autoriteiten.
De 31-jarige vrouw werd in april samen met haar dochtertje van vijf maanden opgepakt op het vliegveld van Istanbul. Ze wilde na een korte stedentrip terugkeren naar Nederland. Sindsdien zit ze vast, samen met haar baby.
Opgelucht
De Rotterdamse werkte voor Demned, een organisatie die verschillende gemeenschappen uit Koerdisch gebied met elkaar verbindt. Ze was in 2015 en 2016 betrokken bij gesprekken tussen burgemeester Aboutaleb en Turkse en Koerdische groepen in Rotterdam.
Volgens correspondent Melvyn Ingleby reageerde de vrouw opgelucht op de uitspraak van vandaag. “Er zaten veel familieleden van haar in de rechtszaal en die waren ook erg emotioneel.”
De Rotterdamse kan tot vijftien jaar cel krijgen als ze schuldig wordt bevonden.
AD 23.07.2019 Een Rotterdamse vrouw (31) die met haar baby in Istanboel al 15 weken in voorarrest zit, mag de gevangenis verlaten. Zij mag van de rechtbank het vervolg van haar proces buiten de vrouwengevangenis afwachten. De volgende zitting in haar proces is op 3 oktober.
Dat was tot grote opluchting van de Koerdische vrouw en haar familie die juichend en huilend van geluk reageerden op het besluit van de rechtbank. ,,We hadden gehoopt op vrijspraak en als dat niet mogelijk was op voorwaardelijke vrijlating”, zei haar man. ,,Ik heb gemengde gevoelens: superblij en tegelijk teleurgesteld dat ze niet mee mogen naar Nederland.”
Haar echtgenoot, haar moeder, beste vriendin en nicht waren in de rechtszaal aanwezig om haar morele steun te geven. Haar babydochter van 8 maanden was geen getuige in de juridische zitting. Zij maakt sinds 5 april deel uit van de nachtmerrie waarin haar moeder na een stedentrip naar Istanboel in terecht is gekomen.
Te bizar
,,Dit is te bizar voor woorden”, aldus haar man. ,,Mijn vrouw betrokken bij een terroristische organisatie? Ze deed alleen maar vrijwilligerswerk, omdat ze heel sociaal betrokken is. Bovendien nodigde burgemeester Aboutaleb haar uit voor gesprekken tussen Turkse en Koerdische organisaties. Je denkt toch niet dat de burgemeester met een terrorist aan tafel gaat zitten?”
Steun was er in het Paleis van Justitie ook van vertegenwoordigers van minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken). De consul-generaal in Istanboel, Bart van Bolhuis, had de vice-consul afgevaardigd. Ook vice-ambassadeur Erik Weststrate was aanwezig. Samen waren zij het gezicht van de stille diplomatie die minister Blok achter de schermen voert om de Rotterdamse vrouw en bijna twintig andere Turkse Nederlanders die in Turkije vastzitten, vrij te krijgen.
Bij de Koerdische SP-politicus Murat Memis (31) uit Eindhoven heeft dat vermoedelijk in zijn voordeel gewerkt. De rechtbank in Antalya sprak hem begin deze maand aan het eind van de eerste zitting vrij van propaganda voor terrorisme.
Surrealistisch drama
Voor de Koerdische moeder uit Rotterdam liep het wat anders. Het surrealistische drama waarin zij ongewild de hoofdrol speelt, is voorlopig nog niet voorbij.
Turkse justitie klaagt haar aan voor banden met de illegale Arbeiderspartij van Koerdistan (PKK). Ze zou actief zijn geweest in de Raad van Democratische Gemeenschappen uit Koerdistan in Nederland, DemNed. Ook was ze tot covoorzitter gekozen van het Koerdisch Cultureel Centrum in Rotterdam, waar ze vrijwilligster was. Allebei legale organisaties in Nederland.
In de tenlastelegging staat dat ze wordt verdacht van ‘lidmaatschap van een gewapende terroristische organisatie’, de PKK. Daarop staat in Turkije een maximumstraf van 15 jaar.
De Turkse autoriteiten zien de Koerdische organisaties waarin zij actief was als mantelorganisaties in het uitgebreide netwerk in Europa ‘van de separatistische terreurorganisatie PKK’.
De vrouw voerde haar verdediging in het Nederlands. Huilend vroeg ze de rechter wat ze gedaan had. ,,Het is onbegrijpelijk dat Turkije mij en mijn vrijwilligerswerk als een bedreiging ziet. Mijn dochter is bijna 9 maanden. Ze is de helft van haar leven tussen betonnen muren in een gevangenis opgegroeid. Mijn man herkent ze niet meer.”
De tenlastelegging is 23 pagina’s lang. Slechts drie daarvan gaan over de Rotterdamse, haar persoonsgegevens, wanneer ze is aangehouden, wat er in beslag is genomen, en het verslag van het verhoor. De overige 20 pagina’s gaan over de geschiedenis, organisatiestructuur en activiteiten van de PKK.
Politieke propaganda
Uit onderzoek van de Turkse geheime dienst is komen vast te staan dat haar naam niet voorkomt in het archief van het politiedepartement voor contraterrorisme, aldus de tenlastelegging.
De openbare aanklager concludeert dat er voldoende bewijs is dat de Koerdische moeder lid was van een ‘gewapende terroristische organisatie’ aangezien zij actief was in twee Koerdische organisaties. Die zijn volgens het Openbaar Ministerie onderdeel van de ‘buitenlandse illegale structuur van de terreurorganisatie PKK’.
In de aanklacht staat verder dat ‘Nederland een van de Europese landen is waarin de terreurorganisatie PKK actief in het buitenland activiteiten uitvoert’. Ondanks het besluit van de EU-Raad om de PKK in 2014 op te nemen in de zwarte lijst van terreurorganisaties ‘zet de terreurorganisatie haar organisatorische activiteiten voort via legale/illegale schijnformaties, en voert zij haar politieke propaganda en werkzaamheden duidelijk uit’, zo luidt de klacht.
,,Nederland heeft voor wat betreft de politieke activiteiten van het Koerdische nationalisme, een belangrijke centrale plaats.”
Het Openbaar Ministerie stelt dat ‘Nederland aan het hoofd staat van Europese landen waar de PKK-terreurorganisatie al haar activiteiten makkelijk kan realiseren en waarmee wij inzake de bestrijding van de separatistische terreur niet volledig kunnen samenwerken’.
AD 22.07.2019 Een stedentripje van een paar dagen naar Istanboel met haar babydochtertje van vijf maanden is voor een Koerdische moeder uit Rotterdam uitgelopen op een nachtmerrie, die eindigde in de cel. De Turkse justitie klaagt haar aan voor banden met Arbeiderspartij van Koerdistan (PKK). Morgen staat ze voor de rechter.
Met spanning telt ze de uren af. Morgen mag ze zich eindelijk in de rechtbank in Istanboel verdedigen tegen de beschuldiging van banden met het terrorisme. Haar oma, moeder, beste vriendin en echtgenoot zijn naar Istanboel gevlogen om de Rotterdamse vrouw (31) moreel te steunen. Net als haar advocaat mochten enkelen van hen haar aan de vooravond van haar proces bezoeken in de vrouwengevangenis in de wijk Bakirköy, waar ze al sinds vrijdag 5 april met haar baby vastzit.
In de tenlastelegging staat dat ze wordt verdacht van ‘lidmaatschap van een gewapende terroristische organisatie’, de buiten de wet gestelde Arbeiderspartij van Koerdistan (PKK). Volgens de antiterrorismewet staat daarop in Turkije een maximumstraf van 15 jaar.
De PKK
Ze was in 2015 en 2016 lid van de Raad van Democratische Gemeenschappen uit Koerdistan in Nederland, DemNed. Voorts is ze vicevoorzitter geweest van het Koerdisch Cultureel Centrum in Rotterdam. ‘Volledig legale activiteiten in Nederland’, schrijft ze verontwaardigd in een brief vanuit de gevangenis aan haar vader. De Turkse geheime dienst, politie en justitie kijken daar anders tegen aan. Volgens de Turken gaat het om mantelorganisaties ‘van de separatistische terreurorganisatie PKK’.
Sinds 2016 reisde ze diverse keren naar Istanboel. Nooit problemen gehad met de autoriteiten. ,,We dachten altijd dat de lange arm van Erdogan nep was, maar we komen er nu achter dat die wel degelijk bestaat’’, zo zei de zus van de Koerdische moeder eerder tegen deze site. Uit angst voor een negatieve invloed op het proces wil de familie haar naam uit de media houden.
Met haar echtgenoot en advocaten heeft ze zich goed voorbereid op de rechtszitting van morgen. De familie hoopt van harte dat ze na afloop van de eerste zitting zal worden vrijgesproken en na bijna vier maanden voorarrest terug mag naar huis.
Mijn celgenoten zijn gek op mijn dochtertje. Wanneer ik zeg dat ik haar met mijn man mee ga sturen na de rechtszaak als ik niet vrij kom, dan komt iedereen in opstand
Net zoals de Koerdische SP-politicus Murat Memis (31) uit Eindhoven, die na negen weken te hebben vastgezeten in Turkije door de rechtbank in Antalya werd vrijgesproken van banden met het terrorisme. Vermoedelijk mede als gevolg van de diplomatieke druk achter de schermen die minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) aan de Tweede Kamer had beloofd voor de bijna twintig Turkse Nederlanders die Turkije niet mogen verlaten.
De Koerdische moeder hoopt er het beste van, maar bereidt haar vader in haar schrijven vanuit de penitentiaire inrichting ook al vast voor op een minder goede afloop. ,,Ik hoop dat jij inziet dat er een reële kans is dat ik niet snel terug ben. De verhalen die ik hoor, wat ik hier meemaak, laten dat jammer genoeg zien. Laatst nog is een vrouw van hier blij naar haar laatste rechtszitting gegaan. Ze was ervan overtuigd, net als haar advocaat en de mensen hier, dat ze vrij zou komen. Haar dossier was, net als dat van mij, zo goed als leeg. Ze heeft 12 jaar cel gekregen. En dit is maar één van de vele bizarre voorbeelden”.
Het gevangenisleven met zijn gebrek aan vrijheid en alle andere beperkingen en verboden waren in de afgelopen 15 weken moeilijk, maar de Rotterdamse ‘maakt het naar omstandigheden goed’, zo heeft ze telefonisch aan haar zus laten weten.
Haar dochtertje, dat nu 8 maanden is, verblijft ook achter de tralies met haar moeder. In de brief aan haar vader schrijft ze dat haar dochtertje ‘echt een zonnestraal is’. ,,Haar lach maakt zoveel goed! Ze is zo’n vrolijk kindje. Je zal echt gek op haar zijn, nog meer dan eerst”.
Ook de vrouwelijke gedetineerden die bij haar in de cel zijn opgesloten, vrolijkt ze op. ,,Mijn celgenoten zijn gek op haar. Wanneer ik zeg dat ik haar met mijn man mee ga sturen na de rechtszaak als ik niet vrij kom, dan komt iedereen in opstand”.
Hoewel de aanwezigheid van haar dochtertje een positieve invloed heeft op haar gedwongen verblijf in de vrouwenbajes van Istanboel, doet het haar ook veel pijn, schrijft ze. ,,Ze is volop in ontwikkeling, maar alles is hier zo beperkt. Ze verdient zoveel meer, meer dan ik haar hier kan bieden”.
Uit haar brief blijkt ook dat ze teleurgesteld, boos en verontwaardigd is op de Nederlandse overheid die ‘zich verschuilt achter stille diplomatie’.
,,Als Nederlandse staatsburger zijn wij helemaal niet zo vrij als we denken in ons land. Want ieder ander land mag jou daar toch voor afstraffen. Niemand die dan een vinger uitsteekt. Als Nederland echt iets had willen doen dan had zij allang met de vuist op tafel geslagen en was ik nu thuis geweest”.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken zegt zich ‘op alle niveaus – politiek, hoog ambtelijk en diplomatiek’ – voor deze mevrouw te hebben ingezet. Minister Blok heeft de zaak persoonlijk bij zijn Turkse collega minister Cavusoglu ter sprake gebracht. ‘Ze krijgt vanaf het begin consulaire bijstand van het ministerie van Buitenlandse Zaken en wordt door ons bezocht’, aldus een woordvoerder. Ook heeft het ministerie contact met haar familie. ‘Buitenlandse Zaken kan en mag zich niet bemoeien met de rechtsgang in Turkije maar dringt bij de Turkse autoriteiten aan op een spoedige en eerlijke rechtsgang voor deze en andere gevallen.’
MSN 09.07.2019 Turkije heeft de arrestatie bevolen van 176 militairen. Zij worden verdacht van betrokkenheid bij het netwerk dat achter de coup van drie jaar geleden zat, meldt het bureau van de hoogste aanklager in Turkije.
Onder de militairen die opgepakt gaan worden zijn een kolonel, twee luitenant-kolonels, vijf majoors, zeven kapiteins en zo’n honderd officieren. Volgens de regering van president Recep Tayyip Erdogan zit de geestelijke Fethullah Gülen achter de mislukte coup van 15 juli 2016. Gülen, die in de Verenigde Staten verblijft, ontkent echter elke betrokkenheid.
In de drie jaar sinds de mislukte putsch zijn in Turkije 77.000 mensen opgepakt, van wie de meesten nog in afwachting zijn van hun berechting. Zo’n 150.000 ambtenaren, militairen en anderen zijn ontslagen of op non-actief gesteld. Volgens de regering in Ankara zijn de stappen noodzakelijk vanwege het gevaar voor de veiligheid.
MSN 08.07.2019 De vooraanstaande Turkse politicus Ali Babacan is naar eigen zeggen uit de regeringspartij AK van president Erdogan gestapt. De 52-jarige voormalige vicepremier, ex-minister van Buitenlandse Zaken en ex-minister van Economie, zegt diepe meningsverschillen te hebben met de partijleiding. Babacan wil nog dit jaar samen met ex-president Abdullah Gül, ook een gewezen AK-coryfee, een nieuwe partij oprichten.
De partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AK) is in 2001 opgericht en heeft onder leiding van de huidige president Erdogan het land uit een diep economisch dal getrokken en ingrijpende hervormingen doorgevoerd. De populaire AK-partij heeft vrijwel alle verkiezingen sindsdien glansrijk gewonnen tot dit jaar in Ankara en Istanbul kandidaten van de oppositie tot burgemeester zijn gekozen, tot weerzin van de grote leider. In de twee steden woont bijna een kwart van de bevolking van Turkije.
Erdogan liet de verkiezingen in Istanbul zelfs opnieuw doen omdat er volgens hem met de uitslag gerommeld zou zijn. De oppositiepartij won vervolgens alsnog.
De regering van Erdogan gaat vooral sinds 2013 steeds autoritairder te werk. Na een mislukte staatsgreep in 2016 is de regering-Erdogan erg repressief en faalt het economisch beleid. Erdogan wijt de poging tot staatsgreep aan de aanhang van de in het buitenland wonende islamist Fethüllah Gülen, die tot 2013 een bondgenoot van hem was.
NU 05.07.2019 Een van de hoogste Turkse rechters heeft de levenslange gevangenisstraffen van twee prominente, regeringskritische journalisten teruggedraaid. De twee waren gestraft wegens betrokkenheid bij de mislukte staatsgreep in 2016.
Het hof in Ankara bepaalde vrijdag dat Ahmet Altan en Nazli Ilicak (foto) niet hebben gehandeld in strijd met de grondwet. Wel zouden ze van de plannen hebben geweten en de coupplegers bewust hebben gesteund. Daarop staat in Turkije vijf tot vijftien jaar cel.
Het hof wees een verzoek om vrijlating af en verwees de zaak terug naar de daarvoor bevoegde gerechtelijke instantie. De econoom en schrijver Mehmet Altan, de jongere broer van Ahmet, werd volgens de krant Cumhuriyet wegens gebrek aan overtuigend bewijs wel in hoger beroep vrijgesproken.
De journalisten werden in de maanden na de couppoging opgepakt wegens hun banden met de beweging van de geestelijke Fethullah Gülen, die door de Turkse president Recep Tayyip Erdogan verantwoordelijk wordt gehouden voor de staatsgreep. In februari vorig jaar kregen ze levenslang.
De Turkse autoriteiten hebben na de couppoging meer dan 77.000 personen vastgezet. Circa 150.000 Turken zijn ontslagen of geschorst vanwege vermeende banden met de beweging van Gülen.
NOS 03.07.2019 Het Eindhovense SP-raadslid Murat Memis, die acht weken geleden werd opgepakt toen hij op vakantie was in Turkije, is weer thuis. Hij kwam vanavond aan in gezelschap van partijleider Lilian Marijnissen, die hem in Turkije heeft opgehaald.
Memis noemde Turkije een openluchtgevangenis, waarin duizenden mensen hun mening niet durven te geven. “Mensen fluisteren als ze met elkaar spreken, mensen vertrouwen elkaar niet”, zei hij. “Duizenden mensen worden vervolgd omdat ze hun mening hebben gegeven. Ik was een van hen.”
Politiek gevangene
Hij heeft zichzelf de afgelopen acht weken beschouwd als een politiek gevangene. “Ik ben een gekozen volksvertegenwoordiger, die zijn vrije mening heeft geuit. Daarom ben ik vervolgd. Ik heb vier dagen vastgezeten en acht weken moeten wachten op vrijspraak.” Zijn paspoort was afgenomen, zodat hij het land niet uit kon.
Minister Blok heeft de term politiek gevangene in deze zaak niet willen gebruiken. Dat respecteert Memis, maar hij heeft het zelf anders ervaren. “Duizenden mensen hebben het wel benoemd, een petitie ondertekend, dat zegt genoeg.”
Memis is blij dat hij weer terug is in een democratisch land. “Ik ben trots op mijn land, ik ben blij dat ik Nederlander ben.” Hij hoopt wel dat hij in de toekomst nog terug kan naar Turkije.
Blijven knokken
In Eindhoven bedankte hij iedereen voor de steun en zei dat hij de afgelopen periode emotioneel nog moet verwerken. “Maar het voelt lekker, het voelt heerlijk om weer thuis te zijn.” Hij werd opgewacht door familie, vrienden, partijleden en raadsleden van alle fracties.
Memis bedankte ook de Eindhovense burgemeester Jorritsma, die hij morgen zal spreken, zijn partij de SP en minister Blok van Buitenlandse Zaken. Hij toonde zich strijdvaardig en zei: “Ik zal blijven knokken voor vrede, voor democratie, voor vrijheid. We zijn er nog niet, we zullen onze best doen om alle politieke gevangenen vrij te krijgen.”
SP-leider Marijnissen bracht de afgelopen twee dagen met Memis door, die gisteren in Antalya voor de rechter stond. “Hij heeft mij verteld hoe zwaar het is om je elke dag opnieuw af te vragen waar dit gaat eindigen, hoe dit gaat eindigen. Wanneer mag ik weer naar huis, wanneer zie ik mijn kinderen weer, mijn familie?”
NOS 01.07.2019 SP-leider Lilian Marijnissen is afgereisd naar de Turkse badplaats Antalya om haar partijgenoot Murat Memis te ondersteunen. Het Eindhovense SP-raadslid moet morgen voor de rechter verschijnen omdat hij lid zou zijn van de PKK, de Koerdische Arbeiderspartij die door Turkije gezien wordt als terroristische organisatie.
Memis mag al twee maanden lang Turkije niet verlaten. “Omdat hij gebruik maakt van zijn vrijheid van meningsuiting”, zegt Marijnissen. “Dat is onvoorstelbaar.” Volgens haar heeft hij alleen kritiek op de Turkse regering geretweet. Memis is geboren in het Koerdische oosten van Turkije.
Solidair
De SP-voorvrouw wil de rechtszaak morgen volgen en Memis steunen. “Want wij zijn solidair met hem en de andere Nederlandse politieke gevangenen in Turkije.”
Ook de Tweede Kamer eist dat Memis zo snel mogelijk Turkije mag verlaten en mag terugkeren naar Nederland. Minister Blok weigert tot nu toe om harder op te treden tegen Ankara om het raadslid vrij te krijgen. Escalatie zal volgens hem averechts werken.
NU 27.06.2019 Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en CU stemden donderdag tegen een motie van de PvdA waarin premier Mark Rutte wordt opgeroepen met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan in gesprek te gaan over het SP-raadslid Murat Memis. Het raadslid zit momenteel vast in Turkije.
PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen riep Rutte op om dit weekend op de G20-top in Japan op het allerhoogste niveau bij Erdogan te pleiten voor de vrijlating van de fractievoorzitter van de SP in Eindhoven. De motie werd gesteund door PVV, SP, GroenLinks, PvdD, DENK, 50PLUS en FVD.
“Het gaat hier om een volksvertegenwoordiger die Turkije niet uit kan”, aldus Ploumen. De PvdA’er vindt dat het kabinet duidelijk moet maken dat Nederlanders erop kunnen rekenen dat de Nederlandse regering in staat is de eigen staatsburgers in het buitenland te beschermen.
‘Turkije heeft een grens overschreden’
SP-Kamerlid Sadet Karabulut: “Turkije heeft een grens overschreden. De premier moet duidelijk maken dat er zo niet met onze burgers kan worden omgegaan.” Karabulut wijst erop dat er momenteel ongeveer twintig Turkse Nederlanders vastzitten in Turkije, onder wie een Nederlandse moeder met een klein kind.
“Nederland kan de banden met Turkije dan wel hebben aangehaald, maar dit doen bevriende landen elkaars onderdanen niet aan”, aldus de SP’er.
‘Kamer heeft een helder signaal afgegeven’
De coalitiepartijen staan er echter anders in. VVD-Kamerlid Sven Koopmans vindt dat het PvdA-Kamerlid de zaak uitbuit voor eigen politiek gewin.
“De Tweede Kamer heeft een heel helder signaal gegeven aan de Turkse regering. Wij vinden allemaal dat Murat Memis moet worden vrijgelaten”, aldus Koopmans, die de opstelling van Ploumen hekelt. Hij vindt dat de PvdA de zaak “politiseert”.
“Eerder op de ochtend zijn wij door Buitenlandse Zaken in een besloten bijeenkomst op de hoogte gesteld van de stappen die zijn ondernomen”, aldus de VVD’er.” Daar is uitgelegd wat er is gebeurd en welke stappen er nog genomen gaan worden. Mevrouw Ploumen was daar niet bij.” Koopmans was er zelf overigens ook niet bij.
De PvdA’er beaamt dat zij de bijeenkomst heeft overgeslagen. “Ik ben er niet bij geweest, omdat ik het een oneigenlijke methode vind om Nederland te informeren over de inspanningen die dit kabinet levert. Bovendien ging de briefing over diplomatieke inspanningen, ik wil politieke interventie.” Karabulut was er wel bij en vindt ook dat de briefing geen rol speelt, omdat er in het openbaar niet over gesproken mag worden.
‘Bied diplomaten ruimte’
D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma stelt dat Nederlandse diplomaten en minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) de ruimte moeten krijgen om zelf te bepalen welk diplomatiek middel zij inzetten om het maximale resultaat te bereiken. “Dat kan zijn de ambassadeur ontbieden of zelfs de premier inzetten. Maar wij moeten niet bepalen hoe het kabinet die diplomatieke middelen moet gebruiken.”
De coalitiepartijen stellen dat het resultaat – het vrij krijgen van Nederlanders die momenteel om politieke redenen vastzitten in Turkije – het belangrijkste is.
Karabulut prijst de inzet van de Nederlandse diplomaten, maar wijst erop dat het wel degelijk de taak van de Tweede Kamer is om zich uit te spreken. “Wij zijn de volksvertegenwoordiging. Wij hebben de plicht om te zeggen wat wij willen dat het kabinet doet. De Kamer vraagt niet hoe het kabinet onderhandelt of wat er wordt gezegd. Wij vragen of het kabinet dit met de premier op het allerhoogste niveau aankaart. Niet om ruzie te maken met Erdogan, maar om een grens te trekken.”
Memis werd ruim een maand geleden in Turkije opgepakt. De SP’er wordt op basis van uitingen op sociale media ervan verdacht lid te zijn van de PKK, een organisatie die strijdt voor Koerdische autonomie en door Turkije en de Europese Unie wordt beschouwd als een terreurorganisatie.
Minister Blok zei woensdag in een Kamerdebat niet te zullen pleiten voor vrijlating, omdat het kabinet zich niet wil bemoeien met de Turkse rechtsgang.
Elsevier 26.06.2019 Het kabinet moet Turkije stevig onder druk zetten om het Eindhovense SP-raadslid Murat Memis vrij te krijgen, bijvoorbeeld door te dreigen met sancties en het ontbieden van de Turkse ambassadeur. Dat is de oproep van linkse partijen aan Stef Blok (VVD). Maar de minister van Buitenlandse Zaken wil liever de ‘stille diplomatie’ voortzetten die tot nu toe tot weinig succes heeft geleid.
De minister laat Nederlandse staatsburgers ‘stilletjes in de kou staan’ door Turkije niet stevig onder druk te zetten, vindt Tweede Kamerlid Lilianne Ploumen (PvdA). Zij wil dat Blok de Turkse ambassadeur ter verantwoording roept en Ankara met economische sancties moet dreigen. Volgens haar is Duitsland daarmee succesvol geweest bij het vrij krijgen van Duitse politieke gevangenen in Turkije. Ploumen vindt dat premier Mark Rutte (VVD) de kwestie tijdens de G20-top van vrijdag en zaterdag in het Japanse Osaka moet aankaarten bij de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
Martijn van Helvert
✔@Martijncda
Nu debat over collega-volksvertegenwoordiger #Memis#Erdogan houdt hem vast omdat de tweets van mijn collega hem niet te vallen. dit kan en mag niet. @ministerBlok moet alles uit de kast trekken.
De 31-jarige Murat Memis wordt in Turkije verdacht van terroristische activiteiten. Volgens Turkije zou de SP’er banden hebben met de Koerdische PKK, die als terroristische organisatie te boek staat. Op Twitter zou Memis door retweets, het herhalen van een bericht van een andere twitteraar, steun voor die beweging hebben uitgedragen.
Memis heeft zijn eigen Twitteraccount inmiddels verwijderd. Memis is op 30 april 2019 gearresteerd in een restaurant in Antalya. Daarbij is zijn paspoort ingenomen. De SP’er was twee dagen eerder met zijn familie in de Turkse badplaats aangekomen.
Zij zijn inmiddels terug in Nederland. Op 2 juli moet Memis voor de Turkse rechter verschijnen. Tot die tijd verblijft hij bij familie in Turkije. Naar eigen zeggen is hij ‘hartstikke dom geweest’ door naar Turkije te gaan.
PvdA, SP en GL voor zware druk
Sadet Karabulut (SP) wil ook stevige druk: zij verzoekt de regering de ‘betrekkingen met Turkije niet te normaliseren’ en de Turkse ambassadeur te ontbieden. Haar motie wordt gesteund door Ploumen en Bram van Ojik (GroenLinks), maar VVD en CDA zien daar weinig.
De intentie is weliswaar ‘heel mooi’, vindt CDA-Kamerlid Martijn van Helvert, maar volgens hem dreigt het gevaar dat Blok met dergelijke maatregelen Turkije boos maakt. Daardoor zou het volgens hem alleen maar moeilijker worden om Memis – die ook een Turks paspoort heeft – terug naar Nederland te krijgen.
VVD’er Sven Koopmans is het daarmee eens, en wil graag aan Blok zelf overlaten om te bepalen wat daarvoor de beste methode is. D66 en ChristenUnie willen met anderen lidstaten van de Europese Unie (EU) samenwerken om ‘een vuist te maken’ tegen de gevangenneming van Memis. Namens eerstgenoemde partij zegt Sjoerd Sjoerdsma dat ‘alle opties’ moeten worden opengehouden, waaronder economische sancties.
Hij hekelt dat de Turken van hun antiterrorismewetgeving, die volgens hem neerkomt op censuur, een ‘exportproduct’ maken in de EU. Joël Voordewind van de ChristenUnie oppert zware diplomatieke maatregelen: volgens hem is het een serieuze optie om geen visa meer te verstrekken aan medewerkers van de Turkse overheid.
Alle genoemde partijen zijn het wel met elkaar eens dat Memis moet worden vrijgelaten omdat hij is opgepakt om het uiten van zijn mening, en dat de minister er alles aan moet doen om dat voor elkaar te krijgen. Blok beaamde dat hij dat doet, omdat de feiten waarvan het SP-raadslid wordt beschuldigd in Nederland niet strafbaar zijn en volgens het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens – waaraan ook Turkije zich heeft gecommitteerd – evenmin. Desondanks sluit Blok niet uit dat tijdens het proces van Memis, dat op 2 juli dient in Antalya, meer informatie boven water komt dan er nu in de aanklacht staat.
De minister wil in elk geval geen ‘te zwaar geschut’ inzetten, zei hij. Het ontbieden van de ambassadeur en het instellen van economische sancties is ‘een te hoge inzet’, en staat volgens Blok ‘een oplossing zonder gezichtsverlies voor Turkije in de weg’. Dat zou ertoe kunnen leiden dat Memis juist langer vast komt te zitten, stelt hij.
Wel zou Blok graag zien dat Memis zijn rechtszaak in eigen land kan afwachten. Blok heeft net als de aanwezige partijen ‘grote zorgen over kwaliteit van de Turkse rechtsstaat’. Toch wil hij zich niet in de rechtszaak mengen, ook omdat hij niet zou willen dat een ander land dat in Nederland doet.
Karabulut: Nederland deed meer om Geerdink en Umar vrij te krijgen
Tijdens het debat hekelde SP-Kamerlid Karabulut de in haar ogen ‘lakse houding’ van de minister. Volgens haar hebben premier Rutte en toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders (PvdA) in 2015 en 2016, toen respectievelijk de Nederlandse journalist Frederike Geerdink en de Turks-Nederlandse columnist Ebru Umar werden gearresteerd, meer gedaan om hun vrijlating te bepleiten. Blok bestrijdt dat.
Woensdagochtend, vlak voor het debat, nam Blok een manifest voor de vrijlating van Memis in ontvangst in het bijzijn van diens familie en veel van zijn SP-partijgenoten. De petitie is getekend door duizenden mensen, onder wie ook de landelijke fractievoorzitters Lilian Marijnissen (SP), Klaas Dijkhoff (VVD), Jesse Klaver (GroenLinks), Gert-Jan Segers (ChristenUnie) en Rob Jetten (D66). Eerder deze week demonstreerden SP’ers en andere sympathisanten van Memis al bij het Turkse consulaat in Deventer.
Nederland hoopte via ‘stille diplomatie’ Memis vrij te krijgen
Hoewel Memis eind april al werd gearresteerd, werd pas twee weken geleden bekend dat hij in Turkije vastzit en niet naar Nederland mag terugkeren. Een bewuste keuze, zei de Eindhovense burgemeester John Jorritsma (VVD). Via ‘stille diplomatie’ hoopte het kabinet te bereiken dat het SP-raadslid zou worden vrijgelaten.
In juli vorig jaar herstelden Nederland en Turkije de diplomatieke betrekkingen, waarmee er – in diplomatiek opzicht – een einde kwam aan jaren van spanningen tussen beide landen. Blok en zijn Turkse collega Mevlut Cavusoglu spraken af dat er weer een Turkse ambassadeur in Den Haag zou komen en een Nederlandse in Ankara.
NOS 26.06.2019 Minister Blok vindt dat de Nederlandse politicus Murat Memis zijn proces in Nederland moet kunnen afwachten. Daar overlegt hij voor en achter de schermen over met Turkije. Het Eindhovense SP-raadslid zit daar sinds 30 april vast op verdenking van terroristische activiteiten. Zijn paspoort is ingenomen en hij kan niet uitreizen.
Blok wil Memis geen politieke gevangene noemen en zich niet in de Turkse rechtsgang mengen, hoewel hij daar weinig vertrouwen in heeft. Hij is bang dat dit averechts werkt voor Memis en negentien andere Nederlanders in Turkije die een uitreisverbod hebben gekregen omdat zij in Nederland positief zijn geweest over Koerdische kwesties.
“Je moet voorkomen dat Turkije gezichtsverlies lijdt. Laten we zorgen dat deze mensen snel naar huis komen”, zei hij in een debat in de Tweede Kamer. Hij wil dan ook doorgaan op de weg van de stille diplomatie, die Nederland tot nu toe heeft gevolgd. Hij heeft toegezegd om de Kamer vertrouwelijk in te lichten over wat hij tot nu toe heeft gedaan voor Memis en de anderen. Onder hen is ook een Nederlandse vrouw met een klein kind, die sinds april in detentie zit.
Vrijheid van meningsuiting
De partijen die deelnamen aan het debat – de vier coalitiepartijen en de SP, GroenLinks en de PvdA – zijn van mening dat Memis wel degelijk een politieke gevangene is en eisen dat hij wordt vrijgelaten. Ze willen dat Blok die boodschap overbrengt aan Turkije. De woordvoerders benadrukken dat de SP’er een Nederlandse collega-volksvertegenwoordiger is, die is opgepakt omdat hij in Nederland gebruik heeft gemaakt van zijn recht op vrije meningsuiting door berichten over de Koerdische kwestie te retweeten.
Voor aanvang van het debat nam minister Blok een manifest aan van familie en bekenden van het SP-raadslid. De Kamerleden waren daar ook bij. VVD’er Koopmans wees erop dat zelfs hij bij die gelegenheid “door een SP-microfoon” heeft geroepen dat Murat vrij moet. GroenLinks-Kamerlid Van Ojik sprak van een bijzonder debat, waarin de hele Kamer het met elkaar eens was. Hij zei dat het nu “ondenkbaar is dat we doorgaan op de weg die al is ingeslagen”
NU 26.06.2019 De Tweede Kamer wil dat minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) zich harder inspant om ervoor te zorgen dat SP-raadslid Murat Memis, die momenteel vastzit in Turkije, vrijkomt. Minister Blok is echter niet van plan om bij Turkije te pleiten voor zijn vrijlating, omdat het kabinet zich dan zou bemoeien met de Turkse rechtsgang.
De bij het debat aanwezige partijen VVD, CDA, D66, ChristenUnie, SP, GroenLinks en PvdA pleitten dinsdag tijdens een Kamerdebat voor de onmiddellijke vrijlating van de Turks-Nederlandse fractievoorzitter van de SP in Eindhoven en alle andere Nederlandse politieke gevangen in Turkije.
“De minister moet een helder signaal afgeven dat Nederlandse politieke gevangenen moeten worden vrijgelaten”, zei SP’er Sadet Karabulut.
Martijn van Helvert (CDA): “Er wordt een collega-volksvertegenwoordiger vastgehouden om wat hij vanuit zijn rol als volksvertegenwoordiger heeft gezegd.” Hij noemt het uitreisverbod voor Memis “een directe aanval op de democratie”. Dat vindt ook VVD’er Sven Koopmans: “Het geven van je mening is de kern van democratie.” Sjoerd Sjoerdsma (D66) waarschuwt dat de “Turkse censuur” een exportproduct dreigt te worden dat de vrijheid van meningsuiting in Nederland aantast.
Huisarrest op basis van uitingen op sociale media
Memis werd ruim een maand geleden opgepakt in Turkije waar hij drie dagen in een cel verbleef. De SP’er wordt er op basis van uitingen op sociale media van verdacht lid te zijn van de PKK, een organisatie die strijdt voor Koerdische autonomie en door Turkije en de Europese Unie wordt beschouwd als een terreurorganisatie.
Het raadslid mag Turkije niet verlaten in afwachting van de juridische procedure die tegen hem loopt. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken zitten op dit moment ongeveer twintig Nederlanders vast in Turkije waar het departement zich over de vrijlating ontfermt.
Blok wil niet pleiten voor vrijlating
Volgens minister Blok stelt hij alles in het werk om ervoor te zorgen dat Memis vrijkomt. Bij de Turkse regering pleiten voor vrijlating gaat de VVD-bewindsman echter te ver, omdat hij zich niet wil bemoeien met de Turkse rechtsgang.
Wel heeft hij er bij de Turkse regering op aangedrongen dat Memis, maar ook andere gevangen met een Nederlandse nationaliteit, hun proces in Nederland moeten kunnen afwachten.
SP, GroenLinks en de PvdA vinden dat Blok te terughoudend is. Zij eisen dat hij de Turkse ambassadeur onmiddellijk op het matje roept.
Karabulut vroeg zich hardop af wat voor nut de normalisering van de verhoudingen tussen Nederland en Turkije heeft, als Ankara Nederlanders met een Turkse achtergrond vastzet op basis van gedragingen die in Nederland niet strafbaar zijn.
De PvdA wil dat het kabinet sancties instelt en roept premier Mark Rutte op om de kwestie dit weekend bij de G20-top op het hoogste niveau met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan te bespreken. Dat ziet Blok niet zitten.
‘Bij Ebru Umar trad vorig kabinet wel op’
Karabulut hekelt de houding van de minister die volgens haar veel harder kan optreden. Ze verwijst naar de zaken van de journaliste Fréderike Geerdink en columniste Ebru Umar, die in respectievelijk 2015 en 2016 in Turkije waren vastgezet. Volgens Karabulut nam het toenmalige kabinet de kwestie hoger op en was de bemoeienis van premier Rutte toen wel publieker.
Maar volgens Blok hanteert het kabinet dezelfde lijn als bij de voorgaande gevallen. “We kiezen voor de weg die in het verleden tot resultaat heeft geleid”, aldus Blok die eraan toevoegt dat het zijn departement regelmatig lukt om Nederlanders vrij te krijgen, maar dat dit niet altijd bekend wordt.
Het instellen van sancties ziet hij dan ook niet zitten, net als het ontbieden van de ambassadeur. “Dan zit je hoog op escalatieladder”, aldus de minister. Zijn doel is om Memis, maar ook de andere Nederlanders, zo snel mogelijk naar huis te krijgen. Het verbreken van de herstelde relaties is wat Blok betreft ook geen goed idee, omdat de diplomatieke banden er juist voor zorgen dat er werkbare contacten zijn met de Turkse evenknieën.
Signaal Kamer kan Blok gebruiken
Blok wees er ook op dat Buitenlandse Zaken in het reisadvies voor Turkije er al geruime tijd op wijst dat “Turkse autoriteiten personen kunnen vervolgen die steun uitspreken voor organisaties die Turkije beschouwt als terroristisch en dat dit ook geldt voor uitingen die in het buitenland zijn gedaan”. Uitingen op sociale media horen daar ook bij, luidt de waarschuwing.
De verontwaardiging in de Kamer en breed gedeelde roep om vrijlating is desalniettemin niet aan dovemansoren gericht. Blok zei tegen de Kamer dat de boodschap “een extra bouwsteen” zal zijn in toekomstige gesprekken met Turkije over de vrijlating van de Turkse Nederlanders.
AD 26.06.2019 Minister Stef Blok wil geen zware maatregelen inzetten om het Eindhovense SP-raadslid Murat Memis vrij te krijgen. De fractievoorzitter zit sinds april vast in Turkije. Meerdere partijen willen dat Nederland de zaak hoog oppakt en eisen in een motie dat de ambassadeur wordt ontboden. Maar minister Blok denkt dat zware maatregelen eerder averechts werken.
Als het aan PvdA, CDA, D66 en Memis’ eigen SP ligt, gaat ook premier Rutte zich met de zaak bemoeien. Kamerlid Lilianne Ploumen wil graag dat minister Blok de Turkse ambassadeur op het matje roept. Als het aan D66 ligt wordt de zaak desnoods in Europees verband opgepakt. Eerder deze week eisten veel fractievoorzitters uit de Tweede Kamer al meer actie van het kabinet.
Minister Stef Blok zegt in een reactie geen ‘te zwaar geschut’ te willen inzetten. Dat kan leiden tot gezichtsverlies voor Turkije, wat de minister wil voorkomen. ,,Dat kan averechts werken.’’ Hij roept de ambassadeur dan ook niet op het matje en stelt geen sancties in tegen Turkije. De eis van Ploumen om de zaak tijdens de G20-top volgend weekend aan te kaarten veegde hij ook van tafel. Wel wil Blok dat Memis de rechtszaak thuis kan afwachten.
Kamerleden lieten het er vanmiddag niet bij zitten. De SP, PvdA en GroenLinks dienden een motie in, waarin ze eisen dat de minister de ambassadeur alsnog ontbiedt. Maar het lijkt er niet op dat die voldoende steun heeft in de Tweede Kamer: CDA en VVD zijn tegen. Ploumen diende nog een tweede motie in. Zij wil afdwingen dat Rutte de zaak aan de orde brengt tijdens de G20. Dinsdag wordt er over de beide moties gestemd
Bij de Hofvijver in Den Haag hadden zich woensdagochtend zo’n veertig demonstranten verzameld. Onder hen SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen, SP-Kamerlid Sadet Karabulut en afgevaardigden uit Eindhoven van SP, PvdA en GroenLinks. Ook een aantal familieleden van Memis was aanwezig, waaronder hun ouders.
Vorige week maandag werd in Amsterdam ook al gedemonstreerd voor de vrijlating van Memis.
Eerder deze maand werd bekend dat Memis sinds 30 april 2019 vastzit in Turkije. Hij werd opgepakt tijdens een vakantie met zijn gezin op verdenking van terrorisme en zat vier dagen in de cel. In afwachting van zijn rechtszaak, op 2 juli in Antalya, is hij vrijgelaten. Maar zijn paspoort is ingenomen en hij mag het land niet uit.
Verslaggever Hans Vermeeren deed live verslag vanuit de Tweede Kamer. Lees hier zijn tweets terug:
Elsevier 24.06.2019 Het is de Turkse president Erdogan weer niet gelukt. Voor de tweede keer op rij wint de oppositiepartij CHP het burgemeesterschap van Istanbul. Terwijl Erdogan die eerste overwinning nog ongeldig kon laten verklaren, lijkt de president nu uitgespeeld. De nieuwe burgemeester Ekrem Imamoglu van de CHP behaalde zondag een afgetekende overwinning.
Uit de nog onofficiële uitslag blijkt dat Imamoglu 54,21 procent van de stemmen heeft behaald. Zijn tegenstrever van de AK-partij Binali Yildirim zou uitkomen op ongeveer 45 procent. Yildirim gaf al binnen twee uur na het sluiten van de stembussen zijn verlies toe. De winst van Imamoglu zorgde voor grote feesten op straat in Istanbul.
Eerdere verkiezingen ‘ongeldig’
De verkiezingen waren een herhaling van de strijd die eind maart plaatshad. Toen ging heel Turkije inclusief Istanbul naar de stembus voor de regionale verkiezingen. Die verkiezingen resulteerden in een gevoelige nederlaag voor de heersende AK-partij met als hoogtepunt het verlies van Istanbul.
Toen was het verlies nog minimaal. Slechts 25.000 stemmen waren beslissend in het voordeel van Imamoglu. Voor Erdogan was het reden om moord en brand te schreeuwen. Zo zou er volgens zijn AK-partij sprake zijn geweest van ‘georganiseerde fraude’.
De afgelopen maanden werd gevreesd dat er juist bij de nieuwe race gefraudeerd zou worden door de AK-partij. Die zou het bestuur van de grootste stad van Turkije niet uit handen willen geven aan een oppositiepartij. Maar met de afgetekende overwinning is het zo goed als uitgesloten dat Erdogan nog iets tegen het resultaat in kan brengen.
In zijn overwinningstoespraak bedankte Imamoglu Istanbul: ‘In deze stad hebben jullie de democratie gered.’ Ook zei hij dat nu aan de wereld is getoond dat ‘Turkije zijn democratie verdedigt’. Imamoglu was bij de verkiezingen namens de seculiere volkspartij CHP de enige oppositiekandidaat. Onder meer HDP, een Koerdische partij, had geen kandidaat naar voren geschoven om zo de oppositiestem te verenigen.
Tot een paar maanden geleden was de 49-jarige Ekrin Imamoglu een totale onbekende in de Turkse politiek. Hij was vijf jaar lang burgemeester van een deelgemeente van Istanbul en moest het in de race om het burgmeesterschap van de stad opnemen tegen Yildirim, een kopstuk van de AK-partij.
Nieuwe burgemeester wil gesprek met Erdogan
Imamoglu presenteerde zich als een moderne politicus die verandering wil brengen en corruptie zou aanpakken. Ook wil hij zorgen voor groei van de economie. Het afgelopen jaar belandde Turkije in een recessie. Onder seculieren wordt hij als vooruitstrevend gezien, onder meer door zijn vrouw die geen hoofddoek draagt.
Een van de grote vraagstukken voor Imamoglu is hoe hij zich tot de Turkse president Erdogan gaat verhouden. In zijn toespraak gisteren sloeg hij een verzoenende toon aan. Hij riep op tot een gesprek met Erdogan en zei hem snel te willen ontmoeten. Imamoglu zei dat hij ‘in harmonie wil samenwerken’ met de Turkse president. Via Twitter feliciteerde Erdogan de nieuwe burgemeester.
Recep Tayyip Erdoğan
✔@RTErdogan
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı yenileme seçimi sonuçlarının İstanbul’umuz için hayırlara vesile olmasını diliyorum. Milli irade bugün bir kez daha tecelli etmiştir. Gayrı resmi sonuçlara göre seçimi kazanan Ekrem İmamoğlu’nu tebrik ediyorum. 179.406
In zijn tweet zegt Erdogan onder meer dat de ‘nationale wil zich nogmaals heeft geuit’. Het is voor het eerst in 25 jaar tijd dat Erdogans AK-partij niet de burgemeester van de stad met 15 miljoen inwoners levert. Zelf was Erdogan van 1994 tot 1998 burgemeester van de stad, waar hij ooit over zei: ‘Wie Istanbul wint, wint Turkije.’
Erdogan wankelt
Nu Erdogan de stad heeft verloren, zal de druk op hem toenemen. Net als bij de verkiezingen eind maart blijkt dat in de grote Turkse steden zijn AK-partij niet meer zo geliefd is als die ooit was.
Vooral de slechte economie is reden tot zorg in Turkije. Het werkloosheidspercentage staat met 14,7 procent op het hoogste punt in bijna een decennium en sinds het begin van het jaar krimpt de Turkse economie.
Met die omstandigheden is het de vraag of Erdogan de roep om nieuwe nationale verkiezingen kan weerstaan. Die staan nu pas in 2023 gepland. Maar de verkiezingsuitslag in Istanbul heeft de potentie om Erdogan te doen wankelen.
NOS 24.06.2019 De AK-partij (AKP) van de Turkse president Erdogan is de macht kwijt in de geboortestad van de president. Ekrem Imamoglu van oppositiepartij CHP heeft definitief de burgemeestersverkiezingen in Istanbul gewonnen. Nederlandse Turken van beide kanten van het spectrum zijn het eens: de oppositie moet het nu laten zien.
Tot drie uur ’s nachts zat Arzu Özalp afgelopen nacht voor de televisie naar livebeelden uit Istanbul te kijken. Toen ze vanochtend met kleine oogjes op het werk arriveerde, werd ze van alle kanten gefeliciteerd door collega’s. Ja, ze heeft de verkiezingen in Istanbul intensief gevolgd, geeft ze lachend toe.
En ze is dolblij met het resultaat, zegt ze als CHP-stemmer. “Ik zag het alleen wel aankomen. Ik was vorige week in Istanbul en de taxichauffeurs voelen daar altijd feilloos aan wat er speelt. Zij zeiden tegen me: de mensen zijn er klaar mee.”
‘Enorme schok’
Daarmee doelt ze op de volgens haar groeiende onvrede onder de Turkse bevolking over Erdogan en zijn AK-partij. Imamoglu won de burgemeestersverkiezingen op 31 maart al, maar de Turkse Kiesraad verklaarde die verkiezingen ongeldig. Volgens de AKP was er sprake van fraude.
Bij de nieuwe verkiezingen was de winst van Imamoglu nog groter: van een verschil van slechts 13.000 stemmen naar bijna 800.000 stemmen.
Volgens Erik-Jan Zürcher, hoogleraar Turkse talen en cultuur aan de Universiteit Leiden, is de nederlaag “een enorme schok” voor Erdogan en zijn partij. Vooral omdat Istanbul als grootste en rijkste Turkse stad volgens hem het werkelijke centrum van de macht is. En omdat Erdogan, die zelf ooit burgemeester was van de stad, ooit fameus zei: “Wie Istanbul wint, wint Turkije”.
“Met name de resultaten per deelgemeente zijn interessant”, zegt Zürcher. “Bij de eerste verkiezingen won de AK-partij nog in best veel deelgemeenten, waardoor het besturen voor de burgemeester lastig zou worden.
Bij de tweede verkiezingen zijn die gemeenten ook allemaal overstag gegaan. Het is dus niet zo dat vooral in de verwesterde wijken de mensen hebben gestemd op de CHP. Dit is breedgedragen en het laat zien dat er veel ontevredenheid is over de koers van de AK-partij.”
Inwoners van Istanbul reageerden zo op de winst van Imamoglu:
Inwoners Istanbul: ‘Deze uitslag is de wil van het volk’
Die onvrede zag ook Arzu Özalp vanochtend, toen ze haar Facebookpagina opende en berichten van bevriende AKP’ers las die de nederlaag van hun partij eigenlijk helemaal niet zo erg vonden.
Het is een flink contrast met de Turkse landelijke verkiezingen een jaar geleden, toen Özalp in heel Nederland de straat op ging om Nederlandse Turken te overtuigen voor de CHP te stemmen. Het was vooraf een zo goed als verloren strijd, omdat Turkse Nederlanders in de regel AKP stemmen. Bij de verkiezingen vorig jaar was dat liefst 73 procent.
“Maar dit geeft aan dat mensen kritisch blijven nadenken. Dat stemt optimistisch”, zegt ze.
De oppositie heeft er een soort liefdesverhaal van gemaakt, waarin Erdogan vooral weg moest, aldus AKP-stemmer Nilufer Kurttas.
Hoogleraar Zürcher begrijpt het enthousiasme van een CHP-stemmer als Özalp. “Zij worden nu gehoord. Deze verkiezingen maken een einde aan de moedeloosheid van de seculiere oppositie.”
Juist dat zijn de zware woorden waar de Zaandamse Nilufer Kurttas zich al maanden aan ergert als AKP-stemmer. “De oppositie heeft er een soort liefdesverhaal van gemaakt, waarin Erdogan vooral weg moest. Dan kwam alles goed. Het maakt ze niet uit dat er dan misschien wel enge partijen aan de macht komen. Maar uiteindelijk is het gewoon politiek. Ik wens ze veel wijsheid en wilskracht toe.”
Ze heeft haar vriendinnen die CHP stemmen vandaag wel gefeliciteerd. “Het is alleen jammer dat er veel projecten nu waarschijnlijk niet doorgaan en er verdwijnt een bepaalde visie op de stad. Aan de andere kant is het ook wel goed. Dan kan iedereen straks het verschil zien.”
Met deze verkiezingen heeft hoop gewonnen van de angst, aldus CHP-aanhanger Arzu Özalp.
Volgens CHP-aanhanger Arzu Özalp is het nu aan Imamoglu om zijn plannen voor onder meer transparanter bestuur, meer ruimte voor cultuur en minder megaprojecten zo snel mogelijk door te voeren.
“En dan begint in Istanbul de verandering”, zegt ze hoopvol. “De stad is bepalend voor het land en als het nieuwe beleid straks een succes blijkt, zullen andere steden dat ook zien. Dan krijg je een sneeuwbaleffect. Met deze verkiezingen heeft hoop gewonnen van de angst.”
Volgens Kurttas is het de vraag of al die ambitieuze plannen in de praktijk wel gaan werken. “Ik denk dat ze het onderschatten. Istanbul is een ontzettend grote stad met bijna net zoveel inwoners als Nederland. Daar is serieus beleid voor nodig. Een verkeerde keuze en je hebt de poppen aan het dansen.
“En het was allemaal ook zó slecht in Turkije”, vervolgt ze cynisch. “Er wordt voortdurend door iedereen gedaan alsof Turkije een derdewereldland is, terwijl het allemaal echt niet zo slecht gaat. Tijdens de ramadan zaten alle hotels gewoon stampvol, hoor.”
AD 24.06.2019 De Turkse president Erdogan lijdt ook bij de herhaling van de burgemeestersverkiezingen in Istanboel een historische nederlaag. Oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu van de seculiere partij CHP stevent af op de winst, met een voorsprong van bijna tien procent op Yildirim, Erdogans partijgenoot en jeugdvriend. CHP-kiezers gingen massaal de straat op om de overwinning te vieren.
Imamoglu bedankte alle medewerkers en kiezers voor de zege. Zijn tegenstander, voormalig premier Binali Yildirim, had eerder al zijn nederlaag erkend. Er is sprake van ‘een politieke aardverschuiving van ongekende omvang’, aldus de Turkse analist Kadri Gürsel. De uitslag is een bijzonder harde klap voor Erdogan, die eerder nog zei: ‘wie Istanboel wint, wint ook Turkije’.
De president feliciteerde Imamoglu zondagavond via Twitter: ,,De nationale wens heeft zich vandaag opnieuw getoond. Ik feliciteer Ekrem Imamoglu, die volgens de officieuze uitslag de verkiezing heeft gewonnen.”.
Imamoglu won op 31 maart al de eerste burgemeestersverkiezingen. De kiescommissie verklaarde het resultaat begin mei nietig wegens vermeende onregelmatigheden. Erdogans AK-partij had hierom gevraagd.
Dit zijn de moeilijkste verkiezingen voor Erdogan in de grootste -en met een begroting van 3,5 miljard euro- rijkste stad van Turkije. Binali Yildirim (63), Erdogans jeugdvriend, politiek zwaargewicht en voormalig premier, was als grote troef naar voren geschoven, maar staat dus op grote achterstand tegen nieuwkomer Ekrem Imamoglu (49). Deze verkiezingen werden gezien als een grote test, niet alleen voor Erdogan maar ook voor wat er nog over is van de Turkse democratie.
Ondanks dat negentig procent van de media in handen is van ondernemers die banden hebben met Erdogan, wist Imamoglu met zijn boodschap van hoop en optimisme de meerderheid van de kiezers te inspireren.
Hij beloofde de 16 miljoen inwoners dat hij een eind zou maken aan de verspilling, vriendjespolitiek en zou werken aan betere collectieve voorzieningen, met name voor de vele armen in de stad. Acht procent van de AKP-kiezers die al die jaren op Erdogan stemden, liep op zondag 31 maart al over naar de centrum-linkse Republikeinse Volkspartij van Imamoglu.
Imamoglu, die de afgelopen vijf jaar burgemeester was van een deelgemeente van Istanboel, won bij die eerste verkiezingen op 31 maart bij een fotofinish met een voorsprong van slechts 13.000 stemmen op een totaal van 8,8 miljoen stemmen.
President Erdogan en zijn AK-partij waren geschokt door de eerste nederlaag in 25 jaar in Istanboel en kwamen met allerlei bezwaren. Yildirim zei dat er stemmen gestolen waren, Erdogan sprak van grootscheepse georganiseerde criminaliteit en wijdverspreide onregelmatigheden, onder meer omdat in een aantal stembureaus de voorzitter van de kiescommissie geen ambtenaar was, zoals vereist.
Onder druk van de AKP noemde de kiesraad dat als belangrijkste reden om de uitslag voor de burgemeesterspost ongeldig te verklaren. Tegen alle logica in bleven alle overige uitslagen voor de overkoepelende gemeenteraad van de metropool Istanboel, alsmede de burgemeestersposten in de deelgemeenten en hun volksvertegenwoordiging, wel overeind. De AKP had tegen de overige uitslagen niet geprotesteerd aangezien die in meerderheid in haar voordeel waren.
AKP-kandidaat Yildirim zei tijdens zijn laatste manifestatie, een dag voor de verkiezingen, dat ‘Istanboel niet door dieven zal worden bestuurd. Dit is het hart van ons land.’ En vice-voorzitter Numan Kurtulmuş zei ‘deze natie zal niet toestaan dat Turkije achteruit wordt geduwd, de AKP zal opnieuw de winnaar zijn’. ,,Wie Istanboel wint, wint Turkije”, zei Erdogan tegen zijn aanhangers in zijn geboortestad waar hij in 1994 zijn politieke loopbaan begon als burgemeester en als de stem van de politieke islam.
NOS 24.06.2019 De Europese Unie heeft de inwoners van Istanbul gefeliciteerd met “het sterke signaal voor democratie” dat ze hebben afgegeven bij de burgemeestersverkiezingen van gisteren. De kandidaat van de oppositie, Ekrem Imamoglu, versloeg met een ruime marge van 800.000 stemmen de kandidaat van de regerende AK-partij, Binali Yildirim.
EU-commissaris Hahn voor Uitbreiding en Nabuurschap, prijst de Turkse autoriteiten voor het accepteren van het “indrukwekkende resultaat” van de tegenstander. De stembusgang was een herhaling van de verkiezingen van maart, die ook door Imamoglu werden gewonnen, zij het met een veel krappere voorsprong.
De AK-partij maakte toen bezwaar en bewoog de kiesraad ertoe de uitslag op procedurele gronden ongeldig te verklaren en nieuwe verkiezingen uit te schrijven. President Erdogan, tevens AKP-leider, liet onlangs weten dat de uitslag van gisteren definitief zou zijn.
“In deze stad hebben jullie de democratie verankerd”, zei Imamoglu in zijn overwinningsspeech. Zijn toehoorders maakten met hun handen het hart-symbool, refererend aan de boodschap van liefde en inclusiviteit waarmee Imamoglu campagne heeft gevoerd.
Gevoelige nederlaag
Het is een gevoelige nederlaag voor Erdogan, die sinds 2003 als premier en elf jaar later als president zijn conservatieve stempel op Turkije heeft gedrukt. Maar de economische teruggang en de val van de Turkse munt, de lira, hebben zijn populariteit aangetast. Zelfs in traditionele AK-gezinde wijken in Istanbul kreeg Imamoglu steun.
“Oppositievoeren werd de laatste jaren in Turkije steeds verder gecriminaliseerd door Erdogan”, zegt correspondent Lucas Waagmeester in het NOS Radio 1 Journaal. “De oppositie breekt daar nu echt doorheen en neemt weer bezit van de politiek ruimte.”
De burgerij van Istanbul heeft de boodschap van verbinding van Imamoglu omarmd, zegt hij. “Mensen zijn de polarisatie helemaal zat. Zelfs de achterban van de AKP is daar klaar mee. Dat zie je terug in de uitslag.”
Volgens Waagmeester weerspiegelt de uitslag in Istanbul de stemming in het hele land. “Het land is de AKP op dit moment echt even zat.” Hij verwacht dat Erdogan mensen in de partijtop gaat vervangen en mogelijk een matiger koers zal inzetten. “Maar eerlijk gezegd is het de laatste jaren alleen maar scherper, alleen maar vijandiger geworden. Ik vraag me af of hij in staat is de draai terug te maken.”
Telegraaf 23.06.2019 Ekrem Imamoglu heeft opnieuw de burgemeestersverkiezingen in Istanbul gewonnen. En dit keer echt: zijn tegenstrever Binali Yildirim van regeringspartij AKP heeft zijn verlies toegegeven.
Imamoglu was de kandidaat namens oppositiepartij CHP. In maart won hij de verkiezingen ook al, maar hij wist slechts nipt meer stemmen te behalen dan Yildirim: 13.000. Voor Istanbul, dat bijna net zoveel inwoners telt als Nederland, is dat een minimaal verschil.
Imamoglu was de kandidaat namens oppositiepartij CHP. In maart won hij de verkiezingen ook al, maar hij wist slechts nipt meer stemmen te behalen dan Yildirim: 13.000. Voor Istanbul, dat bijna net zoveel inwoners telt als Nederland, is dat een minimaal verschil.
Dit keer is het verschil met Yildirim een stuk groter. Imamoglu veroverde 54% van de stemmen en de marge met Yildirim zou dit keer zo’n 775.000 stemmen zijn. Dat was onder meer te danken aan een fors hogere opkomst dan in maart.
Nieuw begin
„Dit is een nieuw begin voor Istanbul”, zei Imamoglu triomfantelijk tijdens zijn overwinningsspeech. Hij richtte zich rechtstreeks tot de Turkse president Recep Tayyip Erdogan: „Geachte meneer de president. Ik zou graag met u samenwerken en u ontmoeten zodat we het over de problemen kunnen hebben die we alleen samen kunnen oplossen, zoals infrastructuur, de vluchtelingencrisis en de voorbereidingen op aardbevingen.”
Volgens Imamoglu heeft Turkije met deze verkiezingen onderstreept dat het land nog altijd een democratie is: „Het is een lesje voor diegenen die Turkije vergeleken met de landen in onze buurt.” De aanstaande burgemeester van Istanbul doelde met die uitspraak op buurlanden als Syrië en Iran.
Imamoglu beloofde verder dat hij de gemeentelijke financiën onder de loep zal nemen. In zijn campagne stelde de politicus dat er miljarden Turkse Lira’s uit de Istanbulse schatkist zijn verdwenen, mogelijk als gevolg van corruptie.
Klap voor AKP
De AKP liet de uitslag van de verkiezingen in maart ongeldig verklaren, omdat er onregelmatigheden zouden zijn geconstateerd. Zo zouden er stemmen zijn gestolen en zouden sommige waarnemers niet de juiste papieren hebben gehad. De oppositie vermoedde dat de regeringspartij zelf vals spel speelde en de ruime marge waarmee Imamoglu gisteren wist te winnen, lijkt dat vermoeden te bevestigen.
De Turkse president feliciteerde de aanstaande burgemeester van Istanbul in een tweet. Dat Erdogans AKP de voormalige hoofdstad nu ’kwijt’ is, betekent een forse klap. De machtsbasis van de president ligt in Istanbul: hij begon er zijn politieke carrière, hij was in de jaren 90 zelf burgemeester van Istanbul en hij richtte er in 2001 de AKP op.
„Wie Istanbul wint, wint Turkije”, is een beroemde uitspraak van Erdogan, die hij in de aanloop naar deze verkiezingen meermaals herhaalde. Met name vanuit de oppositie klinkt het nu dat dit verlies wel eens het begin van het einde zou kunnen zijn voor de president. Dat is wellicht iets te optimistisch gedacht, maar het verlies in Istanbul betekent in ieder geval een flinke barst in president Erdogans imago.
AD 23.06.2019 De Turkse president Erdogan lijdt ook bij de herhaling van de burgemeestersverkiezingen in Istanboel een historische nederlaag. Oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu van de seculiere partij CHP stevent af op de winst, met een voorsprong van bijna tien procent op Yildirim, Erdogans partijgenoot en jeugdvriend.
Imamoglu bedankte alle medewerkers en kiezers voor de zege. Zijn tegenstander, voormalig premier Binali Yildirim, had eerder al zijn nederlaag erkend. Er is sprake van ‘een politieke aardverschuiving van ongekende omvang’, aldus de Turkse analist Kadri Gürsel.
De uitslag is een bijzonder harde klap voor Erdogan, die eerder nog zei: ‘wie Istanboel wint, wint ook Turkije’. De president feliciteerde Imamoglu zondagavond via Twitter: ,,De nationale wens heeft zich vandaag opnieuw getoond. Ik feliciteer Ekrem Imamoglu, die volgens de officieuze uitslag de verkiezing heeft gewonnen.”
Imamoglu won op 31 maart 2019 al de eerste burgemeestersverkiezingen. De kiescommissie verklaarde het resultaat begin mei nietig wegens vermeende onregelmatigheden. Erdogans AK-partij had hierom gevraagd.
Dit zijn de moeilijkste verkiezingen voor Erdogan in de grootste -en met een begroting van 3,5 miljard euro- rijkste stad van Turkije. Binali Yildirim (63), Erdogans jeugdvriend, politiek zwaargewicht en voormalig premier, was als grote troef naar voren geschoven, maar staat dus op grote achterstand tegen nieuwkomer Ekrem Imamoglu (49). Deze verkiezingen werden gezien als een grote test, niet alleen voor Erdogan maar ook voor wat er nog over is van de Turkse democratie.
Ondanks dat negentig procent van de media in handen is van ondernemers die banden hebben met Erdogan, wist Imamoglu met zijn boodschap van hoop en optimisme de meerderheid van de kiezers te inspireren.
Hij beloofde de 16 miljoen inwoners dat hij een eind zou maken aan de verspilling, vriendjespolitiek en zou werken aan betere collectieve voorzieningen, met name voor de vele armen in de stad. Acht procent van de AKP-kiezers die al die jaren op Erdogan stemden, liep op zondag 31 maart al over naar de centrum-linkse Republikeinse Volkspartij van Imamoglu.
Imamoglu, die de afgelopen vijf jaar burgemeester was van een deelgemeente van Istanboel, won bij die eerste verkiezingen op 31 maart bij een fotofinish met een voorsprong van slechts 13.000 stemmen op een totaal van 8,8 miljoen stemmen. President Erdogan en zijn AK-partij waren geschokt door de eerste nederlaag in 25 jaar in Istanboel en kwamen met allerlei bezwaren.
Yildirim zei dat er stemmen gestolen waren, Erdogan sprak van grootscheepse georganiseerde criminaliteit en wijdverspreide onregelmatigheden, onder meer omdat in een aantal stembureaus de voorzitter van de kiescommissie geen ambtenaar was, zoals vereist.
Onder druk van de AKP noemde de kiesraad dat als belangrijkste reden om de uitslag voor de burgemeesterspost ongeldig te verklaren. Tegen alle logica in bleven alle overige uitslagen voor de overkoepelende gemeenteraad van de metropool Istanboel, alsmede de burgemeestersposten in de deelgemeenten en hun volksvertegenwoordiging, wel overeind. De AKP had tegen de overige uitslagen niet geprotesteerd aangezien die in meerderheid in haar voordeel waren.
AKP-kandidaat Yildirim zei tijdens zijn laatste manifestatie, een dag voor de verkiezingen, dat ‘Istanboel niet door dieven zal worden bestuurd. Dit is het hart van ons land.’ En vice-voorzitter Numan Kurtulmuş zei ‘deze natie zal niet toestaan dat Turkije achteruit wordt geduwd, de AKP zal opnieuw de winnaar zijn’. ,,Wie Istanboel wint, wint Turkije”, zei Erdogan tegen zijn aanhangers in zijn geboortestad waar hij in 1994 zijn politieke loopbaan begon als burgemeester en als de stem van de politieke islam.
MSN 23.06.2019 De oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu heeft na het tellen van ruim 95 procent van de stemmen de burgemeestersverkiezing in Istanbul gewonnen. Volgens het staatspersbureau kreeg Imamoglu 53,75 procent van de stemmen. Zijn tegenstander, voormalig premier Binali Yildirim, behaalde 45,43 procent. Hij heeft zijn nederlaag al toegegeven.
Het was de tweede keer in korte tijd dat de ongeveer 10 miljoen stemgerechtigden een eerste burger kunnen kiezen. Imamoglu van de oppositiepartij CHP won ook deze eerste verkiezingen op 31 maart, maar na een klacht van de AK-partij van president Recep Tayyip Erdogan werd de uitslag nietig verklaard vanwege onregelmatigheden.
NOS 23.06.2019 De burgemeestersverkiezingen in Istanbul zijn gewonnen door oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu. De kandidaat van de zittende AK-partij, Binali Yildirim, heeft nog voor de officiële uitslag toegegeven dat Imamoglu voor staat en hem gefeliciteerd.
Correspondent Lucas Waagmeester spreekt van een historisch verlies voor Erdogans AK-partij.
Met zo’n 99 procent van de stemmen geteld heeft Imamoglu ruim 54 procent van de stemmen, meldt het staatspersbureau Anadolu. Yildirim komt uit op 45 procent van de stemmen. CNN Turk komt uit op soortgelijke cijfers. Ruim 84 procent van de inwoners heeft gestemd.
Correspondent Lucas Waagmeester:
“De AKP is nu zeventien jaar aan de macht in Turkije en heeft nog nooit zo’n nederlaag geleden. Er is nu een leider van de oppositie hier opgestaan die de AKP kan tarten en kiezers weg kan halen. Dat is niet eerder gebeurd in de geschiedenis van de partij, terwijl het steeds moeilijker wordt om oppositie te voeren. Zo’n doorbraak is een heel groot moment.”
“Jullie hebben de wereld laten zien dat Turkije zijn democratie verdedigt”, sprak Imamoglu in zijn overwinningstoespraak. Hij zegt in harmonie met president Erdogan te willen werken “om Istanbul te dienen”. Ook spreekt hij van “een nieuw begin” voor de stad.
