Ex-informateur Wouter Bos is ervan overtuigd dat Rutte II de geschiedenis ingaat als ‘een van de beste kabinetten die we gehad hebben in Nederland’. Ex-minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem vindt dat er ‘heel veel dingen goed zijn gedaan’ en volgens ex-partijleider Diederik Samsom is de PvdA als een onzelfzuchtige arts: ‘De patiënt, Nederland, ligt er prima bij. Maar de chirurg is dood. Hij heeft zichzelf door de pols gesneden.’
Interviewbundel ‘De neergang van de PvdA’
Deze en vele andere PvdA-kopstukken komen aan het woord in de recent verschenen interviewbundel ‘De neergang van de PvdA’ van NOS-journalist Wilco Boom. En dat levert een verrassend inkijkje op in de psyche van de partij. Verslaggever Frank Hendrickx: ‘Van 38 zetels terugvallen naar 9 zetels: het hoeft een politicus niet noodzakelijkerwijs nederig te stemmen.’ De moeder aller nederlagen krijgt zo soms zelfs heroïsche trekjes.
In een nieuwe interviewbundel kijken negentien PvdA’ers terug op de epische verkiezingsnederlaag van hun partij. Wrok en zelfkritiek strijden om voorrang. ‘Elke stap voorwaarts is uitgevent als een totale nederlaag.’
Van 38 zetels terugvallen naar 9 zetels: het hoeft een politicus niet noodzakelijkerwijs nederig te stemmen. In de vandaag verschijnende interviewbundel De neergang van de PvdA van NOS-journalist Wilco Boom krijgt de moeder aller politieke nederlagen soms heroïsche trekjes. De PvdA heeft zich in de ogen van enkele hoofdrolspelers onverschrokken opgeofferd voor het landsbelang. Dan maar de lucht in, anno 2017.
Volgens Wouter Bos gaat Rutte II de geschiedenis in als ‘een van de beste kabinetten die we gehad hebben in Nederland’
Zo is ex-informateur Wouter Bos ervan overtuigd dat Rutte II de geschiedenis ingaat als ‘een van de bestekabinetten die we gehad hebben in Nederland’. Ex-minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem vindt dat er ‘heel veel dingen goed zijn gedaan’ en volgens ex-minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans is het overeind houden van de PvdA van secundair belang. ‘Uiteindelijk is er maar één maatstaf: laat je het land beter achter dan je het hebt aangetroffen.’
Ex-partijleider en hoofdarchitect van Rutte II, Diederik Samsom, zit ook op die lijn. In zijn gesprek met Boom omschrijft hij de PvdA als een onzelfzuchtige arts. Samsom: ‘De patiënt, Nederland, ligt er prima bij, die doet het geweldig. Maar de chirurg is dood, hij heeft zichzelf door de pols gesneden. Als ik dan toch moet kiezen met mijn diepcalvinistische inborst: de operatie moet slagen, de patiënt moet beter worden, dus dan de chirurg maar.’
Dankbaarheid
René Cuperus meent dat Samsom ‘totaal geen gevoel had voor de kwetsbaarheid van de sociaal-democratie’
Blijft de vraag waarom de opgeknapte patiënt geen greintje dankbaarheid toonde. De antwoorden die in het boek worden gegeven, lopen nogal uiteen, maar de negentien geïnterviewde PvdA’ers – van kopstukken tot kritische buitenstaanders – constateren wel dat de ideologische bleekheid (‘waar staan we voor in drie heldere zinnen?’) al eerder is opgetreden. Het bezuinigingskabinet-Rutte II zette een turbo op de neergang.
René Cuperus, ex-medewerker van het wetenschappelijk bureau van PvdA en Volkskrant-columnist, prijst ‘op zich’ de moed van Samsom, maar verwijt de ex-partijleider technocratische ‘ingenieurspolitiek’ en meent dat hij ‘totaal geen gevoel had voor de kwetsbaarheid van de sociaal-democratie’. De loodzware hervormingsagenda van Rutte II bleef overeind; de PvdA kreeg ‘een zenuwinzinking’.
Geen geloof meer
Die laatste diagnose is overigens weer van Samsom, die zijn eigen partij in meerdere varianten hekelt als ‘de grootste tegenstander van wat we aan het doen waren’. ‘Wij als club zijn er vier jaar lang in geslaagd werkelijk elke overwinning, elke stap voorwaarts te beleven én uit te venten als een totale nederlaag.’ En: ‘De club die vlak voor de finish z’n leider van de wagen gooit, geeft één duidelijke boodschap aan de kiezer: wij geloven er niet meer in.’
Ook Frans Timmermans klaagt dat kritische PvdA’ers voordurend deden alsof de partij door de coalitie met de VVD was ‘uitgeleverd aan de baarlijke duivel’. ‘Dan moet je niet verbaasd zijn dat de kiezers bij je weglopen.’
Omgekeerd uiten andere PvdA’ers weer harde kritiek op de losgezongen partijtop. Ex-directeur van het wetenschappelijk bureau Monika Sie Dhian Ho: ‘Samsom, Dijsselbloem en Bos zijn met alle respect carrièrepolitici die niet veel hebben met de partij, met de vereniging die de PvdA is.’
Asscher wil nooit meer zonder een andere linkse partij in ‘een rechts kabinet’ zitten
Oude rekeningen
Zo worden en passant enkele oude rekeningen vereffend in het boek van Boom. Aan Lodewijk Asscher, de nieuwe partijleider die vandaag het eerste exemplaar in ontvangst neemt, de taak om het allemaal goed te maken. Hij toont in het boek zelfkritiek over zijn rol in het kabinet-Rutte II (‘dat het anders had gemoeten is volstrekt evident’) en hij wil nooit meer zonder een andere linkse partij in ‘een rechts kabinet’ zitten.
Een terugkeer naar oude glorie zit er volgens Asscher niet snel in – ‘de tijd van de grote partijen is voorbij’ – maar er blijft volgens hem een rol weggelegd voor de PvdA. ‘Het is mijn taak om de PvdA een nieuwe plek te geven. Wat die plek ook is.’
Ik mag graag zeggen dat dit het kabinet-Bos was. Omdat hij de founding father is van dit regeerakkoord, omdat het regeerakkoord zo’n dwangbuis is geweest voor de bewindslieden, omdat hij zo dicht bij Samsom en Dijsselbloem staat en omdat ook Asscher zich blijft oriënteren op Bos.
Monika Sie Dhian Ho, ex-directeur van het wetenschappelijk bureau, over informateur Bos
Op de ledenraad na de Kamerverkiezingen concludeerden jullie, journalisten, zogenaamd grootmoedig maar gniffelend dat het zo goed was dat de PvdA die bijeenkomst hield. Neeeeee! Het was One Flew Over the Cuckoo’s Nest wat daar gebeurde.
Diederik Samsom over de PvdA-ledenraad na de verkiezingsnederlaag
Zijn hoge denk- en werktempo, zijn drive, maken het voor Samsom heel lastig mensen mee te nemen, om met zijn rug tegen een stoel te gaan zitten en gewoon eens te luisteren naar anderen.
Angelien Eijsink, ex-PvdA-Kamerlid
Het coördinatieoverleg van de vier heren was gericht op alles wegduwen wat vraagtekens zette bij wat er gebeurde.
Agnes Jongerius, PvdA-europarlementariër over het vierkoppige leiderschap van Samsom, Dijsselbloem, Asscher en Spekman.
We hebben afspraken gemaakt die voor linkse kiezers buitengewoon moeilijk te verteren waren. En ook dingen gedaan die we achteraf misschien niet hadden moeten doen.
Lodewijk Asscher over het regeerakkoord van Rutte II.
Terugblikken en ‘hergroeperen’
Zo gaan de ministers van Rutte II de geschiedenis in
Het langstzittende naoorlogse kabinet stevent op het einde af. Rutte II ging stoïcijns de crisis te lijf, maar wist zichzelf niet geliefd te maken. Hoe gaan de ministers de politieke geschiedenis in? (+)
Hoopvol gestemd PvdA met meer linksere accenten
In een woonwinkelcentrum te Nieuwegein was de PvdA in oktober bijeen om zichzelf te ‘hergroeperen’. ‘Politiek gaat niet over statistieken maar over mensen en geluk.’ De partij hoopt dat de ‘linkse lente’ is begonnen.
Deze politieke memoires zijn de moeite waard
Politieke memoires: Nederland heeft er geen rijke traditie in. De oud-premiers Drees en Den Uyl? Géén memoires. Wim Kok bleef stil na acht jaar premierschap, evenals Jan Peter Balkenende. Recordpremier Ruud Lubbers zegt dat hij al zijn herinneringen twintig jaar geleden als eens heeft opgeschreven maar niet overging tot publicatie. Ergens ligt dus nog een goudmijn te wachten. Deze zijn de moeite waard volgens politieke commentator Raoul du Pré.
Neergang PvdA
De ontwikkeling van de Partij van de Arbeid is tekenend voor de politieke ontwikkeling van Nederland na de Tweede Wereldoorlog. Vanuit een historisch perspectief blijkt dat de neergang van de Partij van de Arbeid al begon rondom 1966.
De eerste tien jaar na de Tweede Wereldoorlog was het land sterk gericht op herstel. Het land was inwaarts gericht en er was vooralsnog weinig aanleiding tot globalisering van het bedrijfsleven. Door de geleide loonpolitiek hadden veel Nederlandse gezinnen in de jaren veertig en vijftig weinig geld te besteden.
De nadruk lag op zuinig doen met het gezinsloon. In de jaren zestig veranderde dit beeld. Door het loslaten van loonmatiging stegen de inkomens fors en ging men meer consumeren.
Tussen 1955 en 1965 stegen de consumptieve uitgaven van de Nederlandse huishoudens met 42 procent. Een minder groot deel van de uitgaven werd besteed aan de eerste levensbehoeften, zoals voedsel en huisvesting en steeds meer aan kleding, comfort en inrichting van het huis. In de jaren vijftig ging 43 procent van de Nederlanders niet op vakantie, daarna werd vakantie naar het buitenland vrij algemeen.
Verzorgingsstaat
De economie groeide zo hard dat capaciteitstekort optrad. Begin jaren zestig werden de eerste laaggeschoolde en goedkope ‘gastarbeiders’ uitgenodigd om de economie verder uit te bouwen. Aanvankelijk kwamen ze uit Europese landen als Italie, Portugal, Griekenland en Spanje.
Later uit niet-Europese landen als Marokko en Turkije. Nederland werd steeds meer ‘outward looking’: minder nationalistisch, meer kosmopolitisch, meer globalisering.
Deze trend kreeg logischerwijze ook een politieke vertaling. Indicatief hiervoor is hoe het de PvdA is vergaan. De tweede helft van de jaren zestig was in politiek opzicht een roerige tijd. Nieuwe politieke partijen werden opgericht, in de gevestigde partijen heerste onrust.