Imamoglu won de burgemeestersverkiezingen op 31 maart al, maar de Turkse Kiesraad verklaarde die verkiezingen ongeldig. Volgens de AKP was er sprake van fraude. De Kiesraad schaarde zich nooit achter deze bewering, maar annuleerde de verkiezingsuitslag uiteindelijk om een technische reden; 225 van de 30.000 hoofden van stembureaus waren geen staatsambtenaren, wat wettelijk wel verplicht is.
Het resultaat voor Imamoglu bij deze verkiezingen is veel beter dan bij de ongeldig verklaarde verkiezingen. Toen was het verschil 13.000 stemmen, nu lijkt het verschil bijna 800.000 stemmen te zijn.
‘Wie Istanbul wint, wint Turkije’
Voor de Turkse president Erdogan is het verlies in Istanbul een pijnlijke nederlaag. Hij was zelf ooit burgemeester van de stad. Een bekende uitspraak van hem is: “Wie Istanbul wint, wint Turkije”. Bij de verkiezingen in maart verloor zijn AKP ook al de lokale verkiezingen in Ankara en in een aantal andere grote steden langs de kust.
Erdogan noemde de oppositie al meerdere keren terroristen en verraders. Ook zette hij Imamgolu neer als Gülenist en noemde hij de gehele oppositie “een dolgedraaide minderheid”. Erdogan heeft Imamoglu inmiddels gefeliciteerd.
Lucas Waagmeester
@NOSWaagmeester
Het moment bij CHP waarop Yildirim de nederlaag -onder piepklein voorbehoud- toegeeft.
NU 23.06.2019 Oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu heeft zondag opnieuw de verkiezing voor burgemeester van Istanboel gewonnen. Toen 95 procent van alle stemmen waren geteld, had Imamoglu al een meerderheid van 53,6 procent van de stemmen gehaald en zijn tegenstander 45,4 procent.
Imamoglu werd op 31 maart 2019 al eens verkozen tot burgemeester van de Turkse stad, maar de hoogste kiesraad (YSK) annuleerde toen de verkiezing. De oppositie haalde destijds een voorsprong van 13.000 stemmen, maar zondag bedroeg zijn voorsprong 700.000 stemmen.
Met zijn overwinning maakte Imamoglu een einde aan de machtspositie die de politieke stroming van Erdogan al 25 jaar in Istanboel heeft. Erdogan was ook zelf burgemeester van de stad namens de Refah-partij. De winnaar behoort tot de CHP, een seculiere republikeinse partij.
De tweede, en grootste, stad van het land geldt als het culturele en economische hart van Turkije.
Imamoglu’s concurrent is Binali Yildirim. Yildirim is oud-premier van Turkije en een vertrouweling van president Erdogan. Nadat Imamoglu in Istanboel won tijdens de lokale verkiezingen, sprak de AK-partij van onrechtmatigheden tijdens de stembusgang en maakte bezwaar bij de kiesraad. Erdogan sprak van “georganiseerde fraude”.
De kiesraad kon geen bewijs vinden voor fraude, maar verklaarde de verkiezing toch ongeldig. Dit omdat sommige voorzitters van kieslokalen geen ambtenaren waren, terwijl dat wettelijk verplicht is.
Alleen de verkiezing in Istanboel werd opnieuw gedaan. Andere gemeenteverkiezingen die op 31 maart plaatsvonden, in dezelfde stemlokalen en onder dezelfde omstandigheden, werden wel geldig verklaard.
De stembusgang van zondag is de achtste in Turkije in vijf jaar tijd.
Yildirim en Erdogan feliciteren tegenstander
Yildirim feliciteerde Imamoglu live op televisie en zei dat hij hoopte dat zijn tegenstander de stad goed zal dienen. Dit is de derde burgemeesterverkiezing die Yildirim verliest. Hij was in 2014 namens de AK-partij deelnemer in Izmir.
Imamoglu spreekt van een “nieuwe pagina” voor Istanboel. “Deze nieuwe pagina zal rechtvaardigheid, gelijkheid en liefde hebben.”
President Erdogan heeft de oppositie via Twitter gefeliciteerd met de ‘informele uitslagen’. “De nationale wil is vandaag opnieuw bekendgemaakt”, aldus de president.
NU 22.06.2019 Op zondag wordt de verkiezing voor burgemeester van Istanboel overgedaan. Bij lokale verkiezingen van 31 maart kwam oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu als winnaar uit de bus, waarmee er na 25 jaar een einde kwam aan het bestuur van het politieke kamp van president Recep Tayyip Erdogan in de stad. De hoogste kiesraad (YSK) van Turkije annuleerde de verkiezing echter.
Imamoglu neemt het op zondag net als in maart op tegen Binali Yildirim, de oud-premier van Turkije en vertrouweling van de president. De afgelopen weken stonden daarom andermaal in teken van campagnevoering, met als hoogtepunt het eerste televisiedebat in Turkije in zeventien jaar tijd.
In dat debat kwamen de kandidaten onder meer te spreken over de geannuleerde verkiezing van 31 maart. Volgens Erdogan en zijn partij was er sprake van fraude, vals spel en zelfs diefstal. Daar was volgens de YSK geen sprake van. De kiesraad oordeelde dat de verkiezingen over moesten omdat sommige voorzitters van kieslokalen geen ambtenaren waren, zoals de wet voorschrijft.
Niet alle rechters van de YSK, onder wie de voorzitter van de raad, waren het met die beslissing eens. Immers, de parlements- en presidentsverkiezingen van vorig jaar waren op dezelfde manier gehouden.
‘Strijd voor behoud van democratie’
Bovendien wordt alleen de verkiezing die de AKP van Erdogan verloor opnieuw gedaan, terwijl de verkiezingen voor gemeenteraden en lokale burgemeesters die in maart op dezelfde dag, in dezelfde stemlokalen en onder dezelfde omstandigheden plaatshadden, wel geldig verklaard werden.
Volgens Imamoglu symboliseert de stembusgang van zondag dan ook een strijd voor het behoud van de democratie. Yildirim verdedigde zich tijdens het debat door te stellen dat zijn partij met het verzet tegen de uitslag van 31 maart simpelweg het beste wil voor de inwoners van Istanboel, de grootste stad van Turkije en de economische motor van het land.
Een miljoen Turken keken op 16 juni naar het televisiedebat. (Foto: Burak Kaya/Getty Images)
‘Oppositiekandidaat is onrecht aangedaan’
Volgens Emre Kizilkaya, Knight Visiting Nieman Fellow aan de Harvard-universiteit, zal het gevoel dat de oppositiekandidaat onrecht is aangedaan van doorslaggevend belang zijn.
“Uit de recentste peilingen blijkt dat een groot deel van de inwoners van Istanboel het overdoen van de verkiezingen ziet als vorm van onrecht jegens oppositiekandidaat Imamoglu, wiens mandaat met een politieke beslissing is afgenomen. Dit zie je terug in de groeiende steun voor de kandidaat”, aldus Kizilkaya.
Het geluid van een tweede overwinning van Imamoglu zal volgens hem dan ook nog lang naklinken en mogelijk grote gevolgen hebben op de lange termijn.
“Als hij opnieuw wint, dan zal het regime inzien dat het ongeldig laten verklaren van verkiezingen niet de beste strategie is om een mogelijke kandidaat voor het presidentschap in 2023 af te stoppen.”
Oppositiekandidaat Imamoglu te midden van aanhangers en pers. (Foto: ANP)
Alle ruimte voor de oud-premier
Yildirim kreeg in aanloop naar de stembusgang van aanstaande zondag meer ruimte van Erdogan, die in maart meerdere campagnespeeches per dag hield en zijn kandidaat volledig overschaduwde. Analisten spraken dan ook van een andere tactiek, aangezien de polariserende teksten van de president meer kwaad dan goed hadden gedaan, zo was de lezing.
Het ging niet langer over de “overlevingsstrijd van Turkije”, maar over het creëren van banen en lastenverlichting voor de inwoners van Istanboel.
Pas afgelopen week, mogelijk naar aanleiding van weinig hoopgevende peilingen, mengde Erdogan zich weer op karakteristieke wijze in de strijd door te zeggen dat het lot van de stad niet in handen gelaten mocht worden van wat hij de “losgeslagen minderheid” noemde.
Erdogan trok afgelopen week fel van leer tegen de oppositie. (Foto: AFP)
Oppositiekandidaat voorop in de peilingen
De oppositiekandidaat kan volgens de recentste peiling van bureau Konda rekenen op 49 procent van de stemmen, zijn tegenstrever Yildirim op 40,9 procent van de stemmen. Dat zou voor Imamoglu een flinke winst ten opzichte van de vorige stembusgang betekenen, toen hij na verschillende hertellingen met een voorsprong van ongeveer dertienduizend stemmen tot winnaar werd uitgeroepen.
Ceren Kumbasar, campagnestrateeg van CHP-burgemeester Turan Hancerli van de deelgemeente Avcilar in Istanboel, rekent ook ditmaal op winst van de oppositiekandidaat. “Imamoglu is een kandidaat die de mensen hoop geeft, getuige ook zijn campagneslogan ‘Her Sey Çok Güzel Olacak‘ (alles komt goed).”
Ook het feit dat hij ver van het polariserende taalgebruik van Erdogan blijft, spreekt in het voordeel van de kandidaat, aldus Kumbasar. “Hij heeft verschillende mensen, groepen en partijen letterlijk en figuurlijk bij elkaar gebracht.”
Imamoglu en Yildirim hebben een onderonsje. (Foto: Takvim Photo)
‘Niet te vroeg juichen’
Toch wil Kumbasar niet te vroeg juichen: “De partij van Erdogan heeft de meerderheid in de gemeenteraad en zij kunnen de plannen van Imamoglu, indien verkozen, in verregaande mate dwarsbomen.”
Kizilkaya deelt die mening, maar geeft aan dat er voor Erdogan en zijn partij risico’s kleven aan een dergelijke koers.
“Erdogan en de zijnen zullen er alles aan doen om Imamoglu in diskrediet te brengen. Als ook dat niet lukt, dan zal de achterliggende periode de geschiedenisboeken in gaan als het begin van het einde van Ergodan.”
NU 22.06.2019 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft in de aanloop naar de burgemeestersverkiezing op zondag in Istanboel hard uitgehaald naar de oppositie. Hij zei donderdag dat de onafhankelijkheid van het land op het spel staat en beschuldigde Ekrem Imamoglu, die namens oppositiepartij CHP de vorige verkiezingen won, van samenwerken met coupplegers.
Istanboel is zondag het decor van een opvallend politiek schouwspel. Erdogans partij hoopt zich te revancheren voor de nederlaag die het leed bij de lokale verkiezingen van 31 maart, toen Imamoglu met een verschil van zestienduizend stemmen Binali Yildirim, de afgevaardigde van Erdogans partij AKP, versloeg.
Het betekende dat het commerciële centrum van Turkije voor het eerst in 25 jaar niet in handen zou zijn van de AK-partij. Erdogan zelf was in de jaren negentig nog burgemeester van Istanboel. Naast Istanboel verloor de AKP onder andere ook in hoofdstad Ankara.
Zijn partij liet het er niet bij zitten en vroeg talloze hertellingen van de stemmen in Istanboel aan, die stuk voor stuk (deels) werden afgewezen. Volgens Erdogan vonden tijdens de verkiezingen “georganiseerde misdaden” plaats.
Turken massaal de straat op na verlies partij Erdogan
‘Onbevoegde waarnemers in stemlokalen’
Op 6 mei ging de Turkse kiesraad alsnog overstag en werden nieuwe burgemeestersverkiezingen uitgeschreven, ondanks dat Imamoglu al geïnstalleerd was als nieuwe burgemeester van de stad. Er zouden onbevoegde waarnemers in de stemlokalen hebben gezeten, een voorwaarde om verkiezingen wettig te laten verlopen.
De oppositie noemt het besluit “niet rechtmatig en legitiem” en geeft aan dat de verkiezingen laten zien dat het land een dictatuur is geworden. De CHP gaf echter al snel aan de nieuwe race niet te willen boycotten.
Elsevier 20.06.2019 Bij de nieuwe verkiezingen van zondag krijgen de inwoners van de Turkse stad Istanbul de kans om een (kleine) stap te zetten in de richting van een democratie. Want dat is hard nodig om een einde te maken aan de politieke en economische impasse onder alleenheerser Erdogan, schrijft Gürkan Çelik.
Opnieuw raakt Turkije verzeild in politieke en economische turbulentie. Dit zijn de feiten: de inflatie is inmiddels gestegen tot rond de 20 procent, een even hoog percentage als de werkloosheid. De buitenlandse schuld blijft toenemen en telt nu op tot 394 miljard euro. Dat was 112 miljard euro in 2002 toen Recep Tayyip Erdogan en zijn Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) de regie over het land overnamen.
En tot slot: de afgelopen twaalf maanden heeft de Turkse lira circa 40 procent van zijn waarde verloren tegen de sterke euro en dollar. Vooral dat laatste baart importeurs en exporteurs grote zorgen. De politieke onrust jaagt niet alleen mensen weg, maar ook het kapitaal.
Gürkan Çelik. Hij is publicist, opleider, onderwijs- en ondernemerscoach.
Ook is hij de auteur Turkey in Transition (2019).
Wat is er aan de hand?
Corruptieschandalen rond Erdogan, zijn drie ministers en hun zonen
Laten we eerst kijken naar de Turkse politiek. Want de politieke en economische crises in Turkije zijn onderling afhankelijk en beïnvloeden elkaar sterk. Volgens waarnemers hadden in Turkije afgelopen jaren drie ‘coups’ plaats. De eerste was in 2014 vlak nadat corruptieschandalen rondom Erdogan, zijn drie ministers en hun zonen aan het licht kwamen.
Honderden politiemensen die een grote operatie tegen corruptie uitvoerden, zijn toen ontslagen en in de gevangenis beland. De tweede ‘coup’ had plaats in de zomer van 2016 toen een groep binnen het Turkse leger in opstand kwam. Daarbij kwamen 248 burgers om. Wie wil weten wat er in de nasleep van deze couppoging in Turkije is gebeurd, hoeft alleen maar naar de website TurkeyPurge.com te gaan.
Scholen en universiteiten, charitatieve instellingen, televisiezenders en mediabedrijven zijn geconfisqueerd. Functionarissen onder wie rechters en openbare aanklagers, legerofficieren, politiemensen, leraren, academici en journalisten, zijn massaal opgepakt, ontslagen of vervolgd als terroristen en landverraders wegens vermeende betrokkenheid bij de couppoging.
De derde coup: verkiezingen Istanbul die opnieuw moeten
En dan de derde ‘coup’. Die had recentelijk plaats, vlak na het verlies van Erdogans AKP bij de gemeentelijke verkiezingen van 31 maart in Istanbul. Niet Erdogans kandidaat oud-premier Binali Yildirim werd tot burgemeester van de miljoenenstad gekozen, maar Ekrem Imamoglu van de oppositie. Erdogan en zijn AKP waren van oordeel dat er onregelmatigheden waren geweest bij de stembussen en eisten vernietiging van de uitslag.
Na drie weken nadenken stelde de Turkse Hoge Kiesraad hen in het gelijk en beval dat de verkiezingen over moeten. Dat gebeurt zondag 23 juni. Het lijkt erop dat Imamoglu weer gaat winnen van Yildirim in Istanbul, waar ruim 30 procent van de Turkse economie zich afspeelt. Gaat Istanbul opnieuw laten zien hoe de vlag erbij hangt?
Erdogan wil alleenheerser blijven
Eén ding staat vast, Erdogan wil alleenheerser van Turkije blijven. Maar het Turkse volk lijdt onder dit alles. Volgens de cijfers van het Turkse statistiekbureau TUIK is de koopkracht per hoofd van de bevolking gedaald van 10.980 euro in 2013 naar 8.476 euro in 2018. Het verlies van vertrouwen in de Turkse politiek heeft gevolgen voor het buitenlandse en binnenlandse kapitaal. ‘Geld houdt van veilige havens.’
Turkse investeerders zoeken nu veilige landen. Zij geven de voorkeur aan de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Nederland, Luxemburg, Malta, Nieuw-Zeeland en Canada. Politiek en economisch onrustige landen als Venezuela, Turkije en Argentinië verloren meer dan 20 procent van hun rijkdom tussen 2017 en 2018, met Turkije op de tweede plaats: 23 procent.
Kortom, de Turkse economie valt niet te redden met Erdogan. De enige uitweg om Turkije uit deze politieke en economische impasse te halen, zijn eerlijke verkiezingen. Het volk is weer aan zet om een stap, zij het een kleine, in de richting van een democratie te maken.
NU 20.06.2019 Een Turkse rechtbank heeft zeventien Turkse topmilitairen donderdag veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor hun rol bij de mislukte staatsgreep in 2016.
De militairen zijn schuldig bevonden aan het overtreden van de Turkse grondwet, de dood van 251 mensen die omkwamen tijdens de mislukte staatsgreep, evenals een poging om de Turkse president Recep Tayyip Erdogan om het leven te brengen.
Onder de veroordeelden zijn ex-luchtmachtchef Akin Öztürk en en Mehmet Disli, de broer van de voormalige parlementariër Saban Disli, die sinds september de ambassadeur van Turkije in Nederland is. Zij worden samen met de andere militairen van luchtmachtbasis Akinci gezien als de leider achter de opstand.
De hoofdverantwoordelijke voor de couppoging is volgens Turkije echter de moslimgeestelijke en -geleerde leider Fethullah Gülen. Gülen, die al sinds 1999 in de Verenigde Staten woont, ontkent daarentegen iedere betrokkenheid.
Gülen was ooit politieke bondgenoot van Erdogan
Gülen was ooit met zijn brede actieve aanhang een politieke bondgenoot van betekenis voor Erdogan, maar de twee kregen in 2013 ruzie. Erdogan zei toen al dat Gülen bezig was om met zijn aanhang “een staat in een staat” te organiseren.
Meer dan twintigduizend mensen zijn sinds 2016 veroordeeld voor hun rol bij de couppoging. Daarnaast zijn 31.000 mensen sindsdien ontslagen bij de politie, 15.000 bij het leger en 4.000 bij de rechterlijke macht, zei Erdogan in april.
MSN 13.06.2019 De SP’er die vastzit in Turkije, Murat Memis, wordt ervan verdacht dat hij propaganda maakt voor een terroristische organisatie. “Op basis van mijn tweets komen ze in de tenlastelegging ook tot de conclusie dat ik lid ben van de PKK.”
Dat zegt Memis tegen de Volkskrant. Hij benadrukt in de krant dat hij elke vorm van geweld en terrorisme afwijst. Hij noemt het ‘pijnlijk’ dat hij wordt beschuldigd van terrorisme. Hij zegt dat hij zich altijd met hart en ziel heeft ingezet voor vrede en democratie.
Memis is fractievoorzitter van de SP in Eindhoven. Hij wordt al een maand vastgehouden in Turkije. Hij werd opgepakt in Antalya en zat vier dagen in een cel. Nu zit Memis bij familie in Diyarbakir en mag hij het land niet uit.
Opgewacht door drie agenten
Aan de Volkskrant vertelt de 30-jarige Memis dat hij gearresteerd werd toen hij in een restaurant zat. “We hadden vis besteld.” Rond 20.00 uur kwam een ober die vroeg of hij ‘een minuutje mee kon komen’. Memis werd opgewacht door drie agenten van de afdeling terreurbestrijding.
De SP’er zegt dat hij hart heeft voor de ‘Koerdische zaak’ en vertelt dat hij als kind de ‘zware strijd’ van 1993 in Oost-Turkije heeft meegemaakt. Militairen, op zoek naar zijn vader, sleepten zijn oma aan haar haren door de straten. Memis werd geslagen. Het gezin vluchtte naar de stad, later werd het dorp platgebrand, zo schrijft de krant.
Consulaire bijstand
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken liet eerder deze week weten dat hij de situatie ‘met grote zorg’ volgt. Hij zei dat zijn ministerie vanaf het begin bij de zaak betrokken is. “We hebben consulaire bijstand aangeboden aan de heer Memis. De zaak is voor de rechter en die moet nu een oordeel vellen.”
Elsevier 13.06.2019Een Eindhovens gemeenteraadslid mag Turkije al weken niet verlaten. De 31-jarige Murat Memis wordt daar verdacht van terroristische activiteiten. Volgens Turkije zou de SP’er banden hebben met de Koerdische PKK.
Memis is op 30 april gearresteerd in een restaurant in Antalya. Daarbij is zijn paspoort ingenomen. De SP’er was twee dagen eerder met zijn familie in de Turkse badplaats aangekomen. Zij zijn inmiddels terug in Nederland.
Diplomatie had geen effect
Nederland hield de arrestatie van Memis en het verbod om terug naar Nederland te keren weken stil. Volgens een verklaring van de Eindhovense burgemeester John Jorritsma was dat een bewuste keuze: ‘Lange tijd hebben we gehoopt dat diplomatieke druk ervoor zou zorgen dat de heer Memis zou terugkeren naar Nederland.’
De burgemeester vreesde dat ‘voortijdige publicatie over deze kwestie zijn zaak geen goed zou doen’. Toch lijkt het erop dat de Nederlandse diplomatie weinig effect heeft gehad: op 2 juli moet Memis voor de Turkse rechter verschijnen. Tot die tijd verblijft hij bij familie in Turkije.
In een interview in het Eindhovens Dagblad zegt Memis dat hij niet verwacht dat hij meteen wordt veroordeeld. Hij zegt dat hij ‘hartstikke dom is geweest’ en niet naar Turkije had moeten gaan.
Banden met PKK
De reden van zijn arrestatie zou vermeende banden met de PKK zijn. Die beweging is door de Europese Unie aangemerkt als terroristische organisatie. Zij strijden voor een onafhankelijk Koerdistan in het zuidoosten van Turkije. Op Twitter zou Memis door retweets, het herhalen van een bericht van een andere twitteraar, steun voor die beweging hebben uitgedragen. Memis heeft zijn eigen Twitteraccount inmiddels verwijderd.
Na de arrestatie van Memis heeft Nederland het reisadvies voor Turkije aangepast. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken kan de Turkse overheid personen ‘vervolgen voor uitingen die buiten Turkije zijn gedaan, ook op sociale media’.
Vaker Nederlanders vast in Turkije
Die waarschuwing kwam niet alleen voor Memis te laat. Turkije heeft de afgelopen jaren vaker Nederlanders gearresteerd en het land uitgezet, onder meer vanwege uitlatingen op sociale media.
In 2015 werd de journalist Fréderike Geerdink opgepakt en Turkije uitgezet. Een jaar later was het opnieuw raak toen columnist Ebru Umar tweeënhalve week vastzat in het land. Zij had via Twitter kritiek geuit op de Turkse president Recep Tayyip Erdogan.
Vlak voor de arrestatie van Umar riep het Turkse consulaat in Rotterdam op om ‘beledigers’ van de Turkse president te melden. Het consulaat verzocht om naast de beledigingen ook de namen, e-mail of sociale media-gegevens door te spelen. Die oproep werd toen gezien als het bewijs van de ‘lange arm’ van Turkije.
Reacties op sociale media
Onder Nederlanders van Turkse afkomst werd juichend gereageerd op de arrestatie van Umar. Ook bij de arrestatie van gemeenteraadslid Memis zijn die berichten op Twitter te vinden. Zo stelt Claudia Ben Salah dat ‘als je openlijk de PKK steunt’ je in een cel hoort.
wilco boom@WilcoBoom
·
Op voorstel van SP-Kamerlid @SadetKarabulut nam de TK vandaag een motie aan waarin werd aangedrongen op inspanningen voor de vrijlating van politieke gevangenen in Turkije. Hier de uitslag.
Claudia Schrijft@ClaudiaBenSalah
Karabulut wil dat Nederland zich inspant om PKK terroristen in Turkije vrij te krijgen. Zoals Murat Memis. Sorry er zitten wel degelijk mensen ten onrechte vast maar als je openlijk de PKK steunt hoor je in de cel, net als wanneer je IS steunt 2
Een ander reageert ‘nul medelijden’ te hebben met Memis.
Tante Fa⚘ma@TurkseTulp
·
Rot op. Ik ben van harte welkom.
Lizbeth.von.nimwegen@Lizzivnimwegen
Antwoorden op @TurkseTulp
Hmm, je kan vluchten, maar waarheen? Mocht meneer Erdogan de tijd hebben dan gaat hij misschien je timeline doorspitten, dus weet je het zeker? Engeland? Ook Frankrijk is leuk, maar daar wonen die fransen, Maar niet getreurd, je kan altijd nog naar Belgie? https://www.songteksten.nl/songteksten/75136/het-goede-doel/belgië.htm …
Tante Fa⚘ma@TurkseTulp
En echt rot op. Als je PKK niet terroristisch vindt, zoals de vader van Murat Memis, dan heb ik 0 medelijden. Dáár ligt voor mij de grens. In alle andere gevallen, jesuis ik wel mee…nou ja behalve voor Ebru dan. 6
‘Murat moet vrij,’ schreef SP-leider Lilian Marijnissen dinsdag op Twitter. ‘Turkije heeft niets te maken met wat een in Nederland gekozen volksvertegenwoordiger in Nederland zegt of doet.’
Telegraaf 12.06.2019 De Tweede Kamer wil nog voor begin juli in debat over de fractievoorzitter van de Eindhovense SP-fractie, die sinds eind april Turkije niet uit mag. Een verzoek hiertoe werd door vrijwel alle partijen gesteund.
Murat Memis werd op 30 april opgepakt in Turkije, waar hij met zijn familie op vakantie was. Hij zat korte tijd in een politiecel, maar mag nog altijd het land niet uit. Turkije verdenkt hem van banden met de Koerdische PKK, een organisatie die op de Europese lijst van terreurbewegingen staat.
De verdenking zou te maken hebben met kritische berichten over de Turkse regering die de SP’er op sociale media heeft gedeeld. Memis moet binnenkort voor de rechter verschijnen.
Buitenlandse Zaken liet dinsdag weten dat Memis een uitreisverbod is opgelegd. „De ambassade houdt contact met hem en verleent bijstand waar nodig en mogelijk. Nederland kan zich niet mengen in de rechtsgang, maar vraagt regelmatig aandacht van de Turkse autoriteiten voor dergelijke zaken”, aldus een woordvoerder.
BB 11.06.2019 Fractievoorzitter Murat Memis van de SP in Eindhoven mag Turkije niet uit. Volgens de Eindhovense burgemeester John Jorritsma werd Memis op 30 april in Turkije opgepakt tijdens een vakantie met zijn familie. Hij zat korte tijd in een politiecel, maar inmiddels is hij daaruit vrijgelaten. Wel is zijn Nederlandse paspoort ingenomen wegens betrokkenheid met ‘de Koerdische zaak’, aldus de burgemeester dinsdagavond tijdens de aanvang van een raadsvergadering.
Voor de rechter
Turkije verdenkt Memis van het lidmaatschap van een verboden organisatie, de PKK. Volgens Turkije is dat een terroristische organisatie. Binnenkort moet Memis voor een Turkse rechter verschijnen. Zijn familie is inmiddels weer thuis. Jorritsma wil zich verder niet uitlaten over de aanhouding van Memis. ‘Dat laat ik aan het ministerie van Buitenlandse Zaken die zich tot op het hoogste niveau intensief met de zaak bemoeit.’
Diplomatieke druk
Jorritsma vertelde de gemeenteraad dat hij zich vanaf het begin met de zaak heeft beziggehouden, in nauw overleg met het ministerie, de minister van Buitenlandse Zaken, de directeur consulaire zaken en met de Nederlandse ambassadeur in Turkije. ‘Ook ben ik nauw opgetrokken met de SP op landelijk en lokaal niveau, en heb contact onderhouden met de familie en met Murat zelf’, zei hij. ‘Lange tijd hebben we gehoopt dat diplomatieke druk ervoor zou zorgen dat de heer Memis zou terugkeren naar Nederland.’
Hereniging
‘In samenspraak met diverse partijen doen we er alles aan om Murat Memis, als Nederlands staatsburger, terug te krijgen in ons land om hem met zijn familie en vrienden te herenigen. Om zijn belangen niet te schaden ga ik verder niet in op deze zaak.’
Niet mengen in rechtsgang
Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat Memis een uitreisverbod heeft. ‘De ambassade houdt contact met hem en verleent bijstand waar nodig en mogelijk. Nederland kan zich niet mengen in de rechtsgang, maar vraagt regelmatig aandacht van de Turkse autoriteiten voor dergelijke zaken’, aldus een woordvoerder. (ANP)
NOS 11.06.2019 De fractievoorzitter van de SP in de gemeenteraad van Eindhoven wordt vastgehouden in Turkije. Murat Memis is ruim een maand geleden opgepakt in Antalya. Na vier dagen in de cel mocht hij gaan, maar hij mag Turkije niet uit in afwachting van een proces.
Burgemeester Jorritsma van Eindhoven heeft vanavond de gemeenteraad ingelicht. Het SP-raadslid wordt verdacht van lidmaatschap van de PKK, activiteiten voor de Europese tak van de PKK en het maken van propaganda voor een terroristische organisatie, maar een formele aanklacht is er nog niet. De PKK, die strijdt voor meer Koerdische autonomie, wordt door Turkije, de Europese Unie en de VS beschouwd als een terroristische organisatie.
Memis, die van Koerdische afkomst is, landde op 28 april in Antalya voor zaken; hij is eigenaar van een champignonkwekerij in Brabant. Twee dagen later werd hij in een restaurant in Antalya aangehouden.
Het nieuws is dus bijna zes weken stilgehouden. Dat komt, zegt burgemeester Jorritsma van Eindhoven, omdat ervoor gekozen is Memis “geen grotere status te geven dan hem toekomt”. Jorritsma omschrijft hem als “een geacht en gerespecteerd raadslid in deze stad, maar niet behorend tot de kern van de SP landelijk”. De bedoeling was dus om te voorkomen dat Memis verder in de problemen zou raken.
Burgemeester Jorritsma vertelt waarom hij pas weken na Memis’ arrestatie de gemeenteraad inlicht:
‘We wilden hem geen grotere status geven dan hem toekomt’
Een verzoek van hem aan de politie om contact op te nemen met de Nederlandse ambassade in Ankara werd aanvankelijk genegeerd. Memis is naar eigen zeggen meerdere keren verhoord zonder aanwezigheid van een advocaat, wat overigens vaker gebeurt in Turkije.
Nadat hij zelf contact kon leggen met de Nederlandse vertegenwoordiging in Turkije, kreeg Memis een advocaat toegewezen. Inmiddels is hij in de stad Diyarbakir in Zuidoost-Turkije, waar hij wacht op het vervolg van zijn zaak.
‘Rekruteren in Europa’
Correspondent Lucas Waagmeester heeft de tenlastelegging tegen Memis ingezien. Het viel op dat als bewijsvoering voornamelijk berichten op sociale media worden aangevoerd, zoals retweets van Memis van Koerdische activisten in Europa.
Ook zijn er posts waaruit blijkt dat hij zelf op bijeenkomsten van Koerden aanwezig is geweest en zijn er op beelden vlaggen van de Syrisch-Koerdische militie YPG te zien, die door Turkije wordt bestreden.
Memis wordt ervan beschuldigd dat hij actief is in het “rekruteren in Europa”. Onduidelijk is wat dit inhoudt en er is ook geen ondersteunend bewijs. Ook wordt gesteld dat hij lid is van een “Koerdisch centrum”, dat wordt evenmin nader omschreven.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat Memis bijstand krijgt “waar nodig en mogelijk”. Gevraagd of hij gelooft in een eerlijke rechtsgang in Turkije, zegt minister Blok: “We volgen dat niet voor niets heel kritisch. We hebben voorbeelden gezien waar dat niet het geval was, maar we moeten natuurlijk in ieder specifiek geval beoordelen of dat wel of niet zo is.” Behalve Memis zijn er nog ruim tien andere Turkse Nederlanders die worden vastgehouden in Turkije in afwachting van hun proces.
Murat Memis is geboren in Turkije en op zijn 11e met familie naar Nederland gekomen. Hij is bezig aan zijn tweede periode als raadslid in Eindhoven en daar sinds 2014 fractievoorzitter. Hij is ook lid van de landelijke partijraad van de SP.
AD 11.06.2019 Fractievoorzitter Murat Memis van de SP in Eindhoven wordt vastgehouden in Turkije. Het land verdenkt hem van het lidmaatschap van een verboden organisatie, de PKK.
de Eindhovense burgemeester John Jorritsma werd hij op 30 april in Turkije opgepakt tijdens een vakantie met zijn familie. Hij zat vier dagen in een politiecel, maar inmiddels is hij daaruit vrijgelaten. Wel is zijn Nederlandse paspoort ingenomen wegens betrokkenheid met ,,de Koerdische zaak”, aldus de burgemeester vanavond tijdens de aanvang van een raadsvergadering.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat Memis een uitreisverbod heeft. Hij mag Turkije niet uit in afwachting van een proces. ,,De ambassade houdt contact met hem en verleent bijstand waar nodig en mogelijk. Nederland kan zich niet mengen in de rechtsgang, maar vraagt regelmatig aandacht van de Turkse autoriteiten voor dergelijke zaken”, aldus een woordvoerder. Door het uitreisverbod wordt Memis beperkt in zijn bewegingsvrijheid en kan hij zijn democratische plichten, als gekozen volksvertegenwoordiger in de raad ook niet nakomen.
Terroristische organisatie
Volgens Turkije is de PKK een terroristische organisatie. Ook de Europese Unie en de VS beschouwen de PKK, die strijdt voor meer Koerdische autonomie, als een terroristische organisatie. Binnenkort moet Memis voor een Turkse rechter verschijnen.
Zijn familie is inmiddels weer thuis. De familie verwijst voor een reactie naar de burgemeester vanwege de veiligheid van Murat, zegt zijn broer Volkan. Volkan is ook actief in Eindhoven voor D66 als commissielid. De familie is bang dat ze het proces van terugkeer in gevaar brengt als ze reageert in de pers. Wel laat Volkan weten dat Murat het naar omstandigheden goed maakt. Ze zijn allen vreselijk geschrokken.
Jorritsma wil zich verder niet uitlaten over de aanhouding van Memis. ,,Dat laat ik aan het ministerie van Buitenlandse Zaken die zich tot op het hoogste niveau intensief met de zaak bemoeit.” De burgemeester zegt dat hij zich vanaf het allereerste begin met de zaak heeft beziggehouden. ,,In nauw overleg met het ministerie van Buitenlandse Zaken, zowel met de minister, de directeur consulaire zaken en met de Nederlandse ambassadeur in Turkije. Ook ben ik nauw opgetrokken met de SP op landelijk en lokaal niveau, en heb ik contact onderhouden met de familie. En met Murat zelf.”
Fractievoorzitter Lilian Marijnissen heeft gereageerd op de kwestie van de Eindhovense SP-fractievoorzitter Murat Memis. ‘Murat moet vrij!’ twittert Marijnissen, die toevoegt dat Turkije niets te maken heeft met wat een Nederlandse volksvertegenwoordiger zegt of doet. Volgens de SP wordt Memis beschuldigd van ‘zaken die in een goed functionerende rechtstaat onder de vrijheid van meningsuiting vallen. Het zouden onder meer uitingen zijn op sociale media, bijvoorbeeld over de strijd tegen Islamitische Staat’.
Jannie Visscher, vice-fractievoorzitter, noemt het verschrikkelijk. ,,Murat is in de verkeerde film terechtgekomen,” zegt ze, enigszins aangedaan.
Diplomatieke druk
De afgelopen maand was er de hoop dat diplomatieke druk zou helpen om Memis terug te laten keren naar Nederland. ,,Voortijdige publicatie over deze kwestie zou zijn zaak geen goeddoen”, zegt de burgemeester. ,,Dat was tot nu toe de inzet van BuZa, de SP en gemeente.”
In de verklaring van Jorritsma laat hij weten dat inmiddels al veel mensen weten van Memis zijn vrijheidsbeperking in Turkije en Nederland. Daarom licht hij nu de gemeenteraad in om te laten weten dat Memis momenteel zijn werk niet naar behoren kan doen.
Tot slot laat Jorritsma weten dat samen met diverse partijen er alles aan gedaan wordt om Murat Memis, als Nederlands staatsburger, terug te krijgen naar Nederland om hem met zijn familie en vrienden te herenigen. Verder gaat de burgemeester niet in op de zaak.
Champignonkweker
Memis is van Koerdische afkomst en landde op 28 april in Antalya voor zaken. Hij is eigenaar van een champignonkwekerij in Brabant. Hij werd twee dagen later in een restaurant in Antalya aangehouden. Online wekte Memis de indruk nog gewoon in Eindhoven te zijn.
Het bruidspaar met de Turkse president Erdogan en zijn vrouw Emine Reuters
NOS 08.06.2019 Een ceremonie in het Four Seasons Hotel, een trouwjurk van bijna 80.000 euro, bekende bruiloftsgasten en een forse donatie aan het goede doel. Het is alles wat je verwacht van een huwelijk tussen een profvoetballer en een model. Maar gewapende mannen bij de ingang en een scherpschutter op het dak? Dat zie je niet vaak.
De beveiliging bij de huwelijksceremonie van Arsenal-speler Mesut Özil (30) en voormalig Miss Turkije Amine Gülse (26), gisteravond langs de oevers van de Bosporus in Istanbul, was niet zozeer voor bruid en bruidegom. Tussen de gasten, waaronder veel bekende voetballers waarmee Özil in het Duitse nationale elftal speelde, liep één wel heel opvallende genodigde: de Turkse president Erdogan.
Op verzoek van de stervoetballer (die opgroeide in het Duitse Gelsenkirchen) trad Erdogan op als getuige bij het huwelijk. De Turkse president bezoekt vaker bruiloften van nationale beroemdheden.
Ook de Turkse kustwacht werd ingeschakeld om de bruiloft te beveiligenReuters
In Duitsland is men niet enthousiast over Özil’s bijzondere getuige. Zeker niet omdat de speler vorig jaar in opspraak kwam door vlak voor het WK voetbal met de Turkse president op de foto te gaan. De heftige reacties die hij op de foto’s kreeg noemde Özil “racistisch en oneerbiedig”.
Mesut Özil met president Erdogan voorafgaand aan het WK in 2018EPA
Nadat titelverdediger Duitsland in de eerste ronde van het WK was uitgeschakeld, werd de kritiek op de voetballer alleen maar erger. Door de publiciteitsstorm besloot hij om zich niet meer beschikbaar te stellen voor het Duitse elftal. “Ik ben een Duitser als we winnen, maar een immigrant als we verliezen”, luidde zijn reactie.
Özil maakte overigens in maart al bekend dat Erdogan zijn getuige zou worden. De hoogste assistent van bondskanselier Angela Merkel, Helge Braun, zei toen tegen dagblad Bild dat de beslissing haar “bedroefd” maakte.
Özil plaatste onderstaande trouwfoto op zijn Instagram-pagina. Bruid Amine draagt een jurk van de Libanese ontwerper Zuhair Murad.
AD 07.06.2019 Denk-Kamerlid Selçuk Öztürk heeft bij de politie aangifte gedaan van bedreigingen die volgden op zijn clash, gisteren tijdens het Turkijedebat in de Tweede Kamer, met Kamervoorzitter Khadija Arib en verschillende Kamerleden. Öztürk kreeg op sociale media onder meer het bericht ‘afschieten die gast’. En dat gaat volgens hem een stap te ver.
Öztürk, die zijn aangifte vanavond bekend maakte op Twitter, kwam gisteren in eerste instantie in aanvaring met Kamervoorzitter Khadija Arib. Die greep in nadat hij SP-Kamerlid Sadet Karabulut beschuldigde van het steunen van een terroristische organisatie en ontnam hem het woord. Volgens Denk heeft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid na de bedreigingen aangegeven extra alert te zullen zijn.
Het liep tijdens het debat mis toen het over de mensenrechtensituatie in Turkije ging. Karabulut vroeg Öztürk of hij naast meer economische betrekkingen met het land ook meer aandacht wil voor de mensenrechtensituatie. Daar ging Öztürk niet concreet op in, maar in de verhitte discussie die volgde betichtte hij Karabulut van steun aan de Koerdische PKK, die op de Europese lijst van terreurorganisaties staat.
Dat wekte de woede van de Kamer, die hem omriep met bewijzen te komen of zijn beschuldiging terug te nemen. GroenLinks-Kamerlid Bram van Ojik verweet Öztürk ‘heel veel mist’ te creëren en ‘een idiote tegenaanval te lanceren’.
Regels
Het Denk-Kamerlid verweet daarop Arib niet op te treden wanneer dat gebeurt, maar wel wanneer hij zelf terugslaat. ,,Als het debat terugkaatst, is het niet leuk meer.’’ Dat liet Arib zich niet zeggen. ,,Een beetje respect voor dit huis en de regels die we met elkaar hebben afgesproken. U hoeft geen respect voor mij te hebben, maar wel voor de functie. Stop met allerlei dingen tussendoor naar mij te roepen, stop ermee.’’
Denk-partijleider Tunahan Kuzu heeft woedend gereageerd op het incident. Hij verwijt Arib een wrok te koesteren jegens Denk, waardoor ze niet onafhankelijk meer zou kunnen optreden. Ook verwijt hij VVD-Kamerlid Sven Koopmans, die zich fel uitsprak over de beschuldigingen aan het adres van Karabulut, hypocrisie. ‘Je had vast een 10 voor de VVD-masterclass liegen’, bijt hij hem toe.
NOS 06.06.2019 Kamerlid Öztürk van Denk heeft opnieuw voor opschudding gezorgd in de Tweede Kamer. Vanmorgen haalde hij zich de woede van collega-parlementariërs en voorzitter Arib op de hals door SP-Kamerlid Karabulut te beschuldigen van steun aan een terroristische organisatie.
Dat gebeurde tijdens een debat over Turkije. Öztürk pleitte daar voor een verbetering van de relatie van Nederland met zijn geboorteland. Karabulut vroeg hem of dat ook gepaard kan gaan met kritiek op de mensenrechtensituatie in Turkije, waar veel politieke tegenstanders van president Erdogan gevangen zitten.
Volgens Öztürk is er de afgelopen jaren wel genoeg “bagger” over Turkije uitgestort, vooral door de partij van Karabulut, die de Koerdische PKK zou steunen. Die organisatie staat op de terreurlijst van de EU. Öztürk wees erop dat de SP in 2015 een motie heeft ingediend om de PKK van die lijst af te krijgen.
Klacht indienen
De discussie in de plenaire zaal liep hoog op. Andere Kamerleden vonden dat Öztürk bewijzen moest leveren, of zijn woorden moest terugnemen. Uiteindelijk gaf Kamervoorzitter Arib het woord aan de volgende spreker, maar Öztürk weigerde het spreekgestoelte te verlaten.
Hij wees erop dat hij nog anderhalve minuut spreektijd had, maar Arib vond het zo wel genoeg. Uiteindelijk liep Öztürk weg. Hij mopperde dat Arib hem monddood wil maken en dat hij een klacht zou indienen. “Doet u dat”, beet Arib hem nog toe.
De drie leden van de fractie van Denk wekken geregeld de ergernis van andere parlementariërs, onder meer door de filmpjes van collega-Kamerleden die ze via sociale media verspreiden. Die worden door de betrokkenen als “intimiderend” betiteld.
De relatie tussen Öztürk en voorzitter Arib is ronduit ijzig. In het verleden heeft hij haar beticht van het voortrekken van sommige Kamerleden, omdat ze die wel eens met haar dienstauto naar huis brengt. Arib noemde dat vuilspuiterij. Iedereen mag na een lange vergadering met haar meerijden, als ze maar dezelfde kant op gaan als zij.
AD 06.06.2019 Denk-Kamerlid Selçuk Öztürk is vanmorgen tijdens een debat over Turkije stevig in aanvaring gekomen met Kamervoorzitter Khadija Arib. Die greep in nadat hij SP-Kamerlid Sadet Karabulut beschuldigde van het steunen van een terroristische organisatie en ontnam hem het woord. Dat liet het Denk-Kamerlid niet zomaar gebeuren.
Stop met allerlei dingen tussendoor naar mij te roepen, stop ermee, aldus Kamervoorzitter Arib.
Het liep mis toen het over de mensenrechtensituatie in Turkije ging. Karabulut vroeg Öztürk of hij naast meer economische betrekkingen met het land ook meer aandacht wil voor de mensenrechtensituatie. Daar ging Öztürk niet concreet op in, maar in de verhitte discussie die volgde betichtte hij Karabulut van steun aan de Koerdische PKK, die op de Europese lijst van terreurorganisaties staat. Dat wekte de woede van de Kamer, die hem omriep met bewijzen te komen of zijn beschuldiging terug te nemen. GroenLinks-Kamerlid Bram van Ojik verweet Öztürk ‘heel veel mist’ te creëren en ‘een idiote tegenaanval te lanceren’.
Öztürk: ,,Er is continu kritiek, door alle fracties hier. Karabulut doet niet anders dan kritiek leveren. Natuurlijk geven wij ook kritiek waar nodig, maar het gaat erom dat fracties hier ons in een hoek proberen te duwen, ons te beschimpen en proberen te verbinden aan een bepaald regime.’’
Terugkaatst
Ik word gewoon monddood gemaakt, aldus Selçuk Öztürk, Denk.
Het Denk-Kamerlid verweet daarop Arib niet op te treden wanneer dat gebeurt, maar wel wanneer hij zelf terugslaat. ,,Als het debat terugkaatst, is het niet leuk meer.’’
Dat liet Arib zich niet zeggen. ,,Een beetje respect voor dit huis en de regels die we met elkaar hebben afgesproken. U hoeft geen respect voor mij te hebben, maar wel voor de functie. Stop met allerlei dingen tussendoor naar mij te roepen, stop ermee.’’
Arib ontnam Öztürk daarop het woord en wilde doorgaan met de volgende spreker, CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. ,,U bent klaar, het is mooi geweest’’, beet ze hem toe. Öztürk verzette zich en wees erop dat hij nog spreektijd over had en daar recht op had. ,,Ik word gewoon monddood gemaakt’’, concludeerde hij met z’n armen uitgestoken in de lucht. ,,Ik ga een klacht indienen.’’ Arib: ,,Doe dat.’’ De Kamervoorzitter mag overigens formeel een Kamerlid het woord ontnemen.
Presidium
Omtzigt gaat niet zomaar voorbij aan het incident. ,,Ik sta toch enigszins perplex over de wijze waarop een collega hier weggezet wordt en vraag u dat in het presidium (het bestuur van de Tweede Kamer, red.) te bespreken. Het kan niet zo zijn dat we elkaar hier in een terroristische hoek wegzetten en voor de rest geen vragen van collega’s beantwoorden. Dat is geen manier van debat voeren.’’ Öztürk wilde daar op reageren, maar dat stond Arib niet toe. ,,Deze discussie is voorbij.’’
Partijleider Tunahan Kuzu reageert op Twitter woedend op het incident. Hij verwijt Arib een wrok te koesteren jegens Denk, waardoor ze niet onafhankelijk meer zou kunnen optreden. Ook verwijt hij VVD-Kamerlid Sven Koopmans, die zich fel uitsprak over de beschuldigingen aan het adres van Karabulut, hypocrisie. ‘Je had vast een 10 voor de VVD-masterclass liegen’, bijt hij hem toe.
Moeizame relatie
Het is niet de eerste keer dat Arib overhoop ligt met de Kamerleden van Denk. Zo ging het eind 2017 ook al flink mis tussen partijleider Tunahan Kuzu en de voorzitter. Kuzu zei dat Arib door vermoeidheid geïrriteerd was, waarop zij hem het woord ontnam. ,,Als iemand vermoeid is bent u het, ga lekker naar huis’’, zei ze. Een paar weken voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart dat jaar ging, uitte Arib kritiek geuit op de werkwijze van Kuzu en Öztürk. ,,Die tast het aanzien van de Kamer aan.” Toen zaten Kuzu en Öztürk nog als PvdA-afsplitsing in de Kamer.
Denk pleitte daarna voor een videoscheidsrechter in de Tweede Kamer, die zou moeten beoordelen of het er allemaal wel eerlijk aan toe gaat. Dat plan kreeg geen enkele steun.
Bekijk hieronder de beelden van de eerdere clash tussen Kuzu en Arib.
MSN 06.06.2019 Een debat in de Tweede Kamer over Turkije is donderdag flink uit de hand gelopen, nadat Selçuk Öztürk van DENK SP-Kamerlid Sadet Karabulut had beschuldigd van steun aan een terroristische organisatie. Alle partijen spraken schande van de beschuldiging en riepen Öztürk op de woorden terug te nemen. Die weigerde dat, en beschuldigde Kamervoorzitter Khadija Arib ervan hem monddood te maken.
Öztürk diende een voorstel in om de economische banden met Turkije aan te halen. Diverse partijen vroegen hem of dat wat hem betreft hand in hand moet gaan met kritiek op de regering van de Turkse president Erdogan, en de manier waarop die omgaat met onder meer mensenrechten en persvrijheid. In de verhitte discussie die volgde betichtte Öztürk Karabulut van steun aan de Koerdische PKK, die op de Europese lijst van terreurorganisaties staat.
Kamerleden riepen Öztürk op met bewijzen te komen of zijn beschuldiging terug te nemen, maar die weigerde dat.
Koerdische betogers met portretten van Leyla Guven en ÖcalanEPA
NOS 26.05.2019 Duizenden sympathisanten van de gevangen PKK-leider Öcalan hebben hun hongerstaking beëindigd nadat hun voorman hen daar vanmorgen toe had opgeroepen. Dat heeft de Koerdische oppositiepoliticus Leyla Güven, die 200 dagen geleden het initiatief nam voor de actie, in Diyarbakir bekendgemaakt.
De hongerstaking was bedoeld om de autoriteiten ertoe te bewegen Öcalan niet langer volledig geïsoleerd gevangen te houden. Güvens voorbeeld werd door zo’n 3000 gedetineerde PKK’ers en oppositiepolitici nagevolgd.
Bezoek van advocaten
“Kameraden die zich hebben toegelegd op hongerstakingen en vasten, ik verwacht dat jullie je protest beëindigen”, liet Öcalan weten in een verklaring die vanochtend in Istanbul werd voorgelezen door een van zijn advocaten. Enkele uren later werd duidelijk dat aan de oproep gevolg werd gegeven. Het doel van de actie is bereikt, stelde Güven.
Begin deze maand mochten advocaten voor het eerst in acht jaar tijd de PKK-leider weer bezoeken in zijn gevangenis op een eiland in de Zee van Marmara. Afgelopen woensdag kon Öcalan opnieuw met zijn raadslieden overleggen.
Öcalans PKK is een militante organisatie die strijdt voor meer autonomie van de Koerden. De PKK wordt door Turkije, de EU en de VS bestempeld als terroristische organisatie. Öcalan werd in 1999 in Kenia door Turkse elitetroepen gepakt en meegevoerd naar Turkije. Daar kreeg hij levenslang opgelegd.
Telegraaf 16.05.2019 Een rechtbank in Noord-Cyprus heeft donderdag twee journalisten vrijgesproken die waren aangeklaagd voor het beledigen en belasteren van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Tegen hen was vijf jaar celstraf geëist.
Sener Levent, redacteur van het Turkstalige dagblad Afrika, stond terecht samen met journalist Ali Osman Tabak wegens „belediging van een buitenlandse leider.” De krant had een cartoon gepubliceerd waarin een Grieks beeld werd getoond dat op Erdogans hoofd plast.
De cartoon verscheen voor het eerst online tijdens het bezoek van Erdogan aan Griekenland in 2017, en later publiceerde het blad het met de tekst „gezien door Griekse ogen.”
Verslag
Maar rechter Cenkay Inan oordeelde voor een volle rechtszaal in Nicosia dat het beeld „geen belediging was.” Hij zei dat Afrika door de publicatie van de cartoon verslag deed van de gevoelens van sommige Grieken na ontmoetingen tussen Turkse en Griekse leiders.
De rechter verwees ook naar verschillende uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, waarin journalisten werden vrijgesproken voor zogenaamde ’beledigingen’ van politici, op grond van de vrijheid van meningsuiting.
MSN 16.05.2019 Sener Levent, redacteur van het Turkstalige dagblad Afrika, stond terecht samen met journalist Ali Osman Tabak wegens „belediging van een buitenlandse leider.” De krant had een cartoon gepubliceerd waarin een Grieks beeld werd getoond dat op Erdogans hoofd plast.
De cartoon verscheen voor het eerst online tijdens het bezoek van Erdogan aan Griekenland in 2017, en later publiceerde het blad het met de tekst „gezien door Griekse ogen.”
Maar rechter Cenkay Inan oordeelde voor een volle rechtszaal in Nicosia dat het beeld „geen belediging was.” Hij zei dat Afrika door de publicatie van de cartoon verslag deed van de gevoelens van sommige Grieken na ontmoetingen tussen Turkse en Griekse leiders.
De rechter verwees ook naar verschillende uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, waarin journalisten werden vrijgesproken voor zogenaamde ’beledigingen’ van politici, op grond van de vrijheid van meningsuiting.
AD 15.05.2019 Twee Turkse Nederlanders zijn vanmiddag in Athene vrijgesproken van betrokkenheid bij een aanslagplot op de Turkse president Erdogan. De rechtbank stelde dat er geen bewijs was dat Anil S. (27) uit Amsterdam en Burak A. (24) uit Eindhoven onderdeel uitmaakten van een terroristische groepering. De twee mannen zitten al 18 maanden vast.
Anil S. en Burak A. werden in november 2017 samen met zeven anderen aangehouden in de Griekse hoofdstad Athene, een paar dagen voordat de Turkse president Erdogan er een staatsbezoek zou brengen. De zeven zouden onderdeel uit maken van de Turkse links-extremistische organisatie DHKP-C en van plan zijn Erdogan om het leven te brengen tijdens zijn bezoek aan Griekenland.
Nederlandse terroristenlijst
De twee mannen staan in Nederland al sinds augustus 2017 op de nationale terroristenlijst, omdat ze actief zouden zijn voor de verboden DHKP-C. Inlichtingendienst AIVD hield de twee al geruime tijd in de gaten: zo was één van hen in 2013 betrokken bij een incident rond Erdogan in Den Haag. De Turkse president kreeg toen een fles naar zijn hoofd, vlak voordat hij premier Rutte zou ontmoeten. Anil S. was één van de personen die daarvoor werden gearresteerd.
De rechtbank in Athene sprak gisteren alle negen verdachten vrij voor alle aan terrorisme gerelateerde verdenkingen. Wel kregen enkele van hen straffen tot 2 jaar cel opgelegd voor andere misdrijven. Maar omdat ook zij al anderhalf jaar vast zitten, komen ze ook morgen vrij.
De Griekse advocate van de twee Nederlandse mannen zei eerder in deze krant al dat Anil S. en Burak A. ‘alleen maar op vakantie waren in Griekenland’. ,,,Ze waren hier als toeristen. Ze hadden absoluut geen gewelddadige plannen en we hebben daar ook nog geen enkel bewijs voor gezien. Niets in het dossier kan onderbouwen dat er een moordplan was”, zei zij eerder. De twee ontkennen ook dat ze lid zijn van een terroristische organisatie.
De advocate stelde vanmiddag dat haar twee cliënten om een schadevergoeding zullen vragen voor de tijd dat ze hebben vastgezeten.
NU 14.05.2019 Het ministerie van Buitenlandse Zaken waarschuwt mensen die naar Turkije reizen maandag in een aangescherpt reisadvies expliciet voor uitingen die op sociale media zijn gedaan en in Turkije strafbaar zijn.
Het is in Turkije onder meer verboden om het land, president Recep Tayyip Erdogan en de Turkse vlag te beledigen. Met het reisadvies waarschuwt het ministerie reizigers die zich bijvoorbeeld op Facebook of Twitter kritisch over deze onderwerpen hebben uitgelaten.
Daarnaast benadrukt het ministerie dat smartphones en andere elektronische apparaten op Turkse vliegvelden gecontroleerd kunnen worden. Dit kan voorkomen bij een verdenking van betrokkenheid bij organisaties die Turkije als terroristisch beschouwt.
Aanhangers van organisaties of personen die door de Turkse autoriteiten als terroristisch gezien worden, kunnen al snel aangemerkt worden als verdachte. Het ministerie benadrukt dat de veiligheidsautoriteiten in Turkije extra bevoegdheden hebben om verdachten te volgen en staande te houden.
“Voornamelijk Nederlanders met ook de Turkse nationaliteit kunnen bij het inreizen en tijdens hun verblijf in Turkije te maken krijgen met ondervraging of rechtsvervolging”, aldus het reisadvies.
Ministerie: Vraag altijd naar consulaire bijstand
Buitenlandse Zaken benadrukt dat personen die zowel de Nederlandse als Turkse nationaliteit hebben in Turkije als Turkse burgers worden behandeld. Om die reden wordt de Nederlandse ambassade in Ankara niet altijd op de hoogte gebracht bij problemen.
“Ook kan het gebeuren dat het de Nederlandse ambassade niet wordt toegestaan consulaire bijstand te verlenen”, meldt het ministerie. “Vraag bij problemen altijd naar consulaire bijstand van de ambassade of het consulaat-generaal.”
AD 14.05.2019 Het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag heeft het reisadvies voor Turkije aangescherpt. Zo moeten reizigers rekening houden met controles van smartphones en andere mobiele informatiedragers op anti-Turkse uitlatingen.
‘Bij controles door de Turkse overheid op onder andere vliegvelden kan uw telefoon of andere elektronische apparatuur worden onderzocht’, staat in het aangescherpte reisadvies. ‘Dit in geval van verdenking van betrokkenheid bij organisaties die Turkije als terroristisch beschouwt. De Turkse overheid kan u vervolgen voor uitingen die buiten Turkije zijn gedaan, ook op sociale media. Houd hier rekening mee als u naar Turkije reist.’
Recente arrestaties
Aanleiding voor de aanscherping zijn ‘recente arrestaties’ van Nederlandse reizigers in Turkije, zegt woordvoerder Anne de Ruiter van de afdeling Buitenlands Beleid en EU van het ministerie. ,,Uitingen op sociale media vormen telkens onderdeel van de aanklacht. De praktijk leert dat de Turkse autoriteiten mobiele informatiedragers controleren. Daar moeten reizigers zich bewust van zijn.”
Het ministerie laat in het midden hoe recent de arrestaties zijn. Volgens de Turks-Nederlandse ondernemer Alaattin Erdal werd twee weken geleden nog, in de meivakantie, een Turkse Rotterdammer opgepakt op een Turks vliegveld en in de cel geplant. ,,Zijn mobieltje is in beslag genomen en doorzocht.’’
Later bleek dat de man op een ‘zwarte lijst’ stond omdat hij op Facebook een post had geliket die kritisch was over de Turkse regering. Erdal: ,,Hij is gelukkig na één dag vrijgelaten omdat hij invloedrijke mensen kende. Terug in Nederland heeft hij zijn mobiel laten nakijken. Er zijn gevallen bekend waarbij een in Turkije beslag genomen mobieltje vol zat met afluisterapparatuur.’’
Toch behoort dit incident volgens Erdal niet tot de arrestaties die Buitenlandse Zaken als aanleiding voor het nieuwe advies opvoert. ,,Deze Rotterdammer heeft geen contact opgenomen met de Nederlandse autoriteiten.’’ Dat gebeurt, zegt hij, vaker niet dan wel. ,,Soms krijgen mensen er geen gelegenheid toe of zijn ze bang dat als ze dat doen er nog meer familieleden bij betrokken worden. Ze houden hun gevangenschap stil.’’
Zeker twaalf Nederturken
Dat is volgens hem ook de reden dat Buitenlandse Zaken vaag doet over het aantal Turkse Nederlanders dat, bijvoorbeeld door een kritische tweet, in de cel in Turkije beland is. Minister Blok van Buitenlandse Zaken verklaarde vorige maand dat er nog zeker twaalf Turkse Nederlanders vastzitten in Turkije of het land niet mogen verlaten. In de nasleep van de mislukte coup in Turkije, in 2016, werden ze gearresteerd tijdens familiebezoek of vakantie.
Bij de meesten gebeurde dit vanwege vermeende banden met de beweging van Fethullah Gülen, de Turkse moslimgeestelijke die in ballingschap leeft in de Verenigde Staten en achter de coup zou zitten. Enkele Nederturken belandden in de cel vanwege belediging van de Turkse president Erdogan op sociale media. Het Turkse consulaat in Nederland opende in 2017 een ‘kliklijn’ om melding te maken van mensen die zich negatief over hem uitlaten.
Erdal zelf piekert er niet over naar Turkije af te reizen. Hij is voor landverrader op de Turkse tv uitgemaakt omdat hij voorzitter is van de Stichting Cosmicus dat banden met Gülen zou hebben. ,,Ik ging vroeger wel drie, vier keer per jaar naar Istanboel, waar ik vrienden en familie heb. Ik mis het erg. Maar ik zou veel te veel risico lopen.’’
Hij vermoedt dat er veel meer dan twaalf Turkse Nederlanders vastzitten in Turkije. ,,Het getal van twaalf is, denk ik, veel te laag. Ik ken zelf al best wat gevallen.’’
In augustus vorig jaar werd een 24-jarige Turkse Nederlander uit Harderwijk in Turkije opgepakt op verdenking van het ‘steun betuigen aan terroristen’. Dit omdat hij tijdens de Supercup-wedstrijd Besiktas – Konyaspor ‘per ongeluk’ achter een spandoek zat met een steunbetuiging aan twee opgepakte leraren. De twintiger werd eind augustus vrijgelaten maar geldt nog wel als verdachte en mag Turkije niet verlaten.
De aanscherping van het reisadvies voor Turkije wekt bij veel Turkse Nederlanders verbazing. Onder hen de Nijmeegse documentairemaker Sinan Can (41), zoon van Turkse ouders en bekend van Wie is de Mol. Hij is ‘eigenlijk alleen’ verbaasd over het moment van de aanscherping.
,,Die hele intimidatie is in Turkije natuurlijk al een tijd aan de gang: mensen worden nu al vaak opgehouden bij de douane op het vliegveld. Ik maak me geen zorgen, nee. Ik heb inderdaad kritische documentaires gemaakt, maar dat is al een tijd geleden: ik ben nu meer bezig met het Midden-Oosten. Ik sta niet op de ‘toplist’ of zoiets. En ik denk dat Turkije zich eerder focust op specifieke bewegingen zoals de Gülenisten. Die worden echt als de vijand beschouwd.’’
De Turkse politie kan volgens hem onmogelijk álle kritische uitspraken op social media volgen. ,,Sinds Erdogan in de steden aan de verliezende hand is, hebben ze zoveel mensen om te volgen. En dus wordt het nogal willekeurig wie ze eruit pikken.’’
Het is duidelijk: alleen Turkse Nederlanders moeten op hun tellen passen, niet andere Nederlanders, aldus Ebru Umar.
Halfhartig
Ook columnist Ebru Umar, die in 2016 in Turkije werd gearresteerd vanwege kritische tweets over Erdogan, is verbaasd over het tijdstip. ,,Waarom vertelt Buitenlandse Zaken niet meer over de aanleiding voor dit advies? Want arrestaties zijn er natuurlijk al veel langer. Zo’n vage mededeling maakt mij een beetje paranoïde.’’
Umar vindt het ook een halfhartig advies. ,,Het is duidelijk: alleen Turkse Nederlanders moeten op hun tellen passen, niet andere Nederlanders. Maar waarschijnlijk kan Buitenlandse Zaken dit niet zeggen omdat het dan zogenaamd racistisch is.’’
Umar ontraadt iedereen –van welke afkomst ook – naar Turkije af te reizen. ,,Wat mensen zich niet realiseren is dat Turkije geen rechtsstaat is. Dat wil dus zeggen dat de politie helemaal geen reden hóéft te hebben om je op te pakken.’’ Vooral Turkse Nederlanders met een dubbele nationaliteit zijn volgens haar vogelvrij. ,,Die worden in Turkije gewoon als Turk beschouwd.’’
Hoewel ze zich jaren heerlijk gevoeld heeft in haar huis in Kusadasi aan de kust, gaat Umar nu nooit meer naar Turkije. ,,Dat wil ik niet en dat kan ook niet. Ik heb, toen ik met hulp van de Nederlandse regering uit de gevangenis was gehaald, van Buitenlandse Zaken te horen gekregen dat ze me één keer zo zouden helpen, daarna niet meer. En ik besef maar al te goed dat ik die hulp heb gekregen omdat er zoveel persaandacht was. Wat er met andere Nederlanders in de Turkse cel gebeurt, is onduidelijk. Ook Buitenlandse Zaken zegt daar weinig over: valt dat je niet op?’’
President Erdogan gisteren voorafgaand aan een iftar-maaltijd op het Taksimplein in Istanbul ANP
NOS 13.05.2019 Het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag heeft het reisadvies voor Turkije aangescherpt. Mensen die naar het land willen reizen worden erop gewezen dat de Turkse autoriteiten mobiele telefoons en andere apparatuur kunnen onderzoeken, als er een verdenking is van betrokkenheid bij organisaties die door Turkije als terroristisch worden gezien.
De anti-terrorismewet is in Turkije veel breder gedefinieerd dan in Europese landen. Daardoor treft de verdenking van “betrokkenheid bij een terroristische organisatie” een veel grotere groep mensen dan bijvoorbeeld in Nederland het geval zou zijn. De controles door de politie van telefoons en elektronica kunnen onder meer plaatsvinden op vliegvelden, zonder dat er een officieel onderzoek is gestart of een advocaat is ingeschakeld.
Verder kan de Turkse justitie vervolging instellen voor uitingen die Turkije onwelgevallig zijn, ook als die buiten het land zijn gedaan, bijvoorbeeld op sociale media. Dan gaat het ook om uitspraken die in Nederland en andere EU-landen onder de vrijheid van meningsuiting zouden vallen.
Onacceptabel
Twee maanden geleden ontstond diplomatieke spanning tussen Duitsland en Turkije. Dat gebeurde na berichten in Duitse media dat minister Soylu van Buitenlandse Zaken had gezegd dat mensen die in Duitsland of Europa bijeenkomsten van de Koerdische PKK hadden bezocht, in Turkije zouden worden opgepakt en vastgezet.
De PKK wordt door Turkije, de Europese Unie en de VS als een terroristische organisatie beschouwd. Duitsland noemde de uitspraken onacceptabel, maar volgens Turkije waren ze verdraaid. “Turkije zal gewone toeristen uit Duitsland en andere landen blijven verwelkomen met de traditionele Turkse gastvrijheid”, stond in een officiële verklaring.
Een andere organisatie die door Turkije als terroristisch wordt gezien is de Gülenbeweging, die door Ankara verantwoordelijk wordt gehouden voor de mislukte staatsgreep van juli 2016.
Geen opgaaf van redenen
Buitenlandse Zaken wijst er verder op dat Nederlanders die ook de Turkse nationaliteit hebben tijdens hun verblijf kunnen worden ondervraagd of vervolgd. In een strafzaak kunnen verdachten in voorlopige hechtenis worden gehouden of een uitreisverbod krijgen, zonder opgaaf van redenen.
Omdat Turkse Nederlanders op Turks grondgebied als Turks burger worden behandeld, is het mogelijk dat de Nederlandse ambassade bij een arrestatie niet wordt geïnformeerd, of geen toestemming krijgt om consulaire hulp te verlenen.
NOS 11.05.2019 De oppositie had gewonnen, hun leider was al beëdigd als de nieuwe burgemeester van de stad, maar de verkiezingen in Istanbul moeten over. Ekrem Imamoglu moest deze week zijn ambt weer inleveren. President Erdogan eiste nieuwe verkiezingen en de Kiesraad gaf hem zijn zin.
Tot ieders verrassing was Imamoglu na dat besluit niet boos of bitter, maar eerder vrolijk. “We hebben er zin in”, zei hij dezelfde avond nog terwijl hij op het podium zijn mouwen oprolde. “Met een lach op ons gezicht, met hoop en liefde, en met respect, gaan we terugnemen waar we recht op hebben.”
Zo kennen Turken Imamoglu’s partij de CHP niet. Zeker bij de aanhang van Erdogan heeft de oude republikeinse volkspartij CHP een imago van uitsluiting en neerkijken op mensen. Bij deze verkiezingen gooide de partij het over een totaal andere boeg. De leiders in de grote steden gingen in de leer bij Ates Ilyas Bassoy, die ‘radicale liefde’ predikt als politieke strategie tegen Erdogan.
Bassoys ‘Boek van Radicale Liefde’ werd een leidraad. In belangrijke steden als Istanbul en Ankara werd voor het eerst in twintig jaar gewonnen. Voor het eerst sinds de opkomst van de AKP lukte het de oppositie bij deze lokale verkiezingen door de almacht van Erdogan heen te breken.
Oppositie Istanbul niet boos of bitter: ‘Niet meedoen aan de spiraal van woede’
Vijf vragen aan politiek strateeg Ates Ilyas Bassoy, over zijn theorie, Erdogan, en ‘sterke leiders’ elders in de wereld.
Wat staat er in uw Boek van Radicale Liefde?
“Onze filosofie is dat het onmogelijk is kwaad met kwaad te bestrijden. Tegen een kwade kracht, degenen die zich wapenen en vechten, kun je geen succes hebben door je zelf ook te wapenen. Maar met liefde kun je overwinnen. En verkiezingen bieden een kans.”
“Tegenover ons staan leiders die angst inzetten om grote massa’s aan zicht te binden. Als het hen lukt via angst, dan kunnen wij mensen aantrekken via liefde. Angst is niet de enige krachtige emotie, er is er nog een; liefde, delen, samenleven. En wij zeggen: blijft weg van arrogantie, vervreemd mensen niet van je, omarm ook de aanhangers van je tegenstander.”
Wat bedoelt u met ‘radicaal’?
“Er is een verschil tussen liefde en radicale liefde. Want zelfs dictators gebruiken liefde, maar hun liefde gaat uit naar degenen die hen liefhebben. Je moet dieper gaan, en dat is radicale liefde: contact maken met mensen aan de andere kant, die soms vol met haat tegenover je staan. Daarvoor moet je de arrogantie en het neerkijken op mensen die bijvoorbeeld op Erdogan stemmen laten varen. En proberen ook hen te begrijpen en met ze te praten.”
“Als je op die manier liefhebt, op een radicale manier, dan wordt het een wapen. Als we liefde als een strategie gebruiken, dan wordt het een kracht. Hun achilleshiel is de liefde. Dus als je ze van die kant raakt, hebben ze geen antwoord.”
President Erdogan is alom aanwezig in de Turkse politiek, hoe adviseert u de oppositie met hem om te gaan?
“Wees niet de vijand van Tayyip Erdogan. Negeer Tayyip Erdogan, doe alsof hij niet bestaat. En reageer niet op hem of zijn partij; bedrijf geen politiek vanuit de reactie. Dit is de eerste regel.”
“En de tweede regel: omarm zijn aanhang. Probeer ook aan de kant te staan van degenen die van hem houden. Veel arme Turken zijn aanhanger van hem. Als je zijn vijand wordt, dan lijkt het of je de vijand bent van de armen. En dat wil je niet, je wilt een medestander zijn van de armen.”
Wat heeft de Turkse oppositie de afgelopen jaren verkeerd gedaan?
“Ik zal een voorbeeld geven. Robert de Niro zei ‘fuck Trump’ tegen de mensen. Dit is precies wat je niet moet doen. Wij waren de afgelopen 25 jaar als Robert de Niro. De hele tijd boos, schelden, mensen uitsluiten. Inmiddels begrijpen we dat dit gedrag verkeerd was. Tegenover Trump en tegenover Erdogan.”
“Daarnaast denken we soms te moeilijk. Er zit een hooghartigheid in ons, in hoogopgeleide mensen die denken dat het allemaal heel ingewikkeld is. Het kan heel simpel: radicale liefde. Wat simpel is, blijft hangen bij mensen.”
Wat vond u van Imamoglu’s reactie op het besluit de verkiezingsuitslag te schrappen?
“Imamoglu is een belichaming van het Boek van Radicale Liefde. Hij is dichtbij en echt onder de mensen. Toen het besluit kwam, waren veel Turken de eerste vasten aan het breken, op de eerste dag van de Ramadan. Imamoglu kwam in beeld, hij was bij een eenvoudig gezin de iftar aan het eten. Dat is een beeld, maar het is ook echt wie hij is.”
“En hij koos de juiste woorden. Vastbesloten, maar niet vechten. Je recht opeisen, maar niet hun spel meespelen. Niet meedoen aan de spiraal van woede. Dat krijgt hij allemaal terug richting de nieuwe verkiezingsdag op 23 juni. Ze zullen constant proberen het imago, het beeld van Imamoglu te beschadigen. De strategie van de AKP wordt hem kwaad te maken en uit de tent te lokken, denk ik. Maar ik denk ook dat ze dat niet gaat lukken.”
Elsevier 07.05.2019 De Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz (ÖVP) heeft opgeroepen tot beëindiging van de onderhandelingen over toetreding van Turkije tot de EU. Kurz riep daartoe op na de ongeldig verklaarde gemeenteraadsverkiezingen in Istanbul.
‘Wie democratische verkiezingen niet accepteert, heeft in de EU niets te zoeken,’ zei Kurz dinsdag. Turkije heeft zich al jaren met grote stappen van de EU verwijderd, vooral sinds de mislukte couppoging in 2016. ‘Er zijn nog steeds sterke systematische beperkingen van de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid,’ stelde Kurz.
Kurz geldt al langer als prominent pleitbezorger van een officiële beëindiging van de toetredingsonderhandelingen met Turkije. Ook de Oostenrijkse EU-Commissaris Johannes Hahn, partijgenoot van Kurz, heeft hier al om gevraagd.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU) zei in januari dat Turkije waarschijnlijk niet binnen afzienbare tijd lid van de EU zal worden, maar dat de toetredingsonderhandelingen niet zomaar mogen worden afgebroken.
Burgemeester al geïnstalleerd
Het Turkse staatspersbureau Anadolu meldde maandag dat de kiesraad heeft besloten dat de gemeenteraadsverkiezingen in Istanbul over moeten. De nieuwe verkiezingen zijn op 23 juni.
Volgens president Recep Tayyip Erdogan echter, wiens AK-partij de verkiezingen in Istanbul verloor, zijn er onregelmatigheden voorgevallen. Vlak na de verkiezingen sprak hij van ‘georganiseerde misdaad’ die invloed zou hebben gehad op de stembusgang. Maar ook na hertellingen en bezwaarprocedures bleek dat de oppositie de verkiezingen had gewonnen. De verkiezingen ongeldig laten verklaren was de allerlaatste mogelijkheid voor de AKP om een andere uitslag te bewerkstelligen.
Afshin Ellian@AfshinEllian1
De Turkse democratie is dood, leve de strijd om de Turkse democratie: Verloren verkiezingen Erdogan moeten opnieuw #İstanbul349
CHP-leider Kemal Kiliçdaroglu beschuldigt de AKP ervan dat zij de kiesraad politiek onder druk heeft gezet. Erdogan ontkent dat.
‘Wat hier gebeurt, heeft niets te maken met democratie en is niet wettig. Het is overduidelijk dat dit alleen kan gebeuren in een dictatuur,’ zegt een woordvoerder van de CHP. ‘Je mag blijkbaar niet winnen van de AKP. De wil van het volk wordt genegeerd.’
Woedende burgers gingen de straat op na de bekendmaking:
Begin april analyseerde The New York Times dat er voor Erdogan veel op het spel staat bij de gemeenteraadsverkiezingen in Istanbul.
De AK-partij heeft de macht in de stad sinds 2002. Analisten en tegenstanders van de regering beweren dat de AK-partij de gemeentelijke geldstromen stevig in haar greep heeft met smeergeld en vriendjespolitiek.
Het zou onder meer gaan om tienduizenden corrupte aanbestedingen. Daarmee zouden honderden miljarden lira’s aan publiek geld gemoeid zijn. Die bedragen zouden gaan naar megalomane infrastructuurprojecten en gemeentelijke diensten die worden uitgevoerd door bedrijven van bevoordeelde zakenpartners
Karel Mercx@KarelMercx
De index met de 100 grootste bedrijven uit Turkije bereikt de laagste stand uit 2019. Meerdere gap-downs is geen sterk teken… 4
De CHP beloofde de financiële administratie van de stad openbaar te maken en te laten bekijken door onafhankelijke accountants. Ekrem Imamoglu zei eerder al dat hij vreest dat regeringspartij AKP nog voor de machtswisseling zou proberen om alle gegevens van de gemeente van de computers te verwijderen.
Imamoglu beloofde ‘een einde te maken aan het bestuur in ‘AKP-stijl’ en ‘naam voor naam’ bekend te maken hoeveel geld naar wie was overgemaakt en ‘welk familielid, welke broer en welke oom welke aanbesteding had gewonnen’.
Een vereniging van boogschutters kreeg 16 miljoen lira, (2,3 miljoen euro). Bilal Erdogan – een zoon van Erdogan – zat in het bestuur.
TURGEV, een stichting voor jeugd en onderwijs, kreeg 51 miljoen lira (7,4 miljoen euro). Erdogans dochter Esra Albayrak, zit in het bestuur.
De Turkse Technologie Team Stichting, waar Erdogans schoonzoon Selcuk Bayraktar de raad van bestuur voorzit, kreeg 41 miljoen lira (5,9 miljoen euro). (Bron: NYT)
Dat is niet alles: volgens de Turkse onderzoeksjournalist Cigdem Toker zijn in 2018 miljoenen gemeentegeld overgemaakt aan stichtingen en goededoelenorganisaties die worden bestuurd door familieleden van president Erdogan.
Lira krijgt weer een tik
De politieke onrust is meteen te voelen op de financiële markten. Maandag daalde de waarde van de lira met zo’n 2 procent ten opzichte van de euro. De waarde van de lira staat al langer onder druk. In februari moest 6 lira worden betaald voor een euro. Dat is opgelopen tot ruim 6,85 lira.
Turkije kampt sinds maart voor het eerst in meer dan tien jaar weer met een recessie. Onder meer de waardedaling van de lira, gekoppeld aan de vele leningen die Turkse bedrijven hebben bij buitenlandse kredietverstrekkers, doet de economie geen goed.
NOS 07.05.2019 In Istanbul is vanavond geprotesteerd tegen het besluit van de kiesraad de verkiezingsuitslag in Istanbul ongeldig te verklaren en nieuwe verkiezingen voor juni uit te schrijven. Het protest verliep vreedzaam. De politie en andere functionarissen bleven steeds in de buurt van de betogers.
De demonstranten scandeerden leuzen zoals ‘schouder aan schouder tegen het fascisme’ en ‘dit is het begin, we gaan door met de strijd’. In andere delen van de stad was te horen hoe mensen met de ramen open op potten en pannen sloegen, zoals dat bij de anti-regeringsprotesten in 2013 in Istanbul ook gebeurde.
De orde van advocaten in Istanbul heeft ook tot protest opgeroepen tegen de annulering van de verkiezingsuitslag.
‘Versterking democratie’
President Erdogan zei vandaag dat nieuwe verkiezingen de democratie in het land alleen maar zullen versterken. De oppositie noemt het besluit van de kiesraad schandelijk. Een partijleider van de oppositie zei dat de wil van het volk wordt vertrapt in Istanbul. Erdogan heeft zich nooit neergelegd bij het verlies van zijn AK-Partij in Turkijes culturele en economische hoofdstad.
De verkiezingen van 31 maart 2019 in Istanbul werden na een reeks hertellingen gewonnen door de seculiere partij CHP. Lijsttrekker Imamoglu is al geïnstalleerd als burgemeester. Hij heeft zijn aanhang opgeroepen tot kalmte en een nieuwe verkiezingsoverwinning op 23 juni beloofd.
Guy Verhofstadt, de leider van de liberale fractie in het Europees parlement schrijft op Twitter dat Turkije afglijdt naar een dictatuur. Die mening wordt links en rechts gedeeld in het parlement.
NOS 07.05.2019 Een aanval op de grootste oppositiepartij van Turkije, een nieuw dieptepunt in de democratische ontmanteling van het land en een Kiesraad die is bezweken onder de politieke druk van president Erdogan. Deze woorden gebruikt Kati Piri, Turkije-rapporteur van het Europees Parlement en Europarlementariër voor de PvdA in reactie op de ongeldig verklaarde burgemeestersverkiezing in Istanbul.
Gisteren besloot de Turkse kiesraad dat de verkiezingen in Istanbul op 23 juni over moeten. De verkiezingen van 31 maart werden gewonnen door een kandidaat van oppositiepartij CHP, Ekrem Imamoglu. Hij is inmiddels al geïnstalleerd als burgemeester. De uitslag leidde tot grote frustratie bij president Erdogan; zijn AKP verloor zo de grootste stad van het land.
Turkije-rapporteur Piri noemt het ongekend in de Turkse geschiedenis dat de verliezer van een verkiezing dat niet erkent. “Turkije is nooit een perfecte democratie geweest, maar er was altijd één regel in de afgelopen zes decennia: dat was dat de verkiezingen toch min of meer vrij en eerlijk verliepen”, zegt ze in het NOS Radio 1 Journaal.
AKP: grootschalige fraude
Volgens de AKP is er bij de verkiezingen in Istanbul sprake geweest van grootschalige fraude. Verkiezingsmedewerkers zouden geen ambtenaren zijn geweest en uitslagformulieren zouden niet zijn ondertekend. Volgens Piri is daar geen enkel bewijs voor en waren de verkiezingsmedewerkers juist benoemd door de AKP en goedgekeurd voor de verkiezing.
“Dit is typisch zo’n voorbeeld van hoe je regels na de uitslag van een verkiezing gaat veranderen”, aldus Piri. Op Twitter reageerde ze vlak na het bekend worden zo:
Ook Turkije-correspondent Lucas Waagmeester in Istanbul zet vraagtekens bij de gang van zaken. “Tegelijk met de burgemeestersverkiezing werd er gekozen voor wijkraden en districten. Als er echt een probleem is, dan zou er nu reden zijn ook die andere verkiezingen ongeldig te verklaren, maar dat gebeurt niet. Hoe je er ook naar kijkt, al ga je ondersteboven hangen, er klopt hier gewoon heel veel niet aan.”
Volgens Turkije-rapporteur Piri is de Kiesraad in Turkije onder druk gezet door president Erdogan. Istanbul is een enorm belangrijke stad voor Turkije en de Turkse economie. “Erdogan was er zelf ooit burgemeester”, zegt Piri. “Een bekende uitspraak van hem is: ‘wie Istanbul wint, wint heel Turkije’. Kennelijk was het een stap te ver om ook na het verlies van het burgemeesterschap in Ankara, ook toe te geven dat ze de macht niet meer hebben in Istanbul.”
Imamoglu: ‘Alles komt goed’
In Istanbul was het gisteren na de bekendmaking van de Kiesraad even onrustig, zag correspondent Lucas Waagmeester. Toch waren er geen grote demonstraties, vermoedelijk omdat werd verwacht dat de politie hard zou optreden.
Burgemeester Imamoglu bleef gisteren tijdens een toespraak kalm. Volgens Waagmeester sprak hij op een verzoenende toon en zei: “De reden dat mijn ambt me wordt afgenomen, is dat ik altijd heb gezegd dat ik het volk wil dienen en niet gehoorzaam wil zijn aan de president.”
Turkije-rapporteur Piri valt het op dat de oppositie positief blijft: “De slogan van de nieuwe burgemeester is “alles komt goed”, wij gaan deze nieuwe verkiezing opnieuw weer winnen.” De partij van Imamoglu, de CHP, heeft inmiddels ook bekend gemaakt opnieuw mee te doen aan de verkiezingen.
Ekrem Imamoglu staat de pers te woordEPA
Overigens is Istanbul niet de enige plaats waar eerder verkozen burgemeesters alsnog moeten plaatsmaken. Het gebeurde de afgelopen weken op tal van plaatsen in het zuidoosten van Turkije, plekken waar veelal Koerdische politici de burgemeestersverkiezingen wonnen.
Waagmeester: “Op allerlei plaatsen zijn de gekozen Koerdische burgemeesters in verband gebracht met terrorisme. De burgemeesterstaken zijn daar overgenomen door regeringsfunctionarissen.”
EU-buitenlandcoördinator Mogherini en EU-commissaris Hahn, die gaat over uitbreidingsonderhandelingen, schrijven in een gezamenlijke verklaring dat het tegenhouden van verkozen burgemeesters ingaat tegen de kern van de democratie en de Turkse verplichtingen als lid van de Raad van Europa ondermijnen.
Over de geannuleerde verkiezing in Istanbul willen Mogherini en Hahn dat de precieze redenen door de Kiesraad bekend worden gemaakt. Ook verwachten ze dat de Turkse regering buitenlandse verkiezingswaarnemers zal toelaten bij de nieuwe verkiezingen op 23 juni.
Lucas Waagmeester
@NOSWaagmeester
Europese Commissie over het schrappen van de verkiezingsuitslag in Istanbul: ‘Een verantwoording voor deze vergaande beslissing moet nu openbaar worden, zodat het publiek erover kan oordelen.’
NU 07.05.2019 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft dinsdag het besluit van de Turkse kiesraad om de burgemeestersverkiezingen in de stad Istanboel over te doen toegejuicht. Hij stelt dat de verkiezingen van afgelopen maart door “georganiseerde corruptie” leidden tot een onterechte nederlaag voor zijn partij, de AKP.
Bij de lokale verkiezingen op 31 maart verloor de kandidaat van Erdogans AKP, oud-premier Binali Yildirim, nipt van oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu van de CHP.
Dat gold als een flinke klap voor de AKP: Istanboel is het commerciële centrum van Turkije en was 25 jaar lang in handen van de AKP en diens islamitische voorloper.
De kiesraad maakte maandag bekend dat er op 23 juni nieuwe burgemeestersverkiezingen worden gehouden in de grootste stad van het land. Aan dat besluit gingen talloze hertellingen van de stemmen vooraf.
CHP zal nieuwe verkiezingen niet boycotten
Imamoglu is al geïnstalleerd als burgemeester van de stad, maar zijn mandaat zal worden geannuleerd. De verkiezingen in districten en de gemeenteraadsverkiezingen worden niet opnieuw gehouden.
De CHP heeft dinsdag bekendgemaakt dat de partij de nieuwe verkiezingen niet zal boycotten. Verschillende kleinere oppositiepartijen hebben gezegd dat zij zich mogelijk achter de CHP zullen scharen.
Verkiezingen volgens Erdogan ‘volledig illegaal’
De Turkse president vertelde parlementariërs van de AKP dinsdag: “Wij zien dit als een belangrijke stap om onze democratie te verstevigen. We geloven dat er sprake was van georganiseerde corruptie en volledige illegaliteit tijdens de burgemeestersverkiezingen in Istanboel.”
De kiesraad ging mee in het bezwaar van de AKP dat er onbevoegde waarnemers in de stemlokalen hadden gezeten. Dit moeten ambtenaren zijn en dat was niet overal het geval, ondanks dat de kiesraad hen in eerste instantie goedgekeurd had.
Het is om die reden vooralsnog onduidelijk waarom alleen de burgemeestersverkiezingen over moeten en niet de andere stembusgangen, die op dezelfde dag en in dezelfde stemlokalen plaatsvonden. Bij de verkiezingen in districten en de gemeenteraadsverkiezingen werden door de AKP overigens wel goede resultaten behaald.
De nederlaag in Istanboel was extra pijnlijk voor Erdogan, die tijdens de jaren negentig burgemeester van Istanboel was en voorafgaand aan de verkiezingen in maart uitgebreid campagne voerde in de stad.
Een woordvoerder van de AKP ontkende dinsdag dat de kiesraad besloot nieuwe verkiezingen uit te schrijven om één partij te bevoordelen ten opzichte van de andere partijen.
Turkse lira kreeg klap door besluit kiesraad
Het besluit van de Turkse kiesraad leidde maandag tot een duikeling van de Turkse lira ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Investeerders maken zich zorgen over de resulterende politieke onzekerheid. Turkse zakenmensen hebben de zet veroordeeld, maar volgens Erdogan moeten zij “hun plaats kennen”.
De Turkse president stelt dat het zakken van de lirakoers het resultaat is van “economische sabotage” en bezwoer aanvallen op de Turkse economie te zullen afslaan. “Wat gaan we dan doen? Vanaf nu zullen we hetzelfde doen als wat we met terroristen hebben gedaan.”
NOS 06.05.2019 PKK-leider Abdullah Öcalan, die sinds 1999 een levenslange celstraf uitzit op een eiland in de Zee van Marmara, heeft opgeroepen tot “diepgaande maatschappelijke verzoening” in Turkije. Advocaten, die hem voor het eerst in acht jaar tijd hebben mogen bezoeken, hebben een verklaring van hem naar buiten gebracht.
Om de problemen in Turkije op te lossen moeten de partijen “afstand nemen van polarisering en de cultuur van strijd”, schrijf Öcalan. In plaats daarvan moeten ze zich richten op wat hij noemt “democratische onderhandelingen”.
De twee advocaten zijn donderdag een uur lang bij hem geweest op het gevangeniseiland Imrali, waar Öcalan in vrijwel volledig isolement wordt vastgehouden. In januari mocht hij voor het eerst in twee jaar zijn broer ontmoeten.
Vorige week hadden eigenlijk vier advocaten hem willen spreken, maar ze kregen niet allemaal toestemming om naar het eiland te reizen. Uit protest tegen de behandeling van Öcalan is de leider van de voornamelijk Koerdische oppositiepartij HDP in hongerstaking gegaan.
Zo’n 3000 Koerdische gevangenen hebben haar voorbeeld gevolgd, zegt de HDP. Öcalan roept hen op hun gezondheid en hun leven niet in gevaar te laten komen. Acht gevangenen zouden uit protest zelfmoord hebben gepleegd.
Turkse gevoeligheden
In maart 2015 had Öcalan in een boodschap naar aanleiding van het Koerdische nieuwjaar de PKK al eens aangespoord de wapens neer te leggen. Maar later dat jaar liepen onderhandelingen tussen Ankara en de PKK spaak, waarna het geweld over en weer weer oplaaide. De PKK, die strijdt voor meer Koerdische autonomie, wordt door Turkije, de Europese Unie en de VS beschouwd als een terroristische organisatie.
In de verklaring die vandaag is gepubliceerd gaat Öcalan ook in op de situatie in Syrië, waar de door Koerden gecontroleerde oppositiebeweging SDF een belangrijke rol speelt. De Koerdische YPG-militie binnen de SDF, die wordt gesteund door de VS en die nauwe banden heeft met de PKK, heeft grote delen van Noord-Syrië in handen. Öcalan dringt aan op een vreedzame oplossing voor Syrië, waarbij volgens hem ook rekening moet worden gehouden met de Turkse gevoeligheden.
Onder Koerdische YPG-strijders geniet Öcalan nog altijd veel respect. Maar Turkije ziet de YPG als onderdeel van de PKK en het Turkse leger heeft twee keer een inval gedaan in Noord-Syrië om de Koerdische strijdgroep aan te pakken.
Telegraaf 06.05.2019De Turkse lira kreeg maandag een nieuwe tik te verwerken. De waarde van de Turkse munteenheid ten opzichte van de dollar en de euro ging flink omlaag nadat bekend werd dat de lokale verkiezingen in Istanbul moeten worden overgedaan.
Oppositiepartij CHP won en inmiddels is Ekrem Imamoglu van die partij al geïnstalleerd als burgemeester van de belangrijkste stad van Turkije, maar de AK-partij van president Recep Tayyip Erdogan sprak direct na de verkiezingsnederlaag van onregelmatigheden. De centrale kiesraad heeft nu na een evaluatie besloten dat de verkiezingen opnieuw moeten. De nieuwe verkiezingen worden gehouden op 23 juni 2019.
Maandag daalde de waarde van de lira met ongeveer 2 procent ten opzichte van de euro en de dollar. De waarde van de lira staat al langer onder druk. In februari moest 6 lira worden betaald voor een euro. Dat is inmiddels opgelopen tot ruim 6,85 lira.
NU 06.05.2019 De Turkse kiesraad heeft besloten dat de burgemeestersverkiezingen in Istanboel opnieuw moeten worden gehouden. Op 23 juni zullen de inwoners weer naar de stembus gaan, laat de kiesraad maandagavond in een verklaring weten.
Bij de lokale verkiezingen, die eind maart werden gehouden, verloor de kandidaat van president Recep Tayyip Erdogans AK-partij van oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu van de CHP.
Imamoglu is al geïnstalleerd als burgemeester van de stad, maar zijn mandaat zal worden geannuleerd. De verkiezingen in districten en de gemeenteraadsverkiezingen worden niet opnieuw gehouden.
Erdogan riep afgelopen maand meerdere malen op tot nieuwe verkiezingen, omdat ze volgens hem niet juist waren verlopen. De AK-partij diende dan ook een beroep in bij de kiesraad. Ook werden de stemmen in Istanboel al talloze keren herteld.
Zo claimde de AK-partij dat er ruim 46.000 stemmen zonder juiste naam waren uitgebracht. In werkelijkheid lag dat aantal op ruim 750. Daarnaast zouden er onbevoegde waarnemers in de stemlokalen hebben gezeten, terwijl deze mensen goedgekeurd waren door de kiesraad. Harde bewijzen ontbreken dus vooralsnog.
Nieuwe verkiezingen deze zomer
De CHP heeft al laten weten dat de nieuwe verkiezingen, die voor deze zomer gepland staan, niet rechtmatig en niet legitiem zijn. Volgens de partij laat de nieuwe stembusgang zien dat het land een dictatuur geworden is.
Vorige week liet Erdogans kandidaat, oud-premier Binali Yildirim, nog weten na zijn verlies geen zin te hebben in een nieuwe stembusgang.
De Turkse lira, die door de aanhoudende onzekerheid toch al onder druk stond, ging direct onderuit ten opzichte van de dollar en de euro.
NOS 06.05.2019 De Turkse kiesraad heeft de verkiezingen in Istanbul ongeldig verklaard, meldt het Turkse staatspersbureau Anadolu. De verkiezingen van 31 maart 2019 werden gewonnen door een kandidaat van oppositiepartij CHP, Ekrem Imamoglu. Die was al geïnstalleerd als burgemeester.
De uitslag leidde tot grote frustratie bij president Erdogan, wiens AK-partij de verkiezingen in de grootste stad van het land verloor. Volgens Erdogan zijn er bij de verkiezingen onregelmatigheden geconstateerd. Hij zei dat de “georganiseerde misdaad” invloed had gehad op de stemming.
Maar ook na hertellingen en bezwaarprocedures bleek dat Imamoglu de verkiezingen had gewonnen. Deze stap, het annuleren van de verkiezingen, was de allerlaatste mogelijkheid voor de AKP om de uitslag van de verkiezingen tegen te gaan. Volgens de AKP-vertegenwoordiger in de kiesraad is de uitslag geannuleerd omdat verkiezingsmedewerkers geen ambtenaren waren. Ook waren volgens hem uitslagformulieren niet ondertekend.
Een hoge functionaris van de oppositie heeft woedend gereageerd. Hij stelt dat het systeem “niet-democratisch en onwettig is”. Hij spreekt van een “duidelijke dictatuur”. De nieuwe verkiezingen worden op 23 juni gehouden.
Geen grote bewijzen
Volgens de AKP is er bij de verkiezingen sprake geweest van grootschalige fraude. “Erdogan herhaalt dat ook steeds”, zegt correspondent Lucas Waagmeester. “Publiekelijk hebben we daar niet heel grote bewijzen voor gezien. Ze zeggen dat gewoon en ze beweren dat ze die bewijzen aan de kiesraad hebben gegeven.”
Ook in Ankara verloor de partij overigens de verkiezingen. “Een groot deel van de leden van de kiesraad is benoemd door de AKP. Dat zijn voornamelijk juristen. Maar de AKP is niet in staat dat verlies toe te geven. Je mag nu wel grote vraagtekens zetten bij de vraag of de kiesraad onafhankelijk is”, zegt Waagmeester.
Er rezen de laatste jaren vaker twijfels over de democratie in Turkije. Zo staan vrije media en rechtspraak onder druk, net als democratische instituties. Waagmeester: “Erdogan zegt altijd als hij daarop wordt aangesproken: maar ik win de verkiezingen. Dat is zijn enige legitimiteit, dat is het enige wat hij nog heeft. En nu staat, met deze verloren verkiezingen, ook de laatste pijler onder druk.”
Telegraaf 06.05.2019 De gemeenteraadsverkiezingen in Istanbul moeten overgedaan worden. Dat heeft de centrale kiesraad besloten na evaluatie van de verkiezingen die eind maart werden gehouden, meldt staatspersbureau Anadolu. Oppositiepartij CHP won en inmiddels is Ekrem Imamoglu van die partij al geïnstalleerd als burgemeester van de belangrijkste stad van Turkije.
President Recep Tayyip Erdogan, lid van de AK-partij die in maart bij de gemeenteraadsverkiezingen in veel steden verloor van het centrum-linkse CHP, drong aan op herverkiezingen in Istanbul. Volgens Erdogan zijn er bij de verkiezingen onregelmatigheden voorgevallen. Vlak na de verkiezingen sprak hij van „georganiseerde misdaad” die invloed zou hebben gehad op de stembusgang.
CHP-leider Kemal Kiliçdaroglu beschuldigt de AKP ervan dat ze politieke druk op de kiesraad heeft uitgeoefend. Erdogan ontkent dat.
„Wat hier gebeurt heeft niets te maken met democratie en is niet wettelijk. Het is overduidelijk dat dit alleen kan gebeuren in een dictatuur”, zegt een afgevaardigde van de CHP, die in Istanbul in eerste instantie met een verschil van 24.000 stemmen de verkiezingen won van de AKP. Na een door de AKP aangevraagde hertelling werd het verschil met tienduizend teruggebracht naar 14.000. „Je mag blijkbaar niet winnen van de AKP. De wil van het volk wordt genegeerd.”
De nieuwe verkiezingen worden gehouden op 23 juni 2018.
AD 06.05.2019 De Kiesraad van Turkije heeft de uitslag van de burgemeestersverkiezingen in Istanboel geannuleerd en bepaald dat ze wegens onregelmatigheden over moeten. Dat heeft staatspersbureau Anadolu bekendgemaakt.
Het besluit valt vijf weken na de stembusgang, talloze hertellingen en juridische procedures tegen vermeende onregelmatigheden.
Oppositiekandidaat Ekrem Imamoglu van de centrum-linkse Republikeinse Volkspartij CHP kwam op zondag 31 maart verrassend als winnaar uit de bus en werd benoemd tot nieuwe burgemeester van Istanboel. Dat was een grote nederlaag voor president Erdogan die intensief campagne had gevoerd om zijn geboortestad in handen te houden van zijn AK-partij.
Nederlaag
Istanboel werd gezien als de hoofdprijs in de verkiezingen en de nederlaag voor Erdogan komt extra hard aan, omdat hij er in 1994 zijn politieke loopbaan als burgemeester begon. Voor het eerst in 25 jaar verloor de AK-partij van Erdogan en haar islamitische voorgangers de macht in de economische hoofdstad én rijkste stad van Turkije.
Erdogan liet echter weten zich niet neer te leggen bij de nederlaag. Hij wilde dat de Kiesraad de omstreden uitslagen zou annuleren en nieuwe verkiezingen uitschrijven, omdat er volgens hem sprake was geweest van ‘grootscheepse en georganiseerde fraude’.
,,Mijn aanhangers vertellen me dat de verkiezingen moeten worden overgedaan”, zei Erdogan in een toespraak tot ondernemers. Hij benadrukte dat er duidelijk was gesjoemeld aangezien de voorsprong van de oppositiekandidaat Imamoglu na hertellingen werd verkleind van 27.000 naar 13.000 stemmen. Erdogan wees er op dat in vergelijkbare situaties verkiezingen overal in de wereld en ook in Turkije in het verleden werden overgedaan.
Met spanning werd uitgezien naar het besluit van de Turkse Kiesraad. Die heeft echter geen reputatie van onpartijdigheid. Verzoeken van regeringspartij AKP voor hertellingen werden in 86% van de gevallen ingewilligd. Van de grootste oppositiepartij CHP maar in 12%, en geen enkele van de aanvragen van pro-Koerdische HDP.
‘Meten met twee maten’
Volgens HDP-parlementslid Garo Paylan ‘meten ze met twee maten’. De gedragscode die Erdogan voor Istanboel eist, geldt niet wanneer diens AKP met een klein verschil wint in andere gemeenten. Zo won de AKP in de stad Mus de burgemeestersverkiezingen met een voorsprong van 538 stemmen op de HDP-kandidaat. In het kiesdistrict Malazgirt in Mus kreeg de AKP slechts drie stemmen meer dan de HDP. De Kiesraad wees verzoeken om hertellingen af.
AKP vice-voorzitter Ali Ihsan Yavuz nam bij zijn bezoek aan de Kiesraad drie koffers met ‘belastend bewijsmateriaal’ mee om zijn verzoek om de verkiezingen over te doen te onderbouwen. De kandidaat voor het burgemeesterschap van Istanboel namens de AK-partij, oud-premier Binali Yildirim, zou volgens Yavuz ten onrechte hebben verloren.
De Kiesraad gaf zowel de AKP als haar bondgenoot MHP, de ultranationalistische partij van de Grijze wolven, vandaag nog een keer de gelegenheid om bewijsmateriaal te presenteren en mondeling toe te lichten.
Onregelmatigheden
Bij de bezwaren van de AKP gaat het om vier soorten onregelmatigheden. Ruim 14.700 mensen die per presidentieel decreet waren ontslagen uit hun functies bij de overheid hebben ook gestemd, terwijl dat volgens de AKP tegen de regels is. De Kiesraad heeft dat bezwaar afgewezen.
Zeker 19.000 mensen zouden lid zijn geweest van stembuscommissies terwijl ze geen ambtenaren waren en dus die functie niet hadden mogen uitoefenen, aldus de AKP. Duizenden van hen zouden volgens de AKP-vicevoorzitter ‘eerstegraads familieleden’ zijn van leden van de Gülenbeweging, die verantwoordelijk wordt gehouden voor de mislukte staatsgreep in de zomer van 2016.
Verder zouden er 5.388 uitslagenlijsten zijn goedgekeurd zonder dat ze een stempel hadden. En tenslotte zouden er discrepanties zijn tussen het aantal geregistreerde kiezers en het aantal uitgebrachte stemmen.
Oppositieleider Kemal Kiliçdaroğlu deed een beroep op de Kiesraad om de rechtsstaat te respecteren en ‘niet te buigen voor de druk die wordt uitgeoefend door degenen die aan de macht zijn’.
,,De Kiesraad dient het complot van de machthebbers tegen de democratie te ontmantelen, anders kan er geen sprake zijn van gerechtigheid.”
Wanneer de Kiesraad de definitieve uitslag bekendmaakt, zal blijken of zij handelt voor of tegen de democratie, zo voegde hij er aan toe.
AD 06.05.2019 Turken die naar Nederland komen, kunnen worden verplicht in te burgeren. Regeringspartijen D66 en CDA zeggen dat zij een juridische oplossing hebben gevonden waardoor die inburgeringsplicht toch op te leggen valt. Het kabinet moet daar snel mee aan de slag.
Volgens D66 en CDA hoeft het in 1963 afgesloten associatieverdrag met Turkije niet langer een blokkade te vormen die verplichte inburgering van Turken verhindert. Het kabinet moet met de aangedragen oplossing zo snel mogelijk aan de slag, stellen zij. Al vanaf 2020 zouden ook Turken, net als andere nieuwkomers van buiten de Europese Unie, alleen in Nederland mogen blijven als zij via een inburgeringsexamen aantonen Nederlands te kunnen en kennis van de samenleving te hebben
In het associatieverdrag tussen de toenmalige Europese Gemeenschap (EG) en Turkije staan regels die destijds bedoeld waren om geleidelijk een vrij verkeer van personen te realiseren. Onderdeel daarvan is dat er geen inburgeringsplichten opgelegd mogen worden, ook wel bekend als de stand still clausule. Volgens D66 en CDA biedt een uitspraak van het Europees Hof uit 2014 echter grond om van deze bepaling af te mogen wijken.
In de zaak Dogan versus Duitsland oordeelde het Hof dat schending mogelijk is ‘door een dwingende reden van algemeen belang’. Deze reden moet daarnaast ‘geschikt zijn om het nagestreefde legitieme doel te bereiken en gaat niet verder dan wat nodig is om dit te bereiken’.
Taalniveau
Hoewel Duitsland indertijd niet aan de voorwaarden voldeed en bij de rechter bakzeil haalde, biedt de nieuwe Nederlandse inburgeringswet wél juridische handvatten om te voldoen aan de gestelde voorwaarden, stellen D66 en CDA. ,,Anders dan Duitsland nu doet gaat Nederland namelijk werken met persoonlijke inburgeringsplannen en leerbaarheidstoetsen, die ook bepalen welk taalniveau van de inburgeraar verlangd wordt om te slagen voor de inburgeringstoets’’, stelt D66-Kamerlid Jan Paternotte. ,,Zo kan Nederland gaan voldoen aan beide criteria zoals geschetst door het Europees Hof.’’
Volgens CDA-Kamerlid Pieter Heerma is de nieuwe inburgeringswet ‘sowieso een enorme verbetering’ ten opzichte van de bestaande wet. ,,Nu komt daar nog eens bovenop dat het de mogelijkheid biedt om ook migranten uit Turkije inburgeringsplichtig te maken.’’
Volgens D66 en CDA is een inburgeringsplicht voor Turken ‘urgenter’ geworden, nu het aantal asielaanvragen vanuit Turkije in vrijwel alle Europese landen fors toeneemt. ,,Dat Turkse nieuwkomers geen inburgeringsplicht hadden, was sowieso al een probleem. Maar met de ontwikkelingen in Turkije en de groeiende instroom wordt dit alleen maar problematischer”, stelt CDA-Kamerlid Pieter Heerma.
Dat Turkse nieuwkomers geen inburgeringsplicht hadden, was sowieso al een probleem, aldus CDA-Kamerlid Pieter Heerma
Asielaanvragen
In 2015 vroegen bijvoorbeeld slechts 55 Turken in Nederland asiel aan, vorig jaar was dat aantal al opgelopen tot 1.300. Binnen de Europese Unie steeg het aantal asielaanvragen in diezelfde periode van 4.180 naar 21.975. De toename was het grootst in Duitsland: van 1.500 naar 10.160.
De stijgende aantallen hangen volgens de twee partijen samen met ontwikkelingen in Turkije na de mislukte staatsgreep. De Turkse regering onder leiding van president Erdogan heeft sinds de couppoging van juli 2016 meer dan 77 duizend personen gearresteerd, 150 duizend ambtenaren ontslagen of geschorst, 15 duizend militairen ontslagen en 130 mediaorganisaties gesloten.
Uit cijfers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst blijkt dat vorig jaar 70 procent van alle Turkse asielzoekers een verblijfsstatus kregen. D66-Kamerlid Jan Paternotte stelt dat wanneer Turken in hun eigen land niet veilig zijn, ze hier welkom zijn. ,,Alleen vindt D66 dan wel dat we hen ook de kans moeten geven echt in te burgeren en de Nederlandse taal te leren.”
Ook de reguliere migratie vanuit Turkije door bijvoorbeeld gezinshereniging is de afgelopen jaren toegenomen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek registreerde in 2017 een stijging van 30 procent. Cijfers over 2018 zijn nog niet beschikbaar.
Telegraaf 06.05.2019 Turken die naar Nederland komen, kunnen worden verplicht in te burgeren. Regeringspartijen D66 en CDA zeggen dat zij een juridische oplossing hebben gevonden waardoor die inburgeringsplicht toch op te leggen valt, zo schrijft het AD.
Het kabinet moet daar snel mee aan de slag. Volgens D66 en CDA hoeft het in 1963 afgesloten associatieverdrag met Turkije niet langer een blokkade te vormen die verplichte inburgering van Turken verhindert. Het kabinet moet met de aangedragen oplossing zo snel mogelijk aan de slag, stellen zij. Al vanaf 2020 zouden ook Turken, net als andere nieuwkomers van buiten de Europese Unie, alleen in Nederland mogen blijven als zij via een inburgeringsexamen aantonen Nederlands te kunnen en kennis van de samenleving te hebben.
MSN 06.05.2019 Turken die naar Nederland komen, kunnen worden verplicht in te burgeren. Regeringspartijen D66 en CDA zeggen dat zij een juridische oplossing hebben gevonden waardoor die inburgeringsplicht toch op te leggen valt, zo schrijft het AD.
Het kabinet moet daar snel mee aan de slag. Volgens D66 en CDA hoeft het in 1963 afgesloten associatieverdrag met Turkije niet langer een blokkade te vormen die verplichte inburgering van Turken verhindert. Het kabinet moet met de aangedragen oplossing zo snel mogelijk aan de slag, stellen zij. Al vanaf 2020 zouden ook Turken, net als andere nieuwkomers van buiten de Europese Unie, alleen in Nederland mogen blijven als zij via een inburgeringsexamen aantonen Nederlands te kunnen en kennis van de samenleving te hebben.
AD 04.05.2019 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft er vandaag nogmaals op aangedrongen dat lokale verkiezingen in Istanboel worden overgedaan omdat ze niet goed zijn verlopen. Bij de verkiezingen van eind maart werd de kandidaat van oppositiepartij CHP gekozen tot burgemeester van Istanboel, ten koste van de AK-partij van Erdogan.
Erdogans hernieuwde oproep komt vlak voor de verwachte beslissing van de centrale kiesraad over het beroep dat de AK-partij al had ingesteld tegen de verkiezingsuitslag. Maandag hakt de kiesraad daar waarschijnlijk een knoop over door. Zaterdag herhaalde de Turkse president dat zich bij de verkiezingen onregelmatigheden hebben voorgedaan. Vlak na de verkiezingen sprak hij van ,,georganiseerde misdaad” die invloed had op de stembusgang.
CHP-leider Kemal Kilicdaroglu beschuldigde de AK-partij er vrijdag al van politieke druk op de kiesraad uit te oefenen, maar Erdogan verwierp die kritiek zaterdag. Zijn partij zou alleen maar haar recht willen halen.
Telegraaf 04.05.2019 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft er zaterdag nogmaals op aangedrongen dat de lokale verkiezingen in Istanbul over moeten omdat ze in zijn ogen niet goed zijn verlopen. Bij de verkiezingen van eind maart werd de kandidaat van oppositiepartij CHP gekozen tot burgemeester van Istanbul, ten koste van de AK-partij van Erdogan.
Erdogans hernieuwde oproep komt vlak voor de verwachte beslissing van de centrale kiesraad over het beroep dat de AK-partij al had ingesteld tegen de verkiezingsuitslag. Maandag hakt de kiesraad daar waarschijnlijk een knoop over door. Zaterdag herhaalde de Turkse president dat zich bij de verkiezingen onregelmatigheden hebben voorgedaan. Vlak na de verkiezingen sprak hij van „georganiseerde misdaad” die invloed had op de stembusgang.
CHP-leider Kemal Kilicdaroglu beschuldigde de AK-partij er vrijdag al van politieke druk op de kiesraad uit te oefenen, maar Erdogan verwierp die kritiek zaterdag. Zijn partij zou alleen maar haar recht willen halen.
NOS 01.05.2019 Turkije vindt het een extreem foute stap als de Verenigde Staten de Moslimbroederschap aanmerken als terroristische organisatie. Het land speelt zo terroristische organisaties zoals IS in de kaart, zegt Ankara.
Het land reageert hiermee op het voornemen van het Witte Huis om de Moslimbroederschap op de terreurlijst te zetten. Persvoorlichter Sanders bevestigde gisteravond dat president Trump daarmee bezig is.
Volgens de Turken verhindert dat voorgenomen besluit de democratische verworvenheden in de islamitische wereld. “Het is de beste propaganda die je IS kan geven”, zegt een woordvoerder van president Erdogan.
Trump wil de beweging op de terreurlijst zetten op verzoek van de Egyptische president Sisi. Die heeft in eigen land de Moslimbroederschap al betiteld als terroristische organisatie. Bijna alle leden van de partij zitten daar vast, zoals oud-president Morsi die in 2014 door Sisi werd afgezet. Andere leden en sympathisanten werden de afgelopen jaren ter dood veroordeeld of leven buiten Egypte in ballingschap, voornamelijk in Turkije.
De Moslimbroederschap werd opgericht in Egypte in de jaren 20 door Hassan al-Banna. De Moslimbroederschap streeft naar een democratische samenleving gebaseerd op islamitische principes. Naast in de politiek, zijn zij ook vertegenwoordigd in de maatschappij. Zo worden veel scholen en weeshuizen gerund of gefinancierd door de beweging. In de jaren 40 bood die zowel vreedzaam als gewapend verzet tegen de Britse overheersers.
De partij is inmiddels actief in 82 landen en heeft een controversieel imago. Onder meer al-Qaida en Hamas komen voort uit dezelfde ideologie die de Moslimbroederschap aanhangt.
Maar er is ook een politieke tak die geweldloos opereert, zoals in Egypte en in Tunesië. In beide landen won de partij de eerste vrije verkiezingen na de Arabische lente. In Tunesië zit de partij nog steeds in een coalitie met een seculiere partij.
Turkije is niet de enige partij die zich keert tegen de beslissing van Trump. Zo zegt Daniel Benjamin, de voormalige Amerikaanse coördinator terrorismebestrijding, tegen The Guardian dat er geen enkele wettelijke basis is om de partij te bestempelen als terroristisch. Hij wijst erop dat de Egyptische tak van de Moslimbroederschap vanaf de jaren 70 geweld heeft afgezworen.
Bovendien zullen Egypte en Saudi-Arabië, belangrijke Amerikaanse bondgenoten in het Midden-Oosten, weliswaar dankbaar zijn voor de stap, maar voor de relatie met andere strategische landen in de regio kan de beslissing juist een risico zijn, denkt Benjamin.
Naast door Turkije wordt de Moslimbroederschap gesteund door Qatar. Verder speelt de organisatie een belangrijke rol in landen als Tunesië, waar leden zelfs in de coalitie zitten met een seculiere partij, Irak, Koeweit en Jordanië. Ook maken de Moslimbroeders deel uit van de door de VN gesteunde regering in Libië.
De Moslimbroederschap zelf zegt niet onder de indruk te zijn van Trumps maatregel en zegt door te gaan met het naar eigen zeggen “gematigde en vreedzame denken” en te blijven bijdragen aan de gemeenschap.
AD 29.04.2019 Twee jonge zussen uit Etten-Leur zitten al bijna twee jaar vast in Turkije. Ze spelen in een muziekgroep die volgens Turkije banden heeft met een terroristische organisatie. ,,Als je zegt wat je denkt, word je opgepakt.”
Drie jaar geleden reisde Betül Varan, een rechtenstudente uit Etten-Leur, haar droom achterna: muziek maken in Grup Yorum, een folkrockband in Turkije. Maar waar voor Betül haar dwarsfluit de melodie van het protest speelt, ziet de Turkse overheid haar muziek als een instrument van terrorisme. Daarom zitten Betül (26) en haar jongere zus Bergün (24) al bijna twee jaar vast in Turkije, eerst in de cel, nu daarbuiten, maar zonder de mogelijkheid het land te verlaten.
Dat komt zo. Grup Yorum, een muziekband met een wisselende samenstelling, maakt al sinds de jaren 80 linkse protestliederen: tegen het kapitalisme in het algemeen en tegen het Turkse regeringsbeleid in het bijzonder. Ze zingen, zo zeggen ze, voor de armen, de boeren en de arbeiders. Ze gebruiken vaak traditionele Turkse instrumenten en zingen soms in het Koerdisch. De band is redelijk populair, vooral onder jongeren, sommige optredens trokken 25.000 mensen.
,,Onze kinderen zijn opgegroeid met hun muziek, ook al woonden ze in Etten-Leur”, vertelt hun moeder Günay Akkaya. Zij woont nog steeds in een rijtjeshuis in de Brabantse plaats. ,,Het was de droom van Betül om muziek te maken in die band. Toen ze in 2016 de kans kreeg om zich er bij aan te sluiten, is ze naar Turkije gegaan.” Een jaar speelde Betül dwarsfluit in de groep. In 2017 vliegt ook haar jongere zus Bergün naar Istanboel: om Betül te bezoeken.
Dan gaat het mis. Op een avond in mei 2017 valt de Turkse politie het cultureel centrum, waar de twee zussen met nog meer bandleden verblijven, binnen. Zeker elf mensen worden gearresteerd en vastgezet.
Betül wist dat er een risico was, toen ze zich bij de band aansloot, aldus Moeder Günay
Want voor de Turkse overheid is Grup Yorum niet zomaar een muziekgroep of een protestband. De groep zou banden hebben met de DHKP-C, een (linkse) terroristische organisatie die de afgelopen decennia meerdere aanslagen in Turkije heeft gepleegd. Ook de VS en de EU hebben de DHKP-C op hun terrorismelijst staan.
De link is niet uit de lucht gegrepen: de band heeft liedjes geschreven over DHKP-C-leden en bij een concert wapperde een banier met een portret van een voormalig DHKP-C leider erop. De laatste jaren zijn veel concerten van de groep verboden. Moeder Günay: ,,Betül wist dat er een risico was, toen ze zich bij de band aansloot. Maar ze wilde haar muziek laten horen. Wij zien Grup Yorum als een volksgroep, voor ons hebben ze geen band met de DHKP-C.”
De elf bandleden zitten maandenlang vast. Bergün stelt ook mishandeld te zijn: agenten trekken plukken haar uit haar hoofd. Familieleden demonstreren in de zomer van 2018 meerdere keren op het Centraal Station van Rotterdam voor vrijlating van de zussen.
Nederlandse Sanctielijst Terrorisme
Ook hun vader Erdem is daarbij. Hij staat op de Nederlandse Sanctielijst Terrorisme. Varan zit niet vast, maar staat wel onder (financiële) beperkingen omdat Nederland hem verdenkt van banden met een terroristische organisatie, waarschijnlijk de DHKP-C. Volgens Varan is dat een misverstand: hij heeft geld ingezameld voor een Turkse stichting in Rotterdam, maar die heeft niets met de DHKP-C te maken. Varan werd in juli 2017 op de sanctielijst geplaatst, twee maanden nadat zijn dochters in Turkije werden opgepakt.
In de loop van 2018 komen de bandleden voorlopig vrij, de zussen hebben dan zeventien maanden vastgezeten. ,,Bergün is eerst tot drie jaar cel veroordeeld, maar daarna vrijgesproken. Zij is zo boos dat ze zo lang voor niets heeft vastgezeten dat ze nu ook muziek wil blijven maken in de band, als drummer. De zaak tegen Betül loopt nog. De Turkse justitie zegt dat ze samen met terroristen gezien zijn, maar dat is onzin”, zegt hun moeder.
Ik wil naar Nederland, naar mijn familie, maar ze laten me het land niet uit, aldus Bergün.
Betül moet in Turkije blijven zo lang haar zaak loopt. Bergün wilde onlangs naar Nederland vliegen, onder meer voor een optreden van de band in Antwerpen, maar kwam niet voorbij de douane. ,,Ik wil naar Nederland, naar mijn familie, maar ze laten me het land niet uit”, zegt ze telefonisch vanuit Istanboel. ,,En waarom? Ja, we maken politieke muziek omdat we vinden dat het niet goed gaat in dit land. Maar dat is alles. Als je hier zegt wat je denkt, word je opgesloten.”
Intussen is hun moeder in Etten-Leur de wanhoop nabij. ,,Ik heb mijn dochters al twee jaar niet gezien. Er lijkt geen onafhankelijke rechtspraak meer in Turkije. Zolang Erdogan de baas is, kan hij doen wat hij wil.” De Turkse ambassade in Nederland wil niet ingaan op vragen over de zaak van de zussen.
Telegraaf 05.04.2019Ook na het hertellen van de stemmen in diverse districten in Istanbul is oppositiepartij CHP de winnaar van de lokale verkiezingen in die stad. Dat claimde Ekrem Imamoglu van de CHP vrijdag in lokale media.
De AK-partij van president Recep Tayyip Erdogan ging in beroep tegen de resultaten van de verkiezingen zondag in de belangrijkste stad van Turkije. In 17 van de 39 stembureaus werden de stemmen opnieuw geteld. Volgens Imamoglu bleek dat zijn partij in Istanbul 18.742 stemmen meer had gekregen dan de AK-partij. Eerder had de partij 25.000 stemmen meer.
De AK-partij heeft ook protest aangetekend tegen de uitslag in Ankara waar het ook verloor. Volgens AK zijn de verkiezingsuitslagen beïnvloed door ongeldige stemmen en onregelmatigheden.
Telegraaf 01.04.2019 Hij brengt wodka op de markt onder de naam ’Rumi’, vernoemd naar de 13e-eeuwse islamitische filosoof en mysticus. Dat is tegen het zere been van een invloedrijke Turkse columnist. „Hij spoorde zijn lezers aan me lastig te vallen en al snel sloeg de sfeer over naar Nederland. Het werd zo bedreigend dat ik enkele dagen heb moeten sluiten”, vertelt Badakhshani.
VVD-Kamerlid Yesilgöz springt voor hem in de bres: „Geen Nederlander hoeft verantwoording af te leggen aan Turkije.”
NOS 01.04.2019 Over de uitslag van de burgemeestersverkiezingen in Turkije wordt hier en daar nog getwist, maar het lijkt er steeds meer op dat voor het eerst in jaren de heersende AKP van president Erdogan een gevoelige verkiezingsnederlaag heeft geleden.
Eerder wist de partij grote crises moeiteloos te overleven: de couppoging in 2016, de vluchtelingencrisis die in Turkije veel zwaarder werd gevoeld dan in Europa en de burgeroorlog in Zuidoost-Turkije. Steeds bleef de regerende partij winnen. “Alsof ze immuun waren voor tegenslagen”, zegt NOS-correspondent Lucas Waagmeester.
Tel daar de economische voorspoed bij op: 17 jaar lang beleefde Turkije gouden tijden. De groeicijfers waren enorm, de werkloosheid laag. De middenklasse groeide en die kreeg meer te besteden.
“De AKP was er steeds snel bij om erbij te vertellen dat de economische voorspoed kwam door hun beleid. Maar daar is in het afgelopen jaar verandering in gekomen: Turkije zit nu in een crisis die de AKP nog nooit heeft beleefd”, zegt Waagmeester.
Pijn bij Erdogan-aanhangers
Die crisis is er eentje waar de rest van de wereld ook zijn portie van heeft gehad: een economische crisis. “Afgelopen jaar stortte het hier in elkaar. Turkije beleeft een valutacrisis, met een enorme waardedaling ten opzicht van de dollar en euro. Veel bedrijven hebben daar last van. Ook burgers worden geraakt: voor bijvoorbeeld groente en fruit moet 30 procent meer betaald worden.”
Dat laatste doet vooral pijn bij de lage middenklasse en zij zijn de voornaamste kiezers van de AKP. Voor president Erdogan de taak het tij te keren en daarvoor maakt hij gebruik van zijn traditionele strategie: zelf als redder optreden en iemand anders de schuld geven van de problemen, zegt Waagmeester.
De economische neergang is volgens Erdogan de schuld van ‘voedsel-terroristen’ die de hoge prijzen veroorzaken. Het Westen is intussen met een gecoördineerde aanval bezig om Turkije kapot te maken, aldus de president. “Erdogan voert zijn eigen economische beleid, dat werkt niet goed en daar wordt hij nu voor afgestraft.”
NOS
De AKP lijkt vooral te hebben verloren in de regio’s langs de kust, ten koste van oppositiepartij CHP. Wat vooral pijn doet zijn de regio’s Istanbul en Ankara: ook daar lijkt het erop dat CHP de winnaar is. In Istanbul zou dat betekenen dat oud-premier Binali Yildirim, een vertrouweling van Erdogan, het moet afleggen tegen CHP-kandidaat Ekrem Imamoglu.
“David tegen Goliath”, noemt correspondent Waagmeester de burgemeestersstrijd in Istanbul. Want waar de AKP-kandidaat een politiek zwaargewicht met grote bekendheid is, daar is de CHP-kandidaat slechts burgemeester van een stadsdeel.
De overwinning van CHP is extra bijzonder als je weet dat de AKP zowat alle media in handen heeft en de president inzet tijdens de verkiezingscampagne. De CHP moet het stellen zonder al die troeven. Toch zijn veel kiezers dus overgestapt: volgens persdienst Anadolu krijgt CHP in heel Turkije 30 procent van de stemmen. De AKP heeft wel nog steeds een comfortabele voorsprong met 44 procent.
CHP
De CHP is de partij van de Republikeinen en wil een strenge scheiding tussen kerk en staat. De linkse partij heeft een opvallende alliantie met de rechtse Iyi-partij. De CHP staat qua gedachtegoed recht tegenover de religieuze AKP.
Slechts een deel van de kiezers die het vertrouwen in de AKP kwijt zijn, is overgelopen naar CHP. Een ander deel is vertrokken naar de extreem nationalistische MHP. Die overstap doet de AKP minder pijn, want MHP en AKP vormen samen een regeringscoalitie.
De AKP van president Erdogan zal ondanks gevoelig verlies ook na de lokale verkiezingen de grootste partij blijven in Turkije. Zonder vervroegde verkiezingen zijn Erdogan en zijn partij sowieso tot 2023 aan de macht.
“Deze uitslag is vooral een duidelijk signaal dat de economie ook voor de AKP een uitdaging kan zijn”, zegt Waagmeester. “Eerdere problemen heeft president Erdogan altijd weggeschreeuwd, maar dat slaat nu niet meer aan, zijn traditionele strategie om zich op te werpen als redder werkt niet bij de economische problemen.”
Elsevier 01.04.2019 Bij de gemeenteraadsverkiezingen in Turkije is de AK-partij van president Recep Tayyip Erdogan nog wel de grootste van het land, maar lijkt de partij in de drie grootste steden aan het kortste eind te trekken. Vooral de vermoedelijke nederlaag in Istanbul zou een mokerslag betekenen voor Erdogan en zijn partij, die zich nog niet bij voorbaat neerlegt bij de uitslagen.
De coalitie van Erdogans AK-partij en de nationalistische Grijze Wolven (MHP) haalde landelijk de meerderheid van de stemmen met ruim 51 procent. Hoewel de regeringspartij dus de grootste van het land blijft, heeft Erdogan in de grote steden gevoelige nederlagen geleden. Zondagavond werd al duidelijk dat de AK-partij in Ankara was overvleugeld door de Republikeinse volkspartij CHP. Ook in de tweede stad van het land Izmir werd die partij grootste. Dat was bij de vorige verkiezingen in de havenstad ook al het geval.
De regeringspartij gaat de uitslag in de hoofdstad wel aanvechten, meldt staatspersbureau Anadolu: ‘We hebben onrechtmatige stemmen en onregelmatigheden geconstateerd in de meeste van de 12.158 stembureaus in Ankara,’ zegt partijsecretaris Fatih Sahin. ‘We zullen onze juridische rechten ten volste gebruiken, en zullen niet toestaan dat de wil van het volk wordt veranderd.’
Minieme voorsprong oppositiepartij CHP in Istanbul
In Istanbul, waar Erdogans politieke carrière begon, is het nog spannend. Aanvankelijk claimde de AK-partij in de grootste stad van Turkije nog de overwinning: ex-premier Binali Yildirim riep zondagavond de overwinning uit toen zijn partij op een voorsprong van 0,06 procent stond. Toch lijkt het er maandagmiddag op dat de CHP daar de grootste wordt.
De Turkse kiesraad meldt na het tellen van ruim 99 procent van de stemmen dat de sterk seculiere oppositiepartij een minieme voorsprong heeft. Het zou voor het eerst in 25 jaar zijn dat de islamitische AK-partij Istanbul niet in handen krijgt. ‘Het ziet ernaar uit dat Imamoglu (van de CHP, red.) 25.000 stemmen meer heeft behaald,’ zegt Yildirim maandagmiddag. Volgens hem zijn er echter 216.000 ongeldige stemmen, en is de AK-partij van plan om die ook aan te vechten.
‘We moeten accepteren dat we niet in alle steden gewonnen hebben,’ reageerde Erdogan in de nacht van zondag op maandag. ‘Het is de uitkomst van wat het volk wil, dat is een essentieel onderdeel van de democratie, dat moet worden geaccepteerd.’ Toch benadrukte hij dat de AK-partij landelijk de grootste is geworden, ‘zoals we altijd hebben gedaan sinds 3 november 2oo2’. De CHP reageerde opgetogen op de verkiezingsuitslag: ‘Het volk heeft gestemd vóór de democratie,’ zei partijleider Kemal Kilicdaroglu. ‘Ze hebben voor democratie gekozen.’
BBC spreekt van ‘klap’ en mogelijk ‘keerpunt’ voor Erdogan
Diverse media spreken van een ‘klap’ voor Erdogan, die in zijn campagne meende dat de toekomst van de AK-partij en daarmee die van het land op het spel zou staan tijdens de verkiezingen. Daardoor werd de stembusgang gezien als een referendum over de president, en het presidentiële systeem waarvoor Erdogan in juni een meerderheid kreeg. ‘Dit kan een keerpunt zijn voor de machtige, polariserende president van Turkije,’ zegt BBC-correspondent Mark Lowen over de uitslag. ‘Een oppositie die lang als stervende werd gezien, voelt nu eindelijk dat hij (Erdogan, red.) te verslaan is.’
Ook NOS-correspondent Lucas Waagmeester zegt dat vooral de vermoedelijke winst van de CHP in Istanbul een grote slag is voor Erdogan. ‘Wie Istanbul wint, wint Turkije,’ zei de president tijdens campagnebijeenkomsten over ‘het pompende hart van de Turkse economie’.
Erdogan: Hagia Sophia weer moskee maken
Zelf had Erdogan religie bestempeld tot het grote thema van de verkiezingen. Zo sprak hij donderdag de wens uit om van de toeristische attractie Hagia Sophia, een van oorsprong christelijke kathedraal die al decennia dient al museum, weer een moskee te maken. De kathedraal werd in de vijftiende eeuw omgedoopt tot een islamitisch gebedshuis nadat het Ottomaanse Rijk de stad Constantinopel had veroverd op het Byzantijnse of Oost-Romeinse Rijk.
Met zijn uitspraak over de Hagia Sophia probeerde de president de aandacht af te leiden van de economie, die al maanden in zwaar weer verkeert. De nationale munt lira is aan flinke inflatie onderhevig, en de werkloosheid is toegenomen. Volgens persbureau AFP is de nederlaag van de AK-partij in de grote Turkse steden dan ook voor een belangrijk deel te wijten aan de onvrede over de economische recessie.
‘Onze prioriteit in deze periode (…) is het verder versterken van de economie, het behouden van de groei van ons land via technologie en export, en het vergroten van de werkgelegenheid,’ beloofde Erdogan zondagavond in zijn toespraak vanaf het balkon van het hoofdkwartier van de AK-partij in Istanbul. De komende uren of dagen zal duidelijk worden of die partij in die stad voor het eerst in 25 jaar pas op de plaats moet maken.
NU 01.04.2019 De partij van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft maandag de verkiezingswinst in Istanboel opgeëist. Dit doet de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling, oftewel de AKP, op basis van eigen data.
De AKP meldt de eigen verzamelde informatie te volgen vanwege onregelmatigheden bij de lokale verkiezingen van zondag. Bij de stembusgang werden burgemeesters voor steden en districten gekozen.
Volgens de regionale AKP-leider Bayram Senocak heeft zijn partij “voldoende” bewijs om de onregelmatigheden aan te tonen. Die hebben volgens hem invloed gehad op de verkiezingsresultaten.
Eerder werd bekend dat Istanboel volgens de laatste tussenstand van de kiescommissie in handen van de CHP, een seculiere republikeinse partij, is gekomen. Istanboel is niet alleen de grootste stad van Turkije, maar ook economisch van groot belang.
De CHP werkt samen met de conservatief-nationalistische partij IYI. De partijen zijn verenigd in een alliantie waarbij de ene partij in de ene stad een kandidaat opvoert, terwijl de andere partij dat in een andere stad doet.
Turken massaal de straat op na verlies partij Erdogan
AKP stevent af op verlies in zeven grote steden
Ook in de hoofdstad Ankara lijken de meeste stemmen op de oppositie te zijn uitgebracht. Volgens de AKP zijn hier eveneens fouten gemaakt bij de stembusgang. In zeven van de twaalf grote steden komt de oppositie voorlopig als winnaar uit de bus.
“De AKP neemt zijn verlies waar de oppositie als winnaar uit de bus is gekomen”, liet Erdogan in een eerste reactie weten. “Verliezen is onderdeel van het democratisch proces.”
De partij van Erdogan en samenwerkingspartner MHP hebben volgens de laatste tussenstand landelijk zo’n 51,7 procent van alle stemmen bemachtigd, aldus staatspersbureau Anadolu. De opkomst ligt op 84,5 procent.
Verlies in grote steden voor partij Erdogan bij lokale verkiezingen Turkije.
NOS 01.04.2019 Nu nagenoeg alle stemmen geteld zijn bij de burgemeestersverkiezingen in Turkije, lijkt het erop dat de oppositie een tik heeft uitgedeeld aan de AK-partij van president Erdogan. De kandidaat van de oppositiepartij CHP won in de hoofdstad Ankara en volgens de Turkse kiesraad heeft de CHP-kandidaat in Istanbul een krappe voorsprong.
Volgens staatspersbureau Anadolu staat de oppositiekandidaat in de grootste stad van het land op 48,8 procent van de stemmen, en de AKP-kandidaat op 48,5 procent. CHP-kandidaat Ekrem Imamoglu heeft de overwinning al opgeëist en noemt zichzelf op Twitter burgemeester van Istanbul.
Zijn tegenstander van de AKP, oud-premier Binali Yildirim, erkent dat Imamoglu voorligt, maar volgens hem is het te vroeg om een winnaar uit te roepen. Hij zei vanmiddag dat de AKP de uitslag in Istanbul wil aanvechten en stelde een hertelling voor van de bijna 320.000 stemmen die ongeldig zijn verklaard.
NOS
Als er een hertelling komt, duurt het mogelijk nog enkele dagen voordat er een definitieve uitslag is. Dan is het belangrijk dat ook Erdogans AKP zich achter de uitkomst schaart, zegt correspondent Lucas Waagmeester. Dat geldt ook voor Ankara, waar de regeringspartij ook op onregelmatigheden wijst, die de overwinning van de CHP ongedaan kunnen maken.
De AKP leed gevoelige nederlagen in de hoofdstad en in Izmir, de derde stad van het land. Toch is de regeringspartij in het land als geheel nog altijd met afstand de grootste.
De uitslagen van de burgemeestersverkiezingen komen hard aan bij de AKP, zegt Waagmeester. “Voor het eerst in lange, lange tijd haalt de oppositie een belangrijke verkiezingsoverwinning. Dat betekent dat het mogelijk is door de almacht van de AK-partij heen te prikken. Ondanks de aandacht voor die partij in de media, die voor 90 tot 95 procent aan de kant staan van de regering.”
Economie is achilleshiel
De grote vraag bij deze verkiezingen was hoe de AK-partij het zou doen in een tijd van economische crisis. In de jaren dat de partij aan de macht is, ging het economisch gezien altijd goed. Nu kampt Turkije met een recessie, groeiende werkloosheid en stijgende voedselprijzen.
“Gisteren is aangetoond dat daar de achilleshiel ligt. Als de economie hapert, is de AK-partij te verslaan”, zegt Waagmeester.
AD 01.04.2019 De burgemeesterskandidaten van de regeringspartij Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AK) van president Recep Tayyip Erdogan betwisten de juistheid van de voorlopige uitslagen van de verkiezingen voor nieuwe gemeenteraden in Turkije. In hoofdstad Ankara en de belangrijkste stad Istanbul zou de partij van Erdogan de meerderheid hebben verloren.
,,Er zijn overduidelijke fouten gemaakt bij duizenden stemhokjes”, zei de kandidaat van AK in Ankara Mehmet Ozhaseki. De partij van Erdogan kreeg 48 procent van de stemmen in de hoofdstad. De oppositie, onder leiding van de Republikeinse Volkspartij CHP, 50 procent.
Ongeldig
In Istanbul riep AK-voorman Binali Yildirim dat zeker 300.000 stemmen ongeldig zijn. Hij lijkt de strijd om het burgemeesterschap nipt te hebben verloren van Ekrem Imamoglu (CHP). Na het tellen van 99,75 procent van de stemmen heeft de oppositiekandidaat ongeveer 25.000 stemmen meer dan zijn tegenstander van Erdogans partij, 48,79 om 48,51 procent. Zowel de AK als de CHP claimde de overwinning in Istanbul.
De kiesraad moet de officiële uitslag van de verkiezingen nog bekendmaken.
NOS 31.03.2019 Bij de lokale verkiezingen in Turkije is inmiddels ongeveer driekwart van de stemmen geteld. Volgens staatspersbureau Anadolu staat de AK-partij van president Erdogan nipt voor in Istanbul, maar gaat de kandidaat van oppositiepartij CHP op kop in de hoofdstad Ankara.
Door heel Turkije kon vandaag worden gestemd voor nieuwe burgemeesters. De lokale verkiezingen worden gezien als een test voor de AKP. De stembussen sloten om 17.00 uur lokale tijd en sindsdien heeft staatspersbureau Anadolu uitslagen naar buiten gebracht.