D66, opgericht en geleid door Hans van Mierlo, kwam voor het eerst in de Kamer met zeven zetels. Progressieve KVP-ers en ARP-ers richtten een eigen partij op: de Politieke Partij Radikalen (PPR).
Door de verzorgingsstaat konden sociale problemen en dreigende armoede worden opgevangen. Iedereen in Nederland kreeg recht op financiële bijstand in geval van nood. In de jaren zestig van de vorige eeuw raakte de verzorgingsstaat goeddeels gereed. De gedachte was dat het werk vrijwel af was. Het imago van de arbeidersklasse als zielige underdog was verdwenen.
De arbeiders hadden zich verheven, vooral ook in de dienstensector. Er ontstond een bloeiende middenklasse van ondernemers. En met hen had ook het partijkader van de Partij van de Arbeid zich verheven, gestudeerd en mogelijk zelfs een leerstoel aan de universiteit verworven. De PvdA ontwikkelde zich tot een elite, een regentenklasse, maar wilde dit zelf niet weten.
Marxistische filosofie
Eén voorbeeld is algemeen bekend: PvdA-coryfee Arie van der Zwan, wiens vader visboer was. Arie was opgeklommen tot hoogleraar commerciële economie en bedrijfsstatistiek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. De PvdA ontwikkelde een zeker dedain in het partijkader en afkeer van de patatetende en sportkleding dragende voormalige arbeidersklasse, ook wel ‘klootjesvolk’ genoemd.
De lotsverbetering van het proletariaat was voltooid.
Die verbetering vond mede plaats dankzij de economische groei. Het Kapitalismeen de Globaliseringfloreerde vooral in de tweede helft jaren tachtig en jaren negentig. De socialisten gingen op zoek naar een andere achtergestelde doelgroep danwel onderdrukte klasse. PvdA-leden vonden nieuwe onderdrukten in ontwikkelingslanden, landen die volgens hen onderontwikkeld waren gebleven door het kolonialisme. De marxistische filosofie gaf de nodige theoretische onderbouwing aan dergelijk gedachtegoed.
Nieuw Links
De CPN was binnen het Nederlandse politieke bestel een vaste waarde. Zoals PvdA-prominent en oud-communist dr. Paul Scheffer. Onder de naam Nieuw Links smeedde een groepje PvdA’ers binnen de partij een vernieuwingsbeweging die van 1966 tot 1971 opgeld deed. Initiatiefnemers waren de journalist Han Lammers en de econoom Hans van den Doel. In september 1966 werd het manifest10 over Rood(meer en meer en nog veel meer) gepubliceerd. De tekst werd geschreven door Hans van den Doel, Arie van der Hek, Reinier Krooshof, Han Lammers, André van der Louw, Tom Pauka, Rob de Rooi en Arie van der Zwan.
Een belangrijk programmapunt was de ‘onvoorwaardelijke erkenning van de DDR’. Toen dat ideaal in duigen viel kwam de onvoorwaardelijke steun aan Europese integratie daarvoor in de plaats. De nationale grenzen konden volgens Nieuw Links worden opgeheven, Europese grenzen zouden daarvoor in de plaats komen.
Een ander programmapunt was: ‘De PvdA neemt niet deel aan een regering, tenzij vaststaat dat de ontwikkelingshulp twee procent van het nationale inkomen bedraagt.’ Er moest geld naar de arme mensen daar, vooral ook omdat wij medeschuldig zijn aan hun achterstelling vanwege ons koloniale verleden. De hongerende kindertjes in Biafra verschenen dan ook veelvuldig op de beeldbuis.
Globalisering
Globalisering werd stevig omarmd. De PvdA kwam steeds verder af te staan van de eigen achterban en keerde zich hier in feite tegen, ook wel ‘het verraad van de arbeidersklasse’ genoemd. In feite werd in 1966 met Nieuw Links de kiem gelegd voor de afstraffing die de partij in 2017 zou ondergaan.
Nieuw Links sloeg aan: de optiek van de PvdA verschoof van ‘benauwde en kortzichtige’ binnenlandse belangen naar belangen van onze medemens in het buitenland: “Wij hebben het immers hier zo goed en zij zo slecht”, was het motto. Voortaan was de rode kleur van de PvdA gekoppeld aan de ontwikkelingsproblematiek, de onvoorwaardelijke steun aan de armen aldaar en steun voor de Europese integratie.
Ontwikkelingslanden
Opvallend is dat veel prominente (ex)-PvdA’ers zich tegen de nieuwe ideologie keerden. Willem Drees, premier van vier kabinetten, was de eerste. Hij zag tot zijn afgrijzen dat de PvdA een volgens hem volslagen verkeerde richting insloeg. Hij brak met de partij en stierf miskend.
Er volgde een lange rij politici die eveneens miskend werden, zoals de verguisde en ‘door de kogel die van links kwam’ vermoordde Pim Fortuyn en Jan Nagel. PvdA-icoon Joop den Uyl was een uitgesproken nationalist en kon in feite niets met Nieuw Links. Hij werd gedoogd op basis van zijn statuur.
De nieuwe lijn van links was gericht op ontwikkelingslanden en Europa. De signatuur was kosmopolitisch, weg van nationalisme (hetgeen soms zelfs op één lijn werd gesteld met fascisme). Deze internationale oriëntatie viel samen met de (neo)liberale lijn van rechts om ruim baan te verlenen aan multinationals.
Bedrijven als bijvoorbeeld Shell, Unilever, Philips, Akzo, Ahold, DSM, Heineken en diverse grootbanken profiteerden volop hiervan. Het in dit opzicht samenvallen van liberalen en socialisten leidde tot het faciliteren van internationale bedrijfsleven door fiscalisten (belastingontwijking via taxhavens), accountants, advocaten, consultants, wetenschap en de ondersteunende bureaucratie in den brede.
Rechts met de veren van links
Wat ooit elite was en rechts, ging zich met de veren van links tooien. Dit ging, en gaat, met de nodige arrogantie gepaard. De term ‘onderbuikgevoelens’ is een geliefkoosde uitdrukking, dit afgewisseld met ‘racist’ of zelfs ‘fascist’ voor de wat steviger gevallen. De vroeger gangbare politieke termen ‘rechts’ en ‘links’ hadden hun inhoud verloren, in feite waren de termen van plaats gewisseld.
Degenen die achterbleven waren de laagopgeleiden en middenklassers, wier inkomens relatief steeds verder achterbleven. De stagnatie van lagere inkomensgroepen deed zich voor terwijl de reële inkomens van de top 1 procent hoogste inkomens in de wereld met 60 procent zijn gestegen sinds het midden van de jaren ’70.
In die tijd kwam ook de kreet ‘links lullen, rechts vullen’ in zwang, naar aanleiding van de lange rij mensen die zich ‘links’ noemden maar zichzelf ‘rechts’ wisten te verrijken. Voor de extremere inkomens had oud-premier Wim Kok het over “exhibitionistische zelfverrijking”, terwijl deze oud vakbondsman, PvdAer en socialistisch spreker later zelf maar al te graag lid werd van Raad van Commissarisen bij multinationals.
Meedoen in onzekerheid
De kabinetten Kok I (1994-1998) en Kok II (1998-2002), beiden gevormd door PvdA, VVD en D66 werden ‘paars’ genoemd, een bijzonderheid omdat voor het eerst sinds 1918 geen confessionele partijen zitting in een kabinet hadden. De omhelzing van de sociaal democraten met de liberalen was als die van een wurgslang. Dit met welgemeende deelneming van de liberalen.
De globalisering van bedrijven heeft veel meer geholpen hun winsten te verbeteren dan het de lonen deed toenemen. Geen wonder dat Nederlanders niet meer geloven dat de ‘gewone man’ een eerlijk aandeel in de welvaart krijgt.
Dat de reële lonen voor de werkende en middenklasse gedurende vele decennia stagneren wordt ondermeer bevestigd in de inaugurele rede getiteld Meedoen in onzekerheid (juni 2016) van het hoofd van de onderzoekssector Arbeid en Participatie van het Sociaal Cultureel Planbureau, prof. dr. J.C. Vrooman.
De publieke ontevredenheid hing, en hangt, vooral samen met het stagneren van lonen. Een schrale troost voor de PvdA is dat een vergelijkbaar patroon zich voordoet in andere westerse landen, uiteraard ieder met een eigen accent. Zo beschouwde de Franse econoom Thomas Piketty het thema economische ongelijkheid vanuit een historisch en statistisch oogpunt. Hij kreeg internationale bekendheid na de publicatie van Le Capital au XXIe siècle in 2013 .
Populistische revolte
Zolang de levensstandaard verbetert, zoals tot aan 2008, kunnen werknemers leven met een toename van de inkomensongelijkheid. Dit impliceert dat als de stagnatie van de lonen voortduurt de populistische revolte zal aanhouden. De problematiek betreft met name een verdelingsvraagstuk. Trump is gekozen om dat probleem op te lossen: “The forgotten people will be forgotten no longer“.
Interessant in dit verband is de stellingname van ex-communist Paul Scheffer. Hij verwijt Nederlanders in zijn boek De vrijheid van de grens (2016) dat ze ‘nationalistisch, behoudzuchtig, hoogmoedig, populistisch en geborneerd’ zijn. Hij adviseert zijn medeburgers een “waarachtig kosmopolitische levenshouding aan te nemen” en dat we “enthousiast dienen te zijn over open grenzen”.
Gelet op het mondiaal opkomend populisme lijken steeds minder burgers te voelen voor kosmopolitisme. Ze bewegen zich juist in tegenovergestelde richting. Daar waar de nationale staat wordt uitgehold neemt vertrouwen in solidariteit af en neemt de hunkering naar lokale verbondenheid toe. De overheid wil een participatiemaatschappij, maar wordt door de ontwikkelingen ingehaald. De overheid mag blij zijn als zij mág participeren in burgerinitiatieven en burgercoöperaties.
Nationalisme
Steden en lokale politieke partijen worden belangrijker binnen het politieke spectrum. Het is de trend dat mensen nauwer betrokken willen zijn bij wat er gebeurt in hun leefomgeving. De macht, de inspraak en het denken gaat terug naar de basis, als reactie op het afstandelijker geraken van het bestuur. Nederland is een koploper qua internationale oriëntatie, terwijl de burger betrokken en geïnspireerd is, nu meer zijn eigen wereld creërend om heer en meester te zijn over het dagelijkse leven, na een periode van sterke globalisering: kosmopolitisch qua wereldoriëntatie en een sterkere nadruk op nationale en locale belangen bestaan thans naast elkaar.