In een eerste reactie heeft president Erdogan erkend dat zijn AKP in een paar steden heeft verloren. “Dat hoort bij een democratie. De voorlopige resultaten laten zien dat de AKP door heel Turkije ver aan kop gaat.” Hij zei verder dat hij zich tot de volgende verkiezingen in 2023 wil richten op de economie, politiek en defensie.
Voorlopige uitslagen
Volgens Anadolu is in Istanbul het grootste deel van de stemmen geteld en gaat AKP-kandidaat en oud-premier Binali Yildirim aan kop, al is het verschil met ongeveer 1 procentpunt erg klein.
De grootste oppositiepartij in Turkije, de centrumlinkse CHP, betwist de tussenstanden. CHP-kandidaat Ekrem Imamoglu zei eerder op de avond op televisie dat de cijfers van het staatspersbureau niet overeenkomen met die van zijn eigen partij.
Anadolu meldt verder dus dat de kandidaat van de CHP een voorsprong heeft in Ankara. “Als de oppositie daar inderdaad weet te winnen, is dat hun eerste grote en belangrijke overwinning bij een stembusgang in lange tijd”, zegt correspondent Lucas Waagmeester.
Grote partijen gaan allianties aan
Vooraf werd al verwacht dat het in Ankara en Istanbul spannend zou gaan worden tussen de AKP en de CHP. Die oppositiepartij wordt gezien als de belangrijkste tegenstander van de partij van Erdogan. De Turkse president voerde de afgelopen tijd een keiharde campagne, waarin hij nagenoeg de hele oppositie in het kamp van landverraders, criminelen en terroristen plaatste.
Door de economische problemen in Turkije, hielden analisten er al rekening mee dat de AKP in sommige steden zou gaan verliezen. Volgens het staatspersbureau is ruim 83 procent van de ongeveer 57 miljoen stemgerechtigde Turken op komen dagen.
De CHP werkt in veel van de 922 districten in het land samen met de centrumrechtse Goede Partij, onder de naam de Nationale Alliantie. De AKP werkt op zijn beurt samen met de nationalistische MHP in de Volksalliantie.
De Koerdische HDP heeft in de drie grote steden Istanbul, Ankara en Izmir geen kandidaten naar voren geschoven en zijn achterban daar opgeroepen om op de CHP te stemmen. Volgens president Erdogan werkt de HDP, de op een na grootste oppositiepartij, samen met de Koerdische terreurorganisatie PKK.
NU 31.03.2019 De lokale verkiezingen in Turkije hebben vooralsnog geen grote winst voor de partij van president Recep Tayyip Erdogan opgeleverd. De hoofdstad Ankara komt zelfs in handen van de oppositie.
Daar gaat oppositiekandidaat Masur Yavas met meer dan 50 procent van de stemmen aan kop. Ten tijde van schrijven was 87 procent van de stemmen geteld.
Daarmee lijkt er na 25 jaar een einde te komen aan de machtspositie van de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) en diens voorloper in de Turkse hoofdstad. In zeven van de twaalf grote steden komt de oppositie voorlopig als winnaar uit de bus, waaronder in Antalya, Adana en Izmir.
In Istanboel is nog geen winnaar bekend. Daar ontwikkelt zicht ondanks een overweldigend verschil in media-aandacht een nek-aan-nek strijd tussen oud-premier Binali Yildirim en Ekrem Imamoglu namens de Republikeinse Volkspartij (CHP).
Rond 23:00 uur lokale tijd was het verschil tussen de twee kandidaten minder dan 25.000 stemmen. Winst in Istanboel is van groot psychologisch belang voor de landelijke partijen. “Wie Istanboel wint, wint Turkije”, luidt een bekend gezegde in het land.
‘Verliezen is onderdeel van democratie’
President Erdogan gaf rond 22:15 lokale tijd een eerste reactie, waarin hij zijn electorale partner, de ultranationalistische Partij Nationale Beweging (MHP) bedankte. De president toonde zich opvallend mild. Hij claimde weliswaar direct een grote overwinning, hij erkende tevens dat het niet overal even goed was gegaan.
“De AKP neemt zijn verlies waar de oppositie als winnaar uit de bus is gekomen Verliezen is onderdeel van het democratisch proces”, aldus de president, de eerder nog had gedreigd met afzettingsprocedures.
Hij beloofde verder direct na de verkiezingen werk te zullen maken van economische hervormingen. Ook waarschuwde hij dat terreurbewegingen “geen centimeter ruimte” zullen krijgen.
MSN 31.03.2019 De verkiezingen voor voor nieuwe gemeenteraden in Turkije zijn uitgelopen op een kleine nederlaag voor de regering van president Recep Tayyip Erdogan en zijn partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AK).
De partij verloor vandaag zijn meerderheid in de hoofdstad Ankara, maar bleef wel de grootste in Istanbul. In Ankara haalde de partij van Erdogan 48 procent van de stemmen, tegen 50 procent voor de oppositie.
Erdogan gaf het gedeeltelijke verlies toe voordat alle stemmen geteld waren. “We moeten accepteren dat we niet in alle steden gewonnen hebben. Dat is nu eenmaal de noodzakelijkheid van democratische verkiezingen.”
Inflatie en werkloosheid
De oorzaak van de nederlaag van AK ligt volgens veel kiezers aan de enorme inflatie, de grote werkloosheid en de economische recessie. In een aantal steden boycotte de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP (Democratische Volkspartij) de verkiezingen omdat die niet meer eerlijk zouden zijn.
De Turkse president kondigde het verlies van zijn partij al voor het tellen van alle stemmen aan. Ⓒ EPA
Telegraaf 31.03.2019 De verkiezingen voor nieuwe gemeenteraden in Turkije zijn uitgelopen op een kleine nederlaag voor de regering van president Recep Tayyip Erdogan en zijn partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AK).
Zondag verloor de partij zijn meerderheid in de hoofdstad Ankara, maar bleef wel de grootste in Istanbul. In Ankara haalde de partij van Erdogan 48 procent van de stemmen, tegen 50 procent voor de oppositie.
Erdogan gaf het gedeeltelijke verlies al toe voordat alle stemmen geteld waren. „We moeten accepteren dat we niet in alle steden gewonnen hebben. Dat is nu eenmaal de noodzakelijkheid van democratische verkiezingen.”
De oorzaak van de nederlaag van AK ligt volgens veel kiezers aan de enorme inflatie, de grote werkloosheid en de economische recessie. In een aantal steden boycotte de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP (Democratische Volkspartij) de verkiezingen omdat die niet meer eerlijk zouden zijn.
AD 31.03.2019 De Turkse president Erdoğan heeft toegegeven dat zijn AK partij de macht in diverse steden heeft verloren bij de plaatselijke verkiezingen van vandaag.
Hij beloofde dat zijn regering zich nu zal gaan concentreren op het uitvoeren van krachtige economische hervormingen om een eind te maken aan de crisis.
De Turkse kiezers zorgden vandaag voor diverse verrassingen. Maar nadat twee derde van de stemmen was geteld, leek de AKP van president Erdoğan wel af te stevenen op een uiterst kleine winst in zijn ‘geliefde’ Istanboel.
De grootste metropool en de economische hoofdstad van Turkije, waar hij in 1994 als burgemeester zijn politieke loopbaan begon, werd door president Erdoğan gezien als de symbolische hoofdprijs in deze verkiezingen.
In de hoofdstad Ankara lijkt het er op dat de kandidaat van de oppositie de burgemeesterspost gaat veroveren. Dat zou een gevoelige nederlaag zijn voor Erdoğan.
Mansur Yavas stond ook vijf jaar geleden op voorsprong, maar nadat een elektriciteitsstoring het tellen van de stemmen had onderbroken, wist de zittende AKP-burgemeester toch te winnen. Door te knoeien met de stembiljetten, aldus de oppositie.
Andere verrassingen waren dat de Koerdische stad Tunceli met Mehmet Fatih Maçoğlu voor het eerst een communistische burgemeester krijgt, dat diverse steden in het vooral door Koerden bewoonde zuidoosten in handen kwamen van de AKP, en dat de ultranationalistische partij van de Grijze Wolven (MHP) won in steden waar zij de strijd aangingen met de AKP, haar bondgenoot op landelijk niveau.
President Erdoğan schilderde deze lokale verkiezingen voor burgemeesters en andere bestuurders in zijn campagnetoespraken af alsof het voortbestaan van het land op het spel stond. Talloze kiezers zagen het als een referendum over het beleid van Erdoğan, die ruim vijf jaar president is en zich ‘de baas van de economie’ noemt.
Geen tik op de vingers
De meeste kiezers vertaalden de oplopende onvrede over de groeiende werkloosheid en armoede niet in een stem tegen de burgemeesterskandidaten die door Erdoğan waren benoemd. De gevreesde tik op de vingers bleef in veel steden en regio’s uit. Erdoğan had er de afgelopen weken alles aan gedaan om een afstraffing via de stembussen binnen de perken te houden.
Erdoğan sprak op niet minder dan honderd manifestaties van zijn Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) in alle delen van Turkije.
Alleen al in de afgelopen twee dagen hield hij in 14 wijken van Istanboel peptalks waarin hij zijn aanhangers aanspoorde om te gaan stemmen. ,,Elke stem die niet wordt uitgebracht, zal degenen in de kaart spelen die snode plannen maken tegen deze natie”, aldus Erdoğan.
Keer op keer hamerde hij erop dat een duistere alliantie van buitenlandse vijanden en hun Turkse collaborateurs er alles aan doet om de ontwikkeling van Turkije als een sterk en welvarend land te saboteren. ,,Ik wil dat jullie de stemmen gebruiken om alle vijanden van onze vlag en onze oproep tot gebed een lesje te leren”, zo spoorde hij zijn kiezers aan.
Bij gewelddadige incidenten in het binnenland en het zuidoosten van Turkije vielen vier doden en meer dan 70 gewonden.
Zijn tactiek om de linkse pro-Koerdische partij HDP en haar kiezers te brandmerken als ‘terroristen’ wierp in diverse provincies zijn vruchten af. In sommige steden in het zuidoosten zijn kiezers mogelijk gezwicht voor het dreigement van de president dat als zij zouden kiezen voor HDP-burgemeesters die zouden worden afgezet wegens ‘banden met een verboden terroristische organisatie’, namelijk de PKK.
Na de vorige plaatselijke verkiezingen, vijf jaar geleden, heeft Erdoğan meer dan honderd Koerdische burgemeesters laten afzetten en in hun plaats AKP-loyalisten benoemd.
NOS 31.03.2019 Op het oog zal er weinig veranderen, maar de psychologische tik kan gevoelig zijn voor president Erdogans AKP, vandaag bij de lokale verkiezingen in Turkije. Alle ogen zijn gericht op Ankara; de Turkse hoofdstad dreigt in handen te vallen van de oppositie. En ook in Istanbul, de grootste stad van het land, is de race tussen AKP en oppositie voor het eerst in jaren spannend.
Zo spannend, dat president Erdogan de campagne in eigen hand nam en de hoofdrol opeiste. Hij hield iedere dag meerdere grote toespraken en was daarmee dagelijks urenlang live op alle nieuwskanalen. Zijn retorische trukendoos ging volledig open, in een van zijn meest giftige en polariserende campagnes tot nu toe.
Erdogan op campagne in IstanbulEPA
De president plaatste een nog breder deel van de oppositie, zo niet de hele oppositie, in het kamp van landverraders, criminelen en terroristen. En het Westen was meer dan ooit de boosdoener: “Wij zijn moslims, en zij zijn de vijanden van de islam.”
Prijzen blijven stijgen
Uit opiniepeilingen blijkt dat de gemiddelde Turkse kiezer deze onderwerpen verre van interessant vindt. Die maakt zich zorgen over de economie, waar de president de afgelopen weken juist weinig over sprak. Want waar de regerende AKP bij eerdere verkiezingen kon leunen op successen, is de economie nu ingestort: met 20 procent inflatie, werkloosheid van 13 procent en voedselprijzen die door het dak gaan.
Zoals zoveel problemen, is ook de economische neergang volgens Erdogan de schuld van ‘de terroristen’. Voedsel-terroristen dit keer. De winkelier die zijn prijzen omhoog doet omdat ook voor hem alles duurder wordt, is volgens de president een landverrader. Hij noemde de prijsstijgingen een terroristische daad.
In werkelijkheid zijn ze het gevolg van het zware weer waar de Turkse economie sinds vorig jaar zomer in terecht is gekomen. Door een daling van het vertrouwen bij beleggers en investeerders daalde de waarde van de lira ten opzichte van buitenlandse valuta en ontstond er hoge inflatie. Voor de Turkse consument bleven de prijzen in de winkel maar stijgen.
Lucas Waagmeester maakte vorige maand deze reportage over hoe de groenteboer ‘de nieuwe terrorist’ van Turkije werd:
Hoe de groenteboer ‘de nieuwe terrorist’ van Turkije is geworden
Erdogan bezweert dat Turkije ‘aanvallen’ vanuit de Verenigde Staten en Europa heeft weerstaan en dat ‘speculanten en de rente-lobby’ de slag tegen Turkije inmiddels hebben verloren. Investeerders worden alleen maar extra zenuwachtig van die taal, waardoor afgelopen week in aanloop naar de verkiezingsdag de waarde van de lira opnieuw meer dan 5 procent daalde ten opzichte van de dollar.
Alle moslims, ons land, onze natie en ikzelf waren het doelwit, aldus Erdogan over de aanslag in Christchurch.
Erdogan sprak de laatste weken liever over de groeiende groep politici in Europa die net als hijzelf het Westen tegenover de islam plaatst. Volgens de president heerst in het Westen een sfeer van islamofobie die heeft geleid tot onder meer de terroristische aanslag in het Nieuw-Zeelandse Christchurch.
Die aanslag, waarbij een nationalistische extremist vijftig moskeegangers doodschoot, werd Erdogans centrale campagnethema. De dader noemde Turkije en Turken in Europa meerdere keren in het manifest dat hij online publiceerde. Erdogan betrok de gebeurtenis volledig op Turkije en op zichzelf: “Alle moslims, ons land, onze natie en ikzelf waren het doelwit.”
Dagenlang werden op grote schermen naast Erdogans podium, en dus ook op de landelijke televisie, de beelden herhaald van de terreurdaad, zoals de schutter ze zelf filmde. Ook delen uit de video waarop te zien is hoe de dader de moskee binnenloopt en gericht gelovigen begint neer te schieten.
Erdogan suggereerde daarbij herhaaldelijk dat het Westen achter de aanslag zit. “Dit is geen daad van een individu, dit is georganiseerd”, zei hij. En over het manifest van de schutter in Nieuw-Zeeland: “Waarom zegt het Westen niks? Waarom zeggen westerse media niks? Zij hebben dit voorbereid en aan hem overhandigd.”
De oppositie is terreur
De Turkse president werpt zich op als leider van de islamitische wereld, die deze vijanden van de islam zal verslaan. Onder hen schaart hij ook de leider van de grootste oppositiepartij CHP. Die zei in een reactie op Christchurch dat de islamitische wereld ook bij zichzelf te rade moet gaan. Een opmerking die volgens Erdogan aantoont dat de CHP “hand in hand loopt met terroristen”.
Ook dat werd een centrale lijn in Erdogans campagne: de oppositie is terreur. De Koerdische HDP, vooral sterk in het zuidoosten van het land, werkt volgens de regering samen met de PKK. Eerder werden tientallen gekozen HDP-burgemeesters uit hun functie gezet, en vervangen door een ambtenaar van AKP-huize. De regering dreigt na vandaag hetzelfde te zullen doen als de HDP gemeenten weet te winnen.
In een poging de machtige AKP te verslaan, kwam de oppositie van links tot rechts in veel gemeenten met een gezamenlijke kandidaat. De HDP werd buiten die alliantie gehouden, maar het mocht niet baten. Volgens president Erdogan is een stem op de oppositie desondanks een stem op de vijanden van de natie. “Als je kiest voor de oppositie, zal de PKK regeren in je stad.”
Verkiezingen overslaan
Dat leidde zichtbaar tot frustratie bij de belangrijkste oppositiekandidaat van deze verkiezingen, Mansur Yavas, die burgemeester van Ankara wil worden. “Ze laten iedereen meedoen, maar het is verboden te winnen”, zei hij over de regering. “Als je echt zo machtig bent, waarom wijs je dan niet gewoon alle burgemeesters aan? Dan kunnen we de verkiezingen overslaan, het bespaart ons de moeite.”
Mansur Yavas (midden) op campagne in Ankara AFP
Yavas verloor in 2014 de race om het burgemeesterschap van de hoofdstad, een nederlaag die volgens de oppositie het gevolg was van fraude bij het tellen van de stemmen. Ook dit keer ligt hij volgens de meeste opiniepeilingen voor op de AKP-kandidaat in Ankara. Ook in de kustplaatsen Adana, Mersin en Antalya wordt de race spannend, net als in het industriële hart Bursa.
Als Ankara of zelfs ook Istanbul verloren gaan voor de AKP, is dat door analisten al ‘het begin van het einde’ van Erdogans macht genoemd. Die hoop koesterde de oppositie vaker in aanloop naar verkiezingen, maar steeds bleek de AKP het op de verkiezingsdag zelf goed genoeg te doen om te overleven.
Erdogans AKP heeft de macht over de media, hun boodschap is ook bij deze campagne vele malen vaker en positiever bij de kiezer terecht gekomen. De vraag is of de economische pijn die Turken voelen, en de vermoeidheid over de vele vijandbeelden die de president over het land uitstort, dit keer krachtiger zal zijn en hun keuze doet kantelen.
NU 31.03.2019 Op 31 maart gaan de Turken voor de zesde keer in vijf jaar tijd naar de stembus, dit keer voor lokale verkiezingen waarin burgemeesters voor steden en districten worden gekozen. Volgens president Recep Tayyip Erdogan is de stembusgang onderdeel van de existentiële strijd van het land tegen kwaadwillenden in binnen- en buitenland.
Erdogan voert al weken lang overal in het hele land campagne voor zijn burgemeesters, waarbij twee tot drie toespraken per dag geen uitzondering zijn. Hij trok daarbij zo fel van leer dat zijn kandidaat voor het burgemeesterschap van Istanboel namens de AKP moest onderstrepen dat het land niet op het punt stond de oorlog uit te roepen, maar dat er ‘slechts’ lokale verkiezingen aan zaten te komen.
Die kandidaat is Binali Yildirim, de oud-premier van Turkije en vertrouweling van de president. Dat onderstreept tevens het belang dat Erdogan aan de verkiezingen in Istanboel hecht. “Wie Istanboel wint, wint Turkije”, is een bekend gezegde in het land.
De president zelf is daar een voorbeeld van, aangezien hij in 1994 zijn politieke carrière begon als burgemeester van Istanboel, toen nog als kandidaat van de Refah-partij, de voorloper van de AKP.
Dat jaar won ook de kandidaat voor die partij in de hoofdstad Ankara, Melih Gökcek. Beide steden zijn sinds die tijd onafgebroken in handen van de Refah en vervolgens de AKP geweest. Een verlies in Istanboel of Ankara zou daarom een gevoelige tik zijn voor Erdogan, die met de AKP de afgelopen zeventien jaar nog nooit een verkiezing verloor.
Oud-premier Binali Yildirim moet de AKP in Istanboel in het zadel houden. (Foto: AFP)
‘Verkiezingen zijn oneerlijk’
Volgens Howard Eissenstat, Turkije-expert van de Amerikaanse St. Lawrence University en senior non-resident fellow bij de denktank Project on Middle East Democracy (POMED), wordt het belang van deze verkiezing desondanks overschat.
“De algehele teloorgang van de democratie in Turkije maakt dat deze verkiezingen binnen een autoritair systeem plaatshebben. Dit valt onder meer op te maken uit het feit dat de oppositie nauwelijks zendtijd krijgt en dat politici van de oppositie bedreigd en soms zelfs vastgezet worden”, zegt hij tegen NU.nl.
Hierdoor is Eissenstat ook niet erg hoopvol gestemd over de kansen van de oppositie, omdat de verkiezingen wat hem betreft “niet vrij en fundamenteel oneerlijk” zijn. De almacht van Erdogan, en daarmee de AKP, komt met deze stembusgang dan ook niet in het geding volgens Eissenstat.
“De enige vraag is of Erdogan en de AKP een verlies zullen accepteren in die enkele sleutelsteden waar de oppositie wél kans maakt. Een verlies hier en daar zou een vernedering zijn, maar eentje zonder directe gevolgen. Bovendien heeft Erdogan al aangegeven gekozen volksvertegenwoordigers te zullen vervangen wanneer ze banden zouden hebben met terroristische organisaties.”
Tijdens een televisie-interview zei de president vorige week dat hij tegen ongeveer driehonderd individuen afzettingsprocedures wil starten. Sinds 2016 zijn meer dan honderd burgemeesters, veelal van de HDP in het zuidoosten van Turkije, afgezet en vervangen door administrateurs van de regering.
De leiding van de HPD wordt door Erdogan verweten banden met terroristische organisaties te hebben. (Foto: AFP)
Economische neergang is het belangrijkste onderwerp
Dit jaar zijn de kaarten anders geschud, zo is de overtuiging van de oppositie, bestaande uit de seculiere CHP en de conservatief-nationalistische IYI. Deze partijen zijn verenigd in de ‘Alliantie van de Natie’; waarbij de ene partij in de ene stad een kandidaat opvoert, terwijl de andere partij dat in een andere stad doet.
De AKP doet samen met de ultranationalistische MHP onder de noemer ‘Volksalliantie’ hetzelfde. De Koerdisch-georiënteerde HDP heeft geen kandidaten in de grote steden, wat als impliciete steun aan de Alliantie van de Natie wordt gezien.
Op basis van onderzoek van de sociaal-democratische stichting SODEV blijkt dat voor 64,8 procent van de ondervraagden de economische toestand in Turkije het belangrijkste vraagstuk is. Een vergelijkbaar percentage van de respondenten geeft bovendien aan dat zij er nu slechter voor staan dan vorig jaar. Turkije kampt met een inflatie van ongeveer 20 procent en de economie zit officieel in een recessie.
De economische neergang in Turkije heeft op basis van opiniepeilingen veel mensen doen besluiten de AKP de rug toe te keren, ondanks de claim van Erdogan dat de recessie het gevolg is van aanvallen van “duistere krachten” die willen voorkomen dat Turkije zijn rechtmatige plek tussen de machtigste landen ter wereld inneemt.
Erdogan wijst met de beschuldigende vinger naar het buitenland. (Foto: AFP)
‘Fundamentele verschillen tussen de twee politieke kampen’
Toch denken sommige analisten dat de keuze uiteindelijk bepaald wordt door ideologie en levensovertuiging.
“Het idee dat mensen hun beslissingen nemen op basis van de standpunten van de kandidaten is in Turkije geen goede lens om naar verkiezingen te kijken, aangezien er fundamentele verschillen tussen de twee politieke kampen in Turkije zijn”, aldus Selim Koru, analist bij de Turkse stichting voor economisch onderzoek en beleid (TEPAV).
“Elke stembusgang gaat in de eerste plaats over een keuze tussen die twee stromingen. Om die reden laat Erdogan zich zo veel zien en is winst noodzakelijk. Het gaat helemaal niet over lokaal bestuur.”
De vraag is in hoeverre de AKP-aanhang zich laat leiden door de economische toestand. (Foto: AFP)
Spannende race in grote steden
In de hoofdstad Ankara gaat Mansur Yavas namens de oppositie aan kop. In 2014 deed hij ook al een gooi naar het burgemeesterschap van Ankara, toen nog als kandidaat van de MHP. Alom wordt aangenomen dat hij die verkiezing verloor door fraude van de AKP.
Yavas is tevens de voornaamste kandidaat om afgezet te worden door Erdogan. “Een dergelijke zet zal voor hem zonder gevolgen blijven, dus het is zeker niet uit te sluiten”, aldus Koru.
In Istanboel lijkt het ondanks het verschil in media-aandacht een spannende race te worden tussen Yildirim en de relatief onbekende Ekrem Imamoglu namens de CHP, nu nog burgemeester van het stadsdeel Beylikdüzü.
Ook de industriestad Bursa, doorgaans de beste afspiegeling van de politieke verhoudingen op nationaal niveau, zou in handen kunnen vallen van de oppositie.
Ondanks zijn pessimisme ziet Eissenstat toch nog lichtpuntjes. “Het enige goede aan deze verkiezingen is dat het de oppositie in staat kan stellen kleine eilandjes van relatieve macht te creëren. Immers, de enige manier om je voor te bereiden op eerlijke en vrije verkiezingen in de toekomst, is door aan lokale verkiezingen mee te blijven doen.”
IYI-kandidaat Mansur Yavas (midden) hoopt burgemeester van de hoofdstad Ankara te worden.
Telegraaf 31.03.2019 Tijdens grote economische problemen gaat Turkije naar de stembus voor nieuw gemeenteraden. De verkiezingen kunnen volgens waarnemers een nare verrassing worden voor de regering van president Erdogan. Erdogan en zijn partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AK) zijn al zeventien jaar gewend verkiezingen te winnen, maar zondag dreigt verlies in de grootste steden, Ankara en Istanbul.
Ooit trok de destijds nieuwe AK-partij Turkije uit een economisch moeras en zette ze het land met ingrijpende economische hervormingen weer op de rails. Veel Turkse kiezers zien in de AK daarom al lange tijd vooral in economisch zin een baken. Maar deze zondag zouden veel kiezers de huidige enorme inflatie, de grote werkloosheid en de economische recessie de AK kunnen aanrekenen.
In een aantal steden boycot de linkse pro-Koerdische oppositiepartij HDP (Democratische Volkspartij) de stembusgang omdat de verkiezingen niet meer eerlijk zouden zijn. Het bewind van Erdogan toont sinds 2013, toen hij nog premier was, steeds meer autoritaire trekken en een poging tot een staatsgreep in 2016 heeft die trend aangewakkerd met tienduizenden arrestaties en ontslagen.
Telegraaf 29.03.2019 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan wil van de beroemde Hagia Sophiain Istanbul weer een moskee maken. De van oorsprong Grieks orthodoxe kathedraal is al decennia lang een museum en een populaire toeristische attractie.
Erdogan opperde het idee al eerder maar komt er nu weer mee in verband met de regionale verkiezingen zondag die ook in Istanbul worden gehouden. Hij heeft religie als belangrijkste thema in die stembusgang bestempeld.
De oorspronkelijke Hagia Sophia is in de 6e eeuw gebouwd als kathedraal en transformeerde in de 15 eeuw tot moskee. In 1934 werd de moskee door Mustafa Kemal Atatürktot seculair gebouw verklaard en museum gemaakt. Het gebouw staat op de werelderfgoedlijst van Unesco.
Griekse orthodoxe gelovigen zien het gebouw als centrum van hun geloof en zijn fel tegen eventuele omvorming tot moskee.
De site was sinds december 2016 geblokkeerd, nadat de NOS beelden had gepubliceerd van de moord op de Russische ambassadeur Andrej Karlov.
NOS 28.03.2019 Het is weer mogelijk om vanuit Turkije NOS.nl te bezoeken. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken kondigde eerder al aan dat Turkije van plan was de blokkade op te heffen. De app deed het al eerder. De app en de site waren sinds 19 december 2016 niet meer oproepbaar.
Reden daarvoor was dat de NOS beelden had getoond van de moord op de Russische ambassadeur Andrej Karlov in Ankara. Die waren gemaakt en uitgezonden door de Turkse publieke omroep TRT. Die had de beelden direct na de moord aan de leden van de EBU aangeboden, de beelduitwisseling van publieke omroepen in Europa waarbij de NOS is aangesloten.
De NOS gebruikte het beeld tegen de zin van de Turkse autoriteiten. Die hadden het gebruik van de beelden in eigen land verboden. Ankara sloot daarop de NOS-site in Turkije af en zei dat de blokkade van kracht bleef tot de NOS de video van de moord zou verwijderen. De NOS weigerde dat en noemde de blokkade een aantasting van de persvrijheid.
Toenadering
Het einde van de blokkade is een volgende stap in het herstel van de relatie tussen Nederland en Turkije, dat afgelopen oktober werd ingezet met een bezoek van minister Blok van Buitenlandse Zaken aan Ankara. “Er zijn toen geen excuses gemaakt over en weer voor de rel in Rotterdam in maart 2017, en beide landen stelden ook geen voorwaarden aan het herstel van de relatie,” zegt Turkije-correspondent Lucas Waagmeester.
“Maar minister Blok zei toen dat hij een aantal pijnpunten op tafel had gelegd, die Nederland graag opgelost wil zien. Een daarvan was de blokkade van NOS.nl in Turkije. Daaraan geeft de Turkse regering nu dus gehoor.” Het filmpje van de doodgeschoten ambassadeur is nog steeds te zien als je de site in Turkije bezoekt.
Weekendscholen
Een ander punt van Nederland is de zorg over de weekendscholen die Turkije wil gaan financieren. Minister Blok vroeg de Turken informatie hierover te delen, wat volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken inmiddels ook gebeurt.
Het ministerie noemt de relatie met Turkije inmiddels “wat Nederland betreft genormaliseerd” en zegt dat er weer intensieve contacten zijn tussen ambtenaren van beide landen. Ook wordt er gewerkt aan een bezoek van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu aan Nederland.
Onzichtbaar
Het opheffen van de blokkade betekent dat Nederlandse vakantiegangers en Nederlanders die in Turkije wonen het nieuws weer kunnen volgen via de NOS. Waagmeester: “Hoewel dit nu voor NOS.nl is opgelost, blijven veel mediaplatforms en bijvoorbeeld accounts van journalisten op sociale media onzichtbaar in Turkije. Een vrije, open toegang tot media is met deze stap verre van hersteld.”
Toch is het einde van de blokkade belangrijk voor het werk van de NOS in Turkije, zegt Waagmeester: “De blokkade werkte als signaal aan Turkse bronnen die wij benaderen voor interviews. Zij checkten NOS.nl en stuitten op een geblokkeerde site. In het klimaat van angst in Turkije, zeker rond media, heeft dat vaak geleid tot terughoudendheid.”
AD 16.03.2019 De Turkse autoriteiten hebben de blokkade op nieuwsberichten en beeldmateriaal van de NOS in Turkije grotendeels opgeheven. Ook komt minister van Buitenlandse Zaken Çavuşoğlu, die Nederland eerder ‘hoofdstad van het fascisme’ noemde, binnenkort naar Nederland voor een bezoek. Het zijn twee stappen in de normalisering van de diplomatieke verhoudingen tussen Nederland en Turkije.
Sinds eind december 2016 waren zowel de site als de apps van de NOS niet meer in Turkije te bekijken. Reden daarvoor was dat de Nederlandse omroep weigerde beelden te verwijderen die waren gemaakt van de moordaanslag op de Russische ambassadeur Karlov in de Turkse hoofdstad Ankara.
Die aanslag werd gepleegd door een Turkse politieagent en gefilmd door de Turkse staatszender TRT. De Turkse autoriteiten verboden het verspreiden van de gruwelijke beelden. Zo lang de NOS weigerde de beelden te verwijderen, zou de blokkade blijven duren, zo kreeg de publieke omroep te horen.
Inmiddels werken de NOS-apps in Turkije weer en zijn links naar nieuwsberichten van de omroep gedeblokkeerd. De website is echter nog niet bereikbaar. Er wordt aan gewerkt om ook die te deblokkeren, zo hebben de Turkse autoriteiten aan Den Haag laten weten.
Het deblokkeren van het de omroep wordt gezien als een volgende stap in de normalisering van de betrekkingen tussen Turkije en Nederland, die ruim een jaar lang ongekend beschadigd waren. Daarin past ook een bezoek van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Çavuşoğlu aan Nederland, dat bezoek vindt plaats op 11 april.
Rel rond bezoek minister
Aanleiding voor de hoogopgelopen crisis in maart 2017 was de deportatie onder politiedwang van een Turkse minister naar Duitsland nadat zij onaangekondigd in Rotterdam was opgedoken om Turkse Nederlanders aan te moedigen Erdogan tijdens een referendum nog meer macht te geven. Het leidde tot rellen in Rotterdam.
De diplomatieke rel was voor president Erdogan reden om het kabinet-Rutte uit te schelden voor ‘overblijfselen van nazi’s’ en voor ‘fascisten’. Zijn minister Mevlüt Çavuşoğlu wiens vliegtuig toen geen landingsrechten in Nederland kreeg, drong er in die dagen bij de EU op aan ‘de fascistische handelingen van Nederland’ te veroordelen. Ook noemde hij Nederland ‘de hoofdstad van het fascisme’.
Maar sinds afgelopen zomer klinkt er vanuit Ankara een heel andere, verzoenende toon. Het charmeoffensief van de Turken richting landen als Duitsland, Frankrijk en Nederland wordt mede gevoed door de problematische relatie met president Trump en het zwaar weer waarin de Turkse economie verkeert.
‘Turken hebben ons harder nodig dan wij hen’
Het kleine Nederland is voor het grote Turkije een partner van belang. In Nederland gevestigde bedrijven zijn al vele jaren de belangrijkste buitenlandse investeerders in het land van president Erdogan. ,,De Turken hebben ons harder nodig dan wij hen”, zo klinkt het in diplomatieke kringen.
Minister Çavuşoğlu nodigde zijn Nederlandse ambtgenoot Blok uit voor een bezoek aan Ankara. Beide bewindslieden maakten begin oktober duidelijk dat ze het roerige verleden achter zich wilden laten om een nieuwe start te kunnen maken. Blok was lovend over de ‘hartelijke ontmoeting’ en zei dat de relatie met Turkije was hersteld.
Om de normalisering in de relatie te bezegelen, brengt Çavuşoğlu op 11 april een bezoek aan Nederland, op uitnodiging van minister Blok. Twee jaar nadat het kabinet zijn vliegtuig dwong rechtsomkeert te maken. De Turkse minister zal tijdens zijn bezoek ook contact hebben met Turkse Nederlanders, maar op kleine schaal, zo is afgesproken.
De NOS-site is in Turkije sinds december 2016 niet bereikbaar. Wie het probeert krijgt dit te zien NOS
Het is niet duidelijk op welke termijn de site weer in de lucht is. De app is al wel weer bereikbaar in Turkije.
NOS 16.03.2019 Het ministerie van Buitenlandse Zaken verwacht dat de website van de NOS in Turkije binnenkort weer werkt. De site was sinds 19 december 2016niet meer bereikbaar.
Toen werd de Russische ambassadeur Andrej Karlov in Ankara doodgeschoten. De NOS plaatste die dag beelden van de moord op Karlov op de site. Die waren gemaakt en uitgezonden door de Turkse publieke omroep TRT. Die had de beelden direct na de moord aan de leden van de EBU aangeboden, de beelduitwisseling van publieke omroepen in Europa waar de NOS bij is aangesloten.
De NOS gebruikte het beeld, tegen de zin van de Turkse autoriteiten die het gebruik van de beelden in eigen land had verboden. Ankara sloot daarop de NOS-site in Turkije af en zei dat de blokkade van kracht bleef tot de NOS de video van de moord zou verwijderen. De NOS weigerde dat. Hoofdredacteur Marcel Gelauff noemde de Turkse eis en blokkade een aantasting van de persvrijheid.
Termijn onduidelijk
De kwestie is de afgelopen tijd door minister Blok en het ministerie van Buitenlandse Zaken meermaals onder de aandacht gebracht van de Turkse autoriteiten. Deze week is opnieuw contact geweest met Ankara over de kwestie. Volgens het ministerie is er nu reden om aan te nemen dat het overbrengen van de zorgen over de blokkade tot resultaat heeft geleid.
Het is niet duidelijk op welke termijn de site weer in de lucht is. Volgens correspondent Lucas Waagmeester is de NOS-app in Turkije inmiddels weer bereikbaar, maar de site nog niet.
Binnenkort komt de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu voor een bezoek naar Nederland. Blok bracht in oktober een bezoek aan Ankara. Hij kondigde het tegenbezoek van Cavusoglu toen al aan. Wanneer dat precies plaats zal vinden, is nog niet bekend.
De Kamerleden Özdil (L) en Özütok (R) van GroenLinks en Öztürk van Denk (midden) NOS
NOS 14.03.2019 Tweede Kamervoorzitter Arib heeft haar naam onder een motie gezet die intimidatie van Kamerleden door andere Kamerleden “ten stelligste” afwijst. Het is voor het eerst in zeker honderd jaar dat de voorzitter van de Tweede Kamer een motie heeft meeondertekend.
“Het is goed dat dit signaal nu zo luid en duidelijk uit de Kamer komt”, zegt zij. De CDA-motie is gericht tegen de Kamerleden van Denk, die collega-Kamerleden van Turkse afkomst via sociale media persoonlijk hebben afgevallen of aangevallen.
Dat gebeurde vorig jaar bijvoorbeeld naar aanleiding van het voorstel om het bloedbad onder Armeniërs in het begin van de 20e eeuw als genocide te bestempelen. Denk maakte filmpjes van de Kamerleden van Turkse afkomst die dit steunden. Dat leverde de betrokken Kamerleden bedreigingen op.
Moreel appèl
Partijleider Kuzu van Denk heeft al in de Kamer gezegd dat dit zo niet had gemoeten en dat het ook niet meer gebeurt.
Maar de indiener van de motie, CDA-Kamerlid Van der Molen, vond het tijd voor een moreel appèl. “Het wordt hoog tijd dat Denk stopt met het maken van intimiderende filmpjes op social media over andere Kamerleden.” De Tweede Kamer moet het goede voorbeeld geven over hoe om te gaan “met mensen van een andere afkomst”, vindt hij.
Doelwit
In de motie staat “dat het in toenemende mate voorkomt dat collega-Kamerleden, niet op basis van hun inhoudelijke standpunt maar primair op basis van hun afkomst, door of namens andere collega-Kamerleden via filmpjes op sociale media worden aangevallen.”
De ondertekenaars zeggen dat dat er toe leidt dat zij “door de bewuste wijze waarop zij door collega’s tot doelwit worden gemaakt, haatmails, intimidaties en bedreigingen ontvangen en worden aangetast in hun functioneren.”
Tijdens het debat met Van der Molen was Denk-Kamerlid Öztürk aanwezig. Hij maakte bezwaar tegen de beschuldiging en zei dat het theater was van de andere partijen. Hij wordt zelf ook bedreigd, zei hij:
Bij het indienen van de motie spreekt Denk-Kamerlid Öztürk van theater
Öztürk zegt in een reactie dat Denk de afgelopen jaren zo’n 3000 filmpjes met Kamerleden heeft gemaakt. “Ook met Segers van de ChristenUnie, en met mijn favoriete Kamerlid De Graaf van de PVV.” CDA-Kamerlid Amhaouch was er ook ooit in te zien. “Dat ging over zijn stemgedrag over de beveiliging van moskeeën”, zegt Öztürk.
Het gaat Denk altijd om het thema en de inhoud, niet om etnische achtergrond, zegt hij. “De Kamerleden Özdil, Yesilgöz en Özütok gaan over integratieonderwerpen en dan komen ze in ons filmpje als woordvoerder. En Özdil noemden we een hypocriet omdat hij onze motie niet steunde, terwijl hij hetzelfde standpunt had.”
Öztürk vindt het opvallend dat de motie zo vlak voor de verkiezingen komt en vindt het onterecht dat Kamervoorzitter Arib haar naam eronder heeft gezet. “Als je escalatie in de Kamer wilt voorkomen moet je boven de partijen staan. De Kamervoorzitter moet geen kant kiezen.”
Niet persoonlijk aanvallen
Arib vindt dat in dit geval juist haar taak. Zij laat al regelmatig in de Kamer blijken dat zij ontstemd is over dergelijke uitingen en filmpjes.
“Het is een motie die onderschrijft wat ik als Kamervoorzitter ook vind en naar buiten toe uitdraag”, licht zij haar steun aan de motie toe. “Dat wij elkaar niet persoonlijk aanvallen en met filmpjes wegzetten.”
De motie werd ook ondertekend door de Kamerleden Yesilgöz (VVD), Özdil en Özütok (GroenLinks), Van Dijk (PvdA), Den Boer (D66), Van Dijk (SP). Later heeft ook 50Plus meegetekend. Het CDA zegt dat “een heleboel andere Kamerleden” al hebben aangegeven dat zij hun naam ook onder het stuk zetten.
NU 13.03.2019 Een grote meerderheid van het Europees Parlement (370 stemmen voor en 109 tegen) wil dat de Europese Unie de gesprekken met Turkije over toetreding formeel opschort. Redenen zijn de ondergraving van de rechtsstaat, beperking van de persvrijheid en de detentie van tienduizenden Turken, onder wie oppositieleden.
Het parlement volgt hiermee de aanbeveling van Turkijerapporteur Kati Piri (PvdA). Een voorstel van onder meer het CDA om de stekker definitief uit de gesprekken te trekken, haalde het niet.
Een meerderheid wil de deur openhouden voor het geval het beter gaat. De democratische krachten in het land moeten volgens Piri wel perspectief houden op een lidmaatschap. Esther de Lange (CDA) vindt dat zij hiermee “warm en koud tegelijk blaast”. “Dit Turkije hoort niet thuis in de EU.”
Piri noemt het een aanfluiting dat de EU-regeringsleiders de gesprekken na jaren van verslechtering van de mensenrechtensituatie nog niet hebben opgeschort. Met dat beleid hebben ze het autoritaire regime van president Recep Tayyip Erdogan eigenlijk alleen maar steun gegeven, stelt zij.
Marietje Schaake (D66) stelde voor de financiële steun die Turkije van de EU krijgt om zich voor te bereiden op een eventuele toetreding te schrappen. Dit voorstel kreeg geen meerderheid. “Dat ondermijnt onze geloofwaardigheid”, reageerde ze.
Lidstaten willen nog geen einde aan Turkse kandidatuur
De lidstaten hebben al meermaals duidelijk gemaakt nog geen einde te willen maken aan de kandidatuur van Ankara, onder meer vanwege de samenwerking op het gebied van migratie.
Vrijdag overleggen de EU en de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavusoglu in Brussel over de betrekkingen, waarbij ook mensenrechten aan de orde komen.
Twee andere Duitse journalisten krijgen hun perskaart niet terug.
NOS 12.03.2019 De Turkse regering gaat toch een perskaart uitgeven voor Jörg Brase, bureauchef van de Duitse zender ZDF in Istanbul. Afgelopen zondag moest hij Turkije verlaten, nadat was besloten dat zijn accreditatie niet werd verlengd. Twee van zijn collega’s, Thomas Seibert van de krant Der Tagesspiegel en Halil Gülbeyaz van omroep NDR, moesten ook het land verlaten.
Voor de herziening van de beslissing over Brase is geen reden gegeven, net als voor het eerdere besluit de drie geen nieuwe perskaart te geven. Seibert en Gülbeyaz zijn inmiddels terug in Duitsland en hoorden vandaag niets uit Ankara.
Onacceptabel
Niet eerder weigerde Turkije de perskaarten te verlengen van prominente Europese journalisten. Minister van Buitenlandse Zaken Maas noemt het “onacceptabel” dat Duitse journalisten het werken in Turkije onmogelijk wordt gemaakt. Achter de schermen werd dagen lang druk uitgeoefend. Ook verscherpte Duitsland het reisadvies voor Turkije.
De ZDF zegt in een verklaring het “te verwelkomen dat de Turkse autoriteiten tot een ander besluit zijn gekomen”. Brase zal volgens de omroep in de komende dagen zijn werk in Istanbul hervatten. “De ZDF gaat ervan uit dat de perskaarten voor de andere collega’s die nog wachten, nu ook zullen worden afgegeven,” staat in de verklaring.
NU 11.03.2019 Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft maandag de ambassadeur van België in Ankara ontboden. De Turken zijn verbolgen over een Belgische rechterlijke beslissing. De uitspraak blokkeerde de vervolging van mensen met vermeende banden met de verboden Koerdische arbeiderspartij PKK.
Het Turkse ministerie noemde het besluit vorige week onaanvaardbaar en zei van België te verwachten “te handelen in overeenstemming met zijn taken op het gebied van terrorismebestrijding”.
Een Belgisch hof stopte vrijdag de vervolging van alle verdachten in een dossier rond de PKK. Het federaal parket wilde 35 personen en vennootschappen naar de rechtbank laten verwijzen vanwege deelname aan de activiteiten van een terroristische groep.
Het hof oordeelde echter dat het Turks-Koerdische conflict een binnenlands gewapend conflict is en dat de PKK geen terroristische organisatie is.
MSN 11.03.2019 De Turkse economie zit in een recessie en economen verwachten dat die groeivertraging heel 2019 aanhoudt. Het bruto binnenlands product (bbp) daalde de afgelopen drie maanden met 2,4 procent.
Turkse bedrijven hebben meer leningen dan ooit uitstaan bij buitenlandse kredietverstrekkers. De koers van de lira ging flink omlaag: tussen januari 2018 en half augustus daalde waarde van de Turkse munt met meer dan 40 procent ten opzichte van de euro.
De economie had ook last van de diplomatieke rel tussen Turkije en de Verenigde Staten. Amerika dreigde met handelsmaatregelen om de Amerikaanse predikant Andrew Brunson vrij te krijgen uit de Turkse cel. Inmiddels is hij weer vrij, maar ondertussen heeft de rel gezorgd voor extra inflatie en waardedaling van de lira.
Al met al kromp de Turkse economie in 2018 met 3 procent ten opzichte van een jaar eerder.
Renteverhoging en maatregelen
De overheid probeert de groei aan te jagen. Zo verhoogde de Turkse Centrale Bank de rente in 2018 binnen enkele maanden tot 24 procent. Verder kocht het Turkse werkloosheidsfonds obligaties op en werkt de overheid aan een plan om de buffers van staatsbanken te versterken.
Een andere overheidsmaatregel was een boete voor supermarkten die de prijzen verhogen.
Groei in 2020
Experts van Bloomberg vrezen dat het nog wel even gaat duren voordat de Turkse economie hersteld is. Zij denken dat de economie in ieder geval nog een half jaar blijft krimpen. Daarna verwachten zij kwartalen van ‘gematigde groei’.
Ook econoom Nora Noteboom van ABN Amro verwacht dat de economie dit jaar verder blijft krimpen. Noteboom: “We verwachten dat het herstel in het eerste kwartaal van 2020 inzet. We verwachten dat het enige tijd kost voordat het herstel goed op gang komt.”
De recessie is slecht nieuws voor president Recep Tayyip Erdogan, zo net voor de lokale verkiezingen op 31 maart.
Jörg Brase (r) en Thomas Seibert, vanochtend voor hun vertrek uit TurkijeNOS | Lucas Waagmeester
NOS 10.03.2019 Drie journalisten van prominente Duitse media zijn Turkije uit gezet. De correspondenten voor de omroepen ZDF, NDR en de krant Tagesspiegel krijgen geen nieuwe persaccreditatie. Niet eerder werd verslaggevers van grote Europese media de verlenging van de perskaart, die nodig is om in Turkije te mogen werken, geweigerd.
Jörg Brase, bureauchef voor de ZDF in Istanbul, Halil Gülbeyaz van de NDR en Thomas Seibert van Tagesspiegel, die meer dan twintig jaar in Turkije werkt, kregen tien dagen de tijd hun spullen te pakken. Vanmiddag zijn ze met een vliegtuig vertrokken.
De Turkse regering heeft geen reden gegeven voor het uitwijzen van de Duitse journalisten. “Om een aanvraag af te wijzen, moet volgens de Turkse mediawet een heldere reden worden gegeven”, zei Brase in een interview voor zijn vertrek. “Maar als er al een specifieke reden is: ik ken hem niet.”
In de afgelopen jaren waren er vanuit de Turkse regering regelmatig verbale aanvallen gericht tegen buitenlandse journalisten. Maar over het algemeen kregen journalisten die een perskaart aanvroegen wel toegang om in het land te werken. Dat met die handelwijze nu wordt gebroken, noemt de Duitse regering “onbegrijpelijk en onacceptabel”.
“Nadat ze de eigen media bijna volledig het zwijgen op hebben gelegd, vermoed ik dat dit een poging is om ook druk uit te oefenen op internationale media”, zegt ZDF-correspondent Brase. “Maar ik denk niet dat dit gaat werken.”
Schadelijker voor Turkije
Volgens Brase wordt er door de Duitse regering achter de schermen gepraat met de Turken om de kwestie op te lossen. “Er wordt geprobeerd de Turken op andere gedachten te brengen. Maar tot dit moment, waarop we het land moeten verlaten, is ze dat nog niet gelukt.”
Turkije en Duitsland kwamen na een periode van botsingen over persvrijheid en Duitse staatsburgers die vastzaten in Turkije, juist afgelopen najaar weer wat nader tot elkaar. Twee Turks-Duitse journalisten werden vrijgelaten en konden naar Duitsland reizen.
Die toenadering maakt deze stap van de Turkse regering nu nog moeilijker te verklaren. “Het is waarschijnlijk schadelijker voor Turkije dan voor ons”, zegt Brase. “Want wij gaan gewoon door met verslag doen. Daarom zijn we zo verbaasd dat ze dit doen.”
Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft naar aanleiding van de uitzetting het advies voor Duitsers die in Turkije werken aangepast. “Het kan niet worden uitgesloten dat de Turkse regering verdere actie zal ondernemen tegen vertegenwoordigers van Duitse media en maatschappelijke organisaties”, staat op de site van het ministerie, waarbij rekening moet worden gehouden met strafrechtelijke procedures wegens “uitspraken die in Duitsland onder de vrijheid van meningsuiting vallen.”
Perskaart via Erdogan
Om in Turkije te kunnen werken, hebben buitenlandse journalisten een perskaart nodig. Die wordt afgegeven door het kantoor van president Erdogan. Zonder die perskaart kan geen verblijfsvergunning worden aangevraagd.
Ieder jaar op 1 januari moeten journalisten hun perskaart vernieuwen. Normaal duurt die procedure een paar weken, maar dit jaar verloopt het anders. Brase en Seibert kregen te horen dat hun aanvraag is geweigerd, tientallen andere internationale journalisten wachten nog altijd op een beslissing.
Het is niet duidelijk waar Turkije zich op baseert bij de keuze welke correspondent vrij snel een perskaart krijgt en wie moet wachten. In beide groepen zitten zowel publieke als private media, zowel kranten- als tv-journalisten. Ook is er geen scheiding gemaakt in het land waar de journalisten vandaan komen: veel andere Duitse journalisten hebben inmiddels wel een nieuwe perskaart.
AD 10.03.2019 De Turkse autoriteiten hebben drie Duitse correspondenten het werken onmogelijk gemaakt. Hun werkvergunning is niet verlengd. Daardoor moesten ze het land verlaten. Het is de eerste keer dat buitenlandse journalisten op die manier onder druk worden gezet.
Het gaat om Thomas Seibert (55) van de Berlijnse krant Der Tagesspiegel, die sinds 1997 in Turkije was gevestigd, Jörg Brase (57) van de publieke Duitse tv-zender ZDF, die sinds vorig jaar januari in Turkije werkte als bureauchef, en Halil Gülbeyaz (56), die de afgelopen 12 jaar was geaccrediteerd voor de publieke omroep Norddeutscher Rundfunk en zowel in Turkije als in Duitsland woont.
Zonder opgaaf van redenen kregen zij via een e-mail uit Ankara te horen dat hun verzoeken tot verlenging van hun perskaarten, die op 31 december afliepen, niet waren ingewilligd.
,,We zien dit als een poging om de buitenlandse media te intimideren”, zei Jörg Brase voor zijn vertrek vanmiddag uit Istanboel. ,,Dit besluit is schadelijker voor het imago van Turkije dan voor ons. De Turkse regering is er min of meer in geslaagd de Turkse media het zwijgen op te leggen, nu proberen ze dat ook met de buitenlandse media te doen”.
22 jaar
Dat zal volgens de journalisten niet lukken. Thomas Seibert, die de afgelopen 22 jaar onafgebroken geaccrediteerd was in Turkije, benadrukte dat hij ‘natuurlijk niet zal stoppen over Turkije te schrijven; ik zal doorgaan ook al moet ik Turkije verlaten’.
De Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Heiko Maas noemde het besluit van de Turkse autoriteiten ‘onaanvaardbaar’. ,,Het hinderen van journalisten bij hun werk is onverenigbaar met ons begrip van persvrijheid”, zei hij tegen Der Tagesspiegel am Sonntag. De Duitse regering zal ervoor blijven pleiten dat journalisten in Turkije zonder beperkingen hun werk kunnen blijven doen, zo voegde hij er aan toe.
Onmogelijk
De Duitse autoriteiten hebben als een reactie op de maatregel drie correspondenten het werken onmogelijk te maken het reisadvies naar Turkije aangescherpt. ,,Het kan niet worden uitgesloten dat de Turkse regering verdere actie zal ondernemen tegen vertegenwoordigers van Duitse media en maatschappelijke organisaties”.
Verder wordt gewaarschuwd dat ‘uitingen, die onder de Duitse interpretatie van vrijheid van meningsuiting vallen, in Turkije kunnen leiden tot maatregelen en strafrechtelijke procedures’.
Plaatsvervangend hoofdredacteur Bettina Schausten van ZDF noemde de beslissing ‘niet alleen betreurenswaardig, maar ook volkomen onbegrijpelijk’. ZDF heeft hiertegen bezwaar aangetekend en ‘hoopt dat de Turkse autoriteiten hun beslissing heroverwegen’.
Duister
Correspondenten tasten volledig in het duister over de redenen van het besluit van het besluit van Ankara. Het gaat niet om een actie tegen Duitse media, want diverse Duitse correspondenten hebben wel een nieuwe perskaart ontvangen.
Ook Susanne, de vrouw van Thomas Seibert, die eveneens in Turkije werkt als journalist. Zij heeft besloten te blijven. Het is evenmin een actie tegen tv-zenders, want een van de slachtoffers werkt voor een krant.
Ongeveer 40 buitenlandse correspondenten in Turkije wachten nog op uitsluitsel van hun aanvraag voor het verlengen van hun perskaart, die geldt als werkvergunning. Een perskaart is ook nodig voor het verkrijgen van de jaarlijkse verblijfsvergunning.
Telegraaf 08.03.2019 De politie in de Turkse miljoenenstad Istanbul heeft traangas afgevuurd op een menigte van duizenden vrouwen. Zij hadden zich op Internationale Vrouwendag verzameld bij het Taksimplein en wilden een mars houden.
Honderden agenten van de oproerpolitie blokkeerden de toegang tot de bekende winkelstraat İstiklal Caddesi. Zij gebruikten traangas en pepperspray om de menigte uiteen te drijven. Veel vrouwen besloten vervolgens om zijstraten in te vluchten. Het is onduidelijk of er aanhoudingen zijn verricht of gewonden zijn gevallen.
Sommige demonstrantes droegen kleurrijke pruiken en maskers. Ze hadden spandoeken bij zich met opschriften als „feministische opstand tegen mannelijk geweld en armoede” en „ik ben vrij geboren en zal vrij sterven.” Ook scandeerden de vrouwen slogans als „we zwijgen niet, zijn niet bang en gehoorzamen niet.”
De afgelopen jaren worden veel protesten tegengehouden door Turkije. Eerder werd een protest tegen het vasthouden van vrouwen en kinderen in Syrië geblokkeerd. Waarom dit nieuwe protest werd tegengehouden, is niet bekend. Op sociale media zeggen mensen er niets van te snappen. „Waarom kunnen zij een gevaar zijn?”
AD 08.03.2019 De politie in de Turkse miljoenenstad Istanboel heeft traangas afgevuurd op een menigte van duizenden vrouwen. Zij hadden zich op Internationale Vrouwendag verzameld bij het Taksimplein en wilden een mars houden.
Honderden agenten van de oproerpolitie blokkeerden de toegang tot de bekende winkelstraat İstiklal Caddesi. Zij gebruikten traangas en pepperspray om de menigte uiteen te drijven. Veel vrouwen besloten vervolgens om zijstraten in te vluchten. Het is onduidelijk of er aanhoudingen zijn verricht en of er gewonden zijn gevallen.
Sommige demonstrantes droegen kleurrijke pruiken en maskers. Ze hadden spandoeken bij zich met opschriften als ‘feministische opstand tegen mannelijk geweld en armoede’ en ‘ik ben vrij geboren en zal vrij sterven’. Ook scandeerden de vrouwen slogans als ‘we zwijgen niet, zijn niet bang en gehoorzamen niet’.
De Turkse politie treedt regelmatig op tegen demonstraties in Istanboel en op andere plaatsen. De regering in Ankara heeft de beperkingen aangescherpt na de mislukte staatsgreep in 2016. De noodtoestand die erna werd afgekondigd, werd vorig jaar juli opgeheven.
Ook elders in de wereld gingen vrouwen de straat op en betoogden voor gelijke behandeling. In het centrum van Madrid verzamelden zich honderden vrouwen en sloegen op potten en pannen. Ze eisten meer rechten in een wereld die nog steeds ‘gedomineerd wordt door mannen’.
In Berlijn, waar de lokale autoriteiten Internationale Vrouwendag tot feestdag hebben bestempeld, trokken duizenden demonstranten over een zonovergoten Alexanderplatz. Parijse betogers zwaaiden voor de SaoediSaoedi-Arabische ambassade met borden waarop ‘Toeter voor Vrouwenrechten’ te lezen stond.
De demonstranten eisten de vrijlating van gevangengezette activistes in het conservatieve koninkrijk. Onder hen een aantal voorvechters voor het recht van vrouwen om auto te mogen rijden. Ook in de Griekse hoofdstad Athene en het Oekraïense Kiev klonk de roep om gelijke behandeling en een einde aan geweld tegen vrouwen.
In Madrid liepen ministers van de regering-Sánchez mee, in het midden Eurocommissaris Frans Timmermans die met zijn dochter meeliep Rop Zoutberg / NOS
In Istanbul beëindigde de politie een mars. In Kiev pakte de politie extreemrechtse tegenbetogers op.
NOS 08.03.2019 In veel steden overal op de wereld hebben vrouwen betoogd op Internationale Vrouwendag. In Madrid hielden honderden vrouwen direct na middernacht een luidruchtige demonstratie om gelijke rechten te eisen voor vrouwen in een maatschappij die volgens de deelnemers nog steeds gedomineerd wordt door mannen.
In Berlijn is Wereldvrouwendag een officiële vrije dag, die door duizenden vrouwen in een manifestatie werd gevierd. Ook in Brazilië gingen duizenden mensen de straat op. Ze grepen Internationale Vrouwendag aan om te protesteren tegen president Bolsonaro, die volgens hen een verleden heeft van seksistische opmerkingen.
In de video hieronder zie je protesten in steden over de hele wereld, zoals New Delhi, Bagdad en Madrid:
Vrouwen, maar ook mannen, wereldwijd de straat op voor vrouwenrechten
In Istanbul vroegen honderden vrouwen om de vrijlating van Syrische vrouwen uit de gevangenis. In de avond greep de politie in, toen de betogers vanaf het Taksimplein een drukke winkelstraat in gingen. Daarbij werd traangas ingezet.
Ook in de Oekraïense hoofdstad Kiev greep de politie in. Dat gebeurde toen uiterst rechtse betogers een mars wilden verstoren die in het teken stond van het protest tegen huiselijk en seksueel geweld. Driehonderd vrouwen die zich hadden verzameld in een park stonden tegenover tientallen aanhangers van uiterst rechts. Die hielden borden omhoog met teksten als ‘Het feminisme vernietigt onze samenleving’.
Verenigde Naties
Wereldvrouwendag wordt sinds 1975 door de Verenigde Naties gesponsord. Secretaris-generaal Guterres zei vandaag dat hij geen wereld accepteert waarin zijn kleindochters te horen krijgen dat pas hun achterkleinkinderen economische gelijkberechtiging misschien zullen meemaken.
De VN-chef zei ook dat nationalisme, populisme en bezuinigingen bijdragen aan de ongelijkheid tussen man en vrouw.
Op een campagnebijeenkomst zou de Turkse minister Soylu hebben gezegd dat mensen die in Duitsland naar een PKK-bijeenkomst gaan, in Turkije worden gearresteerd.
NOS 07.03.2019 Mensen die in het buitenland naar bijeenkomsten van de Koerdische PKK gaan, kunnen worden opgepakt als ze naar Turkije reizen. Daarvoor heeft de Turkse minister Soylu van Binnenlandse Zaken volgens Duitse media gewaarschuwd op een campagnebijeenkomst.
“In Duitsland, in Europa, zijn er mensen die bijeenkomsten van terreurbewegingen bijwonen en vervolgens op vakantie gaan naar Antalya, Bodrum en Mugla”, zou Soylu afgelopen weekend hebben gezegd tegen zijn aanhangers, verwijzend naar Turkse badplaatsen. “Laat ze maar komen. Ze gaan direct vanuit het vliegveld door naar de gevangenis.”
Koerden
Soylu doelde met zijn opmerking waarschijnlijk op aanhangers van de PKK. Die Koerdische organisatie staat in Turkije, de EU en de Verenigde Staten te boek als terreurbeweging.
In Duitsland woont de grootste Koerdische gemeenschap van Europa. Er worden in het land ook geregeld pro-PKK-manifestaties georganiseerd.
Uit context gehaald
Het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken vindt dat Soylu te ver is gegaan. Minister Maas noemt de uitspraken onacceptabel. Een woordvoerder van het ministerie benadrukt verder dat Duitsland een duidelijk standpunt heeft over de PKK, maar dat de vrijheid van meningsuiting een groot goed is in Duitsland.
De Turkse regering spreekt de berichten van Duitse media tegen. Volgens Buitenlandse Zaken in Ankara zijn de woorden van Soylu uit hun context gehaald en verdraaid. “Turkije zal gewone toeristen uit Duitsland en andere landen blijven verwelkomen met de traditionele Turkse gastvrijheid.”
NOS 24.02.2019 Turkije heeft de Koerdische kunstenares Zehra Doganna bijna 20 maanden gevangenisstraf vrijgelaten. Dogan werd in 2017 veroordeeld tot een celstraf van twee jaar en tien maanden vanwege een schilderij dat door de Turkse regering werd beschouwd als ‘terroristische propaganda’.
Het lot van Dogan werd veel breder opgemerkt toen de Britse graffiti-artiest Banksy haar besloot te steunen met een eigen kunstwerk. Vorig jaar maakte hij een muurschildering in Manhattan waarop Dogan achter tralies zit. Daarnaast heeft hij de dagen dat ze vastzat geturfd.
PEN America
@PENamerican
Zehra was sentenced to nearly three years in prison for this painting. But art is never a crime. #ZehraDoğan @AtRiskArtists
De kunstenares riep de Turkse woede over zich af met een schilderij over de verwoestingen die het Turkse leger in 2016 aanrichtte in haar woonplaats Nusaybin in oostelijk Anatolië aan de grens met Syrië. De stad, waar veel Koerden wonen, werd in 2016 gebombardeerd na zware gevechten tussen het Turkse leger en de Koerdische PKK.
De Koerdische PKK wordt in Turkije, de VS en Europa gezien als een terroristische organisatie. Dogan werd beschuldigd van banden met de PKK.
Ze bleef ook in de gevangenis aan het werk. Met voedsel en haar eigen bloed maakte ze schilderijen op melkpakken en kranten. Daarvoor werd ze dit jaar genomineerd voor de Freedom of Expression Award.
Zehra Dogan na haar vrijlating Zehra Dogan / Twitter
Elsevier 24.02.2019 Turkse weekendscholen? Prima idee, zegt Philip van Tijn met een knipoog. Hij helpt een handje door de eerste les over de geschiedenis van Turkije alvast in deze blog op papier te zetten.
Er is nogal wat beroering ontstaan over het plan tot oprichting van Turkse weekendscholen in Nederland. Het kabinet heeft natuurlijk gereageerd zoals een kabinet altijd reageert: het laat een onafhankelijk onderzoek uitvoeren. In de publieke opinie heeft de mogelijkheid van weekendscholen met politieke en culturele beïnvloeding overwegend tot negatieve reacties geleid.
Waarom? Er wonen bijna zeven miljoen Turken in Europese landen (vooral in Duitsland, Nederland, België en Oostenrijk). Het is goed dat de kinderen van Turkse afkomst wat meer over hun land van herkomst weten.
Als altijd ben ik graag behulpzaam met een basisles, die voor iedere leerkracht het uitgangspunt is. Turken zijn gewend aan deze methode: de organisatie Diyanet verspreidt in de hele wereld de teksten zoals deze overal bijna letterlijk (moeten) worden uitgesproken door de imams.
Les 1: Het Ottomaanse Rijk: nooit verzadigd
“Daarmee beginnen we maar meteen, kinderen. Diyanet is ooit opgericht om aan te geven dat de islam ondergeschikt is aan de staat, aan het burgerlijk gezag. Dat was bijna honderd jaar geleden, in 1924, meteen na het afschaffen van het kalifaat. Dat woord kennen jullie natuurlijk: het kalifaat van Raqqa, waarmee het ook slecht is afgelopen.
Na 1924 werd Turkije een modern land, een seculier land, waar staat en religie streng gescheiden waren. Een land waar het verboden was uiterlijke religieuze kenmerken te tonen, ja, verboden om een hoofddoekje te dragen! Grappig he? Dat hadden jullie niet gedacht van het land van je ouders!
Meer over de Armeense genocide
En dat in een land waar 98 procent van de bevolking bij de islam hoorde. Dat was tien jaar daar voor nog maar 81 procent. Maar Grieken, Bulgaren en andere christenen werden na 1918 gedwongen het land te verlaten. Met de christelijke Armeniërs liep het anders: die werden afgeslacht, naar schatting tussen 800.000 en 2 miljoen.
In de hele wereld staat dat bekend als de Armeense genocide; alleen niet in Turkije. Daar gaan ze ervan uit dat door een rare samenloop een heleboel Armeniërs gelijktijdig zijn doodgegaan. Sommigen slaagden erin te vluchten, zoals de ouders van de beroemde Franse zanger Charles Aznavour, die eigenlijk Aznavourian heette. Grappig he, hoe raar het kan lopen. Zonder die massamoord was Aznavour misschien helemaal niet beroemd geworden!
Ottomaanse Rijk was een tikje groter
Trouwens, er is heel wat gemoord in ons dierbare vaderland in de loop der eeuwen. Eigenlijk heet dat Anatolië en pas na de invallen in de dertiende eeuw van de Turken – die in feite tot de Aziatische Mongolen hoorden – werd het geleidelijk Turkije genoemd. En Turkije was de kern van het Ottomaanse Rijk, dat zich uitstrekte over heel Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Zuidoost-Europa. Nu begrijpen jullie misschien waarom onze president, Recep Tayyip Erdogan, soms zo droevig kijkt: hij moet het doen met zo’n klein land van niet eens 1 miljoen vierkante kilometer en maar 80 miljoen inwoners.
Er is in dat Ottomaanse Rijk heel wat gevochten, want die sultans waren allemaal een rupsje-nooit-genoeg. Steeds maar weer landen veroveren en natuurlijk de islam verspreiden. Vooral de Osmaanse sultan Suleyman kon er wat van; die nam het op tegen keizer Karel V, die ook nog over Nederland en Spanje heerste. Daarom probeerde Willem van Oranje (een soort Nederlandse Erdogan) goede maatjes te worden met Suleyman, omdat ze allebei tegen Spanje waren. Ingewikkeld, he, maar dat is nou geschiedenis. Voor zo’n eerste les is het bijna genoeg.
Er wordt veel gejokt over ons geliefde Turkije
Ik wilde jullie nog even vertellen over de rol van Turkije in de twee wereldoorlogen van de twintigste eeuw. In de Eerste Wereldoorlog sloot ons land zich aan bij Duitsland en Oostenrijk, maar dat was niet zo handig, want die verloren en hun vijanden namen het grootste deel van ons land af. Ons trotse Ottomaanse Rijk, niet meer op z’n grootst, maar toch heel wat.
Er kwam toen een nieuwe bloeiperiode onder Atatürk, die Turkije maakte tot een modern, anti-godsdienstig land. Hij is bijna een eeuw als een held beschouwd, tot de komst van Erdogan, die een veel groter staatsman is. En nu zien we pas wat Kemal Atatürk allemaal fout heeft gedaan!
En in de Tweede Wereldoorlog bleef ons Turkije neutraal, totdat het in februari 1945 Duitsland de oorlog verklaarde. Slim he, na die ervaring van 1918, om pas te kiezen als de oorlog bijna is afgelopen!
En nog even over Erdogan
Tot slot van deze eerste les nog even iets over het heden.