De stellingname van Scheffer is indicatief hoe ver de PvdA verwijderd is van wat er in de maatschappij leeft. Maar niet alleen dat, men zit contrair aan de richting waarin deze beweegt en de partij schijnt het zich niet te realiseren. Geen wonder dat PvdA’er Rob Oudkerk adviseert de PvdA dan maar op te heffen.
Toekomst van Nederland en Europa
Hoe gaan we de toekomst tegemoet voor Nederland en Europa? Er lijkt helaas weinig reden voor overmatige vrolijkheid. Aan de economie zal het niet liggen. We werken hard en het consumentenvertrouwen is goed.
Met het vertrouwen in de sociaal-culturele ontwikkeling is het veel minder goed gesteld. Globalisering is dé drijvende kracht achter economie en maatschappelijke ontwikkelingen.
Merkwaardigerwijs blijft het onbenoemd tijdens iedere verkiezingscampagne. We hebben gezien dat de ontwikkeling van globalisering een sterke invloed heeft gehad op het financieel-economische profiel van landen. Dat heeft z’n politieke vertaling gekregen, maar veel minder zichtbaar.
We gaan een periode van deglobalisering tegemoet en de verwachting is dat dit wederom diepe sporen zal nalaten. Dat betekent dat we weer richting nationalisme gaan. CDA’er Sybrant Buma wenst het volkslied staande te laten zingen in klaslokalen. Premier en opperzwabberaar Mark Rutte roept op ‘normaal te doen’ en allen die dat niet doen kunnen ‘oppleuren’.
Te voorzien is dat niet alleen muren gebouwd zullen worden tussen de VS en Mexico en muren om huizen in de gegoede buurten in de grote steden van Zuid-Amerika, maar ook in Europa. Dat schrikbeeld moet helaas niet uitgesloten worden. Met alle varianten, erger en minder erg, van dien.
Herman Tjeenk Willink vraagt zich af hoe de PvdA van een gedepolitiseerde bestuurderspartij weer een politieke partij kan worden die zich niet bij het bestaande maatschappelijke bestel neerlegt: > lees verder
Hoe wordt de PvdA van een gedepolitiseerde bestuurderspartij waarvan de vertegenwoordigers hun positie aan het bestaande politieke bestel ontlenen, weer een politieke partij die zich niet bij het bestaande maatschappelijke bestel neerlegt?
Meer dan 40 jaar ben ik lid van de PvdA; nooit stemde ik iets anders, al scheelde dat soms buitengewoon weinig en steeds minder.1 Dat heeft niets te maken met de wijze waarop het laatste kabinet van VVD en PvdA heeft geopereerd. Het kabinet heeft in moeilijke omstandigheden heel behoorlijk en fatsoenlijk bestuurd en stabiliteit gebracht. Mijn onvrede betreft de volstrekt onhelder geworden eigen visie van de PvdA op de maatschappij waarin we leven en de rol van de overheid daarin.
Bij mijn aarzeling spelen verschillende soorten vragen. Wat houdt een eigen visie nog in als in de praktijk de Partij van de Arbeid het verschaffen van werk overlaat aan de markt, die markt uiterst onzeker is en groepen uitsluit? Bevordering van voldoende werkgelegenheid was toch, ingevolge de Grondwet, ‘een voorwerp van zorg der overheid’ (artikel 19-1 Grondwet). Maar wat moet in de toekomst onder arbeid worden verstaan, gelet ook op de fundamentele veranderingen als gevolg van digitalisering en automatisering? Wat betekenen die veranderingen voor dat andere element dat de sociaal-democratie traditioneel dierbaar was: persoonlijke ontplooiing en verheffing?
En wat is het antwoord op de behoefte aan basiszekerheid (meer dan geld) in een wereld waarin de grenzen voor kapitaal en arbeid vervagen? Zou door die grensvervaging geen extra nadruk moeten liggen op de internationale oriëntatie die ook een kenmerk van het socialisme was? Maar waarom is dan de PvdA-visie op Europa zo bleek, juist nu de traditionele ‘trans-Atlantische route’ nauwelijks meer perspectief biedt, de rest van de wereld niet meer op de VS zit te wachten en bondgenoot Groot-Brittannië een eigen koers probeert te varen?
Of weet ook de PvdA niet wat ze met Europa aan moet omdat ze niet weet wat ze met Nederland aan moet? En wat heeft, ten slotte, de partij de afgelopen decennia gedaan aan het onderhoud en de versterking van de democratische rechtsorde en de instituties die die orde schra- gen? Toch is de democratische rechtsorde ook, en misschien wel in de eerste plaats bedoeld voor diegenen die geen financiële of andere machtsmiddelen hebben. Waarom voelen juist zij zich vaak niet meer vertegenwoordigd? Waarom krijgen juist zij vaak moeilijk toegang tot ‘het recht’? Allemaal vragen die de Partij van de Arbeid zich als eerste zou moeten stellen.
Zoals bekend is de grens vaag tussen het ‘zondig ras der reformisten’ (den Uyl) dat met kleine stapjes, zonder revolutie, fundamentele wijzigingen in de bestaande maatschappelijke verhoudingen wil aanbrengen en diegenen die de scherpste kantjes van de bestaande verhoudingen willen afvijlen zonder uit te zijn op een drastische wijziging van het bestel. Maar is de PvdA die vage grens al niet lang gepasseerd?
De structurele neergang van de partij begon immers al in de jaren tachtig, de periode van depolitisering waarin de overheid in financiële problemen verkeerde, politiek vooral meebesturen werd en het bestuur in de ban van het new public management raakte. De neergang – met zo nu en dan een incidentele opleving – zette door toen de sociaal-democratische Derde Weg bleek dood te lopen. Bedoeling van die derde weg was, in de woorden van Anthony Giddens, om ‘(neo-)liberale ideeën te gebruiken om socialistische doelstellingen te bereiken’. Het resultaat was het tegenovergestelde. De PvdA veinsde het ook na 2002 niet te zien en bleek niet bij machte de koers te verleggen.
Maar hoe houdbaar is een maatschappelij- ke bestel als zich volgens het SCP bij 28% van de Nederlandse bevolking problemen opstapelen op het terrein van arbeid, inkomen, opleiding en dergelijke en dat aantal groeiende is? En als het aantal mensen met psychische stoornissen en het aantal jongeren in de problemen stijgt? Zijn dat tijdelijke verschijnselen? Is het individueel onvermogen, eigen schuld? Of heeft Paul Verhaeghe gelijk wanneer hij, in zijn in 2012 verschenen boek Identiteit schrijft: ‘de dwang tot (economisch) succes en (individueel) geluk blijkt een keerzijde te hebben: het leidt tot verlies van zelfbesef, tot desoriëntatie en vertwijfeling’? Ik denk het wel.
De rol van de overheid
De vraag naar de eigen politieke visie van de PvdA is een dubbele: een visie op waar het met de maatschappij heen moet en een visie op de rol van de overheid. Voor het eerste bevat het Van Waarde-project van de WBS de nodige aanzetten. Ik beperk me hier tot het tweede, al was het maar omdat de democratische rechtsstaat zo centraal stond in mijn werk als regeringscommissaris als voorzitter van de Eerste Kamer en als vicepresident van de Raad van State.
Om hun doeleinden te verwezenlijken heb- ben sociaal-democraten altijd veel belang gehecht aan de overheid. In een notitie uit 1978 voor de WBS-werkgroep Partij Politieke Processen staat het zo: ‘In een discussie over ‘het Staatsbeeld van de Sociaal Democratie’ moeten tenminste drie aspecten worden onderscheiden:
de staat als instrument in het streven naar een socialistische samenleving (hetgeen een visie op die samenleving impliceert);
de staat als deel van de bestaande machts- verhoudingen (hetgeen inzicht in de poli- tieke, bestuurlijke en maatschappelijke verhoudingen vereist);
de staat als kader voor democratische machtsuitoefening (hetgeen kennis van de waarden – ruimte en grenzen – van een democratische rechtsorde veronderstelt).’
Het derde aspect is een brug tussen de eerste twee aspecten. Socialisten raakten als sociaal-democraten overtuigd van de smalle marges van de democratische politiek, maar ook van de noodzaak én de mogelijkheid die smalle marges te benutten. Waar de overheid zo be- langrijk is voor het stap voor stap realiseren van de sociaal-democratische doelstellingen, burgers in een zwakke positie ook zo van die overheid afhankelijk zijn, zou het dus voor de hand liggen dat de PvdA:
zorgvuldig omspringt met de democratische rechtsstaat en zijn instituties;
behalve van de kracht ook doordrongen is van de kwetsbaarheid van democratie en rechtsorde;
weet hoe de overheid functioneert en de ‘eigen rationaliteit’ van politiek, bestuur en bureaucratie onderkent;
de structurele problemen doorziet waarmee de overheid worstelt (denk bijvoorbeeld aan de vele bestuurlijke ontsporingen) en waarvan in de praktijk burgers in een zwakke positie en de professionele uitvoerders van het beleid de eerste slachtof- fers zijn;
beseft dat de overheid mede door eigen toedoen van positie is veranderd en dat dit ook direct het burgerschap als publiek ambt raakt.
De belangstelling voor deze vijf punten is binnen de PvdA echter bepaald gering. Maar als de eigen visie vaag is, de betekenis van de democratische rechtsorde wordt ondergewaardeerd, de structurele problemen in het functi- oneren van overheid (en markt) niet worden doorzien en burgers toch vooral als cliënten, klanten of kiezers worden benaderd, kom je als sociaal-democratische partij die fundamentele veranderingen zegt na te streven niet ver. Tegen die achtergrond noem ik in dit verband een paar punten die van belang zijn voor de positiebepaling van de PvdA in de oppositie.
Wat is politiek?
Als politiek wezenlijk iets anders is en in ieder geval méér dan meebesturen, is het zeker voor een oppositiepartij essentieel te definiëren wat de eigen politieke functie inhoudt: het steeds opnieuw bepalen wat het algemeen belang ver- eist. Daarvoor is allereerst nodig een visie op de rol van de overheid. Met bijvoorbeeld een antwoord op de vraag hoe de PvdA invulling wil geven aan de sociale grondrechten. Kennen ook volksvertegenwoordigers nog hun betekenis? De sociale grondrechten bevatten, met de klassieke grondrechten, de kernverantwoordelijkheden van de overheid.
Daarnaast is open parlementair debat nodig, met inhoudelijke argumenten en tegenargumenten, over grote maatschappelijke vraagstukken. Dat legitimeert beslissingen meer en beter dan incidenteel een referendum. Tenslotte is de politieke functie alleen goed uit te oefenen met kennis van de eisen die een democratie stelt, van de grenzen die het recht trekt, van het functioneren van de overheid in de praktijk en van de wijze waarop economische en maatschappelijke krachten op dat functioneren inwerken.
Wanneer in elk parlementair onderzoek naar bestuurlijke ontsporingen de Tweede Kamer zichzelf tegen komt, aan die ontsporing steeds zelf blijkt te hebben bijgedragen, dan is het van belang, zeker als oppositiepartij, opnieuw te definiëren wat de functies van de volksvertegenwoordiging zijn. Het is merkwaardig te constateren dat de Kamer zo nu en dan wel over het eigen functioneren praat (commis- sies Dolman, Deetman, Verbeet), maar nooit een discussie over de eigen functies voert. Wat heeft de PvdA-fractie geleerd van bijvoorbeeld de uitkomsten van het parlementaire onderzoek onderwijsvernieuwingen uit 2008 (commissie-Dijsselbloem)?
Waarom heeft de PvdA nooit gepleit voor een secundaire analyse op de uitkomsten van de verschillende parlementaire enquêtes en onderzoeken? In de gesignaleerde problemen zit immers een gemeenschappelijk patroon.
Bij de functies en het functioneren van het parlement wordt de controle op de uitvoering en de effecten van het beleid voor de burgers stelselmatig verwaarloosd; ondergeschikt gemaakt aan de vorming van nieuw beleid, nieuwe regels, nieuwe controlemechanismen. Maar waar tevoren niet alles te voorzien en te plannen valt, waar de samenleving veelkleurig is en niet in protocollen of modellen te vangen, hangt de geloofwaardigheid van de overheid vooral af van de kwaliteit van de uitvoering.
Vanaf 1985, toen ik regeringscommissaris voor de reorganisatie van de rijksdienst was, tot op de dag van vandaag (zie mijn bijlage bij het eindverslag van de informateur), heb ik ‘Den Haag’ proberen te overtuigen van de noodzaak structureel meer aandacht te besteden aan de uitvoerbaarheid van het beleid, de ruimte voor de professionele uitvoerders en de effecten van het beleid voor individuele burgers. De respons was en is mager, zo niet afwezig , ook nu nog; ook van de zijde van de PvdA-fractie.
Dat is het gevolg van de ontwikkelingen in de politiek-bestuurlijke praktijk sinds de jaren tachtig. De uitvoering van het beleid werd op afstand van de departementen gezet, verzelfstandigd of geprivatiseerd. Op de departementen werd via de kaasschaaf bezuinigd. Door beide ontwikkelingen liep de inhoudelijke- en uitvoeringsdeskundigheid op die departementen dramatisch terug, ook op departementen onder leiding van PvdA-ministers.2 Het aantal managers nam toe. Ministers omringden zich met adviseurs en voorlichters met de taak hen zoveel mogelijk uit de wind te houden.
Alle – vaak ambtelijk geïnitieerde – veranderingen in organisatie en functioneren van de centrale overheid waren vooral intern gericht. Kostenbeheersing en bedrijfsmatig werken waren de voornaamste drijfveren. Vele consultants verleenden daaraan hun hartelijke medewerking, met Hay Consultants voor de marktconforme beloning. De politiek oefende op die reorganisaties nauwelijks controle uit.
De resultaten waren ronduit pover. De mantra in de afgelopen dertig jaar – een periode waarin de PvdA twintig jaar regeringsverantwoordelijkheid droeg – van een kleinere overheid die goedkoper en kwalitatief beter zou zijn, meer ‘klantgericht’ zou werken en ‘maatwerk’ zou leveren, resulteerde per saldo in een aanzienlijke groei van het aantal regels, formulieren en controleurs waarmee professionele uit- voerders te maken krijgen en waarvan juist burgers in de zwakste positie als eerste het slachtoffer worden. Dat wordt – terecht – vooral ook de PvdA zwaar aangerekend.
Tegen deze achtergrond zou de PvdA strijd moeten leveren. Het gaat immers om het door- breken van bestaande machtsverhoudingen binnen de publieke dienst.
Die strijd gaat ten minste over de volgende punten;
Vergroting van de ruimte voor de professionals op de werkvloer. Alleen zo kan daadwerke- lijk maatwerk worden geleverd en is een ketenaanpak van complexe problemen mogelijk. Voor die ruimte moet zowel de regelzucht, ook van semipublieke en private instellingen, worden teruggedrongen als de professionaliteit op de werkvloer worden vergroot. Tot die professionaliteit behoren: vakdeskundigheid, beroepsethiek, gerichtheid op de individuele burger (patiënt, leerling) en publieke verantwoording. De PvdA als oppositiepartij zou ten behoeve van haar inbreng in de Tweede Kamer daadwerkelijke belangstelling moeten hebben voor de kennis en praktijkervaring van de professionals op de werkvloer, moeten nagaan waardoor hun ruimte steeds meer is beperkt en voorstellen moeten doen om de oorzaken van die beperkingen weg te nemen.
Deze vergroting van de ruimte voor professionals vergt drastische inperking van de tussenlaag tussen de professionals op de werkvloer en de minister die voor het beleid uiteindelijk politiek verantwoordelijk is. Een tussenlaag die nog altijd groeit. Daarvoor is allereerst inzicht nodig in de kosten van die tussenlaag. Het is wonderlijk dat niemand deze schijnt te kennen noch ernaar vraagt, ook de PvdA niet. Daardoor blijft verborgen dat de verhouding tussen de werkvloer en de indirecte tussenlaag volstrekt scheef is, evenals de beloningen respectievelijk op de werkvloer en in die tussenlaag.
De inperking van die tussenlaag vergt vergroting van de eigen deskundigheid binnen de publieke dienst, te beginnen op de departementen. Waarom wel de schoonmakers weer in overheidsdienst en niet de vakjurist, de ingenieur, de onderwijsdeskundige en anderen? Een goed functionerende democratische rechtsstaat heeft een bureaucratie die inhoudelijk deskundig is, kritisch en loyaal. Die deskundigheid is teruggelopen. Het zou goed zijn als, bij wijze van voorbeeld, bij enkele departementale directies eens een onderzoekje zou worden gedaan naar de achtergrond (opleiding / ervaring) van medewerkers dertig jaar geleden en nu. Kritische tegenspraak wordt al gauw als partijpolitieke tegenstand gezien. Loyaliteit wordt soms verengd tot: ‘de minister uit de wind’ houden. Ook de PvdA heeft deze sluipende aantasting van de bureaucratie laten gebeuren. Die sloop moet worden gestopt.
Deskundigheid in de publieke dienst houdt ook in: helder zicht op het begrip burgerschap als publiek ambt. Voorwaarde voor het individueel staatsburgerschap is erkenning door de overheid, want ‘geen staat zonder burgers, geen burgers zonder staat’. Die erkenning is onmogelijk als de overheid en dus de politieke partijen burgers vooral als patiënten, klanten of kiezers beschouwt of beschouwen. Zicht op het burgerschap betekent: politieke erkenning van de maatschappelijke pluriformiteit en kansen bieden aan burgerinitiatieven. Het houdt in het besef dat elk protocol, elk model, elk formulier een versimpeling van de pluriforme werkelijkheid betekent. Altijd dreigt het gevaar dat het uitgangspunt dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden, verkeert in zijn spiegelbeeld: gelijke behandeling vereist gelijke gevallen. In de praktijk is de publieke ruimte, de ruimte voor burgerinitiatieven, dan ook niet groter maar kleiner geworden. Bovendien vraagt dit zicht op burgerschap als publiek ambt het verwijderen van belemmeringen die aan die burgerinitiatieven in de weg staan, en het actief steun verlenen aan initiatieven voor de oplossing van gemeenschappelijke problemen, empowerment.
Bescherming door en van de rechter
Ten slotte moet het de PvdA gaan om de verdediging van de rechtsstaat waarvoor niet alleen de rechter maar juist ook wetgever en bestuur verantwoordelijkheid dragen. Een burger-samenleving kan immers alleen tot ontwikkeling komen als de rechtsstaat is gegarandeerd. Burgers moeten worden beschermd tegenover de staat, tegenover de markt en tegenover andere burgers.
Anders geldt het recht van de sterkste. Die bescherming moet uiteindelijk de rechter bieden zeker als politiek en bestuur het laten afweten. Als politici hun eigen functie ondergeschikt maken aan de eisen van het bestuur en in het bestuur de nadruk ligt op financieel beheer en daadkracht, neemt de betekenis van het tegenwicht van de rechter – de onafhankelijke derde macht – toe. Vandaar dat de druk op de rechter groeit.
Door reorganisaties en bestuurlijke maatregelen is de laatste decennia geprobeerd die druk te beperken. Geen van die reorganisaties was echter gebaseerd op een visie op de in- houd van rechterlijke functie noch op de ver- anderde rol van het recht in de samenleving. Toch hebben beide Kamers steeds aan die reorganisaties meegewerkt.
De verbestuurlijking nam toe. De Raad voor de rechtspraak speelde daarin een belangrijke rol. De door de Raad geïnitieerde – en door de Kamers goed- gekeurde – schaalvergroting droeg aan die verbestuurlijking belangrijk bij. De toegang tot de rechter werd daardoor beperkt. Eenvoud en nabijheid zijn – vaak meer nog dan financiële draagkracht – essentiële voorwaar- den voor toegang tot de rechter.
Is het niet vreemd dat, met de nodige moeite en veel energie, hier en daar met ‘vrederechters’ wordt geëxperimenteerd en dat in het regeerakkoord ‘buurtrechters’ worden aangekondigd, terwijl Nederland, nog in een nabij verleden, beschikte over een goed werkend en fijnmazig systeem van kantonrechters?
Het zou de PvdA-fractie daarom sieren als zij zich weer wat meer zou verdiepen in de betekenis van het recht en de eigen functie van de rechter. Misschien zou dan ook duidelijk worden dat door het gebrek aan juridische en constitutionele kennis bij politici, bestuurders, ambtenaren en journalisten en door het nog steeds ontbreken van een Constitutioneel Hof – in tegenstelling tot de meeste landen in continentaal Europa – niet alleen de democratie maar ook de Nederlandse rechtsstaat kwetsbaarder is dan nodig.
Dit is een bewerking van een inleiding voor de Tweede Kamerfractie van de PvdA, eind augustus 2017.
Illustratief in dit verband is de verklaring die Dijksma onlangs na haar aftreden als staatssecretaris gaf, dat gebrek aan deskundigheid op haar vroegere ministerie voor fouten zorgde in het Lelystad Airport-dossier.
De steun van de middenklasse is voor de PvdA noodzakelijk om weer een betekenisvolle factor te worden in het parlement, meent Wimar Bolhuis.
‘De afgelopen decennia was de middenklasse altijd prominent aanwezig in de electorale achterban. Dat was zeer belangrijk omdat het aantal traditionele arbeidersbanen steeds verder afnam. In maart 2017 bleek dat de steun voor de PvdA echter onder alle bevolkingsgroepen afgebrokkeld was behalve onder ouderen.