Daarover kan ik kort zijn. De president beschikt over alle macht; hij is gekozen in 2014 met 51 procent, al blijven onze vijanden volhouden dat zijn AK-partij fraude heeft gepleegd bij de verkiezingen. Dat zijn dezelfde vijanden die hem en zijn familie van corruptie en zelfverrijking beschuldigen, dus dan weet je het wel.
Erdogan heeft in een paar jaar veel goeds gedaan. De islam is weer heel belangrijk, het hoofddoekje is, zoals jullie weten, helemaal terug, hij heeft de oorlog weer verklaard aan de Koerden. Er zitten meer journalisten in de gevangenis dan in Iran of China, omdat ze het terrorisme verheerlijkten of de islam beledigden, en bijna alle legerofficieren zijn gevangen omdat zij hebben meegedaan aan de opstand tegen Erdogan, die door goddelijk ingrijpen is verijdeld.
Het gaat heel goed in Turkije. Het Europese Hof heeft in tien jaar 1.600 arresten tegen ons land uitgevaardigd wegens schendingen van mensenrechten, de economie holt achteruit en het aanzien in de beschaafde wereld is erg gedaald. Maar wat ik nu zeg, is allemaal roddel, dat begrijpen jullie wel.
Maar dankzij de weekendscholen kunnen jullie te weten komen hoe het allemaal echt zit, gewoon de waarheid die ook wel eens mag worden gezegd.”
NU 22.02.2019 De Turkse regering heeft de campagne tegen vermeende betrokkenen bij de mislukte staatsgreep van 2016 verder opgevoerd. Het Openbaar Ministerie vaardigde vrijdag een arrestatiebevel uit voor nog eens 295 verdachten.
Het gaat volgens staatspersbureau Anadolu om militairen die banden zouden hebben met de beweging van Fethullah Gülen. President Recep Tayyip Erdogan ziet de in de Verenigde Staten wonende geestelijke als het brein achter de couppoging.
De ‘mollen’ van wie nu de aanhouding is gelast zitten allemaal nog in het leger. Onder hen zijn acht majoors.
Ze worden ervan beschuldigd contacten te onderhouden met de Gülen-organisatie FETO. Dat gebeurde via zowel prepaidtelefoons als vaste verbindingen thuis.
Aantal arrestaties is afgelopen periode flink toegenomen
Het oppakken van vermeende terroristen in overheidsdienst – politie, leger en justitie – heeft de laatste tijd weer een vlucht genomen. Als de berichten van Anadolu kloppen, zijn deze week al 359 mensen achter de tralies beland.
In het hele vorige jaar waren dat er volgens de gegevens van het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken ongeveer 52.000.
Telegraaf 20.02.2019 De Europese Unie moet de gesprekken met Turkije over toetreding formeel opschorten. De commissie Buitenlandse Zaken van het Europees Parlement heeft ingestemd met dat advies van Turkije-rapporteur Kati Piri (PvdA).
Piri bekritiseert in haar rapport het „duidelijk autocratische” presidentiële systeem in Turkije, de uitholling van de rechtsstaat en het gebrek aan democratische controle. Ook wees ze op de detentie van de meer dan 50.000 Turken, onder wie journalisten, politici en mensenrechtenverdedigers. „Als een kandidaat-lidstaat rode lijnen overschrijdt, moeten er ook politieke consequenties zijn”, herhaalde ze woensdag.
„Met de stemming vandaag stuurt het parlement een glashelder signaal dat de autoritaire greep van Erdogan op Turkije gevolgen moet hebben”, zegt ook Marietje Schaake (D66). Zij wil net als Piri overigens niet dat Europa alle banden met Turkije verbreekt.
Een voorstel van Esther de Lange (CDA) om de stekker definitief uit de onderhandelingen te trekken haalde het tot haar teleurstelling niet. Zij wil dat beide partijen gaan werken aan een nieuwe samenwerkingsvorm.
Het voltallige parlement spreekt zich volgende maand uit. Hoewel de onderhandelingen al lange tijd stilliggen hebben de lidstaten meermaals aangegeven de onderhandelingen niet formeel te willen opschorten.
AD 20.02.2019 De Europese Unie moet de gesprekken met Turkije over toetreding formeel opschorten. De commissie Buitenlandse Zaken van het Europees Parlement heeft ingestemd met dat advies van Turkije-rapporteur Kati Piri (PvdA).
Piri bekritiseert in haar rapport het ,,duidelijk autocratische” presidentiële systeem in Turkije, de uitholling van de rechtsstaat en het gebrek aan democratische controle. Ook wees ze op de detentie van de meer dan 50.000 Turken, onder wie journalisten, politici en mensenrechtenverdedigers. ,,Als een kandidaat-lidstaat rode lijnen overschrijdt, moeten er ook politieke consequenties zijn”, herhaalde ze woensdag.
,,Met de stemming vandaag stuurt het parlement een glashelder signaal dat de autoritaire greep van Erdogan op Turkije gevolgen moet hebben”, zegt ook Marietje Schaake (D66). Zij wil net als Piri overigens niet dat Europa alle banden met Turkije verbreekt.
Samenwerkingsvorm
Een voorstel van Esther de Lange (CDA) om de stekker definitief uit de onderhandelingen te trekken haalde het tot haar teleurstelling niet. Zij wil dat beide partijen gaan werken aan een nieuwe samenwerkingsvorm.
Het voltallige parlement spreekt zich volgende maand uit. Hoewel de onderhandelingen al lange tijd stilliggen hebben de lidstaten meermaals aangegeven de onderhandelingen niet formeel te willen opschorten.
NOS 19.02.2019 Turkije heeft te maken met een nieuwe vorm van terreur: voedselterroristen. Deze ‘verraders van de natie’ verkopen boodschappen voor te hoge prijzen. Dat zorgt ervoor dat Turken steeds minder kunnen kopen voor hun geld, zegt althans president Erdogan. “Ze gooien de prijzen omhoog. Dat is een terroristische daad.”
De groenteman, het voornaamste doelwit van de president, ziet dat anders. Door de inflatie, de ontwaarding van de Turkse lira, zijn de onkosten voor bijvoorbeeld kunstmest en transport snel gestegen. Hierdoor zijn groenten in de winkel dertig procent duurder geworden dan een jaar geleden.
Op 31 maart zijn er in Turkije lokale verkiezingen. Daardoor doet de regering er alles aan om niet de schuld te krijgen voor de geldontwaarding. Naast het aanwijzen van de groenteman als schuldige zijn in Ankara en Istanbul stallen opgezet waar gesubsidieerde groenten worden verkocht. Erdogan wil daarmee “degenen die terroriseren stoppen”.
‘Verkeerde politiek en wanbeleid’
Op het plein in het centrum van Besiktas staat een grote witte tent. Het is een marktkraam, met dranghekken ervoor. Die zijn nodig, want er staat een flinke rij. Zakken tomaten, uien en aardappels gaan over de toonbank. Allemaal voor gemiddeld de helft van de prijs waarvoor ze in de winkel worden verkocht.
De Turkse regering verkoopt sinds deze week gesubsidieerde groenten in tientallen van deze kramen. In de rij staan voor voedsel, dat doet terugdenken aan de Turkse crisisjaren, zegt een vrouw in een dikke jas. “Dit is nodig vanwege het wanbeleid, de verkeerde politiek,” zegt ze. “En dan willen ze met deze kramen nog een beetje goede sier maken ook.”
Zo zien de gesubsidieerde groentenstallen eruit:
1/4 Lucas Waagmeester
2/4 Lucas Waagmeester
3/4 Lucas Waagmeester
4/4 Lucas Waagmeester
Een vrouw naast haar is het daarmee eens. Voor mensen met weinig geld zijn de gesubsidieerde groenten een uitkomst, veel mensen kunnen het in de winkel gewoon niet meer betalen. “Maar dit is ook een show. Ik denk dat ze een goed figuur willen slaan voor de verkiezingen.”
Oorlogstaal tegen groenteman
De groentestallen verschenen in het straatbeeld nadat president Erdogan vorige week in toespraken oorlogstaal hanteerde tegen de groenteman. “We zijn de grotten van de terroristen ingegaan,” zei hij over de operaties van het leger tegen de PKK, “op diezelfde manier zullen we degenen aanpakken die terroriseren met de prijzen van groenten en fruit, de voedselterreur.”
De kramen van de regering staan niet toevallig in Ankara en Istanbul. De oppositie is in die twee bepalende steden uit op een machtswisseling op 31 maart. Erdogans AKP weet al 16 jaar verkiezingen te winnen, ondanks grote crises als de mislukte coup, terreuraanslagen en de vluchtelingencrisis.
Maar economische problemen zijn nieuw voor de partij. Sinds de AKP in 2002 aan de macht kwam ging de Turkse economie voor de wind. Tot vorig jaar zomer. Toen zorgde een korte en hevige handelsoorlog met Amerika voor een valutacrisis. Buitenlandse investeerders verloren vervolgens hun vertrouwen.
Een economische crisis is een serieuze test voor de regeringspartij van Erdogan. Er is hem alles aan gelegen de oorzaken van de economische pijn die kiezers nu voelen van zich af te schuiven. Behalve bij het buitenland legt hij de prijsstijgingen daarom meer en meer bij de plek waar de kiezer die tegenkomt: in de winkel.
Vast aan de dollar
“De regering wil dat de mensen fruit en groenten goedkoop kunnen kopen. Terecht, daar ben ik het mee eens”, zegt Omer in zijn groentezaak in Besiktas. “Maar ik kan het niet inkopen voor de prijs waarvoor zij het verkopen. Dus wat willen ze nou?”
De winkel van Omer en zijn collega Yusuf is de achtste die we bezoeken, maar de twee mannen zijn de eerste die voor de camera willen praten over de hoge prijzen. Iedereen is bang voor de politie, sinds president Erdogan het op tv had over verraders en terroristen. Volgens de twee mannen kan de groenteboer net zo weinig doen aan de prijsstijgingen als zijn klanten.
Hoe de groenteboer ‘de nieuwe terrorist’ van Turkije is geworden
“We zitten vast aan de dollar”, zegt Omer. De groenten die hij verkoopt worden in Turkije gekweekt, maar veel onkosten worden gemaakt in het buitenland. “Eerder kwam een vrachtwagen vanuit Antalya naar hier voor 2500 lira, nu kost het 4500,” zegt Yusuf. De brandstof wordt veelal geïmporteerd, net als bijvoorbeeld kunstmest. “Die kostte 80 lira per zak, nu 170.”
‘We zullen terugvechten’
Dat die rekensom maar bij weinig mensen binnenkomt, blijkt in de rij bij de kraam voor gesubsidieerde groenten. “Het buitenland zit met zijn vingers overal in te stoken,” zegt een opgewonden heer met een net getrimd baardje. “Maar als Turkse natie gaan we degenen die hen helpen langzaam breken. We zullen terugvechten.”
De vraag of de groenteverkoop geen stunt is voor de verkiezingen, lacht hij weg. “Welnee, dit gaat door. Dit gaat door tot hun hoofden eraf gehakt zijn. De hoofden van degenen die onze mensen dure groenten verkopen. Tayyip Erdogan vecht tegen deze mensen, daarom houden wij allemaal van hem. Daarom zegt de hele wereld Tayyip Erdogan, Tayyip Erdogan, Tayyip Erdogan!”
NOS 16.02.2019 Duizenden Koerden hebben in Straatsburg geprotesteerd voor de vrijlating van PKK-leider Abdullah Öcalan, die nu twintig jaar gevangen zit in Turkije. De Franse politie spreekt van ongeveer 7000 demonstranten die vreedzaam protesteren, volgens de organisatie van het protest waren er 10.000 mensen meer.
De Koerdische PKK wordt in Turkije, de VS en Europa gezien als een terroristische organisatie. Hun strijd voor meer autonomie en aanslagen hebben de afgelopen decennia tienduizenden levens gekost. De laatste vredesbesprekingen zijn in 2015 mislukt.
Öcalan werd op 15 februari 1999 opgepakt in Kenia. Turkse politici van het overwegend Koerdische HDP pleitten er gisteren voor Öcalans isolement te verlichten. Vorige maand mocht zijn familie hem voor het eerst in twee jaar weer bezoeken.
NU 16.02.2019 Ruim zevenduizend Koerden zijn volgens de Franse politie in Straatsburg de straat op gegaan om op te roepen tot de vrijlating van PKK-leider Abdullah Öcalan, die al twintig jaar gevangen zit in Turkije.
Media berichtten dat de deelnemers aan de vreedzame demonstratie uit verschillende landen kwamen. Volgens de organisatoren namen zeventienduizend mensen deel aan de demonstratie.
Aan het eind van de ochtend vertrokken de demonstranten vanaf het station van Straatsburg en liepen ze door het centrum van de stad achter een groot vaandel met daarop de beeltenis van hun leider.
Het protest werd afgesloten met een bijeenkomst. “Wij roepen op tot de vrijlating van Öcalan, maar wat vandaag het belangrijkst is, is dat zijn detentieomstandigheden worden verbeterd”, aldus een van de demonstranten.
Jaarlijkse betoging in Straatsburg
De grote Koerdische bijeenkomst wordt sinds de arrestatie van Öcalan jaarlijks gehouden in Straatsburg, de zetel van de Raad van Europa en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. De leider van de Koerdische opstand in Turkije wordt vastgehouden op het eiland Imrali voor de kust van Istanboel en zit daar bijna volledig geïsoleerd.
De Turkse regering en de Koerdische Arbeiderspartij PKK, die in Turkije en de EU op de lijst van terroristische organisaties staat, strijden al tientallen jaren tegen elkaar. Öcalan werd op 15 februari 1999 gearresteerd in Kenia, vijftien jaar na het begin van de gewapende opstand van de PKK. De opstand heeft sindsdien tienduizenden levens geëist.
Denk moet de Tweede Kamer uit, zegt Wilders. Kuzu laat zich de mond niet snoeren.
Na het openlijke geruzie in de Tweede Kamer tussen Kamerleden van de Partij voor de Vrijheid en Denk, nemen de aanvaringen in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen alleen maar toe. PVV-leider Wilders dient een wetsvoorstel in dat het mensen met een dubbele nationaliteit onmogelijk moet maken te stemmen of gekozen te worden in de politiek.
Wilders wil dat hiermee de partij Denk verdwijnt uit de Tweede Kamer. Wilders: “Ze zitten hier omdat ze ook Nederlander zijn, maar het is voor iedereen glashelder dat ze vooral opkomen voor de Turkse belangen. Het zijn de grootste verdedigers van dat regime van Erdogan in Nederland.”
Als wij hiermee de lieden van Denk uit de Kamer en uit alle gemeenteraden en Provinciale Staten zouden kunnen weren…, aldus PVV-leider Wilders.
Wilders noemt Denk “een vijfde colonne”, een term die wordt gebruikt voor geheime aanhangers van de vijand. Het middel dat Wilders tegen Denk wil inzetten is een grondwetswijziging waardoor mensen met een dubbele nationaliteit dus niet meer verkiesbaar mogen zijn en niet meer mogen stemmen.
“Het principe is voor iedereen gelijk, met een dubbele nationaliteit mag je niet stemmen en gekozen worden”, zegt Wilders. “Maar als wij hiermee de lieden van Denk uit de Kamer en uit alle gemeenteraden en Provinciale Staten zouden kunnen weren, voor zover ze een dubbele nationaliteit hebben, dan zou dat een geweldig resultaat zijn van deze wet.”
Wat staat er in het voorstel?
In het wetsvoorstel worden mensen met een dubbele nationaliteit voor een deel uitgesloten van de democratie. Ze mogen niet stemmen en ze mogen niet verkozen worden.
Er staat bijvoorbeeld “Tot minister-president of minister wordt niet benoemd degene die naast zijn Nederlanderschap tevens een andere nationaliteit bezit.” Dezelfde bepaling geldt ook voor staatssecretarissen, functies bij de Raad van State, de Algemene Rekenkamer, de Nationale Ombudsman, commissarissen van de koning en burgemeesters.
Met een tweede nationaliteit mag je volgens het voorstel ook niet stemmen. Het gaat om elke tweede nationaliteit, dus bijvoorbeeld de Zweedse, Canadese, Belgische, Duitse maar dus ook de Turkse of Marokkaanse nationaliteit.
…dan zien we dat meneer Wilders in de afgelopen periode vaker op de Israëlische ambassade was dan in de Tweede Kamer, aldus Denk-leider Kuzu.
Denk-leider Kuzu zegt in een reactie dat de PVV zich steeds meer ontpopt als een partij voor de vrijheidsbeperking. “Je ziet dat hij het in de Kamer niet voor elkaar krijgt om ons de mond te snoeren, nu probeert hij het via de grondwet en dat gaat hem ook niet lukken”, zegt Kuzu.
Kuzu heeft een dubbele nationaliteit en hij is niet de enige in de Tweede Kamer. “Dus het gaat niet alleen om Denk of om mij als persoon”, zegt hij. “Het gaat om meerdere mensen die actief zijn in de politiek. Dat zijn mensen die dag in dag uit proberen een bijdrage te leveren in gemeenteland, in provincieland, in de Tweede Kamer, in de Eerste Kamer, in Europa, op een democratische manier.”
Wilders vindt dat mensen met een dubbel paspoort niet goed voor de Nederlandse belangen op kunnen komen, maar dat vindt Kuzu onzin. “Het gaat om het gedrag dat iemand vertoont. En als we kijken naar het gedrag, dan zien we dat meneer Wilders in de afgelopen periode vaker op de Israëlische ambassade was dan in de Tweede Kamer.”
Hoe wijzig je de Grondwet?
Het wijzigen van de Grondwet is een langdurig proces. Dat is omdat de wijzigingen zo ingrijpend kunnen zijn, dat de volksvertegenwoordigers er goed over moeten kunnen nadenken. Ze moeten ook bij de meeste kiezers draagvlak hebben.
De Tweede en Eerste Kamer moeten een grondwetswijziging twee keer goedkeuren. De tweede keer moet dat met twee derde van de stemmen. Tussen die twee keer moeten er Tweede Kamerverkiezingen zijn geweest. Het duurt dus sowieso jaren.
Ik weet nog niet of dit voorstel geen meerderheid haalt, aldus PVV-leider Wilders.
Los van de lange procedure van een grondwetswijziging kan Wilders tot nu toe niet rekenen op veel bijval voor zijn voorstellen om dubbele nationaliteiten aan te pakken, die hij al vaker heeft gedaan. Hij wijst op Australië, waar zo’n wet al geldt en waar onlangs een vicepremier die ook een Nieuw-Zeelands paspoort heeft moest aftreden.
Wilders is daar positief over: “Ik denk dat heel veel partijen, heel veel collega’s van mij hier in de Tweede Kamer en ook heel veel kiezers dat voorbeeld van Australië ook in Nederland ingevoerd zouden willen zien. Dus ik weet nog niet of dit voorstel geen meerderheid haalt.”
Dat ziet Kuzu niet zo snel gebeuren. Hij vindt het voorstel bovendien opruiend. “Als je voorstellen gaat doen waarbij je echt specifiek mensen gaat pakken met een dubbele nationaliteit, hun de mond wil snoeren, de muil wil korven door het stemrecht af te nemen, dan is dat opruiend ja.”
De clash vorige week tussen Denk-Kamerlid Öztürk en PVV-Kamerlid De Graaf:
En ook deze week waren er confrontaties in de Tweede Kamer in een debat over de bedreiging van vijf Kamerleden van Turkse afkomst. Denk-Kamerleden Azarkan en Kuzu vinden het hypocriet dat niemand op deze manier voor hun partijgenoot Özturk is opgekomen na de harde clash met PVV’er De Graaf vorige week.
Elsevier 14.02.2019 Turkse weekendscholen belemmeren de integratie, maar kunnen niet zomaar worden verboden, zegt het kabinet.
De Tweede Kamer debatteert donderdag 14.02.2019 over buitenlandse inmenging in Nederland, waarbij de invloed van Turkije centraal staat: ook een ‘jihadpreek’ in Hoorn, workshops van de ‘Nederlandse AK-partij’ en de intimidatie van Turks-Nederlandse Kamerleden komen aan bod. Hoewel er zorgen zijn over de ‘lange arm’ van Ankara, is die meestal niet strafbaar.
Het nieuws dat de Turkse regering in Nederland weekendscholen aanbiedt voor Turks-Nederlandse kinderen, leidde afgelopen zomer tot veel kritiek. Premier Mark Rutte (VVD) zei dat hij ‘een ongemakkelijk gevoel’ krijgt van de scholen, waarvan er volgens de NOS twaalf zijn en waar kinderen wekelijks twee uur Turks, één uur Turkse geschiedenis, één uur godsdienst en één uur cultuuronderwijs krijgen.
Vooral conservatief-nationalistische en Turks-islamitische organisaties zouden verantwoordelijk zijn voor de inhoud van de lessen, die zijn geïnitieerd door het ministerie voor Turken in het buitenland YTB.
Minister Koolmees begint onderzoek, verbod niet zomaar mogelijk
De leerlingen leren er ‘geen koekjes bakken’, zei Rutte in augustus. Volgens de premier zijn de weekendscholen vooral bedoeld ‘om op de een of andere manier Turkije daar in het zonnetje te zetten’. Ook zei hij te vrezen dat de scholen de integratie van Nederlanders met een Turkse achtergrond mogelijk belemmeren. Woensdag schreef minister van Sociale Zaken Wouter Koolmees (D66) in een Kamerbrief dat het kabinet een onderzoek begint naar de scholen.
Koolmees: aanpak buitenlandse financiering moskeeën is lastig
Maandag reageerde Koolmees al op pleidooien om geldstromen vanuit ‘onvrije landen’ als Saudi-Arabië en Qatar naar moskeeën in Nederland tegen te gaan. Dat voornemen heeft het kabinet-Rutte III weliswaar afgesproken in het Regeerakkoord, maar dat is volgens de minister moeilijk uitvoerbaar.
Zo is er geen internationaal geaccepteerde definitie van ‘onvrije landen’ en kan een verbod op financiering uit dergelijke landen volgens Koolmees ‘diplomatieke consequenties’ hebben. Ook de geloofwaardigheid van Nederland als vrije rechtsstaat zou in zijn ogen in het geding kunnen komen door een verbod.
Het kabinet wil dat de regering van president Recep Tayyip Erdogan informatie geeft over de uitgaven voor de scholen, hoeveel leerlingen het onderwijs volgen en wat het precieze lesprogramma is. Als de scholing leidt tot ‘problematisch gedrag’ en/of gebrekkige integratie, wil Koolmees duidelijkheid over de mogelijkheden voor de overheid om ‘meer grip’ op de weekendscholen te krijgen.
Toch is een verbod niet zomaar mogelijk, gaf de D66-minister aan. Volgens hem ‘staat het landen vrij om behoud van de eigen taal en cultuur te stimuleren in het buitenland’.
De PVV is het daar niet mee eens. Tweede Kamerlid Machiel de Graaf – die het vorige week nog aan de stok had met DENK-partijvoorzitter Selçuk Öztürk – gaat dinsdag een motie indienen voor een verbod. Andere oppositiepartijen willen niet zo ver gaan, maar zijn wel voor scherpere inspectie van de weekendscholen.
GroenLinks-Kamerlid Zihni Özdil, die zelf een Turkse achtergrond heeft, wil dat de onderwijsinspectie volledige inzage krijgt in het lesmateriaal. Hij vindt het ‘een weeffout’ dat de Turkse weekendscholen nog niet onder de Nederlandse inspectie vallen, terwijl de regering van Erdogan wél buitenlandse scholen in Turkije laat inspecteren.
NOB: Onderwijs vooral voor kinderen van expats
Het Nederlandse onderwijsprogramma waarop het Turkse staatspersbureau Anadolu doelt, is de Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland (NOB). Via deze stichting volgen dit jaar ruim 14.000 Nederlandse leerlingen Nederlandstalig onderwijs op bijna 200 scholen in 115 landen. Het programma is vooral bedoeld voor kinderen van expats die tijdelijk in een ander land verblijven.
‘Dat zijn kinderen die vaak weer terugkomen naar Nederland of Vlaanderen – ruim eenderde al binnen vijf jaar – en zo probleemloos mogelijk willen instromen in het onderwijs,’ aldus de website van NOB.
Nadat in Nederland ophef over de Turkse scholen was ontstaan, wierp Turkije via staatspersbureau Anadolu al snel tegen dat andere landen, waaronder Nederland, ‘vergelijkbare initiatieven hebben opgezet om de banden met de diaspora en hun thuisland te versterken’. Anadolu sneerde daarbij naar de Nederlandse ‘staatstelevisie NOS’ en andere media die de weekendscholen in een ‘negatief daglicht’ zouden stellen.
Zorgen over ‘anti-integratieve karakter’
Woensdag erkende Koolmees dat Nederland inderdaad onderwijs aanbiedt voor Nederlandse kinderen in het buitenland (zie kader). Hij is naar eigen zeggen vooral bezorgd over ‘het anti-integratieve karakter’ van de lessen die de Turkse kinderen krijgen over taal, cultuur en religie, ‘vanuit de gedachte dat mensen met hun rug naar de Nederlandse maatschappij gaan staan’.
Koolmees stelde eveneens dat ‘we weten dat een deel van de Turks-Nederlandse gemeenschap vooral gefocust is op Turkije en veel minder op Nederland. En dat is natuurlijk niet goed voor de integratie’. De minister zei ook dat justitie kan ingrijpen bij strafbare zaken.
Vaak is daarvan geen sprake, vervolgde Koolmees, maar wel van ‘dingen die we niet willen in Nederland’. In dat geval kunnen de burgemeester, het Openbaar Ministerie en de politie in gesprek gaan met de aanbieders van het onderwijs.
‘Jihadpreek’ Hoorn, politieke workshops UETD en intimidatie Kamerleden
Ook andere zaken die vermoedelijk niet direct strafbaar zijn, komen donderdag in de Tweede Kamer aan de orde. Allereerst een preek in een Turkse moskee in Hoorn, waarin tot de jihad zou zijn opgeroepen. Koolmees schreef destijds dat er geen verdenking van strafbare feiten bestond over de preek, maar dat hij het wel onwenselijk acht dat Turkse politieke boodschappen worden verkondigd in Nederlandse moskeeën.
Hoewel Koolmees benadrukte dat de overheid vanwege de godsdienstvrijheid niet gaat over de inhoud van een preek, wordt die wel aangekaart in het Kamerdebat.
In februari vorig jaar werden Koolmees ook Kamervragen gesteld over de rol van de Union of European Turkish Democrats (UETD), die in Nederland workshops gaf aan Turken met politieke interesse. De organisatie wordt gezien als Europees verlengstuk van de Turkse AK-partij van president Erdogan, al ontkende het Nederlandse UETD-bestuur formele (financiële) banden met de Turkse regeringspartij. Hoe dan ook stelde het kabinet vast dat de ‘de organisatie activiteiten ontplooit die bijdragen aan de belangen van de AK-partij’.
Tot slot spreekt de Kamer donderdag nogmaals over de kwestie rond de vijf Nederlandse Kamerleden die een jaar geleden door de regeringsgezinde Turkse krant Sabah door het slijk zijn gehaald. Vanwege hun standpunt over de erkenning van de Armeense genocide zette de grootste Turkse krant Sadet Karabulut (SP), Nevin Özütok (GroenLinks), Zihni Özdil (GroenLinks), Cem Lacin (SP) en Dilan Yesilgöz (VVD) op de voorpagina en stelde dat ze ‘het moederland hebben verraden’.
Yesilgöz werd bovendien ‘dochter van een terrorist’ genoemd. Kamervoorzitter Khadija Arib (PvdA), minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) en minister Koolmees noemden het voorval ‘onacceptabel’.
MSN 14.02.2019 Honderden Turkse asielzoekers zien dankzij een uitspraak van de Raad van State hun kansen groeien op een verblijfsvergunning. Het gaat om zogeheten Gülen-aanhangers, die nu nog in asielzoekerscentra wonen. Ze krijgen hoop door de uitspraak, zegt advocaat Michel Govers, die veel Turken bijstaat.
De Raad van State oordeelde gisteren in het voordeel van een Turkse asielzoeker. De Turk, een docent die twee jaar geleden naar Nederland is gevlucht, stelt dat zijn veiligheid in gevaar is in Turkije, omdat hij aanhanger is van de Gülen-beweging. De Turkse president Erdogan ziet Gülen-aanhangers als zijn tegenstanders.
Beter uitleggen
Staatssecretaris Mark Harbers vond de vrees van de Turkse docent eerder onterecht en oordeelde dat de docent terug moest naar Turkije. De man ging daartegen in beroep. Met succes: “Wij hebben geconcludeerd dat de staatssecretaris beter deze zaak moet onderzoeken. En dat geldt ook voor andere zaken”, licht een woordvoerder van de Raad van State toe. “De staatssecretaris moet echt beter kijken of er geen risico is en beter uitleggen waarom ze niet bang hoeven te zijn.”
Vervolgd of gemarteld
Een erg belangrijke uitspraak, constateert asieladvocaat Wil Eikelboom. “Voor andere Turkse asielzoekers die in asielzoekerscentra leven, groeit de kans om hier te mogen blijven.”
Voorheen was het zo dat Turkse asielzoekers moesten aantonen dat ze vervolgd of gemarteld werden voordat ze in aanmerking zouden komen voor een asielvergunning, zegt Eikelboom. “Mensen die dat niet konden, kregen die vergunning niet.”
Te makkelijk geoordeeld
Met deze uitspraak van de Raad van State is daar verandering in gekomen, zegt de advocaat. ” De hoogste rechter zegt nu dat ook Gülenisten die niet worden vervolgd of gemarteld, maar bijvoorbeeld worden ontslagen uit hun baan, ook gevaar kunnen lopen. Er wordt momenteel te makkelijk geoordeeld dat ze geen risico lopen.”
De Tilburgse advocaat Michel Govers staat honderden Turkse Gülenaanhangers bij die naar Nederland zijn gekomen. “Ze leven in onzekerheid, sommigem al jaren, omdat ze niet weten of ze in Nederland mogen blijven”, zegt hij.
De uitspraak van de Raad van State geeft hoop, stelt Govers. “Sinds de uitspraak staat mijn telefoon roodgloeiend. Turken hebben hoop en zijn blij. Ze zien hun kansen groeien. Ze hoeven niet meer aan te tonen dat ze worden vervolgd en bedreigd in Turkije, maar het feit dat ze Gülen-aanhangers zijn zegt al een boel. Ze hebben op dit moment gewacht. ”
Volgens Govers zijn afgelopen jaar ruim 1000 Gülen-aanhangers naar Nederland gekomen. Velen van hen zitten in asielzoekerscentra.
Gülenaanhangers
Ze zijn aanhangers van de islamitische geestelijke Fethullah Gülen.
De Turkse president Erdogan ziet hen als vijand.
De naar de VS uitgeweken Gülen was volgens de regering van president Erdogan het brein achter de mislukte staatsgreep van 2016.
Sinds die militaire coup maakt de politie massaal jacht op mensen die volgelingen van hem zouden zijn.
Bijna 80.000 verdachten zitten in afwachting van hun proces in de gevangenis.
Zo’n 150.000 ambtenaren en militairen zijn inmiddels ontslagen.
Elsevier 13.02.2019 Staatssecretaris van Asielzaken Mark Harbers (VVD) moet beter motiveren waarom hij aanhangers van de Turkse Gülenbeweging geen asielvergunning verleent. Dat blijkt uit drie uitspraken van de Raad van State.
In de zaken gaat het om aanhangers van de islamitische Turkse geestelijke Fethullah Gülen. Harbers weigerde de asielaanvragen omdat hij de vrees dat de gülenisten in Turkije onmenselijk zouden worden behandeld, ongefundeerd achtte. De Raad van State ziet echter voldoende aanknopingspunten om daarover anders te denken. Mogelijk opent de uitspraak de deur voor meer gülenisten om asiel aan te vragen in Nederland.
De Raad van State deed uitspraak in drie zaken. De eerste betreft een vrouw die de Gülenbeweging aanhangt en lesgaf op een aan Gülen gelieerde school. Die school is gesloten en haar lesbevoegdheid ingetrokken. De tweede zaak gaat om een man die op Gülenscholen onderwijs volgde. Zijn vader en een vriend zijn door de Turkse autoriteiten gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de Gülenbeweging. De derde zaak gaat om iemand die de Gülenbeweging aanhangt en om die reden door de Turkse autoriteiten als leraar is ontslagen.
Fethullah Gülen is een invloedrijke prediker en ‘rivaal’ van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. De geestelijke , die sinds 1997 in de Verenigde Staten woont, was met zijn miljoenen aanhangers in Turkije een belangrijke steunpilaar voor de macht van Erdogan en zijn AK-partij. Maar beide mannen liggen intussen met elkaar in de clinch.
Gülen heeft aanhangers over de hele wereld, die hem zien als verbinder en bruggenbouwer. Hij heeft eigen scholen en steunt tal van instellingen en bedrijven.
Hierin schuilt volgens Erdogan juist het gevaar: hij verdenkt Gülen ervan zijn invloed te gebruiken om een staatsgreep te plegen. Volgens de Turkse president infiltreren duizenden aanhangers in het rechtssysteem, de politie en in diverse media. Gülen wordt er tevens van verdacht terroristische activiteiten te ontplooien, en is daarvoor aangeklaagd. Critici zien Gülen en zijn aanhangers als een sekte.
Asielaanvraag werd geweigerd
Alle drie vroegen asiel aan in Nederland en werden geweigerd. Bij de rechtbank Den Haag werden ze wél in het gelijk gesteld. Harbers ging tegen deze uitspraken in beroep bij de Raad van State.
In alle zaken stellen de asielzoekers dat de vervolging van Gülen-aanhangers gebeurt op arbitraire gronden. Gülenisten zouden in Turkije als criminelen worden behandeld. Zo legde de ex-leraar uit dat het hebben van een rekening bij de Asyabank al voldoende is om door de autoriteiten als terrorist te worden gezien.
Volgens de rechtbank Den Haag had de staatssecretaris beter moeten uitleggen waarom de asielzoekers in Turkije niet hoeven te vrezen voor vervolging. Ook moet de staatssecretaris onderzoeken of deze asielzoekers deel uitmaken van een groep die systematisch wordt blootgesteld aan ‘een praktijk van onmenselijke behandelingen’, aldus de rechtbank. De Raad van State is het met de rechtbank eens.
Duizenden arrestaties
De Raad van State haalt een rapport aan van de UK Home Office, het Britse ministerie van Veiligheid & Justitie. Daarin staat dat sinds de vermeende staatsgreep in juli 2016 ongeveer 50.000 personen in Turkije zijn gearresteerd en 150.000 personen ontslagen.
In een rapport van het ministerie van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten staat dat volgens het Turkse ministerie van Justitie op 15 juli 2017 169.013 personen zijn onderworpen aan enige vorm van strafrechtelijk onderzoek, van wie 55.665 zijn gearresteerd. Daarnaast blijkt uit een rapport van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten dat volgens het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken eind december 2017 159.506 personen zijn vastgezet, van wie zo’n 55.000 zijn gearresteerd.
De Raad van State concludeert hieruit dat een ‘aanmerkelijk’ aantal personen is vastgezet. Hoewel niet iedere gülenist strafrechtelijk wordt vervolgd, is er volgens de Raad van State wel sprake van een ‘complexe en diffuse situatie’ in Turkije.
De staatssecretaris had daarom beter moeten uitleggen waarom er geen ernstige redenen zijn om te vrezen dat gülenisten een reëel risico lopen te worden gearresteerd.
Folteringen van gülenisten
In een van de zaken is aangevoerd dat gearresteerde en gedetineerde gülenisten foltering en onmenselijke behandeling riskeren. Zo zou blijken uit een rapport van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten dat aanhangers van Gülen worden blootgesteld aan zware mishandeling, seksueel geweld, elektrische schokken en waterboarding. Daarvan zouden ook beelden circuleren op sociale media.
Volgens Harbers zouden deze folteringen en vernederingen zich niet voordoen. Ook hiervan zegt de Raad van State dat de staatssecretaris beter had moeten uitleggen waarop hij zijn oordeel baseert.
De Raad van State bekrachtigt aldus de uitspraak van de rechtbank Den Haag. Als uit nader onderzoekt blijkt dat de gülenisten het risico lopen te worden blootgesteld aan onmenselijke behandeling, hebben zij mogelijk wél recht op asiel in Nederland.
NU 13.02.2019 Staatssecretaris Mark Harbers (Asiel) moet beter uitleggen waarom hij geen asielvergunning verleent aan aanhangers van de Gülen-beweging, heeft de Raad van State woensdag besloten.
Net als de rechtbank vindt de Raad van State dat Harbers moet onderzoeken of de aanvragers deel uitmaken van een groep die in Turkije systematisch wordt blootgesteld aan een onmenselijke behandeling.
De staatssecretaris heeft de asielaanvraag van een aanhanger van de islamitische geestelijke Fethullah Gülen geweigerd. Gülen wordt door Turkije verantwoordelijk gehouden voor de couppoging in 2016. President Recep Tayyip Erdogan ziet hem als een tegenstander.
Een van de aanvragers zei dat hij bij terugkeer in Turkije het risico loopt op een onmenselijke behandeling. Harbers vond die vrees niet terecht.
De man stapte naar de rechtbank die Harbers in het ongelijk stelde. Daarop stapte de staatssecretaris naar de Raad van State. Die behandelde deze zaak samen met nog twee asielaanvragen in oktober vorig jaar.
AD 13.02.2019 Staatssecretaris Mark Harbers (Asiel) heeft onvoldoende gemotiveerd waarom hij geen asielvergunning verleent aan aanhangers van de Gülenbeweging. Dat heeft de Raad van State besloten. Hij moet nader onderzoeken of de Gülenisten in Turkije risico lopen op vervolging en onmenselijke behandeling.
De Raad van State heeft de uitspraak vanmorgen gepubliceerd. Harbers weigerde eerder de asielaanvraag goed te keuren van een aanhanger van de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die door Turkije verantwoordelijk wordt gehouden voor de couppoging in 2016.
De man vreesde echter voor een onmenselijke behandeling bij terugkeer in Turkije, en stapte naar de rechter. Die gaf Harbers ongelijk. De staatssecretaris stapte daarop naar de Raad van State.
Ook de Raad van State stelt Harbers nu in het ongelijk. Hij heeft onvoldoende gemotiveerd waarom hij vindt dat de asielzoekers niet hoeft te vrezen voor vervolging of risico loopt op inhumane behandeling. Ook rond twee andere vergelijkbare zaken stelt de Raad dat Harbers zijn afwijzing beter moet motiveren.
Coup
De Turkse regering heeft sinds de couppoging in 2016 velen tienduizenden mensen opgepakt, en talloze mensen in overheidsdienst geschorst of ontslagen. Ook begin deze maand werden nog eens 120 militairen opgepakt.
De autoriteiten houden Gülen, die in ballingschap leeft in de VS, verantwoordelijk voor de staatsgreep. Hij zou zijn volgelingen op grote schaal hebben laten infiltreren in onder meer de politie, het leger en de ambtenarij, stelt Turkije. De geestelijke zelf, overigens een voormalige bondgenoot van Erdogan, ontkent elke betrokkenheid.
AD 13.02.2019 Er komt een onderzoek naar weekendscholen die door de Turkse overheid worden gefinancierd, en naar andere zogenoemde informele scholing voor kinderen. Het kabinet vindt het onwenselijk als dergelijke cursussen en lessen de integratie bemoeilijken, of indruisen tegen democratie en rechtsstaat.
Het kabinet wil weten hoe en waarom landen als Turkije betalen voor dergelijke scholing. Daarnaast wordt onderzocht hoeveel leerlingen informeel les krijgen en wat het lesprogramma is bij die cursussen. Bovendien moet duidelijk worden wat de overheid zou kunnen doen om beter grip te krijgen op informele scholing, als blijkt dat het tot problematisch gedrag leidt. Het onderzoek wordt door een onafhankelijk bureau gedaan.
Turkije beloofde vorig jaar informatie over de weekendscholen te delen en heeft dat volgens het kabinet ook gedaan. De nadruk zou liggen op taalonderwijs. Het land geeft subsidie aan twaalf scholen voor leerlingen van 6 tot en met 17 jaar.
Zorgen
Premier Mark Rutte zei eerder dat het kabinet ‘een ongemakkelijk gevoel’ van de Turkse weekendscholen kreeg. Daar worden ‘geen koekjes gebakken’, maar ze zijn bedoeld om op de een of andere manier Turkije in het zonnetje te zetten, meent hij. Hij uitte de vrees dat dat de integratie van Turkse Nederlanders kan hinderen.
Ook minister Koolmees (Sociale Zaken) reageert bezorgd. Tegen de NOS zegt hij bang te zijn dat mensen ‘met hun rug naar de maatschappij’ komen te staan. ,,We weten dat een deel van de Turks-Nederlandse gemeenschap vooral gefocust is op Turkije en veel minder op Nederland. Dat is natuurlijk niet goed voor de integratie en daar heb ik mijn zorgen over.’’
Verbod
De PVV roept morgen via een motie op de scholen te verbieden. Kamerlid Machiel de Graaf noemt Koolmees ‘de speelbal van de Turken’. ,,Die weekendscholen moeten met de Nederlandse wet in hun maag zitten in plaats van andersom.’’
Zomaar verbieden kan niet. In Nederland mag iedereen zelf bepalen wat voor cursussen of opleiding hij of zij volgt, of wat voor informele scholing de kinderen krijgen. Ook staat het landen vrij om behoud van de eigen taal en cultuur in Nederland te stimuleren. Nederland doet dit ook in het buitenland, benadrukt Koolmees.
Telegraaf 13.02.2019 Turkije sponsort de oprichting van twaalf Turkse weekendscholen in Nederland. Minister Koolmees (Sociale Zaken) kijkt er met argusogen naar. Toch zegt hij er niks tegen te kunnen beginnen. Wel komt er een onderzoek.
Het staat iedere burger vrij om hun kinderen buiten schooltijd onderwijs te laten volgen, schrijft Koolmees aan de Tweede Kamer. „Wat het kabinet niet wenselijk vindt, is informele scholing die de integratie in Nederland belemmert of antidemocratische opvattingen stimuleert.”
Koolmees houdt daarom graag een oogje in het zeil, maar omdat het niet om formeel onderwijs gaat, heeft de Onderwijsinspectie er niks te zeggen. Verbieden kan evenmin. Wel heeft Turkije in een gesprek met minister Blok (Buitenlandse Zaken) belooft open te zijn over de financiering en de intenties. Van de achttien aanvragen voor het opzetten van weekendscholen zijn er twaalf goedgekeurd. Volgens Turkije zijn de weekendscholen vooral bedoeld om jongeren in Nederland de Turkse taal te leren.
Koolmees ’deelt’ de zorgen van de Kamer en belooft een ’verkenning’ uit te voeren naar informeel onderwijs in Nederland. Daarin worden ook de Turkse weekendscholen meegenomen.
VVD-Kamerlid Bente Becker wil het liefst dat de Turkse weekendscholen verboden worden en vindt het ’jammer’ dat dat blijkbaar niet kan. Wel vindt ze het winst dat minister Koolmees zich niet meer helemaal afhankelijk maakt van Turkije. Eerder schetste hij dat we eigenlijk van dat land moeten horen wat er in de weekendscholen in Nederland gebeurt. Becker is blij dat Koolmees zélf onderzoek gaat doen.
De door Turkije gefinancierde weekendscholen kunnen niet worden verboden, maar er komt wel een onafhankelijk onderzoek naar buitenlandse scholen.
NOS 13.02.2019 Er komen twaalf Turkse weekendscholen in Nederland, gefinancierd door Turkije. Het Nederlandse kabinet zit ermee in zijn maag. Er is geen zicht op wat er op die scholen gebeurt, maar het is niet mogelijk om ze te verbieden. Wel komt er een onafhankelijk onderzoek naar alle scholen die door andere landen worden gefinancierd. Om welke landen het gaat, kan minister Koolmees nu nog niet zeggen.
“Waar ik me zorgen over maak, is dat het de integratie kan belemmeren”, zegt minister Koolmees. “Vanuit de gedachte dat mensen met hun rug naar de maatschappij komen te staan. We weten dat een deel van de Turks-Nederlandse gemeenschap vooral gefocust is op Turkije en veel minder op Nederland. Dat is natuurlijk niet goed voor de integratie en daar heb ik mijn zorgen over.”
De Turkse president Erdogan kondigde vorig jaar een groot project aan om Turken in andere landen de Turkse taal, religie en cultuur te onderwijzen. Van de achttien aanvragen uit Nederland, heeft Turkije er nu twaalf goedgekeurd. Per goedgekeurde aanvraag wordt er door Turkije een subsidie tussen de 8000 euro en 16.500 euro gegeven, voor een tot drie klassen.
Minister Koolmees wil niet zeggen om welke initiatiefnemers het precies gaat. Ook navraag door de NOS binnen de Turkse gemeenschap levert hier geen duidelijkheid over op.
Verkenning
“Wat ik wel positief vind, is dat de Turkse overheid transparant wil zijn en alles wil delen over het lesmateriaal”, zegt Koolmees. “Tegelijkertijd zijn er meer informele scholen waar we ons zorgen over maken en beter zicht op willen. Daarom starten we een verkenning.”
Het kabinet wil in beeld brengen hoeveel leerlingen informeel les krijgen, wat het lesprogramma is bij die cursussen en hoe die gefinancierd worden. “We willen daarbij kijken of er sprake is van ondemocratisch onderwijs. De volgende stap is kijken wat we kunnen doen om dat tegen te gaan.”
Geen toezicht mogelijk
Het is dus niet mogelijk om de scholen te verbieden, ook is toezicht door de onderwijsinspectie niet mogelijk, omdat de scholen niet door de Nederlandse overheid betaald worden. Volgens de minister moet de discussie over of dit wenselijk is met name op lokaal niveau plaatsvinden, met burgemeesters en gemeenten.
“Bij strafbare feiten kunnen de politie en het Openbaar Ministerie ingrijpen, maar vaak is daar geen sprake van. Het gaat meestal om dingen die we liever niet willen in Nederland. Daartegen kunnen we op lokaal niveau met burgemeesters en de driehoek optreden, zodat het niet verkeerd gaat.”
Banden versterken
Het is de bedoeling dat leerlingen tussen de 6 en 17 jaar op de Turkse scholen ongeveer vijf uur per weekend les krijgen: twee uur Turks en drie uur geschiedenis, godsdienst, kunst en maatschappijleer. Het onderwijs is erop gericht om de Turkse identiteit en cultuur van jonge Turken die in het buitenland wonen te behouden en om de banden te versterken met het vaderland.
De NOS meldde vorige zomer dat de Turkse overheid subsidies wil geven voor het opzetten van weekendscholen voor jonge Turken in het buitenland. De Tweede Kamer reageerde toen verontrust. Premier Rutte zei dat plan “een ongemakkelijk gevoel” oproept, maar dat het kabinet ze niet op voorhand kan verbieden.
“Ik begrijp de zorgen van de Kamerleden om een vinger aan de pols te houden en dat gaan we ook doen”, stelt Koolmees nu.
Denk en VVD tegenover elkaar
Tweede Kamerlid Kuzu van Denk hekelt de opstelling van de minister. “Ik word er zo moe van dat we onderzoek doen dat gebaseerd is op wantrouwen. Daar ben ik eigenlijk wel klaar mee”.
Dat Turkse Nederlanders met de rug naar de maatschappij komen te staan, noemt hij een veronderstelling die geen recht doet aan de werkelijkheid. “We zien juist dat er sprake is van een betere taalbeheersing en dat mensen veel beter meedraaien in de samenleving. Dit is een krampachtige reflex.”
Kuzu begrijpt dat mensen in Nederland bang zijn voor de invloed van Turkije in Nederland. “Tegelijkertijd heb ik ook begrip voor mensen met een Turkse achtergrond die in hun vrije tijd Turkse les willen volgen, zich willen verdiepen in de islam en cultureel onderwijs willen volgen.”
Nederlandse waarden
VVD-Kamerlid Becker zegt dat ze er geen probleem mee heeft dat Turkse Nederlanders trots zijn op hun land en er meer over willen leren, maar benadrukt dat er andere mogelijkheden zijn om dat te doen. Ze vindt de Turkse weekendscholen niet goed voor de integratie van Turken in Nederland.
“We willen dat mensen hier meedoen aan de vrije Nederlandse samenleving en dat kinderen de Nederlandse waarden leren. Het is heel zorgelijk dat we niet weten wat hen vanuit Ankara wordt geleerd. Het gaat hier om Nederlandse kinderen met een Turkse achtergrond, van wie de toekomst in Nederland ligt. Je wil niet dat ze door Erdogan worden toegesproken om Turks te blijven.”
Becker wil dat er gekeken wordt of financiering uit het buitenland beperkt kan worden. Als blijkt dat er op weekendscholen dingen gebeuren die in strijd zijn met Nederlandse vrijheden, dan moeten ze wat haar betreft dicht.
NU 12.02.2019 Turkse aanklagers hebben arrestatiebevelen tegen 1.112 mensen uitgevaardigd. Volgens Turkse media worden zij ervan verdacht banden te hebben met het netwerk van de prediker Fethullah Gülen, die door de autoriteiten verantwoordelijk wordt gehouden voor de couppoging in 2016.
Het onderzoek draait om fraude rond een toelatingsexamen voor een functie binnen de politie. Volgens anonieme bronnen denken aanklagers dat de toets in 2010 is doorgesluisd naar aanhangers van Gülen, die zo konden infiltreren.
De Turkse autoriteiten denken dat Gülen zijn volgelingen op grote schaal liet binnendringen in onder meer de politie, het leger en de ambtenarij. De geestelijke, een voormalige bondgenoot van president Recep Tayyip Erdogan, leeft momenteel in ballingschap in de Verenigde Staten. Hij ontkent elke betrokkenheid bij de couppoging.
Critici verwijten Erdogan de mislukte staatsgreep te misbruiken om tegenstanders aan te pakken. Sinds de couppoging tegen zijn regering zijn vele tienduizenden personen opgepakt. Ook zijn veel mensen in overheidsdienst geschorst of ontslagen. Het gaat volgens persbureau Reuters om zeker 150.000 mensen.
NOS 12.02.2019 Turkije heeft de aanhouding gelast van nog eens 1112 mensen die verdacht worden van banden met de islamitische geestelijke Fethullah Gülen. Volgens de regeringskrant Sabah hebben de verdachten gefraudeerd bij een examen voor de politieacademie in 2010. Ze zouden antwoorden onder andere Gülen-aanhangers hebben verspreid.
De naar de VS uitgeweken Gülen was volgens de regering van president Erdogan het brein achter de mislukte staatsgreep van 2016. Sinds die militaire coup maakt de politie massaal jacht op mensen die volgelingen van hem zouden zijn.
Bijna 80.000 verdachten zitten in afwachting van hun proces in de gevangenis. Zo’n 150.000 ambtenaren en militairen zijn inmiddels ontslagen. Tegenstanders van Erdogan zeggen dat de president de staatsgreep als excuus gebruikt om tegenstanders uit te schakelen.
AD 12.02.2019 In Turkije zijn vandaag ten minste 729 mensen aangehouden die verdacht worden banden te hebben met de islamitische geestelijke Fethullah Gülen. Hij wordt door de Turkse autoriteiten verantwoordelijk gehouden voor de poging tot staatsgreep in 2016. Dat meldt het parket van Ankara aan persbureau AFP.
Vanmorgen werden arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen 1112 mensen. Het staatspersbureau Anadolu rapporteerde eerder 641 arrestaties.
Minister van Binnenlandse Zaken Süleyman Soylu waarschuwde zondag dat er een ‘grote nieuwe operatie’ werd voorbereid tegen de Gulenisten. ,,We zullen ze uitroeien uit dit land”, zei hij. Gülen, een voormalige bondgenoot van president Erdogan, leeft in ballingschap in de Verenigde Staten. Hij ontkent elke betrokkenheid bij de couppoging.
Critici verwijten Erdogan de mislukte staatsgreep te misbruiken om tegenstanders aan te pakken. Sinds de couppoging tegen zijn regering zijn vele tienduizenden personen opgepakt. Ook zijn veel mensen in overheidsdienst geschorst of ontslagen. Het gaat volgens persbureau Reuters om zeker 150.000 mensen.
Telegraaf 12.02.2019 Turkse aanklagers hebben arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen 1112 mensen. Zij worden er volgens media in Turkije van verdacht banden te hebben met het netwerk van de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die door president Erdogan verantwoordelijk wordt gehouden voor de couppoging in 2016.
Het onderzoek draait om fraude die zou zijn gepleegd rond een toelatingsexamen voor een functie binnen de politie in 2010. Aanklagers denken volgens anonieme bronnen dat de toets is doorgesluisd naar Gülen-aanhangers, die zo bij de politie konden infiltreren.
De Turkse autoriteiten denken dat Gülen zijn volgelingen op grote schaal liet infiltreren in onder meer de politie, het leger en de ambtenarij. De geestelijke, een voormalige bondgenoot van president Erdogan, leeft momenteel in ballingschap in de Verenigde Staten. Hij ontkent elke betrokkenheid bij de couppoging.
Critici verwijten Erdogan de mislukte staatsgreep te misbruiken om tegenstanders als journalisten, activisten en lastige rechters aan te pakken. Sinds de couppoging tegen zijn regering zijn vele tienduizenden personen opgepakt. Ook zijn veel mensen in overheidsdienst geschorst of ontslagen. Het gaat volgens persbureau Reuters om zeker 150.000 mensen.
AD 12.02.2019 Turkse aanklagers hebben arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen 1112 mensen. Zij worden er volgens media in Turkije van verdacht banden te hebben met het netwerk van de islamitische geestelijke Fethullah Gülen, die door de autoriteiten verantwoordelijk wordt gehouden voor de couppoging in 2016.
Het onderzoek draait om fraude die zou zijn gepleegd rond een toelatingsexamen voor een functie binnen de politie in 2010. Aanklagers denken volgens anonieme bronnen dat de toets is doorgesluisd naar Gülen-aanhangers, die zo de politie konden infiltreren.
De Turkse autoriteiten denken dat Gülen zijn volgelingen op grote schaal liet infiltreren in onder meer de politie, het leger en de ambtenarij. De geestelijke, een voormalige bondgenoot van president Erdogan, leeft momenteel in ballingschap in de Verenigde Staten. Hij ontkent elke betrokkenheid bij de couppoging.
Critici verwijten Erdogan de mislukte staatsgreep te misbruiken om tegenstanders aan te pakken. Sinds de couppoging tegen zijn regering zijn vele tienduizenden personen opgepakt. Ook zijn veel mensen in overheidsdienst geschorst of ontslagen. Het gaat volgens persbureau Reuters om zeker 150.000 mensen.
Voormalig Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof heeft invloed uitgeoefend op een onafhankelijk onderzoek naar het handelen van de overheid na de MH17-ramp, zo melden RTL Nieuws en GeenStijl vrijdagochtend op basis van documenten van het ministerie van Justitie en Veiligheid.
AD 11.06.2019
AD 05.03.2019
AD 09.02.2019
Documenten zijn door GeenStijl opgevraagd middels de Wet openbaarheid bestuur (Wob).
Het onderzoek werd door Universiteit Twente uitgevoerd, onder toezicht van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC). De onderzoekers keken naar de rol van de overheid na de ramp. De NCTV had daarin een grote rol. De organisatie was verantwoordelijk voor de crisisbeheersing en het afstemmen met alle betrokken overheidsorganisaties.
Schoof stond destijds aan het hoofd van de NCTV en is inmiddels directeur van inlichtingendienst AIVD.
Uit het kritische rapport bleek dat de NCTV te veel intern gericht was en te weinig focus op samenwerking had. Hierdoor ontstonden volgens de onderzoekers onnodige problemen, zoals het te laat krijgen van passagierslijsten.
Telegraaf 08.02.2019
De nationaal coördinator zelf, Dick Schoof, tegenwoordig de baas van geheime dienst AIVD, speelde een hoofdrol. Hij kwam persoonlijk met suggesties voor leden van de begeleidingscommissie. Die werden afgewezen als ‘te politiek’. Ook eiste Schoof, terwijl het onderzoek al liep, dat er meer aandacht en begrip zou komen voor de ‘operationele inzet’ tijdens de crisisbeheersing.
Ook dit werd door WODC en de Universiteit Twente afgewezen; dit mocht er niet ‘ingefrommeld’ worden: “Voet bij stuk houden.” Wel wordt de suggestie overgenomen om meer aandacht te hebben voor ‘de internationale politieke dynamiek’.
AD 15.02.2019
“Ik heb het herziene hoofdstuk gezien. Ziet er prima uit. Goede toonzetting. Komt goed.”
Ook de hoofdconclusie, dat de ‘crisisbeheersingsorganisatie’ onder leiding van de NCTV ‘slecht’ functioneerde, werd gewijzigd. Dit gebeurde nadat het WODC contact had met functionarissen van de NCTV, waarmee ‘informeel frequent en constructief’ overleg was. De onderzoekers kregen te horen dat hun conceptconclusies ‘te zwaar en te negatief’ waren: “Overweeg om de woordkeus te nuanceren.”
De NCTV vroeg inzage in de eindversie van de conclusies. Informeel werd die eindversie wel doorgestuurd, maar met de boodschap van het WODC dat de NCTV beter geen detailkritiek kon leveren. “Dat kan het beeld geven dat je je als NCTV’er te veel bemoeit met het cruciale conclusiehoofdstuk.”
“De wensen van Dick en de onderzoekers lopen niet synchroon.”
In het eindrapport van de Universiteit Twente [.pdf] blijkt niets van de heimelijke beïnvloeding. Daar staat alleen dat in opdracht van de NCTV drie woorden zijn geschrapt die ‘staatsgeheim’ zijn.
‘Tijdschema leidt tot haastwerk’
Uit de nu openbaar gemaakte documenten blijkt dat de onderzoekers zelf ook vroegen om afstemming met de NCTV. De Universiteit Twente kreeg geen inzage in de notulen van de ministerraad, en vroeg het WODC om te bekijken of de beschrijving klopte van wat achter de schermen gebeurde. “Ik vind dit echt het minimale detailniveau dat nodig is om op een verantwoorde manier te kunnen rapporteren”, en: “Wij hebben ook afgesproken dat je in dit stadium zou sonderen hoe deze beschrijving valt bij NCTV.”
Uit de deels zwart gemaakte documenten blijkt dat voormalig NCTV Dick Schoof een hoofdrol speelde in de sturing. Regelmatig staat in de stukken: “Dick vindt.” En: “Dick heeft gesproken.” Zo wilde Schoof dat het onderzoek openbaar zou worden vóórdat het MH17-onderzoek van de Onderzoeksraad werd besproken in de Tweede Kamer, zodat het zou ondersneeuwen in politieke en publicitaire aandacht. “De wensen van Dick en de onderzoekers lopen niet synchroon.” Ook het WODC is tegen: “Het tijdschema van NCTV/Dick leidt tot haastwerk.”
Reactie
Minister Dekker heeft er begrip voor dat Dick Schoof zich als coördinator Terrorismebestrijding in 2015 actief heeft bemoeid met een onderzoek naar de nationale crisisbeheersing na de ramp met de MH17. Schoof vond een aantal conclusies “te zwaar” en “te negatief” en liet die herschrijven.
Hij wijst erop dat de scheidslijn tussen het onafhankelijke onderzoeksinstituut WODC en het ministerie destijds niet zo duidelijk was. Naar aanleiding van berichten van een klokkenluider over ongewenste beïnvloeding vanuit het ministerie op onderzoeken, zijn er inmiddels maatregelen genomen om “oneigenlijke beïnvloeding” in de toekomst te voorkomen.
Ambtenaren zijn de schuld
Niet topambtenaar Dick Schoof, maar ambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid hebben zich bemoeid met ‘teksten’ van een ‘onafhankelijk’ onderzoek naar de MH17. Dat heeft minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) vanmiddag gezegd in de Tweede Kamer.
Slechts redactioneel is er een aantal passages aangepast, aldus Minister Grapperhaus.
Vorige week kwam Dick Schoof in opspraak, omdat hij zich in zijn vorige baan als Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) bleek te hebben bemoeid met een onafhankelijk onderzoek naar de afwikkeling van de aanslag op de MH17.
Die studie werd uitbesteed aan de Universiteit Twente om het zo onafhankelijk te houden, maar Schoof kon toch niet nalaten zich erin te mengen. Zo stuurde Schoof op vragen die geïnterviewden werden voorgelegd en bemoeide hij zich met de samenstelling van de commissie die het onderzoek begeleidde, net als met de reikwijdte van de studie en de publicatiedatum. Ook liet hij vlak voor het verschijnen weten dat hij het absoluut niet eens was met de eindconclusies en weigerde hij de onderzoekers zelfs te ontvangen.
Toonzetting
Volgens Grapperhaus heeft hij ‘geen aanwijzingen’ dat de slotconclusies van het onderzoek ‘zijn aangepast’. Wel zegt hij: ,,Slechts redactioneel is er een aantal passages aangepast.’’
Het ging volgens hem om ‘de toonzetting’. Maar volgens de minister was dat op aangeven van het wetenschappelijk centrum van zijn ministerie, die het onderzoek begeleidde, niet door Schoof. En dat was volgens Grapperhaus alleen maar omdat teksten niet strookten met eerdere teksten uit concepten. Hij ziet daarin ook geen probleem. Het ‘was aan de onderzoekers om te doen’ wat ze wilde met deze ‘suggesties’.
Een deel van de Tweede Kamer, waaronder het CDA, wees echter op vrijgegeven e-mails die wel degelijk van medewerkers van Schoof afkomstig waren, niet van ambtenaren van het ministerie. Grapperhaus ging daar niet verder op in. ,,Ik zeg wel dat al die ambtenaren en hun werk onder mijn verantwoordelijkheid vallen. Ik ga daar voor staan.’’
Afstand
Vorige week zei minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) wél dat Schoof beter ‘iets meer afstand’ had kunnen houden van het onderzoek. Toch zei hij ook: ,,In dit specifieke geval is niks menselijks ook ambtenaren vreemd.’’
D66-Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma is daar boos over. ,,Dat is niet chique. Zo lijkt de minister het te vergoelijken.’’ Grapperhaus wilde niet verder op ingaan. Wel komt er nog een debat over de kwestie, dat vindt binnenkort plaats.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid kwam eerder al in opspraak doordat het onwelgevallige conclusies van onafhankelijke onderzoekers probeerde bij te schaven. Onderzoeksinstituut WODC, dat ook het nu gewraakte MH17-onderzoek coördineerde, wordt om die reden verder losgemaakt van het ministerie.
De affaire komt op een pijnlijk moment. Nederland kondigde juist aan dat het met Rusland in gesprek gaat over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17. Nederland verweet de Russen steeds dat zij onafhankelijk onderzoek naar de ramp terzijde schoven. Dat een andere onafhankelijke studie in opspraak is, komt dan uiterst ongelegen.
Telegraaf 08.02.2019
In gesprek met Rusland
Nederland en Australië gaan ondertussen in gesprek met Rusland over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17. Dat melden bronnen aan RTL Nieuws. Diplomaten, ambtenaren en juristen van de drie landen komen binnenkort bij elkaar.
Het tijdstip en de locatie van de gesprekken worden niet bekendgemaakt en blijft derhalve nog geheim !!.
Want ondertussen willen Nederland en Australië het dus juist hebben over de aansprakelijkheid van Rusland. Volgens het internationale onderzoeksteam JIT is de MH17 neergehaald met een Buk-raket die vanuit Rusland is overgebracht naar het strijdgebied van de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne. “Wij zijn helder geweest dat Rusland een heel zwaar militair middel heeft geleverd waardoor 298 onschuldige mensen hun leven hebben verloren”, zei Stef Blok.
Het ministerie wil niet veel informatie kwijt over de gesprekken, waarover RTL Nieuws als eerste berichtte, “Dit om de vertrouwelijkheid van het proces niet te schaden”.Maar het gaat de goede kant op en de hoop bestaat dat de officiële onderhandelingen snel kunnen beginnen. “We hebben er toenemend vertrouwen in dat we binnenkort met de Russen om de tafel gaan”, zegt een woordvoerder. Dat gesprek zou in Wenen kunnen plaatsvinden.
Nederland en Australië hebben Ruslandop basis van de bevindingen van het JIT formeel aansprakelijk gesteld.
Inmiddels werd dus bekend dat er weer gesprekken gaande zijn met de Russen over die mede-aansprakelijkheid. Maar wat betekent dat?
AD 18.02.2019
Is het een doorbraak of een kleine ontwikkeling?
De aansprakelijkstelling door het kabinet mei vorig jaar volgde op de bevindingen van het internationale Joint Investigation Team (JIT). Dat concludeerde dat de Buk-raket waarmee vlucht MH17 in de zomer van 2014 is neergehaald afkomstig was van het Russische leger.
Het zal velen sterk verbazen als Rusland nu opeens op enige wijze aansprakelijkheid zou erkennen. “Dan zouden de Russen bijna vijf jaar hebben zitten liegen. Dat zou gezichtverlies betekenen.” Rusland ontkent al jaren iets te maken te hebben met de vliegramp. Volgens de Russen zit Oekraïne achter het neerhalen van vlucht MH17.
Zinvol
Ook als de gesprekken niet leiden tot erkenning van Rusland, kunnen ze toch zinvol zijn, legt universitair docent internationaal recht Marieke de Hoon uit in Nieuwsuur. “Nederland moet dit sowieso doen om te voldoen aan een procedurele vereiste. Als je een internationaal hof wil gaan vragen om uitspraak te doen in een zaak, is de regel dat je eerst zelf hebt geprobeerd om er uit te komen.”
NOS 12.06.2019 Nabestaanden van de ramp met de MH17 hebben bij de Russische ambassade in Den Haag 298 lege stoelen geplaatst. Ze protesteren daarmee tegen de opstelling van Rusland, dat volgens hen weigert om openheid te geven over betrokkenheid bij het neerhalen van het toestel in 2014.
“Wij willen hiermee Rusland ter verantwoording roepen”, zegt Sander van Luik van de Werkgroep Waarheidsvinding. “Het is heel duidelijk dat zij een rol hebben gehad bij het neerschieten van de MH17. We weten niet precies welke rol, maar ze zitten er tot over hun oren in.”
De 298 witte stoelen vertegenwoordigen de 298 slachtoffers van de MH17. Ze zijn opgesteld als in een vliegtuig, inclusief de gangpaden. Sommige nabestaanden legden bloemen op de stoel waar hun dierbaren waarschijnlijk in het toestel zaten.
Als je een fout maakt, dan geef je dat toe, aldus Sander van Luik, Werkgroep Waarheidsvinding.
Bij de stoelen staan ook enkele spandoeken en protestborden met teksten als “Justice for MH17” en – in het Russisch – “Menselijkheid gaat boven politiek”.
Van Luik: “Het zwijgen is politiek ingegeven, maar we vormen met 7 miljard mensen ook een menselijk verbond waarin je eerlijk bent tegen elkaar. Als je een fout maakt, dan geef je dat toe. Als je iets expres doet, dan geef je dat toe. Maar als je je mond houdt en wegloopt van je verantwoordelijkheid, dan mag je jezelf geen grote natie noemen.”
Spandoeken en protestborden bij de lege stoelen voor de slachtoffers van de MH17NOS | Marc Hamer
Ook vorig jaar werden 298 stoelen bij de ambassade geplaatst en de Werkgroep Waarheidsvinding gaf toen een brief af met een oproep tot openheid. “Ze hebben een jaar de tijd gehad voor een reactie, maar we hebben niets gehoord”, zegt Van Luik.
Vorig jaar concludeerde het Joint Investigation Team (JIT), waar onder meer Nederland, Maleisië, Oekraïne, Australië en België aan meewerken, dat Rusland betrokken is bij het neerhalen van MH17. De Buk-raket waarmee het toestel is neergehaald, was volgens de onderzoekers afkomstig van het Russische leger. Ook zijn er beelden van een konvooi met raketinstallaties die naar Rusland rijden. Rusland ontkent betrokkenheid bij de ramp.
De stoelen zijn opgesteld in de vorm van de cabine van de Maleisische Boeing 777 waarmee de 298 inzittenden vlogen toen ze werden neergehaald. Ⓒ Eigen foto / De Telegraaf
Telegraaf 12.06.2019 MH17-nabestaanden houden vanmiddag in Den Haag weer een stil protest tegenover de ambassade van Rusland.
Net als vorig jaar plaatst de ’Werkgroep Waarheidsvinding’ 298 lege stoelen pal tegenover de ambassade. ,,We wachten op antwoorden van de Russen hoe de massamoord op 298 onschuldige inzittenden van vlucht MH17 zich bijna vijf jaar geleden boven Oost-Oekraïne heeft kunnen voltrekken”, zegt organisator Sander van Luik.