Erkenning dat de electorale steun van de middenklasse essentieel is om in het politieke landschap weer een verschil te kunnen maken, is de enige kansrijke basis voor politieke wederopbouw van de PvdA.’ > Lees verder
Elsevier 31.12.2017 Voor de PvdA gaat het jaar 2017 de boeken in als annus horribilis. Op een verrassende verkiezingsoverwinning in Leeuwarden na, viel er weinig te vieren. Zelfs na de Kerstdagen blijft de partij intern verscheurd, en hangt de toekomst van het negende Kamerlid William Moorlag aan een zijden draadje. Maar het belangrijkste was natuurlijk de nederlaag op 15 maart. Daarover schreef NOS-verslaggever Wilco Boom een boek met interviews.
Op 15 maart leed de PvdA het grootste zetelverlies in de naoorlogse parlementaire geschiedenis. Ideale gelegenheid om prominente sociaal-democraten aan een grondig zelfonderzoek te onderwerpen. Gewezen ministers, backbenchers en partij-ideologen blikken terug op de zeperd, die binnen de gelederen van de sociaal-democraten kennelijk ‘Zwarte Woensdag’ wordt genoemd.
Waaraan die nederlaag te wijten is? Met die vraag gaat Boom langs een groot aantal prominenten, die stuk voor stuk een rol speelden bij de PvdA in de afgelopen jaren. Verklaringen voor het verlies zijn er te over, blijkt uit de rondgang: De Derde Weg, de opkomst van het populisme, verregaande bezuinigingen passeren de revue. Opvallend veel vingers wijzen in de richting van Wouter Bos, als architect van Rutte-II. Volgens Adri Duivesteijn, voormalig Eerste Kamerlid, een ‘strategische fout’ bij de formatie. Samsom had juist iemand moeten meenemen die linkser was, ‘als contragewicht’.
Ook gewezen partijvoorzitter Hans Spekman oogst weinig lof met zijn ongemakkelijke lijsttrekkersverkiezingen. Oud-partijvoorzitter Ruud Koole, ooit architect van de leiderschapsverkiezingen van de PvdA zegt tegen Boom: ‘Het verwijt dat ik Samsom en Spekman maak, is dat zij de ledenraadpleging te veel hebben gezien als instrument om de partij weer een gezicht te geven bij de kiezers en om de positie van Samsom te versterken, in plaats van invloed aan de leden te geven.’ Dat Spekman niet direct na de desastreuze nederlaag is opgestapt vindt Koole ‘heel onverstandig’.
Het boek geeft een heldere inzage in de interne politieke strijd binnen de PvdA. Met een veelheid aan analyses wordt nog eens teruggeblikt op de afgelopen kabinetsperiode. Dat levert boeiende en openhartige interviews op. Toch blijft door de grote hoeveelheid Haagse politici de internationale trend een beetje onderbelicht, terwijl die nu juist interessant is voor een langere prognose. Daar staat dan wel weer een mooi interview met René Cuperus tegenover met het memorabele citaat: ‘Heb jij weleens een bankier zien demonstreren op het Malieveld?’
Door vast te houden aan dezelfde vraagstructuur, worden de interviews in een wat beknellend korsetje geperst. En Felix Rottenberg ontbrak, terwijl juist hij de afgelopen jaren een van de vaste criticasters was!
Berend Sommer (1990) is online redacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Zijn debuut Duchamp verscheen in juni 2017 bij Uitgeverij Prometheus.
Herman Tjeenk Willink vraagt zich af hoe de PvdA van een gedepolitiseerde bestuurderspartij weer een politieke partij kan worden die zich niet bij het bestaande maatschappelijke bestel neerlegt: > lees verder
Hoe wordt de PvdA van een gedepolitiseerde bestuurderspartij waarvan de vertegenwoordigers hun positie aan het bestaande politieke bestel ontlenen, weer een politieke partij die zich niet bij het bestaande maatschappelijke bestel neerlegt?
Meer dan 40 jaar ben ik lid van de PvdA; nooit stemde ik iets anders, al scheelde dat soms buitengewoon weinig en steeds minder.1 Dat heeft niets te maken met de wijze waarop het laatste kabinet van VVD en PvdA heeft geopereerd. Het kabinet heeft in moeilijke omstandigheden heel behoorlijk en fatsoenlijk bestuurd en stabiliteit gebracht. Mijn onvrede betreft de volstrekt onhelder geworden eigen visie van de PvdA op de maatschappij waarin we leven en de rol van de overheid daarin.
Bij mijn aarzeling spelen verschillende soorten vragen. Wat houdt een eigen visie nog in als in de praktijk de Partij van de Arbeid het verschaffen van werk overlaat aan de markt, die markt uiterst onzeker is en groepen uitsluit? Bevordering van voldoende werkgelegenheid was toch, ingevolge de Grondwet, ‘een voorwerp van zorg der overheid’ (artikel 19-1 Grondwet). Maar wat moet in de toekomst onder arbeid worden verstaan, gelet ook op de fundamentele veranderingen als gevolg van digitalisering en automatisering? Wat betekenen die veranderingen voor dat andere element dat de sociaal-democratie traditioneel dierbaar was: persoonlijke ontplooiing en verheffing?
En wat is het antwoord op de behoefte aan basiszekerheid (meer dan geld) in een wereld waarin de grenzen voor kapitaal en arbeid vervagen? Zou door die grensvervaging geen extra nadruk moeten liggen op de internationale oriëntatie die ook een kenmerk van het socialisme was? Maar waarom is dan de PvdA-visie op Europa zo bleek, juist nu de traditionele ‘trans-Atlantische route’ nauwelijks meer perspectief biedt, de rest van de wereld niet meer op de VS zit te wachten en bondgenoot Groot-Brittannië een eigen koers probeert te varen?
Of weet ook de PvdA niet wat ze met Europa aan moet omdat ze niet weet wat ze met Nederland aan moet? En wat heeft, ten slotte, de partij de afgelopen decennia gedaan aan het onderhoud en de versterking van de democratische rechtsorde en de instituties die die orde schra- gen? Toch is de democratische rechtsorde ook, en misschien wel in de eerste plaats bedoeld voor diegenen die geen financiële of andere machtsmiddelen hebben. Waarom voelen juist zij zich vaak niet meer vertegenwoordigd? Waarom krijgen juist zij vaak moeilijk toegang tot ‘het recht’? Allemaal vragen die de Partij van de Arbeid zich als eerste zou moeten stellen.
Zoals bekend is de grens vaag tussen het ‘zondig ras der reformisten’ (den Uyl) dat met kleine stapjes, zonder revolutie, fundamentele wijzigingen in de bestaande maatschappelijke verhoudingen wil aanbrengen en diegenen die de scherpste kantjes van de bestaande verhoudingen willen afvijlen zonder uit te zijn op een drastische wijziging van het bestel. Maar is de PvdA die vage grens al niet lang gepasseerd?
De structurele neergang van de partij begon immers al in de jaren tachtig, de periode van depolitisering waarin de overheid in financiële problemen verkeerde, politiek vooral meebesturen werd en het bestuur in de ban van het new public management raakte. De neergang – met zo nu en dan een incidentele opleving – zette door toen de sociaal-democratische Derde Weg bleek dood te lopen. Bedoeling van die derde weg was, in de woorden van Anthony Giddens, om ‘(neo-)liberale ideeën te gebruiken om socialistische doelstellingen te bereiken’. Het resultaat was het tegenovergestelde. De PvdA veinsde het ook na 2002 niet te zien en bleek niet bij machte de koers te verleggen.
Maar hoe houdbaar is een maatschappelij- ke bestel als zich volgens het SCP bij 28% van de Nederlandse bevolking problemen opstapelen op het terrein van arbeid, inkomen, opleiding en dergelijke en dat aantal groeiende is? En als het aantal mensen met psychische stoornissen en het aantal jongeren in de problemen stijgt? Zijn dat tijdelijke verschijnselen? Is het individueel onvermogen, eigen schuld? Of heeft Paul Verhaeghe gelijk wanneer hij, in zijn in 2012 verschenen boek Identiteit schrijft: ‘de dwang tot (economisch) succes en (individueel) geluk blijkt een keerzijde te hebben: het leidt tot verlies van zelfbesef, tot desoriëntatie en vertwijfeling’? Ik denk het wel.
De rol van de overheid
De vraag naar de eigen politieke visie van de PvdA is een dubbele: een visie op waar het met de maatschappij heen moet en een visie op de rol van de overheid. Voor het eerste bevat het Van Waarde-project van de WBS de nodige aanzetten. Ik beperk me hier tot het tweede, al was het maar omdat de democratische rechtsstaat zo centraal stond in mijn werk als regeringscommissaris als voorzitter van de Eerste Kamer en als vicepresident van de Raad van State.
Om hun doeleinden te verwezenlijken heb- ben sociaal-democraten altijd veel belang gehecht aan de overheid. In een notitie uit 1978 voor de WBS-werkgroep Partij Politieke Processen staat het zo: ‘In een discussie over ‘het Staatsbeeld van de Sociaal Democratie’ moeten tenminste drie aspecten worden onderscheiden:
de staat als instrument in het streven naar een socialistische samenleving (hetgeen een visie op die samenleving impliceert);
de staat als deel van de bestaande machts- verhoudingen (hetgeen inzicht in de poli- tieke, bestuurlijke en maatschappelijke verhoudingen vereist);
de staat als kader voor democratische machtsuitoefening (hetgeen kennis van de waarden – ruimte en grenzen – van een democratische rechtsorde veronderstelt).’
Het derde aspect is een brug tussen de eerste twee aspecten. Socialisten raakten als sociaal-democraten overtuigd van de smalle marges van de democratische politiek, maar ook van de noodzaak én de mogelijkheid die smalle marges te benutten. Waar de overheid zo be- langrijk is voor het stap voor stap realiseren van de sociaal-democratische doelstellingen, burgers in een zwakke positie ook zo van die overheid afhankelijk zijn, zou het dus voor de hand liggen dat de PvdA:
zorgvuldig omspringt met de democratische rechtsstaat en zijn instituties;
behalve van de kracht ook doordrongen is van de kwetsbaarheid van democratie en rechtsorde;
weet hoe de overheid functioneert en de ‘eigen rationaliteit’ van politiek, bestuur en bureaucratie onderkent;
de structurele problemen doorziet waarmee de overheid worstelt (denk bijvoorbeeld aan de vele bestuurlijke ontsporingen) en waarvan in de praktijk burgers in een zwakke positie en de professionele uitvoerders van het beleid de eerste slachtof- fers zijn;
beseft dat de overheid mede door eigen toedoen van positie is veranderd en dat dit ook direct het burgerschap als publiek ambt raakt.