Rusland houdt zich volgens hem niet aan VN-resolutie 2166. ,,Rusland is volstrekt non-coöperatief bij het internationale onderzoek en werkt dit al vijf jaar bewust tegen. Aantoonbaar verdraait Rusland de waarheid, liegt bij herhaling, brengt valse bewijzen naar buiten, ontkent duidelijke aanwijzingen, heeft nog altijd de gebruikte Buk-lanceerinstallatie niet vrijgegeven en schermt getuigen af.”
De raketaanslag in juli 2014 was volgens deze groep nabestaanden het gevolg van een menselijke daad, met steun van de Russische overheid die het wapen leverde en verdonkeremaande. ,,De sleutel tot de waarheid ligt in Moskou, zo heeft het Joint Investigation Team helder gemaakt”, aldus Van Luik.
’Feestdag?’
Alleen de volle waarheid kan volgens hem de deur openen naar verwerking, afsluiting en mogelijk vergiffenis. ,,Zoveel nabestaanden worden gekweld door het verlies van hun dierbaren en dat wordt versterkt omdat ze nog steeds niet weten waarom het vliegtuig uit de lucht is geschoten en wie die opdracht heeft gegeven.”
Ze houden dit protest op 12 juni, omdat dit een nationale feestdag van Rusland is. ,,Wij stellen dat Rusland niets te vieren heeft, zolang het land zich onbetrouwbaar, laf en leugenachtig blijft opstellen. Rusland blokkeert het perspectief op de hele waarheid, waarnaar we zo snakken. Rusland zal zich groots en respectabel moeten gedragen om respect te verdienen”, vindt Van Luik.
Het verdoezelen van de waarheid en het tegenwerken van hen die de opdracht hebben de daders te identificeren en vervolgen, is volgens hem een trap na in de magen van de MH17-nabestaanden en een schoffering van de slachtoffers. ,,Dat is onmenselijk.”
AD 09.06.2019 De Russische onderzoeksjournalist Pavel Kanygin volgt al vijf jaar lang gedreven het proces rond de aanslag op vlucht MH17. Vorige week publiceerde hij in zijn krant Novaja Gazeta nieuwe documenten over Russische betokkenheid bij de ramp.
Zo zou zich volgens ‘Novaja’ twee dagen voor het neerschieten van de Boeing boven Oost-Oekraïne op 17 juli 2014 een eenheid van 170 militairen van de Russische luchtafweer hebben gemeld aan de grens met Oekraïne.
Ook tonen de documenten aan dat de militaire verkeerspolitie opdracht had het konvooi van 69ste logistieke brigade te begeleiden. Die vervoerde luchtafweermaterieel van de 53-ste brigade, die de BUK leverde. Ze geven tevens vrachtwagens, nummerborden en de naam van een chauffeur weer die ook in het JIT-rapport staan vermeld en er duiken in de documenten namen op van officieren die leiding gaven aan het konvooi.
Ook opmerkelijk: de 170 militairen krijgen voor vijf dagen gevechtsrantsoenen mee. Die gebruiken ze normaal gesproken in oorlogszones. Het duidt erop dat de Russische troepen (met BUK) paraat stonden de Oekraïense Donbass binnen te trekken.
Hoe komt u aan de documenten?
,,Dat kan ik niet zeggen. Ik moet mijn bronnen beschermen. Maar ik kan u verzekeren dat de bronnen betrouwbaar en de documenten echt zijn. De documenten zijn ook niet geclassificeerd als ‘geheim’. ’’
Staat er iets nieuws in de documenten wat we nog niets wisten?
,,Niet echt, maar de betekenis ervan is dat alles wat het JIT al wist, nu ook wordt bevestigd op basis van Russische documenten. Dat is van groot belang voor de juridische procedure en straks in de rechtszaal. Het gaat om indirect bewijs, maar dat gekoppeld aan de informatie van het JIT, kan het veel duidelijk maken over wat er die dag is gebeurd.’’
U schrijft al vijf jaar over MH17. Vanwaar die drive?
,,Ik volgde de oorlog in Oost-Oekraïne, vanaf het moment dat die in de zomer van 2014 losbrak. Toen MH17 werd neergeschoten, kon het me in eerste instantie niets schelen of de rebellen van de Volksrepubliek Donetsk (DNR), Oekraïners, Russen of Amerikanen het hadden gedaan. Ik wilde gewoon de waarheid weten en ben op zoek gegaan. Ik begon te analyseren en stap voor stap te ontdekken dat de Russische autoriteiten zaken
achterhielden, verdraaiden en ronduit leugens over de zaak verkochten. Daarom wil ik niet alleen voor de slachtoffers en hun families aantonen wat er is gebeurd, maar ook aan de Russen duidelijk maken hoe hun eigen machthebbers opereren. De bevolking leest geen stukken op internet of heeft daar zelfs ten dele geen toegang toe.’’
Uw collega van Medoeza, Ivan Goloenov, is afgelopen vrijdag gearresteerd op verdenking van drugsbezit en –verkoop . U bent minstens zo kritisch op de Russische autoriteiten. Loop u ook niet het gevaar te worden opgepakt?
,,Natuurlijk. Sterker nog, afgelopen vrijdag ben ik met twee anderen bij een piketdemonstratie voor Goloenov gearresteerd en vastgehouden, terwijl we ons volledig aan de wet hielden. Ze hebben ons ook vrijwel direct weer vrijgelaten, wat aangeeft dat de politie geen enkele grond had dit te doen. Maar ik ben altijd bang dat de autoriteiten me een keer een kunstje zullen flikken. In de DNR ben ik al eens gearresteerd, mishandeld en eruit gezet wegens vermeend drugsgebruik. Ook in Rusland weet je nooit wat er met je kan gebeuren, als je je tegen de macht keert. Mijn naam wordt in andere, pro-Kremlin media voortdurend door het slijk gehaald en dat is erg onprettig.’’
Wat gaat u doen op 17 juli?
,,Ik weet niet of er in in Nederland een herdenkingsevenement plaatsvindt. Maar misschien dat ik hoe dan ook naar Nederland vlieg om bij de nabestaanden te zijn. Veel van hen ken ik persoonlijk. Ik zou misschien niet eens zozeer als journalist gaan, maar meer nog als mens. Om de families van de overledenen bij te staan.’’
Telegraaf 08.06.2019 De Russische krant Novaja Gazeta heeft documenten in handen die gaan over het transport van de Buk-raket die in juli 2014 vlucht MH17 heeft neergehaald. Uit de documenten blijkt dat meer dan 170 manschappen van de luchtafweereenheid in het Oekraïense grensgebied waren.
Twee dagen voordat het toestel op weg van Schiphol naar Kuala Lumpur uit de lucht werd geschoten, kregen de troepen droge rantsoenen voor vijf dagen.
„De documenten bevestigen dat de Buk-installatie in Rusland naar de Oekraïense grens is vervoerd, maar er blijkt niets uit over het vervoer in Oekraïne zelf”, zegt NOS-correspondent David Jan Godfroid. Het is met deze documenten dus nog niet bewezen dat vlucht-MH17 ook door deze installatie uit de lucht is geschoten.
Door de ramp kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 193 Nederlanders. Het internationale onderzoeksteam JIT constateerde eerder al dat de pro-Russische separatisten beschikking hadden over de luchtafweerinstallatie, die van de 53e luchtafweerbrigade was.
AD 08.06.2019 De Russische krant Novaja Gazeta heeft documenten in handen die gaan over het transport van de Buk-raket die in juli 2014 vlucht MH17 heeft neergehaald.
Uit de documenten blijkt dat meer dan 170 manschappen van een Russische luchtafweereenheid in het Oekraïense grensgebied in de regio Rostov waren. Twee dagen voordat het toestel op weg van Schiphol naar Kuala Lumpur uit de lucht werd geschoten, kregen de troepen droge rantsoenen voor vijf dagen.
Het passagiersvliegtuig werd op 17 juli 2014 boven de Oekraïne door een luchtdoelraket van het type BUK geraakt en explodeerde in de lucht. Bij de ramp kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 193 Nederlanders. 80 slachtoffers waren kinderen.
Het internationale onderzoeksteam JIT constateerde eerder al dat de pro-Russische separatisten beschikking hadden over de luchtafweerinstallatie, die van de 53ste luchtafweerbrigade was. Op amateurfoto’s was de installatie op een vrachtwagen, begeleid door andere voertuigen, in het gebied rond Rostov te zien.
JIT-experts bestudeerden de beelden van het transport, die tussen 23 tot en met 25 juni 2014 werden gemaakt, en achterhaalden een gedeeltelijk leesbaar nummer op de lanceerinstallatie, aldus de krant. Datzelfde nummer ‘332′ werd ook waargenomen op beelden die drie weken later in de Donetsk-regio werden gemaakt.
Het Russische ministerie van Defensie hekelde het JIT-rapport. ‘Ongefundeerd’ was het oordeel. De foto’s en video-opnames werden betiteld als ‘vervalst’. Uit de nu opgedoken documenten blijkt echter dat het transport wel degelijk plaatsvond. De krant heeft het ministerie van Defensie om opheldering gevraagd.
Geertjan Lassche maakte voor BNNVARA vijf portretten van jongeren die ‘het leven vierden’ maar voortijdig hun dood vonden in Oekraïne.
MSN 08.06.2019 MOSKOU (ANP) – De Russische krant Novaja Gazeta heeft documenten in handen die gaan over het transport van de Buk-raket die in juli 2014 vlucht MH17 heeft neergehaald. Uit de documenten blijkt dat meer dan 170 manschappen van de luchtafweereenheid in het Oekraïense grensgebied waren. Twee dagen voordat het toestel op weg van Schiphol naar Kuala Lumpur uit de lucht werd geschoten, kregen de troepen droge rantsoenen voor vijf dagen.
Door de ramp kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 193 Nederlanders. Het internationale onderzoeksteam JIT constateerde eerder al dat de pro-Russische separatisten beschikking hadden over de luchtafweerinstallatie, die van de 53e luchtafweerbrigade was.
NOS 07.06.2019 De Russische oppositiekrant Novaja Gazeta heeft documenten die bevestigen dat het Russische leger de Buk-installatie vervoerde waarmee bijna vijf jaar geleden boven het grondgebied van Oekraïne vlucht MH17 werd neergeschoten. De Novaja Gazeta is al jaren de enige Russische krant die de betrokkenheid van Rusland bij de MH17-ramp volledig onderschrijft.
Op de site van de krant staan twee documenten. Uit het ene blijkt dat enkele dagen voor de ramp in de grensregio van Rusland en Oekraïne voedselrantsoenen zijn ingeslagen voor 170 Russische militairen. De namen van de militairen zijn afgelakt. Ook bevat het document een lijst van vrachtwagens van het konvooi waarin de installatie werd vervoerd en wordt de officier die het bevel voerde over het konvooi, luitenant Iskanderov, genoemd.
Eerder werd de Russische betrokkenheid vastgesteld door het onderzoekscollectief Bellingcat en door het internationale onderzoeksteam JIT. Onder meer aan de hand van foto’s op sociale media werd de route van het transport gereconstrueerd. De pro-Russische separatisten zouden het oorlogsmateriaal hebben gekregen om te voorkomen dat ze werden verdreven door de Oekraïense strijdkrachten.
Geen smoking gun
“De documenten bevestigen dat de Buk-installatie in Rusland naar de Oekraïense grens is vervoerd, maar er blijkt niets uit over het vervoer in Oekraïne zelf”, zegt correspondent David Jan Godfroid. “Het ondersteunt dus wel het verhaal van JIT en Bellingcat, maar het is niet de smoking gun. Het neerhalen van vlucht-MH17 door deze installatie wordt hiermee niet bewezen.”
Godfroid voegt eraan toe dat het geen geheime documenten zijn. Hij vermoedt dat journalist Pavel Kanygin, die al jaren met de zaak bezig is, het via online graafwerk heeft gevonden.
Rusland ontkent betrokken te zijn geweest bij het transport van de Buk-installatie. De Russische Buk-fabrikant Almaz-Antey houdt vol dat de raket werd afgeschoten vanuit het dorp Zarostsjenskoje, dat destijds in handen zou zijn geweest van Oekraïense troepen.
Telegraaf 03.06.2019 Minister Blok (Buitenlandse Zaken) heeft zijn Amerikaanse collega Mike Pompeo om steun gevraagd om de daders van de aanslag op vlucht MH17 veroordeeld te krijgen. Pompeo sluit zich aan bij die boodschap en eist dat Rusland (beter) gaat meewerken aan het onderzoek naar de vliegramp.
De VVD-bewindsman sprak maandag met Pompeo over verschillende internationale kwesties, maar toch vooral over de MH17. „Het is belangrijk dat we samen met andere landen de druk op Rusland houden om mee te werken aan het vinden van de waarheid”, zei Blok. „MH17 staat geregeld op de agenda van de VN-veiligheidsraad, waarvan de Amerikanen permanent lid zijn. Er kan weer een moment komen dat we opnieuw stappen zetten. Het is dan van belang dat de VS achter Nederland staat. Die toezegging krijg ik ook.”
De Amerikanen willen Nederland nog wel eens wijzen op de dubbelhartige houding jegens Rusland: wel een militaire dreiging in Moskou zien, maar intussen wel zaken doen alsof er niets aan de hand is, zoals bij de aanleg van Nordstream 2. De gasleiding van Rusland naar Duitsland wordt deels gefinancierd door Shell.
Blok blijft erbij dat Nordstream een zuiver commercieel project is en dat het niet aan Nederland is om aan bedrijven te vertellen waar ze moeten investeren. Bovendien: „Nordstream wordt nooit gekoppeld aan MH17.” Volgens hem stelt de VS deelname van Nederlandse bedrijven aan het project nooit als voorwaarde voor het verlenen van politieke steun voor MH17.
Pompeo vindt dat Rusland moet meewerken aan het onderzoek naar de vliegramp, zo zei hij later op de dag tegen RTL Nieuws. „Rusland moet verantwoording afleggen voor wat daar is gebeurd.”
Ondernemerstop
De Amerikaanse minister sprak met Blok over de situatie in Venezuela, cyberdreiging, de NAVO en China. Daarbij wees Pompeo andermaal op het gevaar dat de aanleg van het 5G-netwerk door het Chinese Huawei betekent. Blok hield zich op dit punt op de vlakte, zei dat het gevaar van weglekken van data naar Chinese overheid wordt erkend door de eigen inlichtingendiensten, maar dat experts nog studeren op de gevolgen die die vaststelling moet hebben.
Pompeo is samen met premier Rutte gastheer van de Global Enterpreneurship Summit (GES), de ondernemerstop die de VS en Nederland gezamenlijk organiseren voor groeiende bedrijven met oplossingen voor wereldproblemen.
Met de handelsoorlog tussen de VS en China en stijgende importtarieven op de achtergrond probeerde de Amerikaan Europese bedrijven gerust te stellen. „We staan voor eerlijke vrijhandel op basis van wederkerigheid, met met zo min mogelijk barrières.” Bedrijven zouden juist blij moeten zijn met het gelijke speelveld dat president Trump met de Chinezen wil scheppen.
„Het is geen vrijhandel als Chinese hier vrij kunnen opereren, terwijl andersom Nederlandse bedrijven hun kennis moeten afstaan aan de Chinese overheid voordat ze toegang krijgen tot de Chinese markt. Er is al decennia sprake van oneerlijke handel. China hanteert oneerlijke regels. Trump wil dit rechtzetten.”
Maandagmiddag ontvangt Rutte Pompeo in het Torentje. Daarna schuiven zij met minister Kaag (Buitenlandse Handel) en de Amerikaanse minister van Transport Chao aan bij bijeenkomst met Nederlandse en Amerikaanse bedrijven. Op de GES zijn 2000 bedrijven en instellingen uit 140 landen uitgenodigd om zaken te doen op het vlak van landbouw, water, energie, vervoer en gezondheid.
NOS 01.06.2019 Nabestaanden van vlucht MH17 protesteren in een brief aan de ambassadeur van Maleisië in Nederland tegen de uitspraken eerder deze week van de Maleisische premier Mahathir Mohamad. Die trok in een interview de verantwoordelijkheid van Rusland voor het neerhalen van het toestel in twijfel.
“Zijn opmerkingen zijn meer dan alleen bizar en verontrustend; we vinden ze contraproductief bij de zoektocht naar de waarheid over de moord op 298 weerloze mensen, onder wie 43 Maleisiërs”, schrijft de Werkgroep Waarheidsvinding MH17. “Uiteindelijk ervaren wij zijn opmerkingen, met alle respect voor de premier en zijn ambt, als verraad aan alle slachtoffers en hun rouwende families.”
Eerst bewijs
De Maleisische premier zei eerder deze week dat hij de conclusies van de internationale onderzoeksgroep (JIT) naar het neerhalen van vlucht MH17 onderschrijft, maar betwijfelt of Rusland de raket heeft afgevuurd waarmee het toestel werd neergehaald. Hij wil eerst bewijs zien.
De werkgroep wijst erop dat uit het JIT-onderzoek is gebleken dat vlucht MH17 werd neergehaald door een raket die door een lanceerinstallatie van het Russische leger werd afgevuurd. “Dit belangrijke bewijsstuk is door de Russische Federatie verstopt en vermoedelijk vernietigd”, schrijft de werkgroep. “Ook is er onweerlegbaar bewijs dat Rusland vals bewijs in elkaar heeft gezet. De Russische Federatie houdt belangrijke getuigen verborgen, getuigen waarmee het JIT graag wil praten.”
De werkgroep roept de Maleisische regering op zich van speculatie te onthouden totdat rechters gesproken hebben. De Nederlandse regering heeft Maleisië eerder deze week om opheldering gevraagd.
AD 01.06.2019 Nabestaanden van slachtoffers van vlucht MH17 zijn boos over uitspraken van de premier van Maleisië over de fatale vliegramp. Premier Mahathir Mohammad trok deze week in Maleisische media de verantwoordelijkheid van Rusland voor de MH17-ramp in twijfel.
De Werkgroep Waarheidsvinding MH17 heeft in een brief aan de premier zijn grote verontwaardiging laten blijken. Mohammad zei tegen persbureau Bernama de conclusies van het Joint Investigation Team (JIT) te onderschrijven, maar tot het punt dat de raket waarmee MH17 werd neergehaald van Russische makelij was.
Of Rusland het projectiel ook heeft afgevuurd betwijfelt hij openlijk. “Ik denk niet dat zo’n gedisciplineerde partij verantwoordelijk is voor de lancering van de raket”, aldus Mohammad. De werkgroep, die naar eigen zeggen zo’n dertig families van slachtoffers vertegenwoordigt, schrijft dat ‘bizar en contraproductief’ te vinden in de zoektocht naar de waarheid achter ,,de moord op 298 mensen die zich niet kunnen verdedigen”.
Vlucht MH17 stortte op 14 juli 2014 neer in het Oosten van Oekraïne, vlak bij de Russische grens, waar destijds een pro-Russische opstand gaande was. 298 mensen kwamen om, waaronder 193 Nederlanders. Andere landen met veel slachtoffers zijn Maleisië (28 doden, waaronder 25 bemanningsleden) en Australië (27), Indonesië (12) en het Verenigd Koninkrijk (10).
NOS 31.05.2019 De Nederlandse regering heeft Maleisië om opheldering gevraagd over recente uitspraken van premier Mahathir Mohamad. Die trok deze week in Maleisische media de verantwoordelijkheid van Rusland voor de MH17-ramp in twijfel.
De Maleisische premier zei dat hij de conclusies van het Joint Investigation Team (JIT) onderschrijft, maar betwijfelt of Rusland de raket heeft afgevuurd waarmee MH17 werd neergehaald. Hij wil eerst bewijs zien.
“Ik denk niet dat zo’n gedisciplineerde partij verantwoordelijk is voor de lancering van de raket”, zei Mahathir. “Je hebt stevig bewijs nodig om Rusland te kunnen beschuldigen.”
Rutte twijfelt niet
Het JIT concludeerde eerder dat de Buk-raket waarmee MH17 is neergehaald afkomstig was van een installatie van een brigade van het Russische leger. Premier Rutte onderstreepte toen dat het kabinet geen enkele twijfel heeft over de bevindingen van het JIT.
Mahathir lijkt niet overtuigd. “We weten dat de raket van een Russisch type is, maar hij kan ook in Oekraïne zijn gemaakt.”
Het ministerie van Buitenlandse Zaken zegt op de hoogte te zijn van de uitspraken van de Maleisische minister-president. “We hebben de Maleisische autoriteiten om een toelichting gevraagd op de uitspraken van minister-president Mahathir”, zegt een woordvoerder.
Telegraaf 31.05.2019 De Nederlandse regering heeft Maleisië om opheldering gevraagd over recente uitspraken van de premier van dat land. Die trok deze week in Maleisische media de verantwoordelijkheid van Rusland voor de MH17-ramp in twijfel.
Premier Mahathir Mohammad zei tegen persbureau Bernama de conclusies van het Joint Investigation Team (JIT) te onderschrijven, maar tot het punt dat de raket waarmee MH17 werd neergehaald van Russische makelij was. Of Rusland het projectiel ook heeft afgevuurd betwijfelt hij. „Ik denk niet dat zo’n gedisciplineerde partij verantwoordelijk is voor de lancering van de raket”, zegt Mohammad.
Het JIT concludeerde eerder dat de raket werd afgevuurd vanuit een gebied in handen van pro-Russische separatisten, met een BUK-raketinstallatie afkomstig uit Rusland, die vervolgens weer is teruggereden naar Rusland.
„Ze beschuldigen Rusland, maar waar is het bewijs?”, vraagt Mohammad over de conclusies van het JIT. „We weten dat de raket van een Russisch type is, maar hij kan ook in Oekraïne zijn gemaakt.”
„Wij hebben kennisgenomen van de uitspraken van de Maleisische minister-president”, laat Buitenlandse Zaken weten. Het ministerie voegt eraan toe dat „Maleisië zich altijd, zowel bilateraal als in het kader van het JIT, volledig achter de bevindingen” van het onderzoek heeft geschaard.
MSN 31.05.2019 De Nederlandse regering heeft Maleisië om opheldering gevraagd over recente uitspraken van de premier van dat land. Die trok deze week in Maleisische media de verantwoordelijkheid van Rusland voor de MH17-ramp in twijfel.
Premier Mahathir Mohammad zei tegen persbureau Bernama de conclusies van het Joint Investigation Team (JIT) te onderschrijven, maar tot het punt dat de raket waarmee MH17 werd neergehaald van Russische makelij was. Of Rusland het projectiel ook heeft afgevuurd betwijfelt hij. “Ik denk niet dat zo’n gedisciplineerde partij verantwoordelijk is voor de lancering van de raket”, zegt Mohammad.
Het JIT concludeerde eerder dat de raket werd afgevuurd vanuit een gebied in handen van pro-Russische separatisten, met een BUK-raketinstallatie afkomstig uit Rusland, die vervolgens weer is teruggereden naar Rusland.
“Ze beschuldigen Rusland, maar waar is het bewijs?”, vraagt Mohammad over de conclusies van het JIT. “We weten dat de raket van een Russisch type is, maar hij kan ook in Oekraïne zijn gemaakt.”
Gewapende Russische mannen bewaken de wrakstukken van de MH17 op de plek waar het toestel neerstortte in Oekraïne. Ⓒ AFP
Telegraaf 13.05.2019 Na het neerhalen van MH17, begon de ’Russische trollenfabriek’ Internet Research Agency (IRA) direct een grootschalige campagne om Oekraïne de schuld te geven. Deze campagne blijkt nu veel groter te zijn geweest dan eerder bekend was. Alleen al op de eerste twee dagen na de ramp met MH17 zijn minstens 65.000 tweets verstuurd waarin Oekraïne de schuld krijgt.
Dat meldt De Groene Amsterdammer op basis van een eigen analyse. Aanvankelijk werd gemeld dat het om 1400 Russische Twitter-berichten zou gaan. Ze zijn verstuurd door medewerkers van een trollenfabriek in Sint-Petersburg.
De tweets zijn volgens het weekblad grotendeels Russisch en bieden inzicht in een even centraal gecoördineerd als kortstondig informatie-offensief. Vanuit een kantoorpand in een buitenwijk van Sint-Petersburg mengen honderden medewerkers zich dag in, dag uit in online discussies. Het is hun taak om gesprekken op de spits te drijven en tweespalt te zaaien.
Tijdens deze grootschalige desinformatiecampagne moesten Russische trollen de wereld ervan overtuigen dat Oekraïne het MH17-toestel van Malaysia Airlines in juli 2014 neerschoot als provocatie. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven.
AD 13.05.2019 De eerste twee dagen na het neerhalen van vlucht MH17 van Malaysia Airlines in juli 2014 zijn minstens 65.000 tweets verstuurd waarin Oekraïne de schuld krijgt. Sommige van de verhalen waarnaar de berichten verwezen, zijn zo hardnekkig dat ze nog steeds opduiken. Ook al is bewezen dat het om nepnieuws gaat.
Aanvankelijk werd gemeld dat het om 1400 Russische Twitter-berichten zou gaan. Ze zijn verstuurd door medewerkers van een zogenoemde trollenfabriek in Sint-Petersburg, meldt De Groene Amsterdammer op basis van een eigen analyse. Trollen zijn verspreiders van nepnieuws op internet.
De tweets zijn volgens het weekblad grotendeels Russisch en bieden inzicht in een even centraal gecoördineerd als kortstondig informatie-offensief. Vanuit een kantoorpand in een buitenwijk van Sint-Petersburg mengen honderden medewerkers zich dag in, dag uit in online discussies.
Het is hun taak om gesprekken op de spits te drijven en tweespalt te zaaien. Tijdens de grootschalige desinformatiecampagne rond MH17 moesten Russische trollen de wereld ervan overtuigen dat Oekraïne het toestel neerschoot als provocatie, waarbij alle 298 inzittenden om het leven kwamen
Een van de hardnekkigste verhalen waarnaar de trollen in hun tweets verwezen is het relaas van de Spaanse verkeersleider ‘Carlos’, dat werd geschreven door blogster Katya Timofeeva. De Spanjaard twitterde vlak na het neerstorten van de MH17 twee straaljagers te hebben waargenomen naast het toestel.
Het verhaal werd gretig overgenomen door Russische media. Wereldwijd verwezen blogs en twitteraars ernaar. Een jaar later zou Vladimir Poetin er zelfs naar hebben verwezen in een interview met filmmaker Oliver Stone, Oekraïne aanwijzend als veroorzaker van de vliegramp. Het blog van Timofeeva bestaat nog, maar is niet actief.
Vervolgd voor fraude
Zodra het verhaal online was verschenen, werd het in een zestal minuten zo’n honderd keer geretweet. Zestig daarvan gebeurden in dezelfde minuut, volgens De Groene Amsterdammer. De schijn van een gecoördineerde actie is groot en ook van Timofeeva wordt gedacht dat het een trol is.
Luchtleider Carlos, die claimde al vijf jaar voor de luchtverkeersleiding in Kiev te werken, bleek in werkelijkheid in Roemenië te wonen en wordt aldaar en door Spanje vervolgd voor fraude, zo blijkt uit onderzoek van Radio Free Europe. Toch duikt zijn ‘verzinsel’ onder complotdenkers nog steeds op.
Het wrak van de cockpit het gecrashte toestel van vlucht MH17AFP
NOS 13.05.2019 Medewerkers van een Russisch trollenleger hebben in de twee dagen na het neerhalen van vlucht MH17 in 2014 in meer dan 65.000 tweets Oekraïne de schuld gegeven. Na analyse van 9 miljoen tweets schrijft De Groene Amsterdammer dat het Internet Research Agency in Sint-Petersburg veel actiever was dan eerder gemeld.
Uit het internationale onderzoek van het Joint Investigation Team (JIT) is gebleken dat de Boeing 777 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014 boven een Oekraïens dorp werd neergehaald door een Buk-raket van een brigade van het Russische leger in Koersk. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven.
Campagne
Na het neerhalen kwam een centraal gecoördineerde, agressieve desinformatiecampagne op gang, schrijft de Groene. In pro-Russische media werden verschillende theorieën gelanceerd die Rusland moesten vrijpleiten. Daarbij werd ook het agentschap in Sint-Petersburg ingezet, gespecialiseerd in het beïnvloeden van discussies op sociale media.
In eerste instantie leken de trollen niet precies te weten wat er aan de hand was. Zo schreven ze dat de pro-Russische separatisten een Oekraïens vliegtuig hadden neergehaald.
Drie hashtags
Pas de volgende ochtend werd de boodschap ondubbelzinnig dat het Oekraïense leger het Maleisische toestel had neergeschoten. “Omstreeks elf uur ’s ochtends lanceerden de trollen drie hashtags: #KievheeftBoeingneergeschoten, #KievProvocatie en #Kievspreekdewaarheid”, schrijft De Groene.
Die dag, 18 juli, verstuurde het agentschap 40.931 tweets met een van deze hashtags. De dag erna volgden er nog eens 24.844. 18 juli 2014 was tevens de drukste dag ooit in het bestaan van het agentschap, aldus De Groene.
Trollen zijn vaak nepaccounts op sociale media die worden gebruikt om onrust te zaaien en discussies te ontregelen met misleidende berichten. De accounts kunnen geautomatiseerd zijn en kunnen zo met velen tegelijk worden ingezet. Daardoor kan de illusie ontstaan dat een groot aantal mensen zich op sociale media opwindt over een onderwerp.
Na 19 juli hield het abrupt op. Over vlucht MH17 werd nog wel geschreven, maar lang niet meer zo veel en niet met dezelfde hashtags. Een verklaring daarvoor heeft De Groene niet.
Opvallend is verder dat de trollen hun berichten zelf schreven, het overgrote deel daarvan was in het Russisch. Bij eerdere campagnes stuurden ze tweets met extreme opvattingen door of kopieerden ze die om ze vanaf hun eigen account te versturen.
Meer dan 65.000 tweets is aanmerkelijk meer dan de 1400 tweets waar eerder over werd geschreven. In dat onderzoek werd gekeken hoe vaak de term ‘MH17’ voorkwam in de tweets van ruim 3800 accounts van de trollen uit Sint-Petersburg.
NOS 10.05.2019 Het kabinet mengt zich in de klachtenprocedure die nabestaanden van slachtoffers van vlucht MH17 tegen Rusland hebben aangespannen.
Premier Rutte zei dat Nederland gebruik zal maken van het zogenoemde recht van interventie dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens biedt. Dat betekent dat Nederland nu zijn visie kan geven en de nabestaanden kan steunen in hun zaak.
Rutte benadrukte dat dit los staat van het strafrechtelijk onderzoek en ook van het eerdere besluit van het kabinet om de Russen aansprakelijk te stellen voor hun aandeel in het neerhalen van MH17. “Dit past in ons gezamenlijk streven om degenen die verantwoordelijk zijn voor deze vreselijke daad aan te pakken.”
Nabestaanden hebben bij het Europees Hof geklaagd dat Rusland door het neerhalen van het toestel van Malaysia Airlines en het dwarsbomen van het daaropvolgende onderzoek hun grondrechten heeft geschonden.
Telegraaf 02.05.2019Het kabinet sluit stappen tegen Oekraïne in de nasleep van de MH17-ramp nog steeds niet uit. Maar er was en is geen „overtuigend juridisch bewijs” om het land succesvol aansprakelijk te stellen voor het niet volledig sluiten van zijn luchtruim voor of op 17 juli 2014.
Dat meldt minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) aan de Tweede Kamer. Hij benadrukt dat vrees voor verjaring niet nodig is, omdat het internationaal recht geen specifieke verjaringstermijn kent.
Op verzoek van de Kamer geeft Blok nu inzicht in de afweging van het kabinet om Oekraïne op dit moment niet aansprakelijk te stellen. Maar het kabinet wil niet te veel kwijt. Dat zou immers duidelijk maken hoe succesvol verweer zou kunnen worden gevoerd bij een eventuele aansprakelijkstelling, aldus de minister.
Voor een succesvolle aansprakelijkstelling is onder andere noodzakelijk dat Oekraïne wist, of had moeten weten, dat de Russische Buk-lanceerinstallatie waarmee vlucht MH17 is neergehaald, aanwezig was op zijn grondgebied. Dat is niet duidelijk.
NOS 05.04.2019 Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens neemt de klachten van de nabestaanden van de ramp met vlucht MH17 in behandeling. Rusland krijgt van het Hof tot 3 september de tijd voor een schriftelijke reactie op de beschuldigingen.
De nabestaanden zeggen dat Rusland hun grondrechten heeft geschonden, door het neerhalen van het toestel van Malaysia Airlines boven Oekraïne op 17 juli 2014 en het dwarsbomen van het daaropvolgende onderzoek. Ze houden Rusland daarvoor direct of indirect verantwoordelijk, staat in de aanklacht.
Het gaat om twee klachten die door het Hof zijn samengevoegd. De ene klacht is ingediend door Beer Advocaten die zo’n 100 nabestaanden vertegenwoordigt. De andere klacht is afkomstig van de Amerikaanse advocaat Jerry Skinner. Hij legde in 2016 een claim van 330 miljoen dollar neer bij het Hof, aanvankelijk uit naam van nabestaanden uit Australië, Nieuw-Zeeland en Maleisië. Vorig jaar sloten nabestaanden van 111 Nederlandse slachtoffers zich daarbij aan. De groep wordt in Nederland vertegenwoordigd door het Nederlands Kernteam MH17, een samenwerkingsverband van vijf advocatenkantoren.
“Vaststaand feit”
Het Nederlandse advocatenkantoor schrijft dat het Europese Hof het als “een vaststaand feit lijkt aan te nemen” dat de Buk waarmee het toestel werd neergehaald onder aanvoering van Russische militairen van Rusland naar het oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne is overgebracht. Dat stemt overeen met de uitkomsten van het internationale onderzoek naar de ramp.
Bij de ramp met vlucht MH17 kwamen 298 mensen om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Rusland spreekt elke betrokkenheid tegen.
AD 05.04.2019 Rusland moet zich voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) verantwoorden voor de ramp met vlucht MH17. Honderden nabestaanden, van wie de meeste uit Nederland, houden het land verantwoordelijk voor het neerschieten van het vliegtuig en tegenwerking bij het onderzoek.
Het hof neemt formeel de zaak in behandeling en heeft Rusland gevraagd voor 3 september te reageren op de klacht van nabestaanden. ,,Het is de eerste zaak rond de MH17 die bij het Europees Hof in behandeling wordt genomen’’, zegt Sander de Lang (SAP Advocaten), namens het kernteam van Nederlandse advocaten.
Bij de ramp op 17 juli 2014 kwamen alle 298 inzittenden om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Het vliegtuig werd boven Oost-Oekraïne uit de lucht geschoten door pro-Russische separatisten. De BUK-raket was afkomstig uit Rusland. De Lang: ,,De klacht is dat Rusland op z’n minst heeft bijgedragen aan het neerhalen van MH17. Daarmee is het recht op leven geschonden.’’
Rusland heeft op z’n minst bijgedragen aan het neerhalen van MH17, aldus Sander Lang (SAP Advocaten).
Het Kremlin ontkent iedere betrokkenheid en weigert mee te werken aan het strafrechtelijk onderzoek naar de daders.
De belangrijkste vraag is eerst of het Europees Hof de klacht ontvankelijk verklaart. Formeel neemt het hof pas een klacht in behandeling als alle juridische wegen in het aangeklaagde land zijn bewandeld.
Kansloze missie
,,We zouden eerst in Rusland tot de hoogste rechter tégen Rusland moeten procederen‘’, zegt De Lang. ,,Dat is een kansloze missie. Er is daar geen advocaat die dat voor ons wil doen. Bovendien is de rechterlijke macht daar verweven met politiek. Dus je zult nooit een eerlijk proces krijgen.’’
In het verleden is het eerder gebeurd dat die stap werd overgeslagen, zegt Veeru Mewa (Beer Advocaten), die ook een grote groep Nederlandse en buitenlandse nabestaanden vertegenwoordigt. ,,Toen konden de klagers aantonen dat er fundamenteel iets fout is in het rechtssysteem van die landen. Dan heb je het over dictatoriale regimes’’, aldus Mewa.
Ontkenning
,,Er ligt ook een rapport van het Europees Parlement waarin vraagtekens worden geplaatst bij de rechtspraak in Rusland. Wij moeten het vooral hebben over de houding van Rusland in deze zaak. De totale ontkenning.’’
Naast de procedure bij het EHRM hebben de Nederlandse en Australische regeringen Rusland vorig jaar aansprakelijk gesteld voor de ramp met MH17. Ook loopt er nog een strafrechtelijk onderzoek naar de daders. Wanneer het internationale onderzoeksteam (JIT) de zaak voor de rechter brengt, is nog onduidelijk.
NU 04.04.2019 De familie van een Amerikaan die slachtoffer was van het neerhalen van vlucht MH17, spande donderdag een rechtszaak aan tegen twee Russische banken en een aantal in de VS gevestigde geldtransactiebedrijven.
De familie beschuldigt de bedrijven van het leveren van diensten aan de groep die volgens hen verantwoordelijk is voor de aanslag op het toestel van Malaysia Airlines.
De achttienjarige Amerikaan Quinn Lucas Schansman was in juli 2014 op weg naar een familievakantie met zijn ouders, maar kwam door de vliegtuigramp nooit op zijn bestemming aan.
Zijn vader zegt in een verklaring: “We realiseren ons dat we onze zoon nooit terug zullen krijgen, maar we zijn vastbesloten om iedereen verantwoordelijk te houden die heeft deelgenomen aan zijn moord.”
‘Ouders veroordelen steun aan Volksrubriek Donetsk’
De familie vordert verschillende banken en transactiebedrijven voor steun aan de Volksrepubliek Donetsk, die door de Oekraïners als terroristische organisatie wordt gezien, maar wordt gesteund door Rusland.
De Volksrepubliek Donetsk zou achter de lancering van de buk-raket zitten die het MH17-toestel op 17 juli 2014 doorboorde. Bij die aanslag kwamen alle 298 passagiers om het leven, van wie ongeveer twee derde uit Nederland kwam.
Het vliegtuig was onderweg van Amsterdam naar de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur en werd geraakt boven grondgebied dat was ingenomen door pro-Russische separatistische strijdkrachten in Oost-Oekraïne.
„De mensen die de raket lanceerden worden misschien nooit voor de rechter gesleept, maar iedereen die hielp bij het bewapenen en hen steunde moeten dat wel.” Ⓒ AFP
Telegraaf 04.04.2019 De nabestaanden van een Amerikaan die omkwam bij de vliegramp met vlucht MH17 in 2014 slepen zes financiële instellingen in de VS voor de rechter die diensten hebben verleend aan de separatisten in het oosten van Oekraïne. Die separatisten worden verantwoordelijk gehouden voor het neerhalen van het toestel van Malaysian Airlines boven het oosten van Oekraïne waardoor alle 298 inzittenden omkwamen, onder wie 193 Nederlanders.
Het gaat om de familie van de 18-jarige Quinn Lucas Schansman die op weg was naar zijn ouders om een vakantie met hun te vieren. De familie heeft twee Russische banken en vier Amerikaanse financiële instellingen aangeklaagd.
Vlucht MH17 werd neergehaald met een BUK-raket die uit het door de separatisten beheerst gebied werd afgevuurd. „De mensen die de raket lanceerden worden misschien nooit voor de rechter gesleept, maar iedereen die hielp bij het bewapenen en hen steunde moeten dat wel”, aldus de advocaat van de familie.
AD 04.04.2019 De nabestaanden van Quinn Schansman (18) uit Amsterdam die in 2014 omkwam bij de MH17-vliegramp, slepen zes financiële instellingen in de VS voor de rechter. Dit wegens het verlenen van diensten aan de separatisten in het oosten van Oekraïne. Zij worden verantwoordelijk gehouden voor het neerhalen van het toestel van Malaysian Airlines.
Quinten “Quinn” Lucas Schansman werd geboren in New York maar zijn ouders zijn Nederlands. Daardoor had hij zowel de Amerikaanse als de Nederlandse nationaliteit. Quinn groeide op in Hilversum maar woonde sinds de scheiding van zijn ouders bij zijn moeder in Amsterdam. Hij studeerde International Business en was onderweg naar Maleisië voor een vakantie met familie om meer te leren over de Indonesische roots van zijn vader.
Banken en geldtransferkantoren
Quinn’s nabestaanden hebben twee Russische banken en vier Amerikaanse financiële instellingen aangeklaagd, meldt persbureau Reuters.
,,We realiseren ons dat we Quinn nooit terug zullen krijgen maar we zijn vastberaden om opheldering te krijgen over iedereen die deelnam aan de moord op onze zoon en houden hen verantwoordelijk’’, schrijft zijn vader Thomas Schansman in een verklaring.
Anti-terrorismewetgeving
Met een beroep op de Amerikaanse Anti-Terrorism Act (ATA) klaagt de familie Schansman de volgende banken en geldtransferkantoren aan: Sberbank of Russia, VTB Bank, Western Union Co en Western Union Financial Services, MoneyGram International Inc en MoneyGram Payment Systems Inc. Ze worden allemaal beschuldigd van het leveren van diensten aan de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk (DPR).
,,De DPR heeft systematisch en openlijk financiële steun gevraagd van individuen over de hele wereld om te helpen bij het aanschaffen van wapens, munitie en dodelijke apparatuur”, zegt David Pressman van advocatenkantoor Boies Schiller Flexner LLP. Het kantoor, met vestigingen in de Verenigde Staten en Londen, vertegenwoordigt de familie Schansman.
,,Het geld stroomde binnen met de betrouwbare hulp van in de VS gevestigde geldtransferkantoren en Russische banken”, aldus Pressman. Hij was tussen 2014 en 2016 plaatsvervangend ambassadeur van de VS bij de Verenigde Naties.
BUK-raket
Vlucht MH17 stortte op 17 juli 2014 neer boven het oosten van Oekraïne. Alle 298 inzittenden, onder wie 193 Nederlanders, kwamen om het leven. Het vliegtuig werd neergehaald met een BUK-raket die uit het door de separatisten beheerst gebied werd afgevuurd. ,,De mensen die de raket lanceerden worden misschien nooit voor de rechter gesleept, maar iedereen die hielp bij het bewapenen en hen steunde moeten dat wel’’, aldus de advocaat van de familie.
Europees Mensenrechtenhof
Nabestaanden van zeventig slachtoffers van de vliegramp dienden eind vorig jaar een klacht in tegen Rusland bij de het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Ze beschuldigen Rusland van het neerhalen van de Boeing boven Oost-Oekraïne in 2014 en van het tegenwerken van de waarheidsvinding in de jaren daarna.
NU 27.03.2019 De Nederlandse regering heeft samen met Australië eerder deze maand een gesprek gevoerd met Rusland over de aansprakelijkheid van dat land voor de ramp met vlucht MH17. Dat meldt minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken in een brief aan de Tweede Kamer.
Blok wil geen mededelingen doen over de inhoud van de bijeenkomst tussen de drie landen, die recentelijk is gehouden, “om de vertrouwelijkheid van het proces te waarborgen”.
Nederland en Australië stelden in mei 2018 Rusland aansprakelijk voor het aandeel van het land in het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne op 17 juli 2014. Hierbij kwamen alle 298 inzittenden om, onder wie 196 Nederlanders.
In februari werd al duidelijk dat Nederland en Australië diplomatieke contacten hadden aangeknoopt om met Rusland in gesprek te komen. In Sydney zei Blok dat beide landen nog altijd vastberaden zijn om “het gezamenlijke doel te bereiken, zijnde het vestigen van de waarheid, het krijgen van gerechtigheid en het verantwoordelijk houden van de daders”.
Blok wil niet ingaan op inhoud van gesprek
Op de inhoud van het gesprek wilde Blok tijdens de persconferentie met zijn Australische collega Marise Payne niet verder ingaan, omdat vertrouwelijkheid volgens de minister van vitaal belang is. “Wel blijven we streven naar waarheid, gerechtigheid en verantwoording”, zei Blok. Minister Payne benadrukte dat het belangrijk is dat de eerste stap in de gesprekken met Rusland is gezet.
Blok reist nog verder naar Canberra. In de Australische hoofdstad zal hij een krans leggen bij het MH17-monument.
Dat is bekendgemaakt in Australië, waar minister Blok van Buitenlandse Zaken momenteel is.
NOS 27.03.2019 Nederland, Australië en Rusland hebben deze maand een eerste gesprek gevoerd over de aansprakelijkheid van Rusland voor de ramp met vlucht MH17. Dat is bekendgemaakt in Australië, in een persconferentie van minister Blok van Buitenlandse Zaken met zijn Australische ambtgenoot Marise Payne.
Beiden zeiden alles op alles te zetten om gerechtigheid te krijgen voor de slachtoffers van de ramp met het toestel van Malaysia Airlines.
Blok: ‘We blijven inzetten op waarheid, recht en verantwoording’
In mei vorig jaar stelden Nederland en Australië Rusland aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van de MH17 boven Oost-Oekraïne. Wat er uit het gesprek van eerder deze maand is gekomen, is niet bekend. Minister Blok wees er in een persconferentie in Australië op dat vertrouwelijkheid in deze fase cruciaal is. Waar het gesprek plaatsvond, is ook niet bekendgemaakt. Eerder werd als mogelijkheid Wenen genoemd.
In februari werd al duidelijk dat Nederland en Australië diplomatieke contacten hadden aangeknoopt om met Rusland in gesprek te komen. Toen zei een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken goede hoop te hebben “binnenkort met de Russen om de tafel te gaan”.
De zogeheten staatsaansprakelijkheid van Rusland staat los van het strafrechtelijk onderzoek naar de daders, dat wordt uitgevoerd door het Joint Investigation Team (JIT). Het Nederlandse OM en de Nederlandse politie werken daarin samen met collega-diensten van Australië, België, Maleisië en Oekraïne.
Blok is vandaag en morgen in Australië, eerst in Sydney en daarna in Canberra. In de hoofdstad legt hij een krans bij het MH17-gedenkteken. Ook zal hij spreken met nabestaanden. Na Australië reist de minister door naar Kuala Lumpur, Maleisië. Ook daar zal hij stilstaan bij de ramp van bijna vijf jaar geleden.
Door het neerhalen van vlucht MH17, op 17 juli 2014, kwamen alle 283 passagiers en 15 bemanningsleden om het leven. Onder de slachtoffers waren 196 Nederlanders. Er kwamen 38 Australiërs om.
Het JIT kwam tot de conclusie dat de Buk-raket waarmee het vliegtuig werd neergehaald afkomstig was van een installatie van een Russische brigade. Blok zei daarover eerder: “Wij zijn heel helder geweest dat Rusland een heel zwaar militair middel heeft geleverd waardoor 298 onschuldige mensen hun leven hebben verloren.”
Telegraaf 27.03.2019 De Nederlandse regering heeft samen met Australië eerder deze maand een gesprek gevoerd met Rusland over de aansprakelijkheid van dat land voor de ramp met vlucht MH17. Dat meldt minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken in een brief aan de Tweede Kamer.
Blok wil geen mededelingen doen over de inhoud van de bijeenkomst tussen de drie landen, die recentelijk is gehouden, „om de vertrouwelijkheid van het proces te waarborgen.”
Nederland en Australië stelden in mei 2018 Rusland aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne op 17 juli 2014. Hierbij kwamen alle 298 inzittenden om, onder wie 196 Nederlanders.
In februari werd al duidelijk dat Nederland en Australië diplomatieke contacten hadden aangeknoopt om met Rusland in gesprek te komen. In Sydney zei Blok dat beide landen nog altijd vastberaden zijn om „het gezamenlijke doel te bereiken, zijnde het vestigen van de waarheid, het krijgen van gerechtigheid en het verantwoordelijk houden van de daders.”
Op de inhoud van het gesprek wilde Blok tijdens de persconferentie met zijn Australische collega Marise Payne niet verder ingaan, omdat vertrouwelijkheid volgens de minister van vitaal belang is. „Wel blijven we streven naar waarheid, gerechtigheid en verantwoording”, zei Blok. Minister Payne benadrukte dat het belangrijk is dat de eerste stap in de gesprekken met Rusland is gezet.
Blok reist nog verder naar Canberra. In de Australische hoofdstad zal hij een krans leggen bij het MH17-monument.
AD 27.03.2019 Tussen Nederland, Australië en Rusland vond eerder deze maand voor het eerst een gesprek plaats over de ramp met vlucht MH17. Daarbij kwam de aansprakelijkheid van Rusland aan de orde. Dat hebben minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken en zijn Australische ambtsgenoot Marise Payne bekendgemaakt.
Blok is bijna vijf jaar na het neerhalen van vlucht MH17 op bezoek in Australië en Maleisië. Dat zijn de twee landen die na Nederland de meeste slachtoffers te betreuren hadden bij de ramp. Op 17 juli 2014 kwamen alle 283 passagiers en 15 bemanningsleden aan boord om het leven. Onder de slachtoffers waren 196 Nederlander en 38 Australiërs.
Het vliegtuig werd neergehaald met een Buk-raket van het Russische leger boven het oosten van Oekraïne, concludeerde het Joint Investigation Team (JIT) eerder. Dit team brengt het Nederlandse OM en de Nederlandse politie samen met collega’s uit Australië, Maleisië, België en Oekraïne.
Rusland is volgens Nederland en Australië aansprakelijk voor de ramp, maakten de landen vorig jaar mei bekend. In februari van dit jaar maakte het ministerie van Buitenlandse Zaken bekend dat er waarschijnlijk snel met de Russen zou worden gesproken.
Wat er besproken is en waar, maakten Blok en Payne niet bekend. Volgens Blok is vertrouwelijkheid in deze fase van de conversatie cruciaal.
NU 26.03.2019 Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) brengt woensdag en donderdag een bezoek aan Australië en Maleisië in verband met de ramp met vlucht MH17.
Australië en Maleisië hadden na Nederland de meeste slachtoffers te betreuren nadat het toestel van Malaysia Airlines op 17 juli 2014 boven Oekraïne werd neergehaald door een raket.
Maleisië had met 28 overledenen na Nederland de meeste slachtoffers. Vijftien van hen waren bemanningsleden. Bij de aanval kwamen 27 Australiërs om.
In totaal kwamen 298 inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, om bij de ramp die komende zomer vijf jaar geleden plaatsvond. “Een triest jubileum dat ons met de neus op de feiten drukt”, aldus Blok.
De minister ontmoet nabestaanden van slachtoffers, legt een krans bij het MH17-monument in de Australische hoofdstad Canberra en spreekt met medewerkers van vliegmaatschappij Malaysia Airlines.
Verder spreekt hij met zijn ambtgenoten over het internationaal strafrechtelijk onderzoek naar de gebeurtenis. Ook de aansprakelijkheidsstelling van Rusland door Nederland en Australië komt aan de orde. Begin vorige maand zei Blok te verwachten dat hierover binnenkort formele onderhandelingen met Moskou zouden beginnen.
Het is nog steeds onduidelijk wanneer er een rechtszaak begint. Het Joint Investigation Team, dat onderzoek doet naar de MH17-ramp, liet vorig jaar mei bij de presentatie van zijn onderzoeksbevindingen weten dat de rechtszaak “waarschijnlijk” binnen vijf jaar van start kan.
Blok benadrukte dat Nederland niet zal rusten tot de waarheid rond het neerhalen van vlucht MH17 boven tafel is en er gerechtigheid voor de slachtoffers en hun nabestaanden is. “Om deze doelen te bereiken is de samenwerking met onze partners, zoals Maleisië en Australië, van groot belang”.
AD 04.03.2019 Minister Ferd Grapperhaus (Justitie) neemt het op voor topambtenaar Dick Schoof die ervan wordt beschuldigd dat hij een ‘onafhankelijk’ onderzoek naar de afwikkeling van de MH17-ramp heeft beïnvloed.
Schoof, die nu baas van de AIVD is, liet in 2015 het functioneren van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) onderzoeken, waarover hij toen de leiding had. Uit openbaar gemaakte documenten bleek eerder dat op deze ‘onafhankelijke studie’ van de Universiteit Twente druk werd uitgeoefend door medewerkers van Schoof en hemzelf.
Zo wilden ambtenaren van Schoof conclusies afgezwakt hebben, stuurde hijzelf op vragen die geïnterviewden werden voorgelegd en bemoeide de toenmalige NTCV-baas zich met de samenstelling van de commissie die het onderzoek begeleidde, net als met de reikwijdte van de studie en de publicatiedatum.
Boos
Volgens Grapperhaus spitste de bemoeienis van Schoof zich toe op de opzet van het onderzoek en niet op het eindresultaat. Schoof kon absoluut niet leven met kritiek uit dat rapport. Hij was zo boos dat hij een eerdere afspraak om de onderzoekers te ontvangen liet afblazen.
Uit een tijdlijn van wat er achter de schermen gebeurde, die Grapperhaus op verzoek van de Tweede Kamer heeft gestuurd, blijkt echter nogmaals dat medewerkers van Schoof – al dan niet met zijn medeweten – flink druk zetten op de onderzoekers uit Twente.
Toen de hoofdconclusies in concept op tafel lagen, had de NCTV zoveel commentaar, dat het onderzoeksinstituut van het ministerie, het WODC, waarschuwde dat het een beetje uit de hand liep. Het adviseerde de NCTV ‘om zich te onthouden van detailbecommentariëring van hoofdstuk 10, omdat het de indruk kan wekken dat de NCTV zich te veel bemoeit met het cruciale conclusiehoofdstuk’.
Uit de tijdlijn blijkt toch dat er op 2 december, kort voordat de hoofdstukken werden aangepast, ook nog ‘telefonisch overleg’ is geweest tussen de NCTV en het WODC, over de ‘voortgang van de evaluatie’. Wie er exact belde en of dat Schoof was, staat niet vermeld.
Aangepast
Uiteindelijk werd de tekst toch aangepast. De hoofdconclusie van de studie werd afgezwakt. Dat de crisisbeheersingsorganisatie onder Schoof ‘slecht’ functioneerde, werd veranderd in ‘niet goed’. De Universiteit Twente liet weten dat het nog steeds achter de veranderde versie staat. De inhoud zou overeind zijn gebleven, er zou slechts sprake zijn van ‘redactionele aanpassingen’.
De Tweede Kamer heeft deze week een debat over alle bemoeienis. Dan zal de oppositie toch weer de pijlen op Schoof richten. Nog voor de start deed hij persoonlijk suggesties voor wie het onderzoek zou doen. Die werden overigens wel weggewuifd, want ‘te politiek’.
Ook drong Schoof aan op meer aandacht voor de ‘operationele inzet’, maar dat weigerden de onderzoekers. Het mocht er niet worden ‘ingefrommeld’. ‘Voet bij stuk houden’, staat er in een e-mail. Schoofs suggestie om ‘internationale politieke dynamiek’ te betrekken, vond wel gehoor. Net als enkele suggesties voor de vragen aan geïnterviewden.
Afstand
Hoewel Grapperhaus in zijn brief Schoof uit de wind probeert te houden, zei minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) van hetzelfde departement al wel dat Schoof ‘op onderdelen’ beter ‘meer afstand’ had kunnen houden van het onderzoek.
AD 16.02.2019 Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken is na een gesprek met zijn Russische collega Sergej Lavrov ‘hoopvol’ dat Rusland binnenkort formeel met Nederland en Australië aan tafel gaat om te spreken over de Russische aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17. Blok zegt desgevraagd dat Lavrov erkend heeft dat gesprekken ‘misschien uiteindelijk wel mogelijk zijn’.
Blok sprak vandaag met Lavrov in de marge van de veiligheidsconferentie in München, waar beide ministers aanwezig waren. Het was ‘een zakelijk gesprek’ met bij beide partijen ‘een positieve grondhouding’.
Blok constateerde dat in dit gesprek de landen inhoudelijk nog niet nader tot elkaar zijn gekomen. Hij noemt het belangrijk dat de formele gesprekken snel beginnen in een poging elkaar wel te naderen. Rusland ontkent nog altijd betrokkenheid bij het neerhalen van het toestel.
Strafrecht
Nederland en Australië stelden Rusland in mei 2018 formeel aansprakelijk voor het neerhalen van het toestel van Malaysia Airlines in juli 2014. Daarbij kwamen 298 mensen om het leven. De staatsaansprakelijkheid staat los van een eventueel strafrechtelijk onderzoek. Daar is het Openbaar Ministerie nog druk mee bezig. Het uiteindelijke proces zal worden gehouden in de rechtbank bij Schiphol.
NU 14.02.2019 Rusland zegt dat de geplande gesprekken met Australië en Nederland over de MH17-ramp niet betekenen dat het land aansprakelijkheid erkent.
De woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zegt tegen Russische media dat die geruchten onzin zijn. “Het is een fantasie dat wij in deze gesprekken gaan zeggen dat we verantwoordelijk zijn voor de ramp”, aldus de woordvoerder.
“Hetzelfde is het geval met de mogelijkheid dat wij schuld zouden erkennen of mensen zouden compenseren”, zei de woordvoerder. “Dat is nepnieuws.”
Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken wilde inhoudelijk niet ingaan op het bericht van de Russen. “Wij hebben een gesprek staan over de staatsaansprakelijkheid, verder doen wij geen mededeling over de agenda”, aldus de woordvoerder van het ministerie tegen NU.nl.
“We hebben toenemend vertrouwen dat de gesprekken gaan plaatsvinden”, stelt de woordvoerder.
Vorige week bevestigde het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken samen met Australië gesprekken met Rusland te gaan voeren.
In 2018 hebben Nederland en Australië Rusland aansprakelijk gesteld in de hoop hierover in gesprek te kunnen treden. Rusland laat nu weten dat de gesprekken daar niet over zullen gaan.
Rutte in VN-speech: ‘MH17 blijft open wond voor Nederland’
MH17 neergeschoten met buk-raket
De Boeing van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014boven oorlogsgebied in Oost-Oekraïne neergeschoten. Dat gebeurde met een buk-raket. De lanceerinstallatie was afkomstig van een Russische basis bij Koersk, heeft juridisch onderzoek van het Joint Investigation Team (JIT) uitgewezen.
Er kwamen bij de ramp 298 mensen om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Het toestel was onderweg van Nederland naar Maleisië.
NOS 14.02.2019 Dat Rusland met Nederland en Australië aan tafel wil om te praten over de ramp met de MH17 betekent nadrukkelijk niet dat de Russen daarmee aansprakelijkheid aanvaarden. De woordvoerster van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, Maria Zacharova, noemde speculaties daarover vandaag “fantasie”.
Vorige week werd bekend dat er op diplomatiek niveau wordt onderhandeld over mogelijke besprekingen. De drie betrokken landen zijn optimistisch over de kans dat die er daadwerkelijk komen.
De insteek voor de gesprekken loopt echter sterk uiteen. Nederland en Australië willen het vooral hebben over de staatsaansprakelijkheid van Rusland. Maar volgens Zacharova heeft Rusland alleen met besprekingen ingestemd omdat Nederland en Australië in een diplomatiek schrijven hebben laten weten dat “het hele spectrum van onderwerpen” betreffende het onderzoek naar de ramp ter tafel kan komen.
Oekraïne
Nederland en Australië stelden Rusland vorig jaar aansprakelijk, omdat het internationale onderzoeksteam JIT stelt dat de Boeing 777 van Malaysia Airlines op 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne is neergehaald met een Russische raket, die werd gelanceerd door een Russische installatie.
De Russen willen vooral praten over de rol van Oekraïne. Hoewel er een oorlog gaande was, heeft dat land het luchtruim destijds niet gesloten. Zij willen het ook hebben over de manier waarop het JIT is omgesprongen met door Rusland geleverde informatie, waarvan de onderzoekers overigens hebben gezegd dat die weinig heeft bijgedragen.
Rusland heeft vanaf het begin ontkend dat het iets met de ramp met de MH17 te maken heeft.
AD 12.02.2019 Niet topambtenaar Dick Schoof, maar ambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid hebben zich bemoeid met ‘teksten’ van een ‘onafhankelijk’ onderzoek naar de MH17. Dat heeft minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) vanmiddag gezegd in de Tweede Kamer.
Slechts redactioneel is er een aantal passages aangepast, aldus Minister Grapperhaus.
Vorige week kwam Dick Schoof in opspraak, omdat hij zich in zijn vorige baan als Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) bleek te hebben bemoeid met een onafhankelijk onderzoek naar de afwikkeling van de aanslag op de MH17.
Die studie werd uitbesteed aan de Universiteit Twente om het zo onafhankelijk te houden, maar Schoof kon toch niet nalaten zich erin te mengen. Zo stuurde Schoof op vragen die geïnterviewden werden voorgelegd en bemoeide hij zich met de samenstelling van de commissie die het onderzoek begeleidde, net als met de reikwijdte van de studie en de publicatiedatum. Ook liet hij vlak voor het verschijnen weten dat hij het absoluut niet eens was met de eindconclusies en weigerde hij de onderzoekers zelfs te ontvangen.
Vooral CDA en D66 reageerden daarop verbolgen, temeer omdat Schoof inmiddels de baas is van inlichtingendienst AIVD en dus van onbesproken gedrag zou moeten zijn.
Toonzetting
Volgens Grapperhaus heeft hij ‘geen aanwijzingen’ dat de slotconclusies van het onderzoek ‘zijn aangepast’. Wel zegt hij: ,,Slechts redactioneel is er een aantal passages aangepast.’’
Het ging volgens hem om ‘de toonzetting’. Maar volgens de minister was dat op aangeven van het wetenschappelijk centrum van zijn ministerie, die het onderzoek begeleidde, niet door Schoof. En dat was volgens Grapperhaus alleen maar omdat teksten niet strookten met eerdere teksten uit concepten. Hij ziet daarin ook geen probleem. Het ‘was aan de onderzoekers om te doen’ wat ze wilde met deze ‘suggesties’.
Een deel van de Tweede Kamer, waaronder het CDA, wees echter op vrijgegeven e-mails die wel degelijk van medewerkers van Schoof afkomstig waren, niet van ambtenaren van het ministerie. Grapperhaus ging daar niet verder op in. ,,Ik zeg wel dat al die ambtenaren en hun werk onder mijn verantwoordelijkheid vallen. Ik ga daar voor staan.’’
Afstand
Vorige week zei minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) wél dat Schoof beter ‘iets meer afstand’ had kunnen houden van het onderzoek. Toch zei hij ook: ,,In dit specifieke geval is niks menselijks ook ambtenaren vreemd.’’
D66-Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma is daar boos over. ,,Dat is niet chique. Zo lijkt de minister het te vergoelijken.’’ Grapperhaus wilde niet verder op ingaan. Wel komt er nog een debat over de kwestie, dat vindt binnenkort plaats.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid kwam eerder al in opspraak doordat het onwelgevallige conclusies van onafhankelijke onderzoekers probeerde bij te schaven. Onderzoeksinstituut WODC, dat ook het nu gewraakte MH17-onderzoek coördineerde, wordt om die reden verder losgemaakt van het ministerie.
De affaire komt op een pijnlijk moment. Nederland kondigde juist aan dat het met Rusland in gesprek gaat over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17. Nederland verweet de Russen steeds dat zij onafhankelijk onderzoek naar de ramp terzijde schoven. Dat een andere onafhankelijke studie in opspraak is, komt dan uiterst ongelegen.
NOS 06.02.2019 Rusland is van harte bereid met Nederland en Australië om de tafel te zitten om te praten over de ramp met de MH17 in 2014. De Russen willen het echter over iets heel anders hebben dan wat minister Blok van Buitenlandse Zaken voor ogen heeft.
De Russische onderminister Groesjko van Buitenlandse Zaken heeft bevestigd dat er besprekingen worden voorbereid, maar anders dan de Nederlanders en de Australiërs wil hij de rol van Oekraïne daarin ter sprake brengen. Rusland ontkent elke betrokkenheid bij de ramp. De Russen klagen al sinds het begin dat zij verantwoordelijk worden gehouden voor de dood van de 298 inzittenden en dat Oekraïne, waar de Boeing van Malaysia Airlines neerstortte, buiten beeld blijft.
Luchtruim niet gesloten
Groesjko noemt als voorbeeld dat het de Oekraïners niet wordt aangerekend dat zij nooit ruwe radargegevens ter beschikking hebben gesteld aan de onderzoekers van de ramp. Rusland vindt het ook onverteerbaar dat het feit dat Oekraïne het luchtruim niet heeft gesloten terwijl er een oorlog aan de gang was, nauwelijks een rol lijkt te spelen.
Nederland en Australië willen het juist hebben over de aansprakelijkheid van Rusland. Volgens het internationale onderzoeksteam JIT is de MH17 neergehaald met een Buk-raket die vanuit Rusland is overgebracht naar het strijdgebied van de pro-Russische separatisten in Oost-Oekraïne. “Wij zijn helder geweest dat Rusland een heel zwaar militair middel heeft geleverd waardoor 298 onschuldige mensen hun leven hebben verloren”, zei Blok gisteren.
Nederland en Australië hebben Rusland in mei vorig jaar op basis van de bevindingen van het JIT formeel aansprakelijk gesteld.
NU 08.02.2019 De bemoeienis van voormalig Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof met het MH17-onderzoek heeft de onafhankelijkheid van het onderzoek niet aangetast. Dat zegt premier Mark Rutte vrijdag na afloop van de ministerraad.
Volgens de premier moet de invloed die Schoof heeft uitgeoefend op het onafhankelijk onderzoek naar het handelen van de overheid na de MH17-ramp gezien worden als toelaatbare “hoor en wederhoor”.
Wat de premier betreft staat de positie van Schoof, die nu de baas van de AIVD is, ook niet ter discussie. “Schoof heeft voldoende gezag om aan te blijven”, aldus Rutte. “Hij heeft zijn strepen verdiend.”
Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) vindt dat Schoof beter “iets meer afstand” had kunnen houden.
‘Experts hebben de conclusies getrokken’
Rutte wijst erop dat de uitkomsten vaststaan en dat het de experts zijn die conclusies hebben getrokken.
Hij voegt daaraan toe dat het betreffende rapport het handelen van de overheid in de nasleep van de ramp onder de loep heeft genomen. Rutte benadrukte dat het niet gaat om het strafrechtelijk onderzoek of het onderzoek naar de toedracht van de ramp.
De premier heeft er altijd op gestaan dat de MH17-onderzoeken op geen enkele manier politiek beïnvloed mogen worden. Dat zou de Russen een reden geven om de onafhankelijkheid ervan in twijfel te trekken.
Of Schoof daadwerkelijk over de schreef is gegaan, wil Rutte nog niet zeggen. Hij verwijst naar Kamervragen over de kwestie die eerst beantwoord moeten worden. Het kabinet gaat bekijken in welke mate Schoof het onderzoek heeft geprobeerd te beïnvloeden.
Kamer is kritisch op rol Schoof
CDA, D66 en GroenLinks zijn kritisch op de oud-NCTV baas. Sjoerd Sjoerdsma (D66) vindt het “ongewenst” als zou blijken dat de uitkomsten zijn beïnvloed.
CDA’er Chris van Dam: “Met alle waardering voor de diensten, dit is niet hoe een evaluatieonderzoek in elkaar moet zitten.” Bram van Ojik (GroenLinks) zegt dat dit soort onderzoeken onafhankelijk moet worden uitgevoerd. “Het is teleurstellend en pijnlijk dat de heer Schoof en de NCTV dit kennelijk niet hebben begrepen.”
Kritisch rapport over handelen NCTV
Het onderzoek werd door Universiteit Twente uitgevoerd, onder toezicht van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC). De onderzoekers keken naar de rol van de overheid na de ramp. De NCTV had daarin een grote rol. De organisatie was verantwoordelijk voor de crisisbeheersing en het afstemmen met alle betrokken overheidsorganisaties.
Uit het kritische rapport bleek dat de NCTV te veel intern gericht was en te weinig focus op samenwerking had. Hierdoor ontstonden volgens de onderzoekers onnodige problemen, zoals het te laat krijgen van passagierslijsten.
Vlucht MH17 van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne neergeschoten met een buk-raket. Er kwamen bij de ramp 298 mensen om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Het toestel was onderweg van Nederland naar Maleisië.
Telegraaf 08.02.2019 Minister Dekker (Rechtsbescherming) toont begrip voor de manier waarop voormalig Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof zich heeft bemoeid met een onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar de nasleep van de vliegramp met MH17. Schoof is sinds 2018 directeur van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst.