De belangstelling voor deze vijf punten is binnen de PvdA echter bepaald gering. Maar als de eigen visie vaag is, de betekenis van de democratische rechtsorde wordt ondergewaardeerd, de structurele problemen in het functi- oneren van overheid (en markt) niet worden doorzien en burgers toch vooral als cliënten, klanten of kiezers worden benaderd, kom je als sociaal-democratische partij die fundamentele veranderingen zegt na te streven niet ver. Tegen die achtergrond noem ik in dit verband een paar punten die van belang zijn voor de positiebepaling van de PvdA in de oppositie.
Wat is politiek?
Als politiek wezenlijk iets anders is en in ieder geval méér dan meebesturen, is het zeker voor een oppositiepartij essentieel te definiëren wat de eigen politieke functie inhoudt: het steeds opnieuw bepalen wat het algemeen belang ver- eist. Daarvoor is allereerst nodig een visie op de rol van de overheid. Met bijvoorbeeld een antwoord op de vraag hoe de PvdA invulling wil geven aan de sociale grondrechten. Kennen ook volksvertegenwoordigers nog hun betekenis? De sociale grondrechten bevatten, met de klassieke grondrechten, de kernverantwoordelijkheden van de overheid.
Daarnaast is open parlementair debat nodig, met inhoudelijke argumenten en tegenargumenten, over grote maatschappelijke vraagstukken. Dat legitimeert beslissingen meer en beter dan incidenteel een referendum. Tenslotte is de politieke functie alleen goed uit te oefenen met kennis van de eisen die een democratie stelt, van de grenzen die het recht trekt, van het functioneren van de overheid in de praktijk en van de wijze waarop economische en maatschappelijke krachten op dat functioneren inwerken.
Wanneer in elk parlementair onderzoek naar bestuurlijke ontsporingen de Tweede Kamer zichzelf tegen komt, aan die ontsporing steeds zelf blijkt te hebben bijgedragen, dan is het van belang, zeker als oppositiepartij, opnieuw te definiëren wat de functies van de volksvertegenwoordiging zijn. Het is merkwaardig te constateren dat de Kamer zo nu en dan wel over het eigen functioneren praat (commis- sies Dolman, Deetman, Verbeet), maar nooit een discussie over de eigen functies voert. Wat heeft de PvdA-fractie geleerd van bijvoorbeeld de uitkomsten van het parlementaire onderzoek onderwijsvernieuwingen uit 2008 (commissie-Dijsselbloem)?
Waarom heeft de PvdA nooit gepleit voor een secundaire analyse op de uitkomsten van de verschillende parlementaire enquêtes en onderzoeken? In de gesignaleerde problemen zit immers een gemeenschappelijk patroon.
Bij de functies en het functioneren van het parlement wordt de controle op de uitvoering en de effecten van het beleid voor de burgers stelselmatig verwaarloosd; ondergeschikt gemaakt aan de vorming van nieuw beleid, nieuwe regels, nieuwe controlemechanismen. Maar waar tevoren niet alles te voorzien en te plannen valt, waar de samenleving veelkleurig is en niet in protocollen of modellen te vangen, hangt de geloofwaardigheid van de overheid vooral af van de kwaliteit van de uitvoering.
Vanaf 1985, toen ik regeringscommissaris voor de reorganisatie van de rijksdienst was, tot op de dag van vandaag (zie mijn bijlage bij het eindverslag van de informateur), heb ik ‘Den Haag’ proberen te overtuigen van de noodzaak structureel meer aandacht te besteden aan de uitvoerbaarheid van het beleid, de ruimte voor de professionele uitvoerders en de effecten van het beleid voor individuele burgers. De respons was en is mager, zo niet afwezig , ook nu nog; ook van de zijde van de PvdA-fractie.
Dat is het gevolg van de ontwikkelingen in de politiek-bestuurlijke praktijk sinds de jaren tachtig. De uitvoering van het beleid werd op afstand van de departementen gezet, verzelfstandigd of geprivatiseerd. Op de departementen werd via de kaasschaaf bezuinigd. Door beide ontwikkelingen liep de inhoudelijke- en uitvoeringsdeskundigheid op die departementen dramatisch terug, ook op departementen onder leiding van PvdA-ministers.2 Het aantal managers nam toe. Ministers omringden zich met adviseurs en voorlichters met de taak hen zoveel mogelijk uit de wind te houden.
Alle – vaak ambtelijk geïnitieerde – veranderingen in organisatie en functioneren van de centrale overheid waren vooral intern gericht. Kostenbeheersing en bedrijfsmatig werken waren de voornaamste drijfveren. Vele consultants verleenden daaraan hun hartelijke medewerking, met Hay Consultants voor de marktconforme beloning. De politiek oefende op die reorganisaties nauwelijks controle uit.
De resultaten waren ronduit pover. De mantra in de afgelopen dertig jaar – een periode waarin de PvdA twintig jaar regeringsverantwoordelijkheid droeg – van een kleinere overheid die goedkoper en kwalitatief beter zou zijn, meer ‘klantgericht’ zou werken en ‘maatwerk’ zou leveren, resulteerde per saldo in een aanzienlijke groei van het aantal regels, formulieren en controleurs waarmee professionele uit- voerders te maken krijgen en waarvan juist burgers in de zwakste positie als eerste het slachtoffer worden. Dat wordt – terecht – vooral ook de PvdA zwaar aangerekend.
Tegen deze achtergrond zou de PvdA strijd moeten leveren. Het gaat immers om het door- breken van bestaande machtsverhoudingen binnen de publieke dienst.
Die strijd gaat ten minste over de volgende punten;
Vergroting van de ruimte voor de professionals op de werkvloer. Alleen zo kan daadwerke- lijk maatwerk worden geleverd en is een ketenaanpak van complexe problemen mogelijk. Voor die ruimte moet zowel de regelzucht, ook van semipublieke en private instellingen, worden teruggedrongen als de professionaliteit op de werkvloer worden vergroot. Tot die professionaliteit behoren: vakdeskundigheid, beroepsethiek, gerichtheid op de individuele burger (patiënt, leerling) en publieke verantwoording. De PvdA als oppositiepartij zou ten behoeve van haar inbreng in de Tweede Kamer daadwerkelijke belangstelling moeten hebben voor de kennis en praktijkervaring van de professionals op de werkvloer, moeten nagaan waardoor hun ruimte steeds meer is beperkt en voorstellen moeten doen om de oorzaken van die beperkingen weg te nemen.
Deze vergroting van de ruimte voor professionals vergt drastische inperking van de tussenlaag tussen de professionals op de werkvloer en de minister die voor het beleid uiteindelijk politiek verantwoordelijk is. Een tussenlaag die nog altijd groeit. Daarvoor is allereerst inzicht nodig in de kosten van die tussenlaag. Het is wonderlijk dat niemand deze schijnt te kennen noch ernaar vraagt, ook de PvdA niet. Daardoor blijft verborgen dat de verhouding tussen de werkvloer en de indirecte tussenlaag volstrekt scheef is, evenals de beloningen respectievelijk op de werkvloer en in die tussenlaag.
De inperking van die tussenlaag vergt vergroting van de eigen deskundigheid binnen de publieke dienst, te beginnen op de departementen. Waarom wel de schoonmakers weer in overheidsdienst en niet de vakjurist, de ingenieur, de onderwijsdeskundige en anderen? Een goed functionerende democratische rechtsstaat heeft een bureaucratie die inhoudelijk deskundig is, kritisch en loyaal. Die deskundigheid is teruggelopen. Het zou goed zijn als, bij wijze van voorbeeld, bij enkele departementale directies eens een onderzoekje zou worden gedaan naar de achtergrond (opleiding / ervaring) van medewerkers dertig jaar geleden en nu. Kritische tegenspraak wordt al gauw als partijpolitieke tegenstand gezien. Loyaliteit wordt soms verengd tot: ‘de minister uit de wind’ houden. Ook de PvdA heeft deze sluipende aantasting van de bureaucratie laten gebeuren. Die sloop moet worden gestopt.
Deskundigheid in de publieke dienst houdt ook in: helder zicht op het begrip burgerschap als publiek ambt. Voorwaarde voor het individueel staatsburgerschap is erkenning door de overheid, want ‘geen staat zonder burgers, geen burgers zonder staat’. Die erkenning is onmogelijk als de overheid en dus de politieke partijen burgers vooral als patiënten, klanten of kiezers beschouwt of beschouwen. Zicht op het burgerschap betekent: politieke erkenning van de maatschappelijke pluriformiteit en kansen bieden aan burgerinitiatieven. Het houdt in het besef dat elk protocol, elk model, elk formulier een versimpeling van de pluriforme werkelijkheid betekent. Altijd dreigt het gevaar dat het uitgangspunt dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden, verkeert in zijn spiegelbeeld: gelijke behandeling vereist gelijke gevallen. In de praktijk is de publieke ruimte, de ruimte voor burgerinitiatieven, dan ook niet groter maar kleiner geworden. Bovendien vraagt dit zicht op burgerschap als publiek ambt het verwijderen van belemmeringen die aan die burgerinitiatieven in de weg staan, en het actief steun verlenen aan initiatieven voor de oplossing van gemeenschappelijke problemen, empowerment.
Bescherming door en van de rechter
Ten slotte moet het de PvdA gaan om de verdediging van de rechtsstaat waarvoor niet alleen de rechter maar juist ook wetgever en bestuur verantwoordelijkheid dragen. Een burger-samenleving kan immers alleen tot ontwikkeling komen als de rechtsstaat is gegarandeerd. Burgers moeten worden beschermd tegenover de staat, tegenover de markt en tegenover andere burgers.
Anders geldt het recht van de sterkste. Die bescherming moet uiteindelijk de rechter bieden zeker als politiek en bestuur het laten afweten. Als politici hun eigen functie ondergeschikt maken aan de eisen van het bestuur en in het bestuur de nadruk ligt op financieel beheer en daadkracht, neemt de betekenis van het tegenwicht van de rechter – de onafhankelijke derde macht – toe. Vandaar dat de druk op de rechter groeit.
Door reorganisaties en bestuurlijke maatregelen is de laatste decennia geprobeerd die druk te beperken. Geen van die reorganisaties was echter gebaseerd op een visie op de in- houd van rechterlijke functie noch op de ver- anderde rol van het recht in de samenleving. Toch hebben beide Kamers steeds aan die reorganisaties meegewerkt.
De verbestuurlijking nam toe. De Raad voor de rechtspraak speelde daarin een belangrijke rol. De door de Raad geïnitieerde – en door de Kamers goed- gekeurde – schaalvergroting droeg aan die verbestuurlijking belangrijk bij. De toegang tot de rechter werd daardoor beperkt. Eenvoud en nabijheid zijn – vaak meer nog dan financiële draagkracht – essentiële voorwaar- den voor toegang tot de rechter.
Is het niet vreemd dat, met de nodige moeite en veel energie, hier en daar met ‘vrederechters’ wordt geëxperimenteerd en dat in het regeerakkoord ‘buurtrechters’ worden aangekondigd, terwijl Nederland, nog in een nabij verleden, beschikte over een goed werkend en fijnmazig systeem van kantonrechters?
Het zou de PvdA-fractie daarom sieren als zij zich weer wat meer zou verdiepen in de betekenis van het recht en de eigen functie van de rechter. Misschien zou dan ook duidelijk worden dat door het gebrek aan juridische en constitutionele kennis bij politici, bestuurders, ambtenaren en journalisten en door het nog steeds ontbreken van een Constitutioneel Hof – in tegenstelling tot de meeste landen in continentaal Europa – niet alleen de democratie maar ook de Nederlandse rechtsstaat kwetsbaarder is dan nodig.
Dit is een bewerking van een inleiding voor de Tweede Kamerfractie van de PvdA, eind augustus 2017.
Illustratief in dit verband is de verklaring die Dijksma onlangs na haar aftreden als staatssecretaris gaf, dat gebrek aan deskundigheid op haar vroegere ministerie voor fouten zorgde in het Lelystad Airport-dossier.
De steun van de middenklasse is voor de PvdA noodzakelijk om weer een betekenisvolle factor te worden in het parlement, meent Wimar Bolhuis.
‘De afgelopen decennia was de middenklasse altijd prominent aanwezig in de electorale achterban. Dat was zeer belangrijk omdat het aantal traditionele arbeidersbanen steeds verder afnam. In maart 2017 bleek dat de steun voor de PvdA echter onder alle bevolkingsgroepen afgebrokkeld was behalve onder ouderen.
Erkenning dat de electorale steun van de middenklasse essentieel is om in het politieke landschap weer een verschil te kunnen maken, is de enige kansrijke basis voor politieke wederopbouw van de PvdA.’ > Lees verder
VK 20.12.2017 ‘Hoe wordt de PvdA van een gedepolitiseerde bestuurderspartij (…) weer een politieke partij die zich niet bij het bestaande maatschappelijke bestel neerlegt?’ Het is niet een oprisping van een nieuwe beweging in de PvdA, geen Nieuw Nieuw Links die deze vraag opwerpt. Het is Herman Tjeenk Willink, zowat de meest bestuurlijke van alle PvdA-zwaargewichten.
Op de site van de Wiardi Beckman Stichting haalt Tjeenk Willink ongebruikelijk fel uit naar de partij waarvan hij al meer dan 40 jaar vooraanstaand lid is. Hij was voorzitter van de Eerste Kamer, vice-voorzitter van de Raad van State, oftewel ‘onderkoning van Nederland’, hij was regeringscommissaris voor de reorganisatie van de rijksdiensten, en hij trad driemaal op als informateur bij kabinetsformaties, de laatste keer in de aanloop naar het huidige kabinet Rutte III. Hij was een vertrouweling van Beatrix toen zij koningin was, maar hij bleef altijd zijn partij trouw.
Hij wijst zijn partij op de tradities van ‘persoonlijke ontplooiing en verheffing’: wat is daarvan overgebleven?
Dat, schrijft hij nu, is helemaal niet meer vanzelfsprekend. En dat komt doordat de visie van de PvdA op de maatschappij en op de rol van de overheid daarin ‘volstrekt onhelder’ is geworden. In zijn betoog onder de titel ‘Makkers, ten laatsten male?’, een citaat uit het in de PvdA al bijna vergeten socialistenlied
De Internationale, vraagt hij zich af wat aan te vangen met een PvdA die ‘het verschaffen van werk overlaat aan de markt’. Hij wijst zijn partij op de tradities van ‘persoonlijke ontplooiing en verheffing’: wat is daarvan overgebleven? En waarom is de visie van de PvdA op Europa zo bleek, net nu die zo hard nodig is?
Tjeenk verwijt zijn partij al sinds de jaren tachtig te zijn gedepolitiseerd. De partij ‘gebruikte neoliberale ideeën om socialistische doelen te bereiken’, een omschrijving van de zogenaamde Derde Weg die hij ontleent aan Tony Blairs adviseur Anthony Giddens.
De partij heeft de afgelopen 30 jaar, waarvan 20 jaar in de regering, bezuinigd en overheidsdiensten gerationaliseerd, bedrijfsmatig werken bevorderd en dus ook het aantal managers en adviseurs. De overheid moest vooral ‘klantgericht’ worden, en ‘maatwerk’ leveren. Hetgeen resulteerde in een vloed van regels ‘waarvan juist de burgers in de zwakste positie als eerste het slachtoffer worden’.
Tjeenk Willink vindt dat overheidsdiensten de deskundigen niet meer moeten inhuren maar in dienst nemen. ‘Een goed functionerende democratische rechtsstaat heeft een bureaucratie die inhoudelijk deskundig is, kritisch en loyaal.’ En als rechtgeaard jurist pleit hij voor een versterking van de rechterlijke macht, volgens hem essentieel om te voorkomen dat ‘het recht van de sterkste’ zal prevaleren. Daarom, schrijft hij, moet er een Constitutioneel Hof komen, zoals in bijna alle Europese landen.
Partijleider Asscher: terugkeer naar oude glorie zit er niet snel in
VK 07.12.2017 In een nieuwe interviewbundel kijken negentien PvdA’ers terug op de epische verkiezingsnederlaag van hun partij. Wrok en zelfkritiek strijden om voorrang. ‘Elke stap voorwaarts is uitgevent als een totale nederlaag.’
Van 38 zetels terugvallen naar 9 zetels: het hoeft een politicus niet noodzakelijkerwijs nederig te stemmen. In de vandaag verschijnende interviewbundel De neergang van de PvdA van NOS-journalist Wilco Boom krijgt de moeder aller politieke nederlagen soms heroïsche trekjes. De PvdA heeft zich in de ogen van enkele hoofdrolspelers onverschrokken opgeofferd voor het landsbelang. Dan maar de lucht in, anno 2017.
Volgens Wouter Bos gaat Rutte II de geschiedenis in als ‘een van de beste kabinetten die we gehad hebben in Nederland’
Zo is ex-informateur Wouter Bos ervan overtuigd dat Rutte II de geschiedenis ingaat als ‘een van de beste kabinetten die we gehad hebben in Nederland’. Ex-minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem vindt dat er ‘heel veel dingen goed zijn gedaan’ en volgens ex-minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans is het overeind houden van de PvdA van secundair belang. ‘Uiteindelijk is er maar één maatstaf: laat je het land beter achter dan je het hebt aangetroffen.’
Ex-partijleider en hoofdarchitect van Rutte II, Diederik Samsom, zit ook op die lijn. In zijn gesprek met Boom omschrijft hij de PvdA als een onzelfzuchtige arts. Samsom: ‘De patiënt, Nederland, ligt er prima bij, die doet het geweldig. Maar de chirurg is dood, hij heeft zichzelf door de pols gesneden. Als ik dan toch moet kiezen met mijn diepcalvinistische inborst: de operatie moet slagen, de patiënt moet beter worden, dus dan de chirurg maar.’
Dankbaarheid
René Cuperus meent dat Samsom ‘totaal geen gevoel had voor de kwetsbaarheid van de sociaal-democratie’
Blijft de vraag waarom de opgeknapte patiënt geen greintje dankbaarheid toonde. De antwoorden die in het boek worden gegeven, lopen nogal uiteen, maar de negentien geïnterviewde PvdA’ers – van kopstukken tot kritische buitenstaanders – constateren wel dat de ideologische bleekheid (‘waar staan we voor in drie heldere zinnen?’) al eerder is opgetreden. Het bezuinigingskabinet-Rutte II zette een turbo op de neergang.
René Cuperus, ex-medewerker van het wetenschappelijk bureau van PvdA en Volkskrant-columnist, prijst ‘op zich’ de moed van Samsom, maar verwijt de ex-partijleider technocratische ‘ingenieurspolitiek’ en meent dat hij ‘totaal geen gevoel had voor de kwetsbaarheid van de sociaal-democratie’. De loodzware hervormingsagenda van Rutte II bleef overeind; de PvdA kreeg ‘een zenuwinzinking’.
Geen geloof meer
Die laatste diagnose is overigens weer van Samsom, die zijn eigen partij in meerdere varianten hekelt als ‘de grootste tegenstander van wat we aan het doen waren’. ‘Wij als club zijn er vier jaar lang in geslaagd werkelijk elke overwinning, elke stap voorwaarts te beleven én uit te venten als een totale nederlaag.’ En: ‘De club die vlak voor de finish z’n leider van de wagen gooit, geeft één duidelijke boodschap aan de kiezer: wij geloven er niet meer in.’
Ook Frans Timmermans klaagt dat kritische PvdA’ers voordurend deden alsof de partij door de coalitie met de VVD was ‘uitgeleverd aan de baarlijke duivel’. ‘Dan moet je niet verbaasd zijn dat de kiezers bij je weglopen.’
Omgekeerd uiten andere PvdA’ers weer harde kritiek op de losgezongen partijtop. Ex-directeur van het wetenschappelijk bureau Monika Sie Dhian Ho: ‘Samsom, Dijsselbloem en Bos zijn met alle respect carrièrepolitici die niet veel hebben met de partij, met de vereniging die de PvdA is.’
Asscher wil nooit meer zonder een andere linkse partij in ‘een rechts kabinet’ zitten
Oude rekeningen
Zo worden en passant enkele oude rekeningen vereffend in het boek van Boom. Aan Lodewijk Asscher, de nieuwe partijleider die vandaag het eerste exemplaar in ontvangst neemt, de taak om het allemaal goed te maken. Hij toont in het boek zelfkritiek over zijn rol in het kabinet-Rutte II (‘dat het anders had gemoeten is volstrekt evident’) en hij wil nooit meer zonder een andere linkse partij in ‘een rechts kabinet’ zitten.
Een terugkeer naar oude glorie zit er volgens Asscher niet snel in – ‘de tijd van de grote partijen is voorbij’ – maar er blijft volgens hem een rol weggelegd voor de PvdA. ‘Het is mijn taak om de PvdA een nieuwe plek te geven. Wat die plek ook is.’
Ik mag graag zeggen dat dit het kabinet-Bos was. Omdat hij de founding father is van dit regeerakkoord, omdat het regeerakkoord zo’n dwangbuis is geweest voor de bewindslieden, omdat hij zo dicht bij Samsom en Dijsselbloem staat en omdat ook Asscher zich blijft oriënteren op Bos.
Monika Sie Dhian Ho, ex-directeur van het wetenschappelijk bureau, over informateur Bos
Op de ledenraad na de Kamerverkiezingen concludeerden jullie, journalisten, zogenaamd grootmoedig maar gniffelend dat het zo goed was dat de PvdA die bijeenkomst hield. Neeeeee! Het was One Flew Over the Cuckoo’s Nest wat daar gebeurde.