„Hij was emotioneel betrokken en had meer afstand moeten houden, maar ik begrijp zijn bijdrage in het kader van hoor- en wederhoor.” De VVD-bewindsman vindt niet dat de huidige baas van inlichtingendienst AIVD te ver is gegaan. Dekker ziet geen enkele aanleiding om aan onderzoeksresultaten of aan Schoof te twijfelen. „Hij heeft feedback gegeven en was betrokken omdat hij vol overgave heeft gewerkt aan het managen van de crisis rond MH17. Niets menselijks is ook ambtenaren vreemd.”
Premier Mark Rutte denkt niet dat de ophef die in het MH17-dossier is ontstaan over voormalig NCTV-baas Dick Schoof, de Nederlandse positie ten opzichte van Rusland verzwakt. Inhoudelijk wilde de premier vrijdag verder niet ingaan op de zaak. Hij wil eerst de antwoorden op ingediende Kamervragen afwachten.
Rutte hamerde er, net als andere bewindspersonen, op dat de onderzoekers nog altijd achter hun conclusies staan. GeenStijl en RTL Nieuws berichtten op basis van opgevraagde stukken dat Schoof zich tegen allerlei aspecten van het onderzoek aan bemoeide. Rutte benadrukte dat ,,hoor en wederhoor is toegestaan”, maar liet in het midden of dat in deze situatie ,,heeft plaatsgevonden op een manier die je wenselijk vindt”.
Vertrouwen
Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken), die over de AIVD gaat, heeft nog vertrouwen in Schoof. Ook zij legt bemoeienis met het onafhankelijke onderzoek uit als ’hoor- en wederhoor’.
Minister Blok (Buitenlandse Zaken) vreest niet dat Rusland de kwestie aangrijpt om Nederlandse integriteit in twijfel te trekken. „Ik heb nog geen vragen gehad. Bovendien gaat dit onderzoek over de nasleep en niet over wie een raket heeft geschoten.”
Slager
GeenStijl meldt op basis van opgevraagde stukken dat toenmalig NCTV-baas Dick Schoof aandrong op aanpassingen in het rapport, terwijl het onderzoek was gericht op het optreden van de overheid in de nasleep van de vliegramp, en daarmee ook op de NCTV.
De Tweede Kamer vroeg eerder op de dag al opheldering over de kwestie. „Het lijkt er nu op alsof de slager zijn eigen vlees heeft gekeurd en dat kan niet naar nabestaanden toe”, zegt CDA-Kamerlid Van Dam.
Premier Rutte benadrukt dat het onderzoek naar de nationale crisisbeheersing na de ramp nog recht overeind staan, ondanks het feit dat NCTV Schoof passages liet herschrijven.
NOS 08.02.2019 Minister Dekker heeft er begrip voor dat Dick Schoof zich als coördinator Terrorismebestrijding in 2015 actief heeft bemoeid met een onderzoek naar de nationale crisisbeheersing na de ramp met de MH17. Schoof vond een aantal conclusies “te zwaar” en “te negatief” en liet die herschrijven.
“Achteraf bezien had hij iets meer afstand moeten nemen”, zegt minister Dekker voor Rechtsbescherming. “Maar niets menselijks is een ambtenaar vreemd.” Hij wijst erop dat Schoof een belangrijke rol speelde in de nasleep van de ramp. “Hij was er dag en nacht mee bezig.”
Daardoor liet hij zich volgens Dekker misschien te veel meeslepen “toen hij dingen las, die hijzelf heel anders had ervaren”. “Er is hoor- en wederhoor geweest”, zegt hij. “En hij heeft feedback gegeven.”
‘Valide onderzoek’
Het belangrijkste is dat de conclusies van het onderzoek “recht overeind staan”, zegt premier Rutte. “Er moet nu niet de indruk ontstaan dat het onderzoek niet valide is. Ik wijs u erop dat de onderzoekers 100 procent achter de uitkomsten staan.”
Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken zegt dat de bemoeienis van Schoof niets afdoet aan de verantwoordelijkheid die hij nu heeft als hoogste man bij de inlichtingendienst AIVD. “Ik heb vertrouwen in hem, zeker.”
Telegraaf 08.02.2019 Het CDA, D66, PVV, GroenLinks en de PvdA willen opheldering over de wijze waarop de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid zich heeft bemoeid met een onderzoek naar de nasleep van de vliegramp met MH17.
„Het lijkt er nu op alsof de slager zijn eigen vlees heeft gekeurd en dat kan niet naar nabestaanden toe”, zegt CDA-Kamerlid Van Dam.
GeenStijl meldt op basis van opgevraagde stukken dat toenmalig NCTV Dick Schoof aandrong op aanpassingen in het rapport, terwijl het onderzoek was gericht op het optreden van de overheid in de nasleep van de vliegramp, en daarmee ook op de NCTV.
„Met alle waardering voor de diensten, dit is niet hoe een evaluatieonderzoek in elkaar moet zitten”, stelt Kamerlid Chris van Dam. „Ik wil van de minister weten of er ook inhoudelijke wijzigingen zijn aangebracht en hoe we dit in de toekomst voorkomen.”
Door de publicatie van GeenStijl kunnen er nu vragen worden geplaatst bij de betrouwbaarheid van het onderzoek, en dat kan niet, vindt Van Dam. „Elke inbreuk, elke rimpel, is voor die mensen een pijn”, zegt hij over de nabestaanden.
D66-Kamerlid Sjoerdsma heeft een debat aangevraagd om minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) aan de tand te voelen. ,,Ik wil opheldering van de minister over wat hier aan de hand is en of de uitkomsten van het onderzoek zijn beïnvloed.’’ Sjoerdsma vindt de rol die Schoof heeft gespeeld ontoelaatbaar. ,,Het is ongewenst dat iemand in zo’n invloedrijke positie zich heeft bemoeid met het onderzoek en de manier waarop de uitkomsten naar buiten zijn gekomen.’’
Ook de PVV wil een debat over dit onderwerp. „Wij willen heel snel opheldering over deze kwestie”, zegt PVV-Kamerlid Markuszower. De PvdA vindt dat Grapperhaus ’heel wat heeft uit te leggen’. „Dit is erg zorgelijk, de onafhankelijkheid van een onderzoek moet gegarandeerd zijn”, aldus Kamerlid Kuiken.
RTL 08.02.2019 De conclusies van het onderzoek naar het overheidsoptreden na de MH17-ramp zijn afgezwakt na forse kritiek van Dick Schoof, de nationaal coördinator terrorismebestrijding en veiligheid (NCTV). De onderzoekers zeggen nog steeds achter hun rapport te staan – maar in de kantlijn omschreven ze Schoof als ‘Dick donder’. Reconstructie van een moeizame samenwerking.
De bemoeienis van de NCTV met het rapport is politiek explosief. De Tweede Kamer eiste eerder dat dit onderzoek naar het functioneren van de overheid volstrekt onafhankelijk zou worden uitgevoerd. Het onderzoek werd gedaan door de Universiteit Twente onder toezicht van het WODC, het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum.
Spil in de nasleep
De NCTV was de spil in de nasleep van de MH17-crisis. Die was verantwoordelijk voor afstemming met alle betrokkenen en gaf leiding aan de topambtenaren en ministers die erbij betrokken waren. Nu blijkt dat de NCTV in alle stadia het onafhankelijke en wetenschappelijke onderzoek naar de rol van de overheid – en dus van zichzelf – probeerde te beïnvloeden.
De NCTV beoordeelde offertes, zat aan tafel bij de gesprekken over de inhoud van het onderzoek en dwong tot aanpassingen in de reikwijdte. Zo wilde de NCTV niet dat het onderzoek ook ging over wat bij de Nederlandse overheid bekend was over het onveilige luchtruim van Oekraïne. Dus richtte het onderzoek zich uitsluitend op de dag van het neerhalen van MH17, en wat daarop volgde.
Meekijkende ambtenaren
Onder druk van de NCTV kwam er ook een extra ‘klankbordgroep’ waarin ambtenaren zouden zitten die zouden meekijken. Ook tijdens het onderzoek drong de NCTV nog aan op inhoudelijke wijzigingen.
De nationaal coördinator zelf, Dick Schoof, tegenwoordig de baas van geheime dienst AIVD, speelde een hoofdrol. Hij kwam persoonlijk met suggesties voor leden van de begeleidingscommissie. Die werden afgewezen als ‘te politiek’. Ook eiste Schoof, terwijl het onderzoek al liep, dat er meer aandacht en begrip zou komen voor de ‘operationele inzet’ tijdens de crisisbeheersing.
Ook dit werd door WODC en de Universiteit Twente afgewezen; dit mocht er niet ‘ingefrommeld’ worden: “Voet bij stuk houden.” Wel wordt de suggestie overgenomen om meer aandacht te hebben voor ‘de internationale politieke dynamiek’.
“Ik heb het herziene hoofdstuk gezien. Ziet er prima uit. Goede toonzetting. Komt goed.”
Ook de hoofdconclusie, dat de ‘crisisbeheersingsorganisatie’ onder leiding van de NCTV ‘slecht’ functioneerde, werd gewijzigd. Dit gebeurde nadat het WODC contact had met functionarissen van de NCTV, waarmee ‘informeel frequent en constructief’ overleg was. De onderzoekers kregen te horen dat hun conceptconclusies ‘te zwaar en te negatief’ waren: “Overweeg om de woordkeus te nuanceren.”
De NCTV vroeg inzage in de eindversie van de conclusies. Informeel werd die eindversie wel doorgestuurd, maar met de boodschap van het WODC dat de NCTV beter geen detailkritiek kon leveren. “Dat kan het beeld geven dat je je als NCTV’er te veel bemoeit met het cruciale conclusiehoofdstuk.”
“De wensen van Dick en de onderzoekers lopen niet synchroon.”
In het eindrapport van de Universiteit Twente [.pdf] blijkt niets van de heimelijke beïnvloeding. Daar staat alleen dat in opdracht van de NCTV drie woorden zijn geschrapt die ‘staatsgeheim’ zijn.
‘Tijdschema leidt tot haastwerk’
Uit de nu openbaar gemaakte documenten blijkt dat de onderzoekers zelf ook vroegen om afstemming met de NCTV. De Universiteit Twente kreeg geen inzage in de notulen van de ministerraad, en vroeg het WODC om te bekijken of de beschrijving klopte van wat achter de schermen gebeurde. “Ik vind dit echt het minimale detailniveau dat nodig is om op een verantwoorde manier te kunnen rapporteren”, en: “Wij hebben ook afgesproken dat je in dit stadium zou sonderen hoe deze beschrijving valt bij NCTV.”
Uit de deels zwart gemaakte documenten blijkt dat voormalig NCTV Dick Schoof een hoofdrol speelde in de sturing. Regelmatig staat in de stukken: “Dick vindt.” En: “Dick heeft gesproken.” Zo wilde Schoof dat het onderzoek openbaar zou worden vóórdat het MH17-onderzoek van de Onderzoeksraad werd besproken in de Tweede Kamer, zodat het zou ondersneeuwen in politieke en publicitaire aandacht. “De wensen van Dick en de onderzoekers lopen niet synchroon.” Ook het WODC is tegen: “Het tijdschema van NCTV/Dick leidt tot haastwerk.”
“De geplande presentatie is een (werk-) dag van tevoren door Dick ingetrokken.”
Uiteindelijk werd het rapport naar de Tweede Kamer gestuurd op de dag van grote commotie over de zogeheten bonnetjesaffaire bij het ministerie van Justitie, die minister Opstelten en staatsecretaris Teeven de kop zou kosten.
‘Dick donder’
Ondanks de sturing en het afzwakken van de hoofdconclusie was Schoof zó boos over het eindrapport, dat hij een dag voordat het zou worden besproken met topambtenaren, de uitnodiging aan de onderzoekers introk om hun rapport met topambtenaren te bespreken. “De geplande presentatie is een (werk-) dag van tevoren door Dick ingetrokken.” In de openbaar gemaakte documenten staat dat het rapport ‘niet goed’ viel bij ‘Dick donder’.
De hoofdonderzoeker van de Universiteit Twente, prof. René Torenvlied, bevestigt in een reactie dat het rapport is aangepast, om ‘zo de acceptatie van onze conclusies te vergroten’. “We hebben hier overleg over gehad. Het woord ‘slecht’ is vervangen door ‘niet goed’. Inhoudelijk zijn de conclusies niet gewijzigd en is de formulering van conclusies onverminderd kritisch en stevig.”
Geen probleem
In het eindrapport staat dat na de ramp ‘onvoldoende focus was op samenwerking’, dat de NCTV ‘intern’ gericht was, en dat dit de afwikkeling van de ramp ‘onnodig’ heeft bemoeilijkt.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid laat in een reactie weten dat de Tweede Kamer zal worden geïnformeerd over de openbaar gemaakte documenten. Volgens het ministerie is er geen probleem met het rapport, omdat de onderzoekers er nog achter staan en dat de druk die Schoof uitoefende ‘op eigen titel’ is gedaan.
Reacties;
De uitgebreide reacties van betrokkenen zijn hier terug te vinden:
Vandaar ook dat het ministerie van Veiligheid en Justitie GeenStijl liet weten dat de opmerkingen van de NCTV “op persoonlijke titel” waren. En dat minister Dekker zegt dat “iets meer afstand” beter was geweest. En dat Rutte op zijn Ruttes om de hete persconferentiebrij heendraait. Maar iemand die tijdens een cruciaal en politiek extreem gevoelig onderzoek te weinig afstand neemt en zich ‘op persoonlijke titel’ met onafhankelijke onderzoek bemoeit, is zou volgens ons kabinet geschikt om leiding te geven aan een organisatie die dagelijks op het scherp van de rechtsstaatssnede opereert. Lekker dan, AIVD.
En als er allemaal niks aan de hand is. WAAROM BLIJVEN DE CONCEPT-TEKSTEN VAN HET RAPPORT DAN GEHEIM?
GS 08.02.2019 Alvast excuses voor het ontbreken van stijlloze hyperbolen, maar dit is een serieus onderwerp, dus hier een serieus topic metinclusief veel serieuze linkjes naar serieuze pdf-bestanden.
Komt-ie:
Het onderzoek naar de crisisbeheersingsorganisatie na het neerstorten van MH17 is door de onafhankelijke externe onderzoekers aangepast nadat ambtenaren van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) meldden dat zij delen van de conclusies “te zwaar” en “te negatief” vonden. Dick Schoof heeft als Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) geprobeerd het onafhankelijke onderzoek te beïnvloeden. Dat blijkt uit documenten die het ministerie van Justitie en Veiligheid (eindelijk, na meer dan een jaar) openbaar heeft gemaakt na een WOB-verzoek van GeenStijl.
In 2015 liet het ministerie van Veiligheid en Justitie onderzoek doen naar de manier waarop de nationale crisisbeheersingsorganisatie heeft gefunctioneerd na het neerstorten van de MH17. Het onderzoek werd in opdracht van het WODC (dat onderdeel uitmaakt van het ministerie) uitgevoerd“door een team van onafhankelijke onderzoekers vanuit de Universiteit Twente”. Deze onafhankelijke onderzoekers hebben de conclusies van het rapport aangepast nadat medewerkers van het WODC daarom hadden gevraagd.
Volgens onderzoeker René Torenvlied van de Universiteit Twente gaat het om “een redactionele aanpassing van de toonzetting van enkele passages” en is de “inhoud onveranderd” gebleven. Maar wat er exact is aangepast, houdt het ministerie, ook nadat GeenStijl hier opnieuw om heeft gevraagd, geheim. Het WODC is onlangs door minister Grapperhaus op grotere afstand van het ministerie van Justitie en Veiligheid gesteld, omdat de positionering “een zwakke basis voor onafhankelijk functioneren” vormde.
In november 2015 sturen onderzoekers van de Universiteit Twente een concept van het rapport over de crisisbeheersing naar het WODC. Het WODC laat kort daarna op verschillende manieren (hier, hier, hier en hier) aan de onderzoekers weten dat onderdelen van de conclusie “te zwaar” en “te negatief” zijn. Het concept wordt vervolgens aangepast. Daarop meldt het WODC aan de onderzoekers dat de aanpassingen “helemaal top” zijn. In een mail aan zijn collega’s schrijft de WODC-ambtenaar: “Als ik het nu lees, blijft er voor mij als lezer een heel ander beeld hangen”.
Onderzoeker René Torenvlied van de Universiteit Twente laat aan GeenStijl weten dat sommige passages neutraler zijn verwoord “om zo de acceptatie van onze stevige conclusies te vergroten”. Volgens hem “is de formulering van de conclusies onverminderd kritisch en stevig”. Lees hier zijn complete reactie.
Vingerafdrukken NCTV Dick Schoof
Een medewerker van het WODC schrijft op 1 december, als de aanpassingen binnen zijn, aan een medewerker van de NCTV dat het herziene hoofdstuk 10 er qua “toonzetting” “prima” uitziet: “Komt goed”. Hoofdstuk 10 is het belangrijkste hoofdstuk in het rapport waar de conclusies instaan. De NCTV is juist een van de belangrijkste onderwerpen van het evaluatie-onderzoek, maar formeel ook de interne opdrachtgever van het WODC.
Uit de stukken blijkt dat opdrachtgever NCTV op verschillende momenten geprobeerd heeft het onderzoek te beïnvloeden. Zo komt er op verzoek van de NCTV een ‘klankbordgroep’ met ambtenaren om de onderzoekers inhoudelijk te voeden. Verder doet NCTV Dick Schoof persoonlijk suggesties (“dat Dick veel voelt voor”) voor de leden van de begeleidingscommissie, wil hij de reikwijdte van het onderzoek tussentijds aanpassen (“Dick heeft gesproken…”) en wil hij vanuit “politieke/ambtelijke” overwegingen (“Ik snap de wens van Dick”) dat het rapport openbaar wordt voordat de Kamer over het OVV-onderzoek naar de ramp praat. Het WODC probeert weerstand te bieden aan deze interne druk van de NCTV, maar schrijft in een terugblik dat de “informele afstemmingslijnen” met de NCTV “frequent en constructief” waren.
Uiteindelijk is de NCTV nog steeds boos over de uitkomsten van het onderzoek (“Dick vindt”). De hoofdonderzoeker van de Universiteit Twente zou zijn resultaten komen presenteren aan het ambtenarenoverleg dat zich met MH17 bezighoudt, maar deze uitnodiging wordt door Schoof (“Dick is beslist en heeft besloten”) ingetrokken. Schoof vraagt ook om het telefoonnummer van degene die bij het WODC het onderzoek begeleidt. Daarnaast vraagt hij om een gesprek met directeur van het WODC over het rapport. Toenmalig NCTV Dick Schoof is tegenwoordig directeur-generaal van de AIVD. Hij laat weten dat de inmenging “toen de gebruikelijke gang van zaken” was. Lees hier de complete reactie van de NCTV.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid, dat vroeger het ministerie van Veiligheid en Justitie heette, laat aan GeenStijl weten dat de opmerkingen van de NCTV “op eigen titel” zijn gedaan. Het ministerie vindt nog steeds dat het onderzoek op een onafhankelijke manier is verricht “omdat de onderzoekers zelf aangeven nog steeds achter hun onderzoek en conclusies te staan”. Lees hier de complete reactie van het ministerie. Alle onderliggende documenten na de breek. UPDATE: CDA stelt Kamervragen. UPDATE: Grapperhaus stuurt de stukken ook alvast naar de Kamer. UPDATE: Ook MH17-dossiervreter Sjoerdsma van D66 wil opheldering.
NU 08.02.2019 Voormalig Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof heeft invloed uitgeoefend op een onafhankelijk onderzoek naar het handelen van de overheid na de MH17-ramp, zo melden RTL Nieuws en GeenStijl vrijdagochtend op basis van documenten van het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Die zijn door GeenStijl opgevraagd middels de Wet openbaarheid bestuur (Wob).
Het onderzoek werd door Universiteit Twente uitgevoerd, onder toezicht van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC). De onderzoekers keken naar de rol van de overheid na de ramp. De NCTV had daarin een grote rol. De organisatie was verantwoordelijk voor de crisisbeheersing en het afstemmen met alle betrokken overheidsorganisaties.
Schoof stond destijds aan het hoofd van de NCTV en is inmiddels directeur van inlichtingendienst AIVD.
Uit het kritische rapport bleek dat de NCTV te veel intern gericht was en te weinig focus op samenwerking had. Hierdoor ontstonden volgens de onderzoekers onnodige problemen, zoals het te laat krijgen van passagierslijsten.
NCTV beperkte reikwijdte
RTL Nieuws schrijft in een reconstructie dat de NCTV betrokken was bij ieder beslissingsniveau tijdens het onderzoek. Zo werden er offertes beoordeeld, werd er deelgenomen aan gesprekken over de inhoud van het onderzoek en dwong de terrorismebestrijding af dat het onderzoek in reikwijdte werd beperkt. Zo werd er niet gekeken naar wat de Nederlandse overheid wist van het luchtruim boven Oekraïne voorafgaand aan de ramp.
Tijdens het onderzoek bleef de NCTV aandringen op inhoudelijke wijzigingen en daarin speelde Schoof een belangrijke rol. Zo kwam hij met suggesties voor leden van de begeleidingscommissie die zou meekijken met het onderzoek. Tijdens het onderzoek zou hij veranderingen willen doorvoeren en vroeg hij begrip voor de ‘operationele kanten’ waar de NCTV mee te maken had.
Uiteindelijk werden volgens RTL Nieuws en GeenStijl de hardste conclusies aangepast. Schoof bleef echter ontevreden en stond niet toe dat onderzoekers hun bevindingen kwamen toelichten voor hoge ambtenaren.
Hoofdonderzoeker René Torenvlied bevestigt tegenover RTL Nieuws dat het rapport is aangepast om “de acceptatie van de conclusie te vergroten”. Hij stelt dat de conclusies inhoudelijk niet zijn veranderd.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid stelt dat Schoof handelde op “eigen titel” en de NCTV zegt tegen de nieuwsorganisatie dat het om “de gebruikelijke gang van zaken” ging.
Minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren zegt in een reactie nog steeds vertrouwen te hebben in Schoof. Ze wilde verder niet ingaan op de affaire. Ollongren benadrukt dat het gaat over Schoofs vorige functie, die onder Justitie en Veiligheid valt.
De Boeing van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne neergeschoten met een buk-raket. Er kwamen bij de ramp 298 mensen om het leven, onder wie 196 Nederlanders. Het toestel was onderweg van Nederland naar Maleisië.
NOS 08.02.2019 Het onderzoek naar de crisisbeheersing na het neerstorten van de vlucht MH17 is aangepast op verzoek van de oud-coördinator Terrorismebestrijding. Dat komt naar voren uit documenten die GeenStijl kreeg na een WOB-verzoek. Dick Schoof vond een aantal conclusies “te zwaar” en “te negatief” en liet ze daarom herschrijven. GeenStijl concludeert dat hij daarmee heeft “geprobeerd het onafhankelijke onderzoek te beïnvloeden”.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid gaf in 2015 opdracht aan het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) om onderzoek te doen naar de manier waarop de nationale crisisbeheersingsorganisatie heeft gefunctioneerd na het neerstorten van MH17. Het onderzoeksinstituut van het ministerie besteedde dat vervolgens uit aan onderzoekers van de Universiteit Twente.
‘Inhoud onveranderd’
Nadat Schoof het concept-eindrapport had gelezen, meldden ambtenaren van het WODC aan de Twentse onderzoekers dat hij de “toonzetting van vooral de hoofdconclusies te zwaar en te negatief” vond en het “beeld” daardoor “niet helemaal in balans” is met andere hoofdstukken van het onderzoek. Vervolgens zijn er redactionele aanpassingen gedaan, maar is de inhoud onveranderd gebleven, zegt een van de onderzoekers tegen de website.
Wat er precies is veranderd in de tekst, heeft de website niet te horen gekregen, omdat concept-rapporten volgens het ministerie nooit openbaar worden gemaakt. Dat zou onderzoekers belemmeren in hun werk.
Scheidslijn
Het ministerie van Justitie en Veiligheid bevestigt dat de veranderingen zijn doorgevoerd op verzoek van Dick Schoof, die inmiddels de topman van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst is. Op de vraag of de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid de opmerkingen over het onderzoek namens de minister deed, antwoordt een woordvoerder: “Nee, deze opmerkingen zijn op eigen titel gemaakt.”
Hij wijst erop dat de scheidslijn tussen het onafhankelijke onderzoeksinstituut WODC en het ministerie destijds niet zo duidelijk was. Naar aanleiding van berichten van een klokkenluider over ongewenste beïnvloeding vanuit het ministerie op onderzoeken, zijn er inmiddels maatregelen genomen om “oneigenlijke beïnvloeding” in de toekomst te voorkomen.
Minister Grapperhaus laat weten dat hij niet van plan is om het onderzoek over te laten doen, omdat hij geen aanwijzingen heeft dat “de onderzoekers hun bevindingen of conclusies op grond van pogingen tot oneigenlijke beïnvloeding hebben aangepast”.
Een groot deel van de Tweede Kamer vraagt om opheldering over de gang van zaken.
AD 08.02.2019 De huidige baas van geheime dienst AIVD, Dick Schoof, lijkt een onderzoek rond de MH17-ramp te hebben willen beïnvloeden. Dat slaagde waarschijnlijk maar deels, maar het roept vragen op over zijn integriteit, vinden CDA en D66. Minister Dekker laat weten dat het beter was geweest als Schoof ‘iets meer afstand’ had gehouden.
Is het zo dat de slager zijn eigen vlees mee heeft gekeurd?, aldus Chris van Dam, CDA.
Schoof liet in 2015 het functioneren van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) onderzoeken, waarvan hij de baas was.
De Universiteit Twente kreeg de opdracht voor de ‘onafhankelijke studie’, maar uit documenten die gisteren openbaar werden, na een verzoek van website GeenStijl, blijkt dat Schoof en zijn ambtenaren niet konden nalaten zich ermee te bemoeien.
Zo wilden ambtenaren van Schoof conclusies afgezwakt hebben, stuurde hijzelf op vragen die geïnterviewden werden voorgelegd en bemoeide Schoof zich met de samenstelling van de commissie die het onderzoek begeleidde, net als met de reikwijdte van de studie en de publicatiedatum.
Opheldering
CDA en D66 zijn bezorgd, al was het maar omdat Schoof inmiddels vergaande bevoegdheden heeft als hoofd van inlichtingendienst AIVD. ,,Dit is niet hoe een evaluatieonderzoek in elkaar moet zitten’’, zegt CDA’er Chris van Dam. ,,Is het zo dat de slager zijn eigen vlees mee heeft gekeurd?’’
Wie de honderden documenten leest, krijgt wel die indruk. Dat Schoof zich zorgen maakte, is begrijpelijk. Voor de NCTV stond er met het onderzoek veel op het spel: de MH17 was de eerste grote test, omdat de club een spilfunctie had tussen alle ministeries en diensten als politie en AIVD.
Schoof en zijn ambtenaren konden het niet nalaten zich te bemoeien. Nog voor de start deed hij persoonlijk suggesties voor wie het onderzoek zou doen. Die werden wel weggewuifd, want ‘te politiek’. Ook drong Schoof aan op meer aandacht voor de ‘operationele inzet’, maar dat weigerden de onderzoekers.
Het mocht er niet ‘ingefrommeld’ worden. ‘Voet bij stuk houden’, staat er in een e-mail. Schoofs suggestie om ‘internationale politieke dynamiek’ te betrekken vond wel gehoor. Net als suggesties voor de vragen aan geïnterviewden. Ook kregen ambtenaren van Schoof voor publicatie hoofdstukken van het onderzoek te lezen.
De hoofdconclusie van de studie werd afgezwakt. Dat de crisisbeheersingsorganisatie onder Schoof ‘slecht’ functioneerde, werd veranderd in ‘niet goed’.
Boos
Schoof was alsnog des duivels destijds. ‘Zijn eerste reactie gister op het rapport was niet goed’, is te lezen. Een ambtenaar noemt de woedende Schoof zelfs ‘Dick Donder’.
De Universiteit Twente erkent dat er ‘woorden’ zijn aangepast, maar stelt dat ‘de inhoud van conclusies onveranderd is gebleven’.
Wat is dit nu weer? CDA (@PieterOmtzigt) heeft destijds onderzoeksvragen en -protocol gevraagd. Geweigerd. En nu: “een redactionele aanpassing van de toonzetting van enkele passages”? Dit soort ruis raakt nabestaanden. Mondelinge vragen gesteld. #MH17@cdavandaag@StichtingMh17
Het ministerie laat weten dat Schoof z’n suggesties ‘op eigen titel’ deed, en dus niet namens de minister van Justitie en Veiligheid. Bovendien bleven de bevindingen van de studie overeind, laat een zegsman weten.
Minister Dekker reageert terughoudend. ,,Op onderdelen was het beter geweest als hij iets meer afstand had gehouden’’, zegt hij. ,,Maar in dit specifieke geval is niks menselijks ook ambtenaren vreemd. Ik kan me voorstellen dat je bij zo’n onderzoek emotioneler betrokken bent. Dan reageer je iets emotioneler dan je misschien had moeten doen.’’ Hij wil Schoofs optreden ‘niet goedpraten’, maar vindt fouten ‘een groot woord’.
In de Tweede Kamer klinkt toch de roep om opheldering, al was het maar omdat het ministerie amper bekomen is van het schandaal rond het onderzoeksinstituut WODC van het departement. Ambtenaren bleken conclusies van onderzoeken te hebben ‘gecamoufleerd’ en uitkomsten te hebben herschreven in politiek gevoelige dossiers.
Conclusies
De onderzoekers concludeerden uiteindelijk onder meer dat de crisisbeheersing in gebreke is gebleven. De NCTV was onvoldoende gericht op samenwerking met de betrokken organisaties en de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie. Dat geldt ook voor de onderlinge samenwerking. Pas gaandeweg slaagde de organisatie erin de crisis op ‘adequate wijze te beheersen’.
Volgens de onderzoekers trok de organisatie van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV) de eerste dagen na de aanslag te veel naar zich toe. Na de eerste dagen verbeterde de samenwerking, ‘waardoor alle partijen hun bijdrage konden leveren’.
De hulp van medewerkers van Schiphol en Malaysia Airlines op 17 juli wordt door de nabestaanden wel als overwegend positief ervaren. Daarentegen is de hulp van Rijksoverheid door enkelen van hen als ‘onprofessioneel en vervelend’ ervaren.
RTL 07.02.2019 Nederland en Australië gaan in gesprek met Rusland over de aansprakelijkheid voor het neerhalen van vlucht MH17. Dat melden bronnen aan RTL Nieuws. Diplomaten, ambtenaren en juristen van de drie landen komen binnenkort bij elkaar. Het tijdstip en de locatie van de gesprekken worden niet bekendgemaakt.
Het is nu bijna zover, zo zeggen bronnen. Op korte termijn is er een ontmoeting op een geheime locatie.
In mei vorig jaar hebben Nederland en Australië officieel Rusland aansprakelijk gesteld voor het neerhalen van vlucht MH17. De twee westerse landen nodigden Rusland uit om te praten over de aansprakelijkheid en zodoende tot een oplossing te komen.
Rusland wil praten over aansprakelijkheid MH17: hoe zit dat?
Politiek verslaggever Fons Lambie legt uit hoe de procedure tussen Nederland, Australië en Rusland over de MH17-zaak eruit zou kunnen zien.
Rol Oekraïne
Het heeft even geduurd: de Russen gingen niet meteen in op de uitnodiging. Zo deed minister Blok herhaaldelijk een oproep aan de Russen om te praten. In oktober liet Rusland weten bereid te zijn tot een gesprek over aansprakelijkheid over het neerhalen van vlucht MH17, maar dan zou ook gekeken moeten worden naar de rol van Oekraïne. Die gesprekken lijken er nu te gaan komen.
Nederland en Australië willen weinig kwijt over de aanstaande gesprekken. “Ambtenaren zijn in overleg met Rusland over de voorwaarden voor de voorgestelde onderhandelingen over MH17”, zegt een woordvoerder van de Australische regering.
Diplomatieke kanalen
Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken laat in een reactie weten: “We zijn via diplomatieke kanalen in contact met Rusland over staatsaansprakelijkheid. We hebben er toenemend vertrouwen in dat we binnenkort met de Russen om tafel gaan. Om de vertrouwelijkheid van het proces niet te schaden doet het ministerie van Buitenlandse Zaken geen verdere mededelingen over tijdstip of locatie.”
Minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) wil alleen kwijt dat er momenteel ‘diplomatieke contacten plaatsvinden die hoopvol en positief zijn.’ “Ik heb hoop dat deze contacten leiden tot formele onderhandelingen. Maar het is niet verstandig om daar nu meer over te zeggen.”
“Rusland heeft ingestemd om overleg te plegen met Nederland en Australië over deze kwestie”, liet Maria Zakharova, woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, eind januari weten. “Dit is een fundamenteel belangrijk punt.”
‘Belangrijke stap
“Dit is een belangrijke stap, bijna vijf jaar na het neerhalen van vlucht MH17”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. Hoe lang de gesprekken gaan duren, is niet te voorspellen.
Lambie:“Dit is niet iets wat in een paar gesprekken is opgelost. Wel is in Den Haag de inschatting dat uiteindelijk Rusland tot een oplossing wil komen omdat Moskou ziet dat Nederland en andere landen politiek en diplomatiek aandacht blijven vragen voor MH17. Of het nu via de VN is, via de EU, via de G7 of de G20: je dwingt Rusland in de richting van een serieus gesprek over aansprakelijkheid. Uiteindelijk zal Moskou de kwestie willen afhandelen, is de verwachting in Den Haag.”
De gesprekken over aansprakelijkheid staan los van het strafrechtelijk onderzoek door het internationale onderzoeksteam, het Joint Investigation Team. Het JIT hoopt de daders te veroordelen in een rechtszaak in Nederland.
Aansprakelijkheidsprocedure
In een aansprakelijkheidsprocedure tussen landen wordt als voorwaarde gesteld dat landen eerst via gesprekken proberen tot een oplossing te komen. Mislukken de gesprekken, dan kan een juridische procedure beginnen. Zo zou Nederland naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg kunnen stappen. Een andere logische optie is om te proberen Rusland aan te klagen voor het schenden van ICAO-afspraken. ICAO is de VN-organisatie voor burgerluchtvaart.
Een aansprakelijkheid kan dus leiden tot een juridische procedure, maar de landen kunnen ook een akkoord sluiten, bijvoorbeeld over de erkenning van aansprakelijkheid of een financiële vergoeding. In het verleden zijn op deze manier een aantal vliegtuigrampen tussen staten afgewikkeld. Insiders verwachten dat gesprekken ongeveer één tot twee jaar kunnen duren.
Reactie Knoops
Bijzonder hoogleraar internationaal recht Geert-Jan Knoops zegt in een reactie: “Een eventuele schikking met Rusland zal dit land altijd – als het juridisch verstandig – zonder erkenning van enige schuld aangaan. In een eventuele strafproces werkt dit dan zonder meer niet door.”
Meer regelingen
In het verleden zijn meer vliegrampen tussen landen afgesloten met een regeling. In de jaren 80 betaalde de Sovjet-Unie een schadevergoeding aan Canada voor het neerstorten van een satelliet.
Ook bij het neerhalen van burgervliegtuigen zijn regelingen getroffen, zoals in 1988 toen de VS per ongeluk een Iraans vliegtuig boven de Arabische Golf neerhaalde.
Russofobie
Toen Rusland in mei 2018 werd gevraagd om in gesprek te gaan, werd dat nog afgedaan als ‘inspelen op Russofobie’, maar nu is Moskou dus aan het opschuiven, zegt correspondent Martijn Smiers.
“Al bijna vijf jaar beweert Rusland dat Oekraïne het vliegtuig heeft neergehaald. De overheid en de staatsmedia zijn daar heel fanatiek in en het zou raar zijn als Rusland dat standpunt ineens radicaal verandert. Temeer omdat de Russische bevolking, blijkt uit de beschikbare peilingen, het officiële regeringsstandpunt deelt.
En dat standpunt is voor Nederland en Australië bijna onmogelijk: uit onderzoek van het JIT blijkt juist dat MH17 uit de lucht werd geschoten door een Buk-raket uit Rusland. Kennelijk wil Moskou nu laten zien het in ieder geval te proberen, constructief te zijn. Weglopen bij de onderhandelingen kan altijd nog.”
Reacties Kamerleden;
Bram van Ojik (GL): ‘Goed nieuws’
“Hoe sneller de gesprekken plaatsvinden, hoe beter. Rusland heeft heel lang alle verantwoordelijkheid ontkend. Ik zie dit als een eerste stap van erkenning dat ze er misschien toch iets mee te maken hebben. Ik verwacht wel dat het allemaal lang gaat duren. Dus we zijn er nog lang niet.”
“De strategie van Nederland om Rusland aan tafel te krijgen en om Rusland af te dwingen schuld te bekennen, werpt zijn vruchten af”, zegt Sjoerdsma. Hij hoopt dat Rusland, in het beste scenario, ‘volledige verantwoordelijkheid’ gaat nemen. Sjoerdsma heeft wel de vrees dat Rusland doorgaat met het frustreren en tijdrekken van het proces. “Maar dan is wel de eerste stap gezet en kunnen ze niet zomaar meer van tafel weglopen.”
Nederland, Australië en Rusland zijn in gesprek om tot onderhandelingen over aansprakelijkheid te komen voor het neerhalen van het vliegtuig in 2014.
NOS 07.02.2019 Bijna een jaar geleden stelden Nederland en Australië Rusland aansprakelijk voor zijn aandeel in het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne. Vandaag werd bekend dat er gesprekken gaande zijn met de Russen over die mede-aansprakelijkheid. Maar wat betekent dat? Is het een doorbraak of een kleine ontwikkeling?
Om te beginnen: de gesprekken zijn nog niet officieel, maar diplomatieke contacten om tot gesprekken te komen. Of zoals minister Blok van Buitenlandse Zaken het verwoordt: “Ik heb hoop dat dit leidt tot formele onderhandelingen.”
Als de landen met elkaar rond de tafel komen te zitten, zullen die onderhandelingen gaan over de zogenoemde ‘staatsaansprakelijkheid’. “Dat is een formele handeling van een land die niet zo vaak voorkomt”, legt politiek verslaggever Ron Fresen uit.
Oorlog voeren
Staatsaansprakelijkheid wordt meestal alleen uit de kast gehaald als landen oorlog hebben gevoerd met elkaar. Fresen: “Dan stelt het ene land het andere aansprakelijk, om in gesprek te komen over afwikkeling van schade bijvoorbeeld.” In dit geval zou dat gaan om schadevergoeding voor de nabestaanden van de 298 slachtoffers.
De aansprakelijkstelling door het kabinet mei vorig jaar volgde op de bevindingen van het internationale Joint Investigation Team (JIT). Dat concludeerde dat de Buk-raket waarmee vlucht MH17 in de zomer van 2014 is neergehaald afkomstig was van het Russische leger.
Blok: “Wij zijn helder geweest dat Rusland een heel zwaar militair middel heeft geleverd waardoor 298 onschuldige mensen hun leven hebben verloren.” Wie de raket vervolgens heeft afgeschoten, is geen onderwerp in eventuele gesprekken over staatsaansprakelijkheid. Dat komt aan bod in het strafrechtelijk onderzoek naar de daders.
Dan zouden de Russen bijna vijf jaar hebben zitten liegen, aldus David Jan Godfroid, correspondent Rusland.
Rusland-correspondent David Jan Godfroid betwijfelt of de gesprekken over aansprakelijkheid iets opleveren. “Rusland heeft hulp aangeboden in verschillende MH17-procedures, maar dat heeft nergens toe geleid. Het JIT heeft bijvoorbeeld nooit wat gehad aan de Russen.”
Het zou hem sterk verbazen als Rusland nu opeens op enige wijze aansprakelijkheid zou erkennen. “Dan zouden de Russen bijna vijf jaar hebben zitten liegen. Dat zou gezichtverlies betekenen.” Rusland ontkent al jaren iets te maken te hebben met de vliegramp. Volgens de Russen zit Oekraïne achter het neerhalen van vlucht MH17.
Maar als de Russen niets gaan erkennen, waarom voeren ze dan inleidende gesprekken met Nederland en Australië? “Ik kan wel een reden bedenken”, zegt Godfroid. “Zo kunnen ze achteraf altijd zeggen: kijk, we wilden heus wel helpen.”
Zinvol
Ook als de gesprekken niet leiden tot erkenning van Rusland, kunnen ze toch zinvol zijn, legt universitair docent internationaal recht Marieke de Hoon uit in Nieuwsuur. “Nederland moet dit sowieso doen om te voldoen aan een procedurele vereiste. Als je een internationaal hof wil gaan vragen om uitspraak te doen in een zaak, is de regel dat je eerst zelf hebt geprobeerd om er uit te komen.”
Maar zover is het dus nog lang niet. Eerst ligt de vraag voor of de contacten die er nu met de Russen zijn, gaan uitmonden in officiële onderhandelingen.
In 2015 volgde uit de internationale klimaattop in Parijs het ‘Akkoord van Parijs’ dat door 195 landen is ondertekend. Ook Nederland ondertekende dat akkoord en stemde daarmee in de opwarming van de aarde beperken tot ruim onder 2 graden Celsius, met een duidelijk zicht op 1,5 graden Celsius.
Als we de gebouwde omgeving niet sneller duurzamer maken halen we de doelen van het klimaatakkoord niet. Ook de Nederlandse energie zal met het huidige tempo in 2050 niet voor 80 tot 95 procent duurzaam kunnen zijn. De gebouwde omgeving zorgt voor maar liefst 40 procent van de CO2-uitstoot.
Voor kantoren en sociale huurwoningen zijn daarover afspraken gemaakt. Voor koopwoningen gelden die echter nog niet. In de huursector is bovendien een forse inhaalslag nodig, omdat jaarlijks het energielabel van slechts 60.000 huurwoningen – nog geen 3 procent van de woningvoorraad – verbeterd wordt. Dat concludeert ABN AMRO in ‘Op duurzaamheid kun je bouwen‘.
Kabinet, provincies en gemeenten trekken in totaal 40 miljoen euro uit om uit te zoeken hoe historische stads- en dorpskernen energieneutraal en duurzaam kunnen worden. Het geld moet ook gebruikt worden om het historisch erfgoed ook voor de toekomst veilig te stellen.
Volgens de D66-bewindsvrouw is dat nodig omdat de komende jaren wijken duurzamer moeten worden en dus te maken krijgen met nieuwe energiebronnen. ,,Ook moeten we bij de inrichting van onze leefomgeving we rekening houden met wateroverlast, droogte én hitte.
De Provincies moeten nog hun geluid laten horen !!
Het klimaat en de energietransitie, de overgang van fossiele naar schone energie, zijn speerpunten van de provincie Zuid-Holland. Smit: ‘Hier zijn wij heel veel mee bezig en dat moet ook. We leven in een gebied waar veel mensen wonen, auto’s rijden en veel industrie is en we ook een beetje gezond willen leven. Wij zoeken daarom naar een nieuwe manier van het opwekken van energie.’
Het klimaat.
Een van die manieren is te zien in het Westland. De N211 bij Poeldijk is CO2-neutraal. Er is speciaal asfalt gebruikt dat zorgt voor minder rolweerstand van de autobanden, op het dak van de bushokjes liggen zonnepanelen, de lantaarnpalen hebben ledverlichting en zijn ook voorzien van zonnepanelen en in het fietspad zit een warmtecollector.
Restwarmte gebruiken om huizen en kassen te verwarmen
‘Deze weg is een voorbeeld van een innovatief project waar de provincie aan meegewerkt heeft’, zegt Smit. ‘Maar we spreken in de Statenvergadering bijvoorbeeld ook over de aanleg van een warmtetransportleiding door Zuid-Holland waarbij de restwarmte van de industrie gebruikt wordt om huizen en kassen te verwarmen.’
Veel besluiten van de provincie raken een of meerdere gemeenten. ‘Elk besluit dat we nemen landt in een gemeente en dus moeten we vaak in overleg met andere overheden. We worden niet voor niets een midden-bestuur genoemd dat tussen het rijk en lokale overheden inzit. We proberen vaak partijen bij elkaar te brengen en dat zie ik ook als een belangrijke taak voor mijzelf.’
Milieuvriendelijker openbaar vervoer
In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen maakt Omroep West 60 seconden durende videoportretten van alle lijsttrekkers. De laatste deze week is Berend Potjer, lijsttrekker van GroenLinks Provincie Zuid-Holland. Potjer neemt zelden de auto. Met het milieuvriendelijker openbaar vervoer kun je immers vrijwel overal komen. Potjer vindt dat belangrijk omdat hij zich zorgen maakt over de klimaatverandering.
Milieu economisch systeem
In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen maakt Omroep West 60 seconden durende videoportretten van alle lijsttrekkers. Carla van Viegen is sinds de oprichting van de Partij voor de Dieren lid van deze partij. Het economisch systeem moet helemaal op z’n kop, ook in Zuid-Holland. Met die boodschap gaat de partij de verkiezingen in.
Het is onvoldoende transparant wat de Provincies de afgelopen jaren hebben gedaan op het gebied van klimaat en energie. Ook verschilt het sterk per provincie wat de ambities zijn, komt naar voren uit een gezamenlijk onderzoek van de vijf provinciale Rekenkamers.
Klimaat en energie spelen een hoofdrol in de verkiezingen voor de Provinciale Staten, die op 20 maart gehouden worden. Bij de uitvoering van klimaatbeleid krijgen provincies een steeds grotere taak.
Bovendien zal het steeds verdergaande klimaatbeleid een grote impact hebben op het landschap. In het rapport doen de Rekenkamers aanbevelingen voor de rol die Provinciale Staten spelen bij de overgang naar andere energiebronnen.
Ondoorzichtig
Volgens Nellie Verbugt van de Zuidelijke Rekenkamer toont het onderzoek aan dat de verschillen tussen provincies zo groot zijn dat moeilijk te bepalen is wat ze gezamenlijk bereiken. “Het is ondoorzichtig doordat elke provincie op dit moment zijn eigen terminologie gebruikt, zijn eigen definities hanteert en ook een andere wijze van verantwoording afleggen heeft.”
Daar komt bij dat provincies verschillende doelen en tussendoelen hebben gesteld. Dit maakt het moeilijk om te bepalen of de gestelde doelen wel bereikt zullen worden.
Het is belangrijk dat goed kan worden uitgelegd aan de burger hoe het geld voor klimaatbeleid besteed wordt, aldus Nellie Verbugt (Zuidelijke Rekenkamer).
Vanwege het gebrek aan transparantie is ook niet goed te beoordelen waaraan de provincies hun geld voor klimaatbeleid uitgeven. Gegevens over de ‘energietransitie’ zijn niet te vergelijken, stelt het rapport. “Er gaat in de energietransitie heel veel geld om. Geld dat we op een nuttige manier willen besteden aan de energieomslag. Dan is het belangrijk dat goed kan worden uitgelegd aan de burger hoe dat geld besteed wordt”, zegt Verbugt. Dit moet in de toekomst beter, vindt ze.
Doelen niet gehaald
De provincies erkennen dat er de afgelopen jaren het een en ander is misgegaan. Ook zijn er volgens de laatste cijfers naar verwachting maar twee provincies die de doelen voor windenergie halen: Noord-Holland en Groningen. Dit zijn cijfers van vorig voorjaar, die over een paar maanden geactualiseerd worden.
Het Interprovinciaal Overleg IPO wijst erop dat provincies wel aan de verplichting hebben voldaan om locaties voor windparken aan te wijzen. Daarna is het de bedoeling dat ze samenwerken met mensen of bedrijven voor het bouwen van molens op zo’n locatie. Want provincies doen dat niet zelf.
Maar in die fase lopen provincies tegen allerlei knelpunten aan, vertelt gedeputeerde Jop Fackeldey van Flevoland. Hij is voorzitter van de commissie waarin de gedeputeerden energie van alle provincies zitten. “Radarverstoringen, vogeltrek, hoogtes, beperkingen die met de luchtvaart samenhangen. Die moet je allemaal in kaart brengen. Dat zijn dingen waar we van tevoren nooit over nagedacht hadden. Want Nederland lijkt wel heel ruim, maar dan zie je dat Nederland redelijk vol is”, zegt Fackeldey.
Uit cijfers die vorig jaar verschenen blijkt dat de provincies heel verschillend presteren als het gaat om de doelstellingen voor windmolens. De provincie Flevoland heeft verreweg de meeste molens en heeft ook de hoogste doelstelling. Want provincies met veel ruimte en wind moeten relatief meer bijdragen.
Groningen en Noord-Holland zijn naar verwachting de enige provincies die hun doelstelling halen. Friesland heeft in absolute zin het grootste tekort. En de provincie Utrecht had de laagste doelstelling, maar is daar ook relatief het verst van verwijderd.
De kritiek van de rekenkamers vindt Fackeldey terecht, maar inmiddels wel achterhaald. “Want in het voorlopige Klimaatakkoord staat de Regionale Energie Strategie (zie kader hieronder) aangekondigd. Daar staat ook in dat we met één maat gaan meten, dat we ook moeten zorgen dat alles optelbaar is, en daarmee voldoen we aan wat de Rekenkamer aangeeft.”
De belangrijkste les die de provincies volgens Fackeldey de afgelopen jaren hebben geleerd, is dat nooit meer van bovenaf plannen erdoor gedrukt moeten worden. “Wat niet werkt, is als je dat van bovenaf uitstort en zegt: zoek het verder maar uit.”
Het is van het grootste belang om vanaf het prille begin de bevolking erbij te betrekken, zegt hij. “Van onderaf opbouwen, draagvlak creëren, dat is een belangrijke voorwaarde om windenergie te kunnen laten slagen. Het sleutelwoord is participatie.”
D66
De twaalf lijsttrekkers van D66 bij de provinciale verkiezingen van volgende maand willen in totaal ruim 5 miljard euro investeren in concrete maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan. De plannen worden aangeboden aan Ed Nijpels, de voorzitter van het klimaatberaad.
De partij reageert daarmee op coalitiepartij CDA, die vorige week juist met een tegenovergesteldeboodschap kwam. De twaalf CDA-lijsttrekkers van de christendemocraten schreven eerder dat Nederland niet moet doorslaan in zijn ambitie om de CO2-uitstoot te verlagen.
„De provincie gaat over bouwen, wegen en energie”, zegt Michiel Scheffer, D66-lijsttrekker in Gelderland. „Onderwerpen die alles met klimaat te maken hebben. Daarom zijn klimaatplannen ook in de provincie ontzettend nodig.”
Rijke provincie
Hoeveel geld iedere provincie te besteden heeft, is heel verschillend. Sommige, zoals Gelderland, hebben door de verkoop van de Nuon-aandelen veel geld in kas. Dat wordt veelal belegd in staatsobligaties. “Dat ligt nu op de plank”, zegt Michiel Scheffer, lijsttrekker van D66 in Gelderland. “Net als onze voorouders honderd jaar geleden hebben geïnvesteerd in Nuon, willen wij dat geld weer herinvesteren om duurzame groei mogelijk te maken.”
In Gelderland gaat het om een totaalbedrag van 2,5 miljard euro. “Iedere inwoner moet 2000 euro krijgen om zijn of haar huis te verduurzamen. Als een schenking of lening, afhankelijk van hun inkomen”, zegt Scheffer. Ook moeten er meer fietspaden komen, en krijgen ROC’s geld om mensen op te leiden voor de energietransitie, als het aan hem ligt.
Bomen en fietssnelwegen
Niet alle provincies hebben zo veel geld in kas. Maar al het geld dat uitgegeven wordt, moet worden getoetst aan duurzaamheid, zegt de lijsstrekker van D66 in Overijssel Wybren Bakker. “Je moet bij alle uitgaven de vraag stellen, helpt deze investeringen om ons klimaat te verbeteren. Alleen als het antwoord ja is, wordt het geld besteed”. Zo wil hij 600 miljoen euro gebruiken om onder andere meer dan een miljoen extra bomen te planten en extra fietssnelwegen aan te leggen.
Ook in Zeeland zijn de ambities groot. D66-lijsttrekker Ton Veraart wil 500 miljoen halen van de balans van PZEM, het voormalige Delta, waar de provincie grootaandeelhouder is. “Met dat geld kunnen we de overstap naar elektrisch rijden een boost geven. Dat is hard nodig in zo’n dun bevolkt gebied.”
In Flevoland denkt de D66-lijsttrekker Tiko Smetsers ongeveer 25 miljoen euro te kunnen vrijmaken. “Dat doen we deels door geld vrij te maken uit de huidige provinciebegroting, en wij hebben ooit verdiend aan de verkoop van Nuon-aandelen.” Smetsers wil met dat geld de inwoners helpen om zelf isolatiemaatregelen te nemen.
De Waterschappen
Waterschappen investeren 100 miljoen extra in klimaat
Waterschappen investeren de komende vier jaar jaarlijks zo’n 100 miljoen euro extra om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Dat meldt de Unie van Waterschappen (UvW) vandaag.Lees meer >
Waterschappen investeren de komende vier jaar jaarlijks zo’n 100 miljoen euro extra om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Dat meldt de Unie van Waterschappen (UvW) vandaag.
6 miljard euro
De 21 waterschappen zullen in de periode 2019-2022 jaarlijks 1,5 miljard euro investeren – in totaal dus 6 miljard – en dat is jaarlijks 100 miljoen euro meer dan wat de UvW vorig jaar becijferde voor de periode 2018-2021. Alle waterschappen hebben de afgelopen weken hun belastingberichten verstuurd en elk jaar bericht de UvW rond deze tijd hierover.
Oproep aan kiezers
Dit jaar komt het bericht over de kosten en investeringen echter wel in aanloop naar de waterschapsverkiezingen. Het UvW roept daarom ook de kiezers op, vertelt een woordvoerder: ‘Je kunt door te stemmen invloed uitoefenen op de tarieven. Met jouw stem kun je zeggen: ik wil dat waterschappen zich bij hun kerntaken houden, of juist dat ze meer doen.’
Verbeteren van de situatie
De investeringen zijn voor een groot deel voor het watersysteembeheer (met name het voorkomen van wateroverlast) en voor het zuiveren van rioolwater, wat geschikt is om duurzame energie op te wekken. ‘Waterschappen willen bijdragen aan het verbeteren van de situatie’, voegt de woordvoerder toe, ‘dus zijn er ook investeringen in het energiezuiniger maken van installaties en in het plaatsen van zonnepanelen en windmolens.’
Gezinnen
De UvW becijferde ook wat gezinnen van de kostenstijging merken. ‘Een gezin van vier personen met een eigen woning van 200.000 euro betaalt dit jaar gemiddeld 327 euro aan waterschapsbelasting’, schrijft de unie. Dat is een gemiddelde stijging van 2,1 procent, iets lager dan het inflatieniveau van 2,4 procent. In totaal halen de waterschappen dit jaar 2,9 miljard euro op.
Het Stedennetwerk G40 vreest dat gemeenten te weinig geld krijgen om de hen toebedachte coördinerende rol bij de energietransitie naar behoren uit te voeren. Ook voor het gasloos maken van woningen is veel te weinig geld beschikbaar.
Kostenverdeling
Dat stelt het Stedennetwerk in een reactie op de doorrekening van het Klimaatakoord door de planbureaus. Gemeentekoepel VNG roept het rijk op om snel duidelijkheid te geven over een eerlijke kostenverdeling en passende financieringsmogelijkheden voor inwoners nu de doorrekening van het Klimaatakkoord bekend is. De Unie van Waterschappen (UVW) roept partijen om ‘vaart te zetten achter besluitvorming en werk te maken van de energietransitie’. ‘Zonder bestrijding van de oorzaak (van de klimaatverandering, red) blijft het dweilen met de kraan open’, aldus bestuurslid Dirk-Siert Schoonman.
Wijkaanpak
Het PBL steunt de keuze om gemeenten een coördinerende rol te geven bij de energietransitie, maar uit de doorrekening wordt niet duidelijk of gemeenten voor die taken voldoende extra geld krijgen, aldus het Stedennetwerk. Er is 50 miljoen euro gereserveerd voor de zogeheten wijkaanpak. Eerder heeft het Stedennetwerk aangegeven dat de steden minstens het dubbele nodig hebben om de contacten met en de besluitvorming tussen burgers, bedrijven en overheden te organiseren. Ook het PBL heeft twijfels of die 50 miljoen euro voldoende is, tekent de G40 daarbij aan.
Gasloos
Ook voor het gasloos maken van woningen is veel te weinig geld beschikbaar, waarschuwt het Stedennetwerk. Gemeenten moeten voor 2030 1,5 miljoen woningen van het gas afhalen. Met de nu beschikbare bijdrage kunnen 250.000 tot 1.070.000 woningen en gebouwen van het gas gehaald worden, aldus de G40. ‘Maximaal 71 procent van het afgesproken aantal.’ Financiële tegenvallers voor inwoners en woningcorporaties bij het verduurzamen van woningen zijn onvermijdelijk. De G40 roept kabinet en de Tweede Kamer op voor voldoende financiering te zorgen.
Geen optie
De Unie van Waterschappen (UVW) stelt dat de doorrekeningen uitwijzen dat het niet voldoende is om een reductie van 49 procent in 2030 te behalen. Het behalen van de doelstelling is ‘wel nodig om de veiligheid en bewoonbaarheid van Nederland ook voor de langere termijn zeker te stellen. Te weinig of te laat actie ondernemen tegen de opwarming van de aarde is voor onze delta geen optie. De kosten van de schades door extremer weer en zeespiegelstijging zullen dan uiteindelijk hoger uitvallen dan die van een omschakeling naar duurzame energie. Daarom werken de waterschappen actief mee aan de reductie van broeikasgassen, onder andere door de opwek van duurzame energie’, aldus Schoonman.
Innovatief onderzoek
De waterschappen vragen het rijk rekening te houden met kosten voor het inpassen van duurzame energieprojecten van derden in het waterbeheer en om ondersteuning van innovatief onderzoek hiernaar. Waterschappen vragen de minister de toegezegde wetswijziging snel uit te voeren zodat er voor de waterschappen voldoende ruimte is om duurzame energie te produceren. Hiermee kunnen ze de C02-uitstoot van hun activiteiten volledig compenseren. Er is een Taskforce nodig die knellende wet- en regelgeving kan aanpakken.
Startblokken
‘Een snelle besluitvorming over het Klimaatakkoord is nodig, omdat daarmee gemeenten, provincies en waterschappen de benodigde bevoegdheden en maatregelen krijgen om hun rol te kunnen pakken’, stelt de VNG in een reactie. ‘Veel gemeenten zijn al begonnen of staan in de startblokken om, samen met inwoners, andere overheden en maatschappelijke organisaties, aan de slag te gaan met de uitvoering van de energietransitie.’
Een vijftiental demonstranten in Den Haag is woensdag 06.03.2019 langs gegaan bij het hoofdkantoor van Shell aan de Carel van Bylandtlaan. Zij vinden dat het bedrijf meer moet bijdragen in de kosten van de energietransitie. “Het is onhoudbaar dat grote bedrijven worden ontzien nu mensen meer moeten betalen.”
SP-Tweede Kamerlid Sandra Beckerman liep voorop bij het protest: “We horen verhalen van mensen die de kachel niet meer aan kunnen zetten door de hogere energiekosten.” De groep ging op pad met een geldwagen om ruim twee miljard euro op te halen bij Shell, die wagen ging echter weer leeg terug. “Shell maakt miljarden winst en dat kunnen ze alleen halen door de samenleving te plunderen.”
Ook in de Tweede Kamer zal Beckerman aandacht blijven vragen voor de oplopende energierekening van huishoudens. “Ik zal het kabinet blijven aanspreken op hun verantwoordelijkheid voor een rechtvaardigheid van het klimaatbeleid. De energierekening voor huishoudens moet omlaag en grote vervuilers mogen niet langer worden ontzien.”
AD 07.03.2019
AD 07.03.2019
Duurzaamheid
Alle daken in Den Haag moeten groen of wit worden. Dat staat in het duurzaamheidsvoorstel ‘Schone energie in een groene stad’ dat wethouder Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) woensdag heeft gepresenteerd. Als ze niet groen of wit zijn, moeten de daken zonnepanelen of zonneboilers hebben.
Groene daken zien we de laatste jaren al steeds meer, met beplanting van de dakbedekking. Maar witte daken zijn nog relatief onbekend. Het idee is dat dit de warmte van de zon weerkaatst en dat zo het gebouw eronder koeler blijft.
‘Op die manier wordt energie bespaard en gaat het dak langer mee. Met een koeler en lichter dak blijft de warmte minder lang hangen en dat is weer een goed middel tegen toenemende hitte in een drukke stad’, schrijft Van Tongeren in haar duurzaamheidsplannen.
Miljoenen
Het is nog niet duidelijk of de gemeente de verduurzaming van daken aan bijvoorbeeld huiseigenaren gaat verplichten. Ook is nog onbekend wat dit gaat kosten. Wat wel duidelijk is, is dat de kosten van de energietransitie niet mogen neerkomen bij mensen met de kleinste beurs. ‘Dat is onrechtvaardig en zo komt er niets van de transitie terecht’, betoogt de GroenLinks-wethouder.
De gemeente Den Haag heeft in elk geval 40 miljoen euro voor alleen al de energietransitie uitgetrokken. Het stadsbestuur heeft de komende vier jaar 374 miljoen euro te besteden om alle duurzaamheidsplannen te betalen. Als de verkoop van de aandelen van Eneco is afgerond, komt er voor de gemeente meer geld beschikbaar om te investeren in duurzaamheid. ‘Dan kunnen we meteen grootschaliger aan de slag’, aldus Van Tongeren.
Vier thema’s
De Haagse plannen richten zich op vier thema’s: de overgang naar schone energie, een aantrekkelijke leefomgeving, schone mobiliteit en het hergebruik van grondstoffen.
Kernwoord in de duurzaamheidsnota is volgens de gemeente ‘communicatie’, zodat voor iedereen duidelijk is wat hij of zij kan doen bij het verduurzamen van de woning of bedrijf. De gemeente belooft bewoners en ondernemers altijd duidelijk en op tijd te informeren over nieuwe plannen in de straat of buurt wat betreft verduurzamen of de overstap naar schone energie.
‘Veranderingen komen bij iedereen in de keuken’
Verder kijkt Den Haag per wijk welke warmtebron geschikt is voor bewoners en bedrijven en helpt hen bij deze aanpassingen. ‘Dit kunnen bewoners natuurlijk niet in hun eentje uitzoeken, mensen willen tijdig duidelijkheid, dus neemt de gemeente de regie. De veranderingen komen straks letterlijk bij iedereen in de keuken. Dat lukt alleen als we het echt samen doen met bewoners, energiebedrijven en ondernemers’, zegt Van Tongeren.
Dit zijn tien andere opvallende punten uit de Haagse duurzaamheidsplannen:
Mensen met de kleinste beurs krijgen energiebespaarboxen en hulp bij het installeren ervan.
Met woningbouwcorporaties gaat de gemeente harde afspraken maken over het verduurzamen van hun woningen.
Tien Groene Energie Wijken lopen voorop. Dit zijn: Mariahoeve, Den Haag Zuidwest, Binckhorst/CID, Koningsplein en omgeving, Vruchtenbuurt, Molenwijk/Noordpolderbuurt en Moerwijk-Oost, Vogelwijk, Ypenburg, en Statenkwartier/Scheveningen. De ambitie is dat deze wijken binnen tien jaar van schone energie voorzien zijn.
In Bouwlust-Vrederust krijgen ruim 800 woningen schone energie met subsidie uit het project Aardgasvrije Wijken van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Bij rioolvervanging, nieuwbouw en gebiedsontwikkelingen wordt afstromend schoon regenwater zoveel mogelijk in het gebied vastgehouden en benut.
In de zomer (barbecues en vuurkorven) en in de winter (open haarden en houtkachels) komen er voorlichtingscampagnes over houtstook.
Jaarlijks komen er minimaal 200 laadpunten voor auto’s bij. Waar nodig worden extra snellaadstations in de stad aangelegd.
Samen met het Rijk en de andere grote steden werkt Den Haag aan één uniforme milieuzone. Onder andere hiermee wil het Haagse stadsbestuur werken aan de verbetering van de luchtkwaliteit.
Den Haag koopt per 1-1-2020 geen wegwerpplastic meer in. Het stadsbestuur gaat dat meegeven als voorwaarde aan evenementen en gesubsidieerde instellingen.
De gemeente kijkt naar het afval op scholen en sportverenigingen. Dat is nu bedrijfsafval en gaat dus niet mee in de huidige gescheiden afvalstromen. Den Haag onderzoekt of dit afval ook gescheiden kan worden, zodat waardevolle grondstoffen kunnen worden hergebruikt.
Duurzaamheid, Milieu en Energietransitie in Den Haag
Samen met bewoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven wordt gewerkt aan een schone en gezond Den Haag. Een stad die duurzaam, klimaat- en toekomstbestendig is. De inzet is om het groene karakter van de stad samen met bewoners blijvend te versterken. Zo blijft Den Haag aantrekkelijk om in te wonen en te werken.
De activiteiten onder dit programma richten zich onder andere op een verdere verlaging van de CO2-uitstoot, het verhogen van het percentage gescheiden afval en het terugdringen van afval. Het nemen van maatregelen om de gevolgen van extreme neerslag, harde wind en hitte in de stad te beperken, het aanbieden van diverse activiteiten over voedsel, energie, afval enzovoort aan het basis- en middelbaar onderwijs vallen ook onder dit programma.
De gemeente Den Haag stelt voor 2019 € 3.000.000beschikbaar voor het verduurzamen van bestaande schoolgebouwen. Aanvullend hierop stelt de gemeente een bijdrage beschikbaar voor het realiseren van groenblauwe schoolpleinen. Er wordt zo bijgedragen aan de ambitie van Den Haag om een klimaatneutrale stad te worden en rekening gehouden met de gevolgen van klimaatverandering.
De afgelopen jaren zijn er in Den Haag, mede dankzij subsidies van onder andere Fonds 1818, al tientallen groene schoolpleinen gerealiseerd. Een groenblauw schoolplein is een schoolplein dat gedeeltelijk beplant is én een bergende werking van regenwater naar de bodem heeft.
Aanpak nieuwe schoolpleinen
Ook scholen die bij (vervangende) nieuwbouw gebruik maken van de toeslag ‘Bijna Energieneutrale Gebouwen’ kunnen aanspraak maken op een vergoeding voor het laten maken van een ontwerp voor een groenblauw schoolplein. Samen met de vaste vergoeding voor terreininrichting en de subsidiemogelijkheden wordt het voor schoolbesturen aantrekkelijk gemaakt om ook bij nieuwbouw te kiezen voor een groenblauwe inrichting van het schoolplein.
Ook de gemeente Amsterdam is flink bezig met het Klimaat !!
Transitievisie Warmte Amsterdam
Een team van Over Morgen adviseurs gaat aan de slag in de hoofdstad. We gaan de transitievisie warmte opstellen. Daarin komt de volgorde te staan waarin Amsterdamse wijken tussen nu en 2040 aardgasvrij worden.
Meer weten over onze aanpak naar een gedragen transitievisie warmte en onze programmamanagers? Lees deze brochure of neem contact met ons op.
Sluiting Kolencentrale
‘Verkiezingsposter D66 bij Hemwegcentrale is respectloos…’
Vakbonden zijn woedend over de verkiezingsposter van D66 bij de kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam. Die is volgens hen kwetsend voor het personeel dat mogelijk wordt ontslagen. Bent u het met ze eens?
Dat is een van de maatregelen die het kabinet neemt om de uitstoot van CO2 sneller terug te dringen en te voldoen aan de doelen in de Urgenda-zaak, bevestigen bronnen op het Binnenhof. De energieleverancier is compleet verrast door dit plan.
Volgens het gerechtshof moet de Staat meer doen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, zodat volgend jaar een reductie van 25 procent wordt gehaald.
Vijf centrales
In het regeerakkoord stond al dat de resterende vijf Nederlandse kolencentrales uiterlijk in 2030 dichtgaan. Minister Wiebes maakte vorig jaar bekend dat de Amercentrale en de Hemwegcentrale al in 2025 worden gesloten. Wat de Hemwegcentrale betreft, wordt dat dus nog vervroegd. Deze centrale geldt als de meest vervuilende van Nederland.
De gemeenteraad in de hoofdstad Amsterdam is opvallend eensgezind over de noodzaak van het fonds, inclusief VVD en CDA.
De gemeenteraad van Amsterdam heeft vrijwel unaniem ingestemd met een klimaatfonds van 150 miljoen euro. Het geld is bedoeld voor projecten tot 2025. Dat betekent dat er 25 miljoen euro per jaar beschikbaar is. Alle partijen gingen ermee akkoord, op Forum voor Democratie na.
Het fonds werd vorige maand al gepresenteerd door de wethouder Duurzaamheid, Marieke van Doorninck (GroenLinks). Het college (met behalve GL ook D66, PvdA en SP) heeft de ambitie om de CO2-uitstoot in 2030 terug te brengen met 55 procent. In 2050 moet dat percentage 95 zijn. Ook wil Amsterdam over ruim vijftien jaar aardgasvrij zijn.
Waar het klimaatthema in politiek Den Haag geregeld tot frictie en spanning leidt, ook in de coalitie, was de gemeenteraad in de hoofdstad opvallend eensgezind over de noodzaak voor het fonds. Ook oppositiepartijen VVD en CDA, die landelijk waarschuwen dat de kosten voor de burger niet te hoog mogen oplopen, stemden in met de komst van het fonds.
In Winterswijk (Gelderland) zijn inmiddels de gemoederen hoog opgelopen over het klimaat- en energiebeleid, al speelden persoonlijke vetes ook een grote rol. Al weken heerst er in de gemeenteraad onvrede over het zogenoemde koersdocument duurzaamheid 2030, dat volgens veel partijen onbegrijpelijk, vaag of te weinig ambitieus was.
‘We hebben een goede koers voor het koersdocument: het kan linea recta de shredder in,’ zei de fractievoorzitter van de lokale partij Winterswijks Belang. Vrijdag 01.02.2019 werd bekend dat na een nachtelijke ruzie, waarbij een wethouder en de fractievoorzitter van het CDAvoor ‘leugenaar’ werden uitgemaakt, die partij het vertrouwen in Winterswijks Belang heeft opgezegd.
De VVD Rijswijkstapte uit de coalitie. De reden daarvoor is volgens de partij de Rijswijkse Energievisieen de starre manier waarop de coalitiegenoten GroenLinks en WIJ zich opstellen, aldus fractievoorzitter Coen Sleddering.
Terugblik
De VVD verwijt met name GroenLinks en WIJ dat zij ‘zonder enig steekhoudend argument weigeren mee te werken aan rust en bezinning totdat de landelijke discussie over het Klimaatakkoord is beslecht en er afspraken zijn gemaakt tussen het rijk en de VNG over de financiële kaders’.
Om de politieke crisis te bezweren werden woensdagmiddag al gesprekken gevoerd. Het initiatief daarvoor komt van fractievoorzitter Larissa Bentvelzen van Beter voor Rijswijk, de grootste partij in Rijswijk.
,,De kaarten en wegen liggen weer helemaal open. Daarvan maken wij graag gebruik nadat we bij de vorige formatie als grootste partij buitenspel zijn gezet”,zei ze strijdlustig.
Nieuw college
Het is nu dus aan oppositiepartij Beter voor Rijswijk om het voortouw te nemen in gesprekken en onderhandelingen over een nieuw college.
Van de aanwezige raadsfracties bij het crisisoverleg, was er zegge en schrijve slechts één die wel wilde praten over wat in Rijswijk ‘de ontstane situatie’ heet. Afgelopen maandag 04.02.2019 stapte de lokale VVD vanwege het klimaatbeleid uit het college van burgemeesters en wethouders.
Volgens Johanna Besteman, fractievoorzitter van het CDA, is ‘lijmen’ geen optie. ,,Het was van begin af aan duidelijk dat deze partijen in de coalitie elkaar niet goed konden vinden op de inhoud.”
Volgens fractievoorzitter Coen Sleddering vindt de VVD Rijswijk dat er iets moet gebeuren op het gebied van het klimaat en de energietransitie, ‘maar wel op een verantwoorde manier waardoor het voor burgers betaalbaar en behapbaar blijft’.
,,De discussie over klimaat en de energietransitie in Nederland gaat vooral over ambities en minder over doelmatigheid, betaalbaarheid en het draagvlak. Gemeenten buitelen nu over elkaar heen om het allemaal veel sneller te doen. Ze vergeten hierbij dat hoe sneller het gaat, hoe duurder het wordt.”
Volgens Sleddering is niet de inhoud het probleem, maar het proces. ,,Om precies te zijn het negeren van een wens van een groot deel van de raad om niet vooruit te lopen op landelijke afspraken die van belang zijn voor de Rijswijkse burgers.
Die opstelling, het willen doordrukken van een voorstel zonder duidelijke en financiële, inhoudelijke grenzen, is niet aanvaardbaar voor de VVD Rijswijk.” Bovendien, zegt Sleddering, ‘heeft de VVD Rijswijk geen enkel vertrouwen dat de uitvoering van de energievisie door de gemeenteraad eventueel nog is bij te sturen’.
Op 26 oktober 2018 trad hij officieel toe tot wat moslims noemen: de oemma, de gemeenschap der gelovigen. Joram van Klaveren (39) die zeven jaar lang in de Tweede Kamer keihard anti-islampolitiek bedreef namens de PVV en later namens zijn tweemansfractie.
Kortom, de man is nu zélf moslim. Hij is bekeerd. „Want dat is in feite wat je doet”, legt hij uit, „als je de shahada uitspreekt. La ilaha illa llah, moehammad rasoeloe llah.” Hij spreekt de geloofsbelijdenis uit zijn hoofd uit.
Zijn we nog vriendjes Geertje ???
Reactie Geert Wilders PVV
PVV-leider Geert Wilders had nooit verwacht dat ex-PVV-Kamerlid Joram van Klaveren zich tot de islam zou bekeren.
“Alsof een vegetariër in een slachthuis gaat werken, zo ongeveer”, zegt Wilders over de bekering van de politicus die de PVV vijf jaar geleden verliet. “Wat een verhaal, hè? Ik heb daar eigenlijk geen woorden voor.”
Als Van Klaveren nog bij de PVV was geweest, had hij wel meteen moeten vertrekken, maakte Wilders duidelijk. Wilders is al jaren kritisch over de rol van de islam in Nederland.
AD 06.02.2019
Van Klaveren verklaart in een interview met het NRC zijn ommezwaai. Jarenlang was hij een van de meest islam-kritische politici van Nederland. Hij noemde de religie ’een leugen’.
AD 05.02.2019
Geen verrijking voor de samenleving
Voor zowel de PVV als VoorNederland VNL uitte hij veel kritiek op de islam. Zo zei hij in een interview met Marjolein Koster:“De islam is wat VNL betreft geen verrijking van de samenleving.
Telegraaf 05.02.2019
VNL
De ‘minder Marokkanen’-uitspraak van Wilders en de volgens hem te linkse koers van de partij zorgden voor een breuk met de PVV. Nadat hij uiteindelijk uit de politiek stapte, begon hij met het schrijven van een boek; hij zou bewijzen dat alle ellende in de islamitische wereld (geweld, verkrachting, homofobie, jodenhaat) door deze religie kwam.
AD 09.02.2019
Van Klaveren, opgegroeid in een protestants gereformeerd nest, was van 2010 tot 2014Tweede Kamerlid voor de PVV en gold als hardliner. Na de rel rond ‘minder Marokkanen’ stapte hij uit de partij en begon met PVV’er Louis Bontes de nieuwe rechtse partij Voor Nederland. VNL haalde nul zetels bij de verkiezingen van 2017 en daarna trokken Bontes en Van Klaveren de stekker eruit.
Voormalig VNL-lijsttrekker Jan Roosis verrast door de religieuze draai van zijn partijgenoot: ,,Als dit geen pr-stunt is voor zijn nieuwe boek is het een heel bijzondere wending voor iemand die de mond vol had van wat er allemaal niet deugde aan de islam.
Telegraaf 05.02.2019
‘Opsteker voor de gemeenschap’
Eerder bekeerde het voormalige Haagse PVV-raadslid Arnoud van Doorn zich ook tot de islam. ,,Dit is een opsteker voor onze geloofsgemeenschap”, zegt Saïd Bouharrou, bestuurslid van de Raad van Marokkaanse Moskeeën Nederland. ,,Het is heel fijn dat iemand die zoveel scherpe kritiek had op de islam tijdens zijn zoektocht vaststelt dat de islam helemaal niet zo naar of pervers is. En het is moedig dat hij ervoor uit durft te komen.”
AD 05.02.2019 Oud-PVV-Kamerlid Joram van Klaveren belandde vandaag in een mediastorm. Van ZDF tot CNN: allemaal willen ze het verhaal optekenen van Wilders’ voormalige rechterhand die ooit de islam als bron van alle kwaad wegzette maar inmiddels Mohammed als zijn profeet ziet. ,,Ik snap de ophef ook wel, dit kun je verwachten.”
De radicale bekering van de oud-PVV’er leverde een stortvloed aan reacties op, van bewondering en ongeloof tot verontwaardiging en woede. In rechts-populistische kringen wordt geschamperd over de religieuze wending van de voormalige oogappel van partijleider Geert Wilders. Die vergeleek de bekering van Van Klaveren vandaag met een ‘vegetariër die in een slachthuis gaat werken’. ,,Wat een verhaal, hè?” .
Van Klaveren: ,,Ik snap de ophef hoor, mensen zijn verbaasd. Daarom vind ik het ook wel zo netjes om het uit te leggen. Vandaag kreeg ik meer dan tweehonderd appjes, berichten en mails. Vooral van media. Van ZDF tot CNN.”
Critici geloven uw verhaal niet. Ze vermoeden een PR-stunt om een boek te verkopen. Of suggereren dat u gefinancierd wordt door vermogende moslimleiders.
,,Ha, ja, mijn oude vrienden, van de islamkritische kant, die komen daar dan mee. Misschien vinden ze het lastig om te merken dat mensen van mening kunnen veranderen? Maar ze moeten ook weten dat je je geloof niet opzij zet om een boek te verkopen. Een AIVD-mol ben ik niet, en ik heb ook geen zak geld gehad uit een golfstaat. Het is totale flauwekul!”
Misschien komt het door de toon van uw uitleg: het klinkt allemaal zo steriel, zo rationeel. Er is weinig emotie te bespeuren. Vóelt u zich wel moslim?
,,Nou ja, kijk: ik heb niet het gevoel dat ik een andere God aanbid. En ik heb me ook nooit speciaal christen gevoeld. Maar het was ook een zoektocht, die is eerst rationeel, daarna ga je het ook voelen. In mijn boek zit die emotie wel. Ik twijfelde al langer over het christendom, over de drie-eenheid, over de erfzonde. Toen ik het boek over de islam ging schrijven en alles bestudeerde, ontwikkelde ik het geloof in die godsdienst.”
Van Klaveren noemt ‘naastenliefde’ als meest waardevolle aspect van de islam, die is ‘doorleefder’ in de islam dan in het christendom, vindt de veertiger die opgegroeid is in een gereformeerd nest. ,,In de islam zie je echt de intentie om elkaar te helpen, in religieuze zin.”
Maar als politicus pleitte u voor een verbod op minaretten, een ban op de boerka, u omschreef de islam als bron van veel kwaad. Was u toen gewoon slecht op de hoogte?
,,Binnen de islam zijn stromingen die geweld legitimeren met het geloof. Neem Boko Haram. Als PVV’er noemde ik het geloof als oorzaak van dat handelen, maar dat is het niet. Ik keek alleen politiek naar het geloof, niet religieus. En ja: dat was polariserend, dat is spijtig achteraf, daar zie ik heus wel mijn rol.”
Gaat u nu ook naar de moskee? Vasten? Naar Mekka? Hoe gaat u dit in de praktijk brengen? ,,Kijk: het boek was het eindpunt van een zoektocht, nu begin ik aan wat anders. Hoe ik dat vormgeef zal moeten blijken.”
Maar wordt u belijdend moslim?
,,Als je gelooft, moet je het belijden, maar voor mij ging en gaat dat ook om je hart, je intenties. En daarbij heb ik me de rituelen nog niet eigen gemaakt.”
Hoeveel boeken heeft u inmiddels verkocht?
,,Haha, geen idee joh, dat loopt via mijn uitgever.”
Telegraaf 05.02.2019 Voormalig PVV-Kamerlid Joram van Klaveren is bekeerd tot de islam. Met Tijs van den Brink blikt hij terug op zijn tijd bij de PVV. Bekijk hier het hele interview in NieuwLicht.
NU 05.02.2019 PVV-leider Geert Wilders had nooit verwacht dat ex-PVV-Kamerlid Joram van Klaveren zich tot de islam zou bekeren.
“Alsof een vegetariër in een slachthuis gaat werken, zo ongeveer”, zegt Wilders over de bekering van de politicus die de PVV vijf jaar geleden verliet. “Wat een verhaal, hè? Ik heb daar eigenlijk geen woorden voor.”
Als Van Klaveren nog bij de PVV was geweest, had hij wel meteen moeten vertrekken, maakte de partijleider duidelijk. Wilders is al jaren kritisch over de rol van de islam in Nederland.
De oud-PVV’er maakte maandag met een interview in het NRC Handelsbladaan het grote publiek bekend dat hij zich had bekeerd. Daarin gaf Van Klaveren aan dat hij van gedachten was veranderd toen hij werkte aan een anti-islamboek.
Van Klaveren, die van 2010 tot 2014 voor de PVV in de Tweede Kamer zat, was net als Wilders jarenlang kritisch over de islam. Hij heeft nu spijt van de opmerkingen die hij destijds heeft gemaakt.
“Het is niet iets waar ik vrolijk op terugkijk, maar ik kan er niets meer aan doen”, vertelde Van Klaveren tegen de krant. Ook verklaarde hij nu pas de gevolgen van de vooroordelen over de islam te begrijpen.
ANP 05.02.2019 PVV-leider Geert Wilders had nooit verwacht dat ex-PVV-Kamerlid Joram van Klaveren zich tot de islam zou bekeren. ,,Alsof een vegetariër in een slachthuis gaat werken, zo ongeveer”, aldus Wilders over de recente overstap van de politicus die vijf jaar geleden de PVV verliet.
,,Wat een verhaal, hè? Ik heb daar eigenlijk geen woorden voor. ” Als Van Klaveren nog bij de PVV was geweest, had hij wel meteen moeten vertrekken, maakte Wilders duidelijk. Wilders is al jaren kritisch over de rol van de islam in Nederland.
MSN 04.02.2019 Op 26 oktober 2018 trad hij officieel toe tot wat moslims noemen: de oemma, de gemeenschap der gelovigen. Joram van Klaveren (39) die zeven jaar lang in de Tweede Kamer keihard anti-islampolitiek bedreef namens de PVV en later namens zijn tweemansfractie.
Deze man is nu zélf moslim. Hij is bekeerd. „Want dat is in feite wat je doet”, legt hij uit, „als je de shahada uitspreekt. La ilaha illa llah, moehammad rasoeloe llah.” Hij spreekt de geloofsbelijdenis uit zijn hoofd uit. Maar die avond in oktober, bij zijn uitgever thuis, sprak imam Mhamed Aarab de woorden voor en zei hij hem na.
Het is zeer bevreemdend om deze voormalige vertrouweling van Geert Wilders zo te horen praten. Het is de man die ooit ‘de islam is een leugen’, ‘Mohammed is een boef’, ‘de Koran is vergif’, op een sticker zette. Die niet moe werd te herhalen dat de islam een ideologie van terreur, dood en verderf is.
Die in de Tweede Kamer het zogenoemde ‘Marokkanendebat’ initieerde waarmee hij aandacht vroeg voor het hoge aandeel van Marokkaans-Nederlandse jongens aan criminaliteit. Hij brak uiteindelijk in 2014 met de PVV toen Wilders zijn beruchte ‘minder, minder, minder’-uitspraken deed. „Dat vond ik te ver gaan.” Hij bleef, in de groep Van Klaveren/Bontes, een zeer islamkritisch politicus.
De onverwachte bekering van Joram van Klaveren, voorheen protestants gereformeerd, blijkt het eindpunt te zijn van een lange zoektocht naar religieuze zingeving. Terugkijkend zou je kunnen zeggen dat die begon op zijn twaalfde of dertiende, zegt Van Klaveren. We spreken de nu islamitische oud-PVV’er in het Haagse Marriott-hotel. Zijn uitgever vergezelt hem. De sfeer is opgewekt, bijna vrolijk.
Het begon allemaal met het voornemen een ánti-islamboek te schrijven. Toen hij en Louis Bontes met de nieuwe partij VoorNederland (VNL) niet in de Tweede Kamer kwamen, besloot Van Klaveren de politiek te verlaten. Eindelijk had hij tijd om een boek te schrijven.
Niet zomaar een islamkritisch boek. Hij zou aantonen dat alle islamitische ellende – geweld, joden die onthoofd moeten worden, verachting van vrouwen, homofobie – gerechtvaardigd wordt door het geloof. Zodat moslims er niet meer omheen konden.
Het liep anders. Halverwege zijn onderzoek, inmiddels zat hij diep in de islamitische traditie, moest hij herschrijven. De uitkomst van zijn zoektocht heet Afvallige. Van christendom naar islam in tijden van secularisatie en terreur.
Niks islamitische ellende. Het werd juist een weerlegging van bezwaren die niet-moslims hebben tegen de islam. In ieder geval de bezwaren die hij als gereformeerde PVV’er had. Opgeschreven per discussiepunt. Daardoor leest het niet als een persoonlijk groeiverhaal maar als een traktaat.
Je schrijft maar één zin over wat je voelde, toen je de geloofsbelijdenis had afgelegd: ‘Ik bemerkte een zekere persoonlijke blijdschap en rust.’
„Mensen die ik het boek heb laten lezen, zeiden al tegen me: je bent wel heel droog. Maar ik ben nu eenmaal niet zo extravagant, ik ga ook niet helemaal hiep hoi als Nederland een wedstrijd wint op het WK. Het regende ook geen goud na de shahada en ik dacht niet opeens, wow, wat ziet de wereld er anders uit.”
Je klinkt wel erg zuinig, voor iemand die zojuist de waarheid gevonden zegt te hebben.
„Het was ook niet echt een happy moment voor mij. Ik dacht: als alles wat ik tot nu toe heb geschreven klopt, als ik dat allemaal geloof, dan ben ik de facto moslim. Als ik al iets voelde, was het weerzin. Ik keek naar mijn Bijbel in de kast, op tafel voor me lagen boeken over profeet Mohammed.
De jaren daarvoor had ik juist een grote aversie ontwikkeld tegen de islam. Als je dan moet concluderen dat je het niet bij het juiste eind had, dan is dat niet leuk. Maar als godszoeker voelde ik altijd een bepaalde onrust. En dat verdween geleidelijk. Het voelde een beetje als thuiskomen, in religieuze zin.”
Hoe reageerden je naasten?
„Mijn vrouw accepteert dat ik moslim ben. Als jij daar gelukkig van wordt, vindt ze, hou ik je niet tegen. Overigens heeft zij nooit de weerzin gevoeld die ik voelde voor de islam. Zij was helemaal niet zo blij dat ik bij de PVV zat. Maar het is wel jóuw reis, zei ze erbij. Ze heeft niet de behoefte om daarin mee te gaan. Mijn dochters zijn nog te jong om het hierover te hebben.”
En je familie?
„Niet iedereen weet het nog. Mijn broers en zus reageerden wisselend, van positief tot onverschillig. Mijn moeder was er niet heel blij mee. Ik heb daar alle begrip voor. Zo’n ommezwaai is niet niks.”
Vrees je niet de reacties uit PVV-hoek?
„Veel mensen zullen niet onverdeeld enthousiast reageren. Ongetwijfeld zal het heftig zijn, GeenStijl zal me misschien kapotschrijven, de Telegraaf zal er een artikel aan wijden. Maar het is wat het is. Ook toen ik bij de PVV zat, maakte ik me niet zo druk over wat anderen van me vonden. Ik had een overtuiging en dan ga je daarvoor. Dat is nu ook zo.”
Wie stonden je bij in je zoektocht?
„Met sheikh Abdal Hakim Murad [een Britse islamoloog aan de universiteit van Cambridge, ook een bekeerling, red.] heb ik een stevige mailwisseling gehad. Dat bleek zeer waardevol. En Mohamed Ben Hammouch, mijn uitgever. Het was grappig hoe ik bij hem terecht kwam. Ik was eigenlijk op zoek naar een gewone uitgeverij, ik stuitte op ’t Kennishuys. Ik wist aanvankelijk niet dat ze islamitisch waren. Die oud-Hollandse schrijfwijze, dat trok mij meteen aan. Gevoelsmatig heb ik toen voor hen gekozen.”
Zie je daar achteraf de hand van God in?
„Haha, nee hoor, eerder de hand van Google.”
Wat verandert er nu concreet in je leven? Bid je al vijf keer per dag? Ga je je naam veranderen?
„Nee, ik heb niet de behoefte om mijn naam te veranderen. Ik heb ook niet het gevoel dat ik van God ben geswitcht. Verder ben ik vers van de pers, ik moet het me allemaal nog eigen maken. Tot nu toe was het vooral een rationele exercitie.
Dus bidden moet ik nog oefenen. Alcohol, dat dronk ik sowieso al niet veel en ik at al voornamelijk kip. Ik ken nog maar twee soera’s [hoofdstukken van de Koran, red.], al-Fatiha en al-Ikhlaas, de kortste. Ik heb een werkje gekocht, het heet ‘Ik leer de Koran’ en het is eigenlijk voor kinderen tot 10 jaar, een leuk roze boekje.”
En je kinderen, worden zij moslim?
„Dat moeten ze echt zelf weten. Ik heb met mijn vrouw afgesproken dat als de kinderen behoefte hebben aan antwoorden, ze die van ons allebei krijgen. Ze zijn ook expres niet gedoopt. Ik wilde het christendom niet opdringen dus dat ga ik ook niet doen met de islam.”
In het AD zei je ooit dat je dochter met een moslim thuis mag komen als dat haar keuze zou zijn. Als hij maar lief voor haar was en haar niet zou verbieden naar buiten te gaan. Mag ze nu met een niet-moslim thuiskomen?
„Het is uiteindelijk aan haar zelf. Als de man goed voor haar zorgt en haar gelukkig maakt, prima. Zijn geloof maakte me toen niet uit en nu ook niet.”
Jodenhaat, vrouwenonderdrukking, geweld, een voor een breek je de vooroordelen tegen de islam af tot er niets dan een mooi geloof overblijft. Vind je de islam nu opeens wél een verrijking voor Nederland?
„Ik ontdekte dat veel van die negatieve verhalen hun oorsprong hebben in middeleeuws Europa. Christenen zagen de islam als een concurrerende godsdienst en deden er alles aan om die te diskwalificeren. Eigenlijk was mijn grootste obstakel profeet Mohammed. Ik geloofde echt dat hij een kwaadaardig figuur, een op geld beluste wellusteling was.
Er zijn heel veel leugens verspreid over die man. In mijn boek citeer ik de negentiende-eeuwse historicus Thomas Carlyle: ‘De leugens die goedbedoelende geloofsijveraars over deze man Mohammed hebben uitgestort, beschamen alleen onszelf.’ Pas toen ik dat ontdekte, kon ik zeggen dat ik moslim was.
„Dus een verrijking voor Nederland? Ja, dat geloof ik wel. Maar ik schrijf ook dat veel islam die je nu ziet, gekleurd is door het wahhabisme uit Saoedi-Arabië . Erg jammer, want dat is een heel puriteinse blik op de islam, extreem in de ogen van veel mensen.
De grote hap Nederlandse moslims is natuurlijk niet wahhabitisch. Ze trekken zich niet terug uit het maatschappelijk leven en denken niet dat iedereen die niet-moslim is fout of eng is. Er bestaan nog zo veel vooroordelen over de echte islam.”
Eh.., daar heb je tot voor kort toch zelf keihard aan bijgedragen.
„Ik weet het, maar ik merk het pas sinds mijn bekering. Ik krijg opeens vragen als: haat je nu homo’s? Ga je nu ook naar Syrië? Mag je nog wel een hond aaien? Ik heb bijgedragen aan het in stand houden en voeden van een slecht beeld van de islam, maar je kunt je niet voorstellen hoe die vooroordelen doorwerken, tot je er zelf mee te maken krijgt.”
Voel je je niet schuldig?
„Ja natuurlijk, ik heb daar een verantwoordelijkheid in. Dat kan ik niet wegpoetsen. Het is niet iets waar ik vrolijk op terugkijk, maar ik kan er niets meer aan doen. Behalve nu mijn bevindingen delen. Het zou mooi zijn als de PVV-aanhangers ook mijn boek lezen.”
Begrijp je het als veel Nederlandse moslims je niet meteen in de armen sluiten?
„Ja. Ik weet het. Maar ik heb dit niet gedaan voor moslims, ik heb dit voor mezelf gedaan. Ik denk wel dat iedereen een tweede kans verdient, dat is ook een islamitisch principe. Dus het is mooi als mensen mij hierin steunen maar als dat niet zo is: so be it. Mijn gevoelens en ideeën veranderen er niet door.”
Hoe is je relatie met het christendom nu?
„Ik vind het nog steeds een mooi geloof dat veel zinnigs heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de mensheid. Alleen in de dogmatiek zoals de kruisiging, de erfzonde en de drie-eenheid kan ik niet meer geloven. En als ik dat niet meer geloof, dan kan ik mezelf geen christen meer noemen.”
In je boek schittert een thema door afwezigheid: homoseksualiteit.
„Omdat het voor mij persoonlijk niet echt speelde. Ik ken niet veel homo’s. Mijn boek is een theologisch zoektocht over zaken die mij raken. Ik haat natuurlijk homo’s niet opeens, ik vind het net zulke aardige of vervelende mensen als voorheen.”
Ben je sinds je bekering ook anders gaan kijken tegen maatschappelijke thema’s?
„Ik ben niet opeens links geworden, als jullie dat bedoelen. Ik ben nog steeds een voorstander van lage belastingen en een kleine overheid. En ik denk nog steeds dat we een immigratiebeleid moeten voeren waarbij je mensen binnenhaalt die iets kunnen toevoegen aan de maatschappij, zoals Japan en Australië dat doen.
Een totale immigratiestop voor mensen uit islamitische landen, vond ik al voor mijn bekering vrij onzinnig. En het idee dat de hele islam uit Nederland moet worden verbannen, waar ik ooit een motie voor indiende, dát heb ik uiteraard niet meer.”
En het Marokkanenprobleem?
„Dat ging specifiek over criminelen. De analyse die ik maakte, namelijk dat alles de schuld van de islam is, was gewoon onjuist. Maar dat was PVV-beleid: alles wat niet deugt moest op een of andere manier gelinkt worden aan de islam.”
Oké, dus je zou de motie weer indienen, zonder islam-component?
„Nee, natuurlijk niet. Er zijn veel problemen met Marokkaanse Nederlanders die crimineel actief zijn, dat ontkent niemand. Alleen, is het wel zinvol om het consequent over ‘Marokkanen’ te hebben? Dat denk ik niet.”
Als er nu een aanslag zou zijn in Nederland, hoe zou je reageren?
„Als een aanslagpleger zichzelf moslim noemt en de legitimatie zoekt in de islam, dan kún je niet zeggen dat het er niets met mee te maken heeft. Aanhangers van de stroming khawaridj keerden zich al in de zevende eeuw tegen de gematigde islam. Ze vermoordden hun eigen leiders als ze die te rekkelijk vonden. Dat principe is nooit verdwenen. Dat is nu IS.
„Het is alleen niet de historische leer van de islam. Het is belangrijk om uit te leggen dat extremisten dwalen. Steeds opnieuw. Dat is lastig. Mensen willen hapklare antwoorden. Of hebben hun oordeel al klaar.”
De meeste moslims zijn moe van het uitleggen.
„Ik ben vers, dus ik wil dat de komende jaren best doen, hoor. Met alle liefde.”
Je signaleert in je boek dat een gebrek aan intellectueel kader onder Nederlandse moslims voor problemen zorgt. Kun je dat uitleggen?
„Het clubje mensen dat een grondige kennis heeft van de islam, goed Nederlands spreekt en publiek opereert, is heel klein. De extremen krijgen dus het podium en dat zorgt voor een eenzijdig beeld.”
Wat is de oplossing?
„Lezen en onderwijzen. Als Nederlandse moslims van jongs af aan worden opgeleid in die historische variant, dan worden we een gemeenschap van de middenweg.”
CV Theoloog wordt moslim
Joram Jaron van Klaveren (39) studeerde Godsdienstwetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Daarna gaf hij godsdienst en maatschappijleer op middelbare scholen. Hij was gemeenteraadslid in Almere voor de VVD van 2006 tot 2009.
Na de verkiezingen van 2010 werd hij Kamerlid voor de PVV, tot hij zich in 2014 afscheidde en verder ging als de Groep Bontes/Van Klaveren. In 2017 verliet hij de Tweede Kamer.
Hij is momenteel voorzitter van het Adam Smith Instituut, een politiek-economische denktank. Hij is tevens bezig met een opleiding om zijn eerstegraads onderwijsbevoegdheid te halen. Daarnaast is hij commentator bij het radioprogramma Dit is de Dag.
,,Er zijn geen mensen die nog geld van mij krijgen, ik heb met niemand ruzie, zit niet verwikkeld in conflicten, dus er moet een verband zijn met zandwinning’’, vermoedt de Balkster.
Zandwinning
Zandwinner Royal Smals uit Cuyk wil zand gaan winnen vanaf een eiland voor de kust bij Oudemirdum. Hij wil zsm in het IJsselmeer aan de slag, omdat het rivierzand opraakt. Olaf Storms partij, de VVD, is hier voorstander van en hij voert in die kwestie het woord namens de liberalen. De zaak is omstreden in de gemeente.
Uitstel besluit
De coalitiepartijen van De Fryske Marren trokken namelijk eerder al aan de noodrem: de fracties willen dat het besluit zandwinning in het IJsselmeer wordt uitgestelt.
CDA, FNP en VVD vinden het onverstandig dat de raad een beslissing neemt over een zaak waarover in de Tweede Kamer nog vragen zijn.
,,Dit staat een zorgvuldige afweging van belangen in de weg’’, aldus de drie fracties in een schriftelijke verklaring.
,,Let’’, erkent fractievoorzitter Jan van Zanden van het CDA. ,,Mar better let as net. It is net samar in beslút. En om’t de minister oanjûn hat op koarte termyn mei antwurden te kommen, wolle wy de boel net foarsearje of trochdenderje.’’
In september 2018 verklaarden gedeputeerde staten zich akkoord met de winning van zand, in november 2018 volgde het college van De Fryske Marren.
Storm aan protest
De storm aan protesten bereikten ook de Kamerfracties. Onder meer GroenLinks en D66 lieten in Den Haag van zich horen. Met name bij het proces hebben Kamerfracties vraagtekens geplaatst.
Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat wil de gevolgde procedure nog eens nagaan.
,,We horen graag hoe het kabinet en de Kamer ernaar kijken, voordat wij er als raad een besluit over nemen’’, aldus VVD-fractievoorzitter Olaf Storms.
Het besluit lijkt nu te worden uitgesteld. Coalitiepartijen CDA, FNP en VVD vinden het onverstandig dat de gemeenteraad een besluit neemt als er in de Tweede Kamer nog vragen over de zandwinning zijn. Het bedrijf Smals uit Limburg wil de komende dertig jaar op circa zeven kilometer uit de kust van Oudemirdum aan de slag en heeft daarvoor een vergunning aangevraagd.
Het onderwerp van de zandwinning speelt al jaren in de regio Súdwest-Fryslân, maar met name de afgelopen maanden neemt het verzet tegen de plannen van Smals toe. Natuurorganisaties, recreatieondernemers, vissers en omwonenden hebben zich verenigd in een steeds luider wordend protest.
Leeuwarder Courant 03.02.2019 Bij VVD-fractievoorzitter Olaf Storms van De Fryske Marren is zaterdagavond een baksteen door de ruit van zijn woning in Balk gegooid.
Volgens de politie en Storms zelf heeft deze daad te maken met het zandwinningsdossier dat momenteel actueel is in gemeente De Fryske Marren.
,,Er zijn geen mensen die nog geld van mij krijgen, ik heb met niemand ruzie, zit niet verwikkeld in conflicten, dus er moet een verband zijn met zandwinning’’, vermoedt de Balkster.
Glasgerinkel
Smals uit Cuyk wil zand gaan winnen vanaf een eiland voor de kust bij Oudemirdum. Storms partij, de VVD, is hier voorstander van en hij voert in die kwestie het woord namens de liberalen. De zaak is omstreden in de gemeente.
Storms lag zaterdagavond net in bed toen hij tussen kwart voor elf en elf uur glasgerinkel hoorde. Hij nam een kijkje, maar kon niets bijzonders ontdekken.
Toen Storms en zijn vrouw zondagochtend beneden kwamen, troffen ze een halve baksteen aan op de bank. Bij het omhoog doen van de rolgordijnen zagen ze wat er was voorgevallen.
Geen denken aan stoppen
De liberaal waarschuwde daarop de politie en lichtte burgemeester Fred Veenstra in. Vervolgens informeerde Veenstra alle raadsleden in over het baksteenincidient.
,,Dit is in djiptepunt’’, zegt de burgemeester hierover. ,,Soks is neffens my noch noait earder bard yn Fryslân. Ik hoopje dat it by dit iene bliuwt en dat we de gesprekken oer sânwinning de kommende wiken gewoan fiere kinne. Dat wy de kop derby hâlde en eltsenien yn frijheid sizze kin wat er fynt.’’
‘Ik ben zelf niet bang, maar ik vind dit heel vervelend voor mijn gezin’
Storms blijft woordvoerder namens zijn partij in de zandwinningskwestie. Aan stoppen denkt hij niet. Al hoopt hij niet dat dergelijke gebeurtenissen anderen ervan weerhouden de politiek in te gaan.
Maatregelen
De Balkster geeft aan zelf niet bang te zijn. ,,Maar ik vind dit wel heel vervelend voor mijn gezin. Dat heeft niets te maken met mijn hobby als raadslid.’’ Hij gaat dan ook veiligheidsmaatregelen nemen.
De dader kan geen toevallige passant zijn geweest, aldus Storms. Want de politicus woont aan de rand van een nieuwbouwwijk in Balk. ,,Daar rijden misschien tien auto’s op een dag. Je komt hier alleen als je er iets te zoeken hebt.’’
Het is overigens de tweede keer dat Storms een dergelijk incident treft. Hij kreeg als ambtenaar van Texel 25 jaar geleden een steen door de voordeur. De politie roept getuigen op zich te melden.
Het comité Geen zandindustrie IJsselmeer distantieert zich nadrukkelijk van ,,iedere vorm van geweld’’ en veroordeelt ,,deze afschuwelijke actie’’, aldus het comité op sociale media.
OmroepFryslan 03.02.2019 Bij VVD-fractievoorzitter Olaf Storms in gemeente De Fryske Marren is zaterdagavond een baksteen door het raam van zijn woning in Balk gegooid. Storms denkt dat deze daad te maken heeft met het standpunt dat hij en de VVD in de discussie omtrent zandwinning in het IJsselmeer hebben aangenomen. De partij is voor de zandwinning en een groot deel van de gemeente denkt daar anders over.
Storms zegt dat hij ‘geen enkel conflict’ met wie dan ook heeft. Storms is in de gemeenteraad de woordvoerder van VVD over dit onderwerp. De Balkster lag zaterdagavond net op bed, toen hij gerinkel van glas hoorde. Hij ging naar beneden, maar zag niets geks. Zondagochtend ontdekte Storms’ vrouw het gat in het raam. Storms heeft aangifte gedaan.
Besluit
De discussie over het wel of niet winnen van zand in het IJsselmeer beheerst de politiek. Een definitief besluit over de zandwinning is er nog niet, omdat het besluit door de gemeenteraad werd uitgesteld. Maandagavond kunnen inwoners met raadsleden over het onderwerp in gesprek gaan.
Telegraaf 03.02.2019 Zaterdagavond is er een baksteen door een ruit van VVD-fractievoorzitter Olaf Storms van De Fryske Marren, in de Friese plaats Balk, gegooid. Volgens de politie is deze daad gelinkt aan het zandwinningsdossier.
De omstreden kwestie, waarbij zand wordt gewonnen vanaf een eiland voor de kust bij Oudemirdum, speelt momenteel in de gemeente De Fryske Marren. Storms doet daar de woordvoering over.
Storms heeft aan de Leeuwarder Courant laten weten niet bang te zijn: „Maar ik vind dit wel heel vervelend voor mijn gezin. Dat heeft niets te maken met mijn hobby als raadslid.”
Balkster courant 03.02.2019 Zaterdagavond is er een baksteen door de ruit gegooid bij VVD-fractievoorzitter Olaf Storms in Balk. De familie Storms is met de schrik vrijgekomen. ‘Voor hetzelfde geld had ik het niet kunnen navertellen. De steen kwam precies daar terecht, waar ik 10 minuten eerder zat’,’vertelt een aangeslagen Storm.
Deze actie is volgens duidelijk gelinkt aan het zandwinningdossier. ‘Er zat geen briefje bij, maar volgens de politie kan dat bijna niet anders dan dat het dit is. Als je alle omstandigheden bekijkt, moet het dat wel zijn.’ De politie heeft een onderzoek ingesteld. Getuigen kunnen zich daar ook melden.
Een aanslag
Olaf Storms is woordvoerder op het dossier voor de zandwinning in het IJsselmeer. Ook na deze actie blijft dat zo. ‘Wij hebben ons nooit zo duidelijk geprofileerd over de zandwinning, maar het afgelopen weekend stond er een groot artikel in een andere krant. Mogelijk dat dit daar mee te maken heeft,’ zegt Storm daarover.
Verder wil hij wel kwijt dat dit zo’n beetje het ergste is wat iemand kan overkomen, maar vooral ook zijn gezin. ‘Het is feite een aanslag. Als mensen me willen aanspreken op iets, dan is kan dat altijd. Wie we wil laten weten hoe hij over ons denkt, kan dat ook altijd doen. Maar dit is gewoon een aanslag. Een bedreiging. En dat kan absoluut niet. ‘
De VVD laat weten graag in debat te gaan met mensen die anders denken over dit dossier. ‘Echter dit soort acties zullen zeker niet bijdragen aan meningsvorming. Zeker niet als er sprake is van een bedreiging in de persoonlijke levenssfeer van raadsleden en hun gezin.’
Vreselijk voor de man en zijn gezin
Het actiecomite tegen de zandwinning reageert geschokt op de mededeling dat er een steen door de ruit van Storms is gegooid. Ze geeft aan dat ze met acties en gefundeerde feiten strijd voert. ‘Vreselijk voor de man en zijn gezin,’ zeggen ze erover.
Ook vinden ze het triest dat er blijkbaar mensen zijn die zo hun argumenten duidelijk willen maken. ‘Daarbij komt dat dit soort zaken ons alleen in een kwaad daglicht stellen, terwijl we juist alles op basis van woorden en argumenten doen.’
Leeuwarder Courant 27.11.2018 De coalitiepartijen van De Fryske Marren trekken aan de noodrem: de fracties willen het besluit over zandwinning in het IJsselmeer uitstellen.
CDA, FNP en VVD vinden het onverstandig dat de raad een beslissing neemt over een zaak waarover in de Tweede Kamer nog vragen zijn. ,,Dit staat een zorgvuldige afweging van belangen in de weg’’, aldus de drie fracties in een schriftelijke verklaring.
,,Let’’, erkent fractievoorzitter Jan van Zanden van het CDA. ,,Mar better let as net. It is net samar in beslút. En om’t de minister oanjûn hat op koarte termyn mei antwurden te kommen, wolle wy de boel net foarsearje of trochdenderje.’’
Storm aan protest
In september verklaarden gedeputeerde staten zich akkoord met de winning van zand, in november volgde het college van De Fryske Marren. Vanavond zou de gemeenteraad er over beslissen.
De storm aan protesten bereikten ook de Kamerfracties. Onder meer GroenLinks en D66 lieten in Den Haag van zich horen. Met name bij het proces hebben Kamerfracties vraagtekens geplaatst.
Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat wil de gevolgde procedure nog eens nagaan. ,,We horen graag hoe het kabinet en de Kamer ernaar kijken, voordat wij er als raad een besluit over nemen’’, zegt VVD-fractievoorzitter Olaf Storms.
‘Heel verstandig’
Bestuurslid Chris van Eeghen van natuurorganisatie Bosk en Greide is blij met het voorstel van de drie collegepartijen.
,,Heel verstandig dat ze niet over de zandwinning willen gaan stemmen op dit moment. En dat de gemeente een betere afweging lijkt te maken dan de provincie heeft gedaan. Die heeft zich ervan afgemaakt door alles op het bordje van de gemeente te leggen.’’
Petitie overhandigen
Hoewel de zandwinning mogelijk van de agenda gaat, komen Gaasterlanders toch naar het gemeentehuis in Joure. Ze gaan de petitie tegen zandwinning overhandigen, die 6500 keer binnen twee weken is ondertekend.
Groepsvervoer is geregeld in de vorm van de Gaasterland Express. Belangstellenden kunnen op verschillende plekken instappen.
Zandwinner Smals uit Cuyk wil in het IJsselmeer aan de slag, omdat het rivierzand opraakt.
Staatssecretaris Van Veldhoven van Infrastructuur vindt dat de manier waarop ProRail grond bij het spoor aankoopt beter moet.
In een brief aan de Tweede Kamer schrijft ze dat twee grondaankopen in 2017 en 2018 niet verantwoord zijn verlopen. Volgens de staatssecretaris is er onnodig veel publiek geld naar de grond gegaan.
AD 07.02.2019
Het gaat om percelen die in 2010 en 2014 door de NS zijn aangeboden aan ProRail. Omdat de stukken grond niet nodig werden geacht voor het werk van de spoorbeheerder, werden ze uiteindelijk verkocht aan private partijen.
Die had het drie jaar daarvoor van NS gekocht voor een euro en kreeg er 6,7 miljoen euro bij voor het onderhouden en mogelijk saneren van de grond, meldt het AD. Vorige week kwam via de krant een soortgelijke kwestie naar buiten.
Die ondernemers kwamen in conflict met ProRail. Bij één van de partijen leidde dat tot rechtszaken. “Hierdoor ontstonden vertragingen, noodzakelijke wijzigingen van aanlegprojecten en aanzienlijke kostentoenames”, schrijft de staatssecretaris.
AD 04.02.2019
Maatschappelijk verantwoord
Volgens Van Veldhoven heeft ProRail uiteindelijk de gronden alsnog moeten aankopen om zijn werk te kunnen blijven uitvoeren. De kosten waren veel hoger dan jaren eerder het geval zou zijn geweest. Eind vorig jaar kwamen tweegevallen naar buiten van ondernemers die miljoenen van ProRail kregen voor de grond.
“Het maatschappelijk verantwoord besteden van beschikbare middelen is belangrijk. Ik constateer dat dit hier niet is gelukt”, schrijft Van Veldhoven. “Het is nu zaak om lessen te trekken om herhaling te voorkomen”, vindt ze. Daarom gaat ProRail voortaan uitvoeriger analyseren of percelen nodig zijn, niet alleen voor toekomstige projecten maar ook voor bijvoorbeeld werkzaamheden.
Het gaat om de transactie waarbij NS-grond aan Bakkhe Vastgoed verkocht werd.
Volgens het OM hebben twee verdachten zich rond de deal mogelijk schuldig gemaakt aan niet-ambtelijke omkoping, bevestigt woordvoerder Valentine Hoen van het Functioneel Parket dinsdag in het AD. Het onderzoek richt zich niet op NS en ProRail.
In zowel 2010 als 2014 verkocht de NS grote hoeveelheden grond langs het spoor aan twee verschillende vastgoedhandelaren. Zij hoefden niets te betalen en kregen zelfs miljoenen euro’s toe. De gronden werden ook aangeboden aan ProRail, maar dat zag af van aankoop.
Het OM doet inmiddels onderzoek naar de omstreden verkoop van grond langs het spoor in Nederland door de NS. Een woordvoerder meldt dat aan het AD. Bij de verkoop van 645 hectare grond in 2014 is mogelijk sprake geweest van omkoping.
De vastgoedhandelaar had hde grond drie jaar daarvoor van NS gekocht voor een euro en kreeg er 6,7 miljoen euro bij voor het onderhouden en mogelijk saneren van de grond, meldt het AD. En eerder al kwam via de krant een soortgelijke kwestie naar buiten.
Kortom, het is een ‘raadselachtige deal’ !!!
Het OM wil alleen bevestigen dat er in deze zaak twee verdachten in beeld zijn. Eén van hen zou twee partijen hebben gediend zonder dat te melden. Het onderzoek richt zich op de gevolgen hiervan, meldt het OM. NS of ProRail maken daar geen onderdeel van uit.
Miljoenenstrop
In 2010 en 2014 verkocht de NS honderden stukken grond langs het spoor aan twee verschillende bedrijven, RailSide en Bakkhe Vastgoed. Ze kregen de grond voor een klein bedrag en ook nog eens miljoenen euro’s extra voor het onderhoud ervan.
AD 02.02.2019
AD 09.01.2019
AD 08.01.2019
Heeft NS iets te verbergen ??
NS houdt een vertrouwelijk rapport onder de pet, dat is ingesteld naar mogelijke corruptie bij de verkoop van spoorgronden. De Tweede Kamer wil het interne onderzoek inzien. ‘Dit is de flater van de eeuw.’
Hoe zit de zaak ook alweer in elkaar? Bij de verkoop van stroken grond langs het spoor in heel Nederland zijn de afgelopen jaren miljoenenblunders gemaakt, ontdekte deze krant vorige maand. De NS deed twee keer een grote hoeveelheid percelen van de hand voor een symbolisch bedrag van 1 euro. De tweevastgoedhandelaren die de grond overnamen, kregen daarbij bovendien elk 8,1 miljoen euro mee voor het onderhoud.
Spoorbeheerder ProRail had de grond ook aangeboden gekregen, maar paste daarvoor op advies van het toenmalige ministerie van Verkeer en Waterstaat, omdat ‘de noodzaak daarvoor op dat moment ontbrak’. Later besefte ProRail dat de gronden wel degelijk nodig waren. Daarvoor moest de spoorbeheerder toen diep in de buidel tasten: één keer telde het 18 miljoen euro neer, een tweede keer 15 miljoen.
Wie wordt nu verdacht van omkoping? Het gaat om iemand die een rol speelde bij de tweede verkoop van gronden door de NS, in 2014. Volgens het OM heeft deze persoon ‘twee partijen gediend zonder dit te melden’, en zich daarbij schuldig gemaakt aan omkoping. Het gaat niet om iemand van ProRail of de NS.
Vermoedelijk was het iemand die informatie over een andere bieder doorspeelde aan Bakkhe Vastgoed. Dat zou met die kennis de aanbesteding hebben gewonnen. De vastgoedhandelaar van de eerste deal denkt dat een voormalig zakenpartner van hem informatie doorspeelde aan Bakkhe. Deze voormalig aandeelhouder ontkent dat, Bakkhe Vastgoed reageerde de afgelopen weken niet op vragen van deze krant.
Had het ministerie destijds niet moeten ingrijpen?
Het ministerie van Verkeer en Waterstaat (nu Infrastructuur en Milieu) raadde ProRail in 2010 af om de gronden aan te schaffen, die later keihard nodig bleken. Volgens ProRail-topman Pier Eringa had het ministerie destijds moeten ingrijpen, omdat de directies van de NS en ProRail met elkaar overhoop lagen.
Wie onderzoekt nu wat er is misgegaan?
Dat zijn drie partijen. Het Openbaar Ministerie neemt de omkoping onder de loep. Daarnaast doet spoorbeheerder ProRail intern onderzoek naar het ‘gepruts’, zoals de eigen baas Pier Eringa het vorige week betitelde.
Ook de Tweede Kamer eist opheldering over de vastgoedblunders. Er zijn Kamervragen gesteld door onder andere D66en de SP. De Kamerleden willen onder meer weten hoe het kan dat een makelaar ‘handig gebruik heeft gemaakt van de situatie om vervolgens 18 miljoen euro op te strijken’.
Wanneer horen we meer?
De onderzoeken van het OM en ProRail lopen voorlopig nog. Maar na het weekend horen we waarschijnlijk al meer over de kwestie: dan worden de Kamervragen van de diverse fracties over deze affaire beantwoord.
NOS 01.06.2021 De NS hoeft de boete van 41 miljoen, die het kreeg vanwege vermeend machtsmisbruik in 2014 bij de aanbesteding van het openbaar vervoer in Limburg, definitief niet te betalen. Dat heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) bepaald.
De NS had geen economische machtspositie en kon deze dus ook niet misbruiken, oordeelt de rechter.
Het CBb is de hoogste rechter op het gebied van het economisch bestuursrecht. Eerder had de rechtbank in Rotterdam al bepaald dat er geen sprake kon zijn van een machtsmisbruik door de NS. De Autoriteit Consument & Markt (ACM), die de boete in 2017 had opgelegd, was tegen die uitspraak in beroep gegaan.
De NS won de aanbesteding voor het openbaar vervoer in Limburg met zijn dochter Abellio. Het bedrijf maakte gebruik van vertrouwelijke informatie over concurrent Veolia die het kreeg van een ex-directeur van dat bedrijf. Ook benadeelde NS volgens de ACM concurrenten door bruikbare informatie laat door te geven, terwijl Abellio daar wel over kon beschikken.
Toegangsbelemmeringen weggenomen
Volgens het CBb staat in de wet dat een nieuwe concessiehouder het personeel en het materieel van de NS over moet nemen en dat NS moet meewerken aan een soepele overgang. “Hierdoor worden belangrijke toegangsbelemmeringen voor andere spoorwegbedrijven voor het overnemen van het Nederlandse hoofdrailnet weggenomen. De NS was daarom in 2014 allerminst zeker dat zij in 2025 weer een nieuwe concessie voor tien jaar krijgt”, zegt het College van Beroep voor het bedrijfsleven.
De zaak kostte toenmalig NS-topman Timo Huges zijn baan. Hij werd vervolgens aangeklaagd wegens fraude, maar daarvan vrijgesproken.
De Autoriteit Consument & Markt kan niet meer in beroep tegen de uitspraak van het CBb.
Opgelucht
De treinmaatschappij zegt tevreden en opgelucht te zijn door de uitspraak en wijst erop dat er al hard is ingegrepen. Zo moest oud-president-directeur Timo Huges het veld ruimen. Waakhond ACM wil de uitspraak bestuderen en daarna bepalen of er een hoger beroep volgt.
De nieuwe NS-topman raakte persoonlijk betrokken bij het gerommel bij de aanbesteding van het openbaar vervoer in Limburg. Vanmiddag zegde de raad van commissarissen en minister Jeroen Dijsselbloem het vertrouwen in hem op. Dijsselbloem: “Het vertrouwen in de heer Huges aan mijn kant is verdwenen.”
Er verscheen een rapport van de Autoriteit Consument en Markt, waaruit blijkt dat de NS bij een concessie voor vervoer in Limburg concurrent Veolia uit de markt heeft gedrukt. De NS hield relevante informatie achter, en sleepte zo zelf de opdracht binnen.
Volgens de ACM wilde de NS de aanbesteding in Limburg hoe dan ook winnen. De aanbesteding voor het regionaal openbaar vervoer was een pilot voor meerdere vervoerders op één spoor. De ACM zegt dat de NS het een bedreiging vond als er meerdere bedrijven op hetzelfde traject zouden gaan rijden, omdat dat dan mogelijk ook voor andere delen van het land zou gaan gelden.
De NS en vijf ex-bestuurders worden ook strafrechtelijk vervolgd. Er zijn verdenkingen van valsheid in geschrifte, omkoping en schending van bedrijfsgeheimen. Die zaak loopt nog. In september werd bekend dat justitie een schikking wil treffen.
NOS 07.07.2020 Vijf regionale vervoerbedrijven leggen zich niet neer bij het besluit om de NS ook na 2025 te laten rijden op de belangrijkste spoorlijnen. De bedrijven starten juridische procedures tegen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, meldt NRC.
Vorige maand besloot staatssecretaris Van Veldhoven dat de Nederlandse Spoorwegen ook na 2025 op het hoofdrailnet mogen rijden. Ze verlengt de vervoersconcessie die in 2024 afloopt, omdat ze vindt dat de NS goed presteert en betaalbaar en toegankelijk is. “Dat is de verdienste van al die machinisten, treinconducteurs, de verkeersleiding en veiligheids- en servicemedewerkers”, zei ze.
Hierdoor krijgen commerciële spoorvervoerders tot zeker 2035 geen kans op de belangrijkste routes. Volgens onder meer Arriva (dochterbedrijf van Deutsche Bahn) en het Franse moederbedrijf van Connexxion was het besluit van Van Veldhoven onzorgvuldig, overhaast en in strijd met Europese regelgeving.
Liberalisering spoor
Volgens de vervoerders schrijven richtlijnen uit Brussel voor dat onderhandse gunningen aan staatsbedrijven, zoals die van Van Veldhoven aan de NS, na 2024 niet meer mogen. Ook vinden ze dat de liberalisering van het Nederlandse spoor achterloopt op de rest van Europa.
Daarom stappen ze eerst naar de bestuursrechter, waar de procedure deze maand moet beginnen. Daarna zouden de spoorbedrijven ook naar de Europese Commissie willen stappen.
BB 27.06.2019 De NS hoeft toch geen boete te betalen voor machtsmisbruik bij de aanbesteding van het openbaar vervoer in Limburg. Dat heeft de rechtbank in Rotterdam bepaald. Hij acht niet bewezen dat de NS zijn machtspositie heeft misbruikt. De boete van een kleine 41 miljoen euro was in 2017 door de Autoriteit Consument & Markt (ACM) opgelegd.
Vertrouwelijke informatie De NS won in 2014 de aanbesteding voor het openbaar vervoer in de provincie Limburg met zijn dochter Abellio. Het bedrijf maakte echter gebruik van vertrouwelijke informatie over concurrent Veolia die het kreeg van een ex-directeur van dat bedrijf. Ook benadeelde NS volgens de ACM concurrenten door bruikbare informatie laat door te geven, terwijl Abellio daar wel over kon beschikken.
Marktpositie
De ACM had een link gelegd tussen de marktpositie van de NS op het hoofdrailnet en de markt van het Limburgse openbaar vervoer. De rechter vindt dat die link niet te leggen is zonder meer onderzoek te doen.
‘Onacceptabele gedragingen’ De zaak kostte toenmalig NS-topman Timo Huges de kop. Hij werd vervolgens aangeklaagd wegens fraude, maar daarvan vrijgesproken. De NS zegt tevreden en opgelucht te zijn over de uitspraak en herhaalt al hard te hebben ingegrepen in de organisatie om herhaling van de ‘onacceptabele gedragingen’ te voorkomen.
De ACM laat weten de uitspraak te bestuderen en daarna te bepalen of zij in beroep gaat. De marktwaakhond stelt dat concurrentie op de markt voor openbaar vervoer goed is voor de reizigers, maar dat aanbestedingen wel eerlijk moeten verlopen. (ANP)
NOS 27.06.2019 De NS hoeft toch geen boete van 41 miljoen euro te betalen voor machtsmisbruik bij de aanbesteding van het openbaar vervoer in Limburg. De rechtbank in Rotterdam acht niet bewezen dat de NS zijn machtspositie heeft misbruikt.
In 2017 legde de Autoriteit Consument & Markt (ACM) NS de boete op. De treinmaatschappij won in 2014 de aanbesteding voor het openbaar vervoer in de provincie Limburg met zijn dochter Abellio, maar volgens de ACM was die procedure niet in orde.
Machtspositie
De NS maakte volgens de waakhond misbruik van zijn machtspositie door een verlieslatend bod te doen. Daarbij zijn de kosten hoger dan de verwachte opbrengsten. Andere aanbieders kregen geen eerlijke kans, omdat zij nooit een beter bod konden doen dat wel iets zou opleveren, aldus de ACM.
Daarnaast werd de boete opgelegd omdat de NS vertrouwelijke bedrijfsinformatie van andere partijen misbruikte. De NS had een oud-directeur van concurrent Veolia ingehuurd, die de informatie doorspeelde.
Tenslotte zou de NS concurrenten op achterstand zetten door bruikbare informatie laat door te geven, terwijl Abellio daar wel over kon beschikken. De ACM had een verband gelegd tussen de leidende positie van de NS op het hoofdrailnet en de markt van het regionale openbaar vervoer in Limburg. NS ging in beroep tegen de boete en kreeg dus gelijk bij de rechter. Die vindt dat het verband niet kan worden gelegd zonder meer onderzoek te doen.
Opgelucht
De treinmaatschappij zegt tevreden en opgelucht te zijn door de uitspraak en wijst erop dat er al hard is ingegrepen. Zo moest oud-president-directeur Timo Huges het veld ruimen. Waakhond ACM wil de uitspraak bestuderen en daarna bepalen of er een hoger beroep volgt.
MSN 14.06.2019 Geheime documenten van Prorail over het megaproject ERTMS zijn ’13 tot 21 keer’ gedownload, voordat het lek werd opgemerkt. Het gaat om een aantal gevoelige documenten die van invloed kunnen zijn op aanbestedingsprocedures.
Het ERTMS-project is een samenwerking tussen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Prorail en de NS. Het megaproject moet de veiligheid op het spoor vergroten en ervoor zorgen dat door modernere technieken treinen dichter achter elkaar kunnen rijden.
Probleem voor aanbesteding
Vorige week bleek dat er per ongeluk wekenlang – door een fout bij Prorail – stukken online hadden gestaan die geheim moesten blijven, nu blijkt waarom. Vier documenten kunnen namelijk van invloed zijn op toekomstige aanbestedingsprocedures.
Het gaat om de aanbestedings- en contracteringsstrategie, het risicodossier, de realisatieplanning en de rapportage stakeholderswensen. In die documenten staat informatie die van pas kan komen voor een bedrijf dat zich meldt tijdens een aanbestedingsprocedure om een opdracht uit te voeren.
Zo min mogelijk delen
En dat is niet de bedoeling. “Je wil zo min mogelijk delen”, vertelt een woordvoerder van de spoorbeheerder. “Wij hebben wensen en eisen en als daar voorkennis van is, is dat heel lastig”, vervolgt hij. Het is niet zeker of de stukken inderdaad in handen zijn gekomen van bedrijven die er gebruik of misbruik van zouden kunnen maken, maar dat is niet uit te sluiten.
Om er zeker van te zijn dat er geen oneerlijke concurrentie ontstaat tussen bedrijven die meedingen naar opdrachten zal nu tijdens de aanbestedingsprocedure de informatie uit de stukken met de ‘relevante partijen’ worden gedeeld, schrijft staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66, Infrastructuur).
Liever geheim
Hoe dan ook betekent het lek dat er informatie gedeeld zal worden tijdens de aanbestedingen, die de betrokken partijen liever geheim hadden gehouden.
Maar wat daarvan de invloed zal zijn op het proces en in welke mate dat schade oplevert, bijvoorbeeld in de prijs die moet worden betaald, daarover wil het ministerie niets zeggen. “Ik kan daar niet op ingaan. Het is in het belang van de aanbesteding om daar voorzichtig over te zijn”, zegt een woordvoerder.
Nog vijf stukken op straat
Naast de vier aanbestedingsstukken zijn er nog vijf andere documenten op straat beland: twee opdrachtbrieven aan Prorail, een samenwerkingsconvenant en een convenant met de NS. Die stukken zouden sowieso wel worden gepubliceerd en dat is dus niet zo erg.
Als laatste is ook het ‘cybersecuritykader’ gelekt. Wat daar precies in staat, willen de partijen niet zeggen, maar het risico van het lekken daarvan zou ‘laag’ zijn. Dat is wel gecheckt bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.
AD 07.05.2019 Het kabinet heeft een flater begaan bij sturen van vertrouwelijke rapporten over spoorgronden. Door een administratieve fout lagen bedrijfsvertrouwelijke gegevens en persoonsgegevens op straat.
Dat blijkt uit een brief die staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat gisteren naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Hierin erkent de D66-bewindsvrouw dat ‘als gevolg van een administratieve omissie’ van twee documenten ‘de ongelakte versies’ naar de Kamer zijn verzonden.
Daardoor hebben ‘bedrijfsvertrouwelijke gegevens en persoonsgegevens’ volgens het ministerie ‘enkele uren’ online gestaan. ,,Ik verontschuldig mij voor de verwarring die mogelijk hierdoor is ontstaan,’’ geeft Van Veldhoven aan.
Toen de fout ontdekt werd, zijn alsnog de geanonimiseerde stukken online geplaatst. Spoorbeheerder ProRail bevestigt dat ‘de stukken geanonimiseerd naar de Kamer hadden moeten gaan’. Woordvoerder Jaap Eikelboom: ,,Dat is niet gebeurd en dat is natuurlijk niet fraai.’’ Volgens het ministerie vallen de gevolgen van het publiceren van de ongecensureerde versie mee en zijn er stappen ondernomen om herhaling te voorkomen.
Het Openbaar Ministerie (OM) doet op dit moment strafrechtelijk onderzoek naar omstreden gronddeals van de Nederlandse Spoorwegen. Een betrokkene wordt verdacht van omkoping. Deze krant onthulde dat vastgoedhandelaars miljoenen verdienden met het kopen van vele lapjes grond langs het spoor. Eerst kreeg een voormalig elektricien uit Rotterdam ruim 8 miljoen euro van de Nederlandse Spoorwegen bij het verwerven van allerlei gronden. Spoorbeheerder ProRail bleek die gronden tóch nodig te hebben en telde in 2017 ruim 18 miljoen euro neer voor het terugkopen van een deel van die percelen. Op de gronden – van soms maar dertig centimeter breed – moesten bijvoorbeeld spoorbruggen, overgangen of hekken tegen zelfmoord worden geplaatst. Daarna bleek dat er in 2018 nog een deal is gesloten, waarbij ProRail 15 miljoen euro overmaakte aan een autocoureur uit Achterveld van Bakkhe Vastgoed. Die tweede deal wordt nu door het OM onderzocht. Betrokkenen vermoeden dat de snelle jongen voorkennis had bij het inschrijven op de grond.
Eerder bleek dat het Openbaar Ministerie onderzoekt of er sprake is van omkoping bij de verkoop van spoorgronden. Bekijk hier de video over deze zaak:
Tips?
Heb je tips over deze zaak of over andere opvallende grondverkopen, dan komen we graag met je in contact. Gebruik onze WhatsApp-tiplijn 06-1156 8540 of mail naar oproep@ad.nl (je gegevens nemen we in vertrouwen in behandeling volgens ons privacy-statement).
AD 02.02.2019 NS houdt een vertrouwelijk rapport dat is ingesteld naar mogelijke corruptie bij de verkoop van spoorgronden onder de pet. De Tweede Kamer wil het interne onderzoek inzien. ‘Dit is de flater van de eeuw.’
Staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Milieu heeft de NS vergeefs gevraagd het onderzoek openbaar te maken. Volgens ingewijden heeft het ministerie de NS keer op keer om het rapport gevraagd. Maar NS stelt dat het een intern onderzoek betrof, waarbij alle betrokkenen vertrouwelijkheid is toegezegd.
,,Onbegrijpelijk’’, stelt Gijs van Dijk (PvdA). ,,In deze zaak is zoveel geks gebeurd, het is de flater van de eeuw. Dat kan uit totaal amateurisme zijn, maar er kan ook iets nog ergers spelen. En dan moeten we dat weten.’’ De NS wil alleen kwijt dat uit het onderzoek geen onregelmatigheden zijn gebleken. Roy van Aalst (PVV): ,,Waarom mogen wij het dan niet inzien, desnoods vertrouwelijk? Dat is niet uit te leggen. Dit zaakje stinkt.’’ Oók CDA, SP en GroenLinks willen weten waarom het rapport niet boven water komt.
D66-bewindsvrouw Van Veldhoven stelde donderdag in een brief aan de Kamer dat bij de omstreden gronddeals van NS en ProRail ‘onnodig veel publiek geld is uitgegeven’. Deze krant onthulde in december dat ProRail 33 miljoen euro voor de percelen heeft betaald aan twee handelaren. Die hadden de gronden gratis van de NS gehad, waarbij ze zelfs 16 miljoen euro mee hadden gekregen voor het onderhoud.
Volgens de staatssecretaris had dat nooit mogen gebeuren. ,,Het maatschappelijk verantwoord besteden van publieke middelen is belangrijk. Ik constateer dat dit hier niet is gelukt. Het is nu zaak om lessen te trekken.’’ Daarom gaat ProRail beter analyseren of gronden nodig zijn voor projecten en werkzaamheden, en gaan NS en ProRail hun samenwerking verbeteren.
Maar het onderzoek naar mogelijke corruptie binnen de NS, dat werd uitgevoerd door adviesbureau PwC, blijft vooralsnog geheim. Een slechte zaak, vindt hoogleraar accountancy aan de Nyenrode Business Universiteit Marcel Pheijffer. ,,Een rapport dat ten grondslag ligt aan de opmerking dat er teveel publiek geld is uitgegeven, moet per definitie al openbaar gemaakt worden’’, stelt de professor.
Fraude-expert
NS zelf stelde het onderzoek in na vermoedens van misstanden. Maar ook de Belastingdienst deed uitvoerig onderzoek naar de gronddeals, blijkt uit onderzoek van deze krant. Een prominent fraude-expert van de fiscus hoorde daarvoor diverse betrokkenen. ,,Hij wilde weten waarom de NS zoveel grond voor niks weggaf aan particulieren’’, zegt één van die betrokkenen. ,,Daar begrepen ze helemaal niets van.’’ Volgens een ander speurde de fiscus daarbij ook naar corruptie. ,,Ze vroegen: wie denk jij dat het was binnen de NS? Oftewel: welke NS’er heeft mogelijk onder één hoedje gespeeld met die kopers?’’ De Belastingdienst wil niet reageren.
Het Openbaar Ministerie onderzoekt de zaak inmiddels ook, maar dat onderzoek richt zich vooralsnog niet op NS en ProRail. Eén persoon die bij de deals betrokken was, wordt verdacht van niet-ambtelijke omkoping. Vermoedelijk heeft hij twee verschillende bedrijven geholpen, die allebei meeboden op de spoorgronden van de NS.
‘Gepruts’
ProRail-topman Pier Eringa noemde de deals eerder al een ‘zeer pijnlijke affaire’ en ‘gepruts’. In een schriftelijke toelichting erkent ook NS-topman Roger van Boxtel dat dingen anders moeten. Zo gaat de NS omwille van de transparantie ‘het vier ogen-principe toepassen op alle officiële documenten’. Oftewel: grote beslissingen over grondaankopen mogen in de toekomst niet meer door één persoon worden genomen.
Die verbeterpunten zijn nogal voor de hand liggend, vindt emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling Friso de Zeeuw. ,,Die verbeterpunten zijn het ABC van grondtransacties.’’ Dat vindt ook hoogleraar bouwrecht Arjan Bregman, verbonden aan het Instituut voor Bouwrecht. ,,Het vier ogen-principe behoort tot de basisregels. Deze verbeterpunten moeten allang standaard zijn.’’
Tips?
Heb je tips over deze zaak of over andere opvallende grondverkopen, dan komen we graag met je in contact. Gebruik onze WhatsApp-tiplijn 06-11568540 of mail naar oproep@ad.nl (je gegevens nemen we in vertrouwen in behandeling volgens ons privacy-statement).
Het OM doet onderzoek naar de omstreden verkoop van grond. Het is een ‘raadselachtige deal’.
BB 01.02.2019 De manier waarop ProRail grond bij het spoor aankoopt, moet beter. Dat stelt staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur) in een brief aan de Tweede Kamer. Twee aankopen in 2017 en 2018 zijn volgens haar niet maatschappelijk verantwoord verlopen.
Verkocht
De stukken grond werden in 2010 en 2014 door de NS, de toenmalige eigenaar, aangeboden aan ProRail. De gronden werd niet nodig geacht voor het werk van de spoorbeheerder, en werden uiteindelijk verkocht aan private partijen. In 2017 en 2018 kocht ProRail de grond toch. Er was inmiddels een conflict ontstaan met de eigenaren. ‘Hierdoor ontstonden vertragingen, noodzakelijke wijzigingen van aanlegprojecten en aanzienlijke kostentoenames’, schrijft Van Veldhoven.
Herhaling
De staatssecretaris somt een aantal maatregelen op die herhaling in de toekomst moeten voorkomen. Zo gaat ProRail voortaan grondiger analyseren of stukken grond mogelijk nodig zijn, niet alleen voor toekomstige projecten maar ook voor bijvoorbeeld onderhoud of werkzaamheden. Als dat in dit geval was gebeurd, had de spoorbeheerder de grond in eerste instantie mogelijk voor minder geld kunnen kopen.
De NS en ProRail gaan een convenant opstellen, met regels voor de verkoop van stukken grond. Van Veldhoven sluit meer stappen niet uit. Ze wil samen met NS en ProRail kijken ‘of verder maatwerk nodig is’.(ANP)
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.