Diederik Samsom over de PvdA-ledenraad na de verkiezingsnederlaag
Zijn hoge denk- en werktempo, zijn drive, maken het voor Samsom heel lastig mensen mee te nemen, om met zijn rug tegen een stoel te gaan zitten en gewoon eens te luisteren naar anderen.
Angelien Eijsink, ex-PvdA-Kamerlid
Het coördinatieoverleg van de vier heren was gericht op alles wegduwen wat vraagtekens zette bij wat er gebeurde.
Agnes Jongerius, PvdA-europarlementariër over het vierkoppige leiderschap van Samsom, Dijsselbloem, Asscher en Spekman.
We hebben afspraken gemaakt die voor linkse kiezers buitengewoon moeilijk te verteren waren. En ook dingen gedaan die we achteraf misschien niet hadden moeten doen.
Lodewijk Asscher over het regeerakkoord van Rutte II.
Terugblikken en ‘hergroeperen’
Zo gaan de ministers van Rutte II de geschiedenis in
Het langstzittende naoorlogse kabinet stevent op het einde af. Rutte II ging stoïcijns de crisis te lijf, maar wist zichzelf niet geliefd te maken. Hoe gaan de ministers de politieke geschiedenis in? (+)
Hoopvol gestemd PvdA met meer linksere accenten
In een woonwinkelcentrum te Nieuwegein was de PvdA in oktober bijeen om zichzelf te ‘hergroeperen’. ‘Politiek gaat niet over statistieken maar over mensen en geluk.’ De partij hoopt dat de ‘linkse lente’ is begonnen.
Deze politieke memoires zijn de moeite waard
Politieke memoires: Nederland heeft er geen rijke traditie in. De oud-premiers Drees en Den Uyl? Géén memoires. Wim Kok bleef stil na acht jaar premierschap, evenals Jan Peter Balkenende. Recordpremier Ruud Lubbers zegt dat hij al zijn herinneringen twintig jaar geleden als eens heeft opgeschreven maar niet overging tot publicatie. Ergens ligt dus nog een goudmijn te wachten. Deze zijn de moeite waard volgens politieke commentator Raoul du Pré.
Partijleider Asscher: terugkeer naar oude glorie zit er niet snel in
VK 07.12.2017 In een nieuwe interviewbundel kijken negentien PvdA’ers terug op de epische verkiezingsnederlaag van hun partij. Wrok en zelfkritiek strijden om voorrang. ‘Elke stap voorwaarts is uitgevent als een totale nederlaag.’
Van 38 zetels terugvallen naar 9 zetels: het hoeft een politicus niet noodzakelijkerwijs nederig te stemmen. In de vandaag verschijnende interviewbundel De neergang van de PvdA van NOS-journalist Wilco Boom krijgt de moeder aller politieke nederlagen soms heroïsche trekjes. De PvdA heeft zich in de ogen van enkele hoofdrolspelers onverschrokken opgeofferd voor het landsbelang. Dan maar de lucht in, anno 2017.
Volgens Wouter Bos gaat Rutte II de geschiedenis in als ‘een van de beste kabinetten die we gehad hebben in Nederland’
Zo is ex-informateur Wouter Bos ervan overtuigd dat Rutte II de geschiedenis ingaat als ‘een van de beste kabinetten die we gehad hebben in Nederland’. Ex-minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem vindt dat er ‘heel veel dingen goed zijn gedaan’ en volgens ex-minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans is het overeind houden van de PvdA van secundair belang. ‘Uiteindelijk is er maar één maatstaf: laat je het land beter achter dan je het hebt aangetroffen.’
Ex-partijleider en hoofdarchitect van Rutte II, Diederik Samsom, zit ook op die lijn. In zijn gesprek met Boom omschrijft hij de PvdA als een onzelfzuchtige arts. Samsom: ‘De patiënt, Nederland, ligt er prima bij, die doet het geweldig. Maar de chirurg is dood, hij heeft zichzelf door de pols gesneden. Als ik dan toch moet kiezen met mijn diepcalvinistische inborst: de operatie moet slagen, de patiënt moet beter worden, dus dan de chirurg maar.’
Dankbaarheid
René Cuperus meent dat Samsom ‘totaal geen gevoel had voor de kwetsbaarheid van de sociaal-democratie’
Blijft de vraag waarom de opgeknapte patiënt geen greintje dankbaarheid toonde. De antwoorden die in het boek worden gegeven, lopen nogal uiteen, maar de negentien geïnterviewde PvdA’ers – van kopstukken tot kritische buitenstaanders – constateren wel dat de ideologische bleekheid (‘waar staan we voor in drie heldere zinnen?’) al eerder is opgetreden. Het bezuinigingskabinet-Rutte II zette een turbo op de neergang.
René Cuperus, ex-medewerker van het wetenschappelijk bureau van PvdA en Volkskrant-columnist, prijst ‘op zich’ de moed van Samsom, maar verwijt de ex-partijleider technocratische ‘ingenieurspolitiek’ en meent dat hij ‘totaal geen gevoel had voor de kwetsbaarheid van de sociaal-democratie’. De loodzware hervormingsagenda van Rutte II bleef overeind; de PvdA kreeg ‘een zenuwinzinking’.
Geen geloof meer
Die laatste diagnose is overigens weer van Samsom, die zijn eigen partij in meerdere varianten hekelt als ‘de grootste tegenstander van wat we aan het doen waren’. ‘Wij als club zijn er vier jaar lang in geslaagd werkelijk elke overwinning, elke stap voorwaarts te beleven én uit te venten als een totale nederlaag.’ En: ‘De club die vlak voor de finish z’n leider van de wagen gooit, geeft één duidelijke boodschap aan de kiezer: wij geloven er niet meer in.’
Ook Frans Timmermans klaagt dat kritische PvdA’ers voordurend deden alsof de partij door de coalitie met de VVD was ‘uitgeleverd aan de baarlijke duivel’. ‘Dan moet je niet verbaasd zijn dat de kiezers bij je weglopen.’
Omgekeerd uiten andere PvdA’ers weer harde kritiek op de losgezongen partijtop. Ex-directeur van het wetenschappelijk bureau Monika Sie Dhian Ho: ‘Samsom, Dijsselbloem en Bos zijn met alle respect carrièrepolitici die niet veel hebben met de partij, met de vereniging die de PvdA is.’
Asscher wil nooit meer zonder een andere linkse partij in ‘een rechts kabinet’ zitten
Oude rekeningen
Zo worden en passant enkele oude rekeningen vereffend in het boek van Boom. Aan Lodewijk Asscher, de nieuwe partijleider die vandaag het eerste exemplaar in ontvangst neemt, de taak om het allemaal goed te maken. Hij toont in het boek zelfkritiek over zijn rol in het kabinet-Rutte II (‘dat het anders had gemoeten is volstrekt evident’) en hij wil nooit meer zonder een andere linkse partij in ‘een rechts kabinet’ zitten.
Een terugkeer naar oude glorie zit er volgens Asscher niet snel in – ‘de tijd van de grote partijen is voorbij’ – maar er blijft volgens hem een rol weggelegd voor de PvdA. ‘Het is mijn taak om de PvdA een nieuwe plek te geven. Wat die plek ook is.’
Ik mag graag zeggen dat dit het kabinet-Bos was. Omdat hij de founding father is van dit regeerakkoord, omdat het regeerakkoord zo’n dwangbuis is geweest voor de bewindslieden, omdat hij zo dicht bij Samsom en Dijsselbloem staat en omdat ook Asscher zich blijft oriënteren op Bos.
Monika Sie Dhian Ho, ex-directeur van het wetenschappelijk bureau, over informateur Bos
Op de ledenraad na de Kamerverkiezingen concludeerden jullie, journalisten, zogenaamd grootmoedig maar gniffelend dat het zo goed was dat de PvdA die bijeenkomst hield. Neeeeee! Het was One Flew Over the Cuckoo’s Nest wat daar gebeurde.
Diederik Samsom over de PvdA-ledenraad na de verkiezingsnederlaag
Zijn hoge denk- en werktempo, zijn drive, maken het voor Samsom heel lastig mensen mee te nemen, om met zijn rug tegen een stoel te gaan zitten en gewoon eens te luisteren naar anderen.
Angelien Eijsink, ex-PvdA-Kamerlid
Het coördinatieoverleg van de vier heren was gericht op alles wegduwen wat vraagtekens zette bij wat er gebeurde.
Agnes Jongerius, PvdA-europarlementariër over het vierkoppige leiderschap van Samsom, Dijsselbloem, Asscher en Spekman.
We hebben afspraken gemaakt die voor linkse kiezers buitengewoon moeilijk te verteren waren. En ook dingen gedaan die we achteraf misschien niet hadden moeten doen.
Lodewijk Asscher over het regeerakkoord van Rutte II.
Terugblikken en ‘hergroeperen’
Zo gaan de ministers van Rutte II de geschiedenis in
Het langstzittende naoorlogse kabinet stevent op het einde af. Rutte II ging stoïcijns de crisis te lijf, maar wist zichzelf niet geliefd te maken. Hoe gaan de ministers de politieke geschiedenis in? (+)
Hoopvol gestemd PvdA met meer linksere accenten
In een woonwinkelcentrum te Nieuwegein was de PvdA in oktober bijeen om zichzelf te ‘hergroeperen’. ‘Politiek gaat niet over statistieken maar over mensen en geluk.’ De partij hoopt dat de ‘linkse lente’ is begonnen.
Deze politieke memoires zijn de moeite waard
Politieke memoires: Nederland heeft er geen rijke traditie in. De oud-premiers Drees en Den Uyl? Géén memoires. Wim Kok bleef stil na acht jaar premierschap, evenals Jan Peter Balkenende. Recordpremier Ruud Lubbers zegt dat hij al zijn herinneringen twintig jaar geleden als eens heeft opgeschreven maar niet overging tot publicatie. Ergens ligt dus nog een goudmijn te wachten. Deze zijn de moeite waard volgens politieke commentator Raoul du Pré.
De Tweede Kamer zal pas over de begrotingen voor 2018 debatteren als het nieuwe kabinet er is. Dan pas is duidelijk wat het nieuwe kabinet wil veranderen aan de begrotingen die op Prinsjesdag zijn ingediend. Eerder besloot de Tweede Kamer ook al de Algemene Politieke Beschouwingen en de Algemene Financiële Beschouwingen uit te stellen. Kamerlid Mark Harbers (VVD) deed het verzoek tot uitstel van de begrotingsbehandelingen woensdagmiddag 4 oktober tijdens de regeling van werkzaamheden. Hij kreeg steun van een meerderheid in de Kamer.
Door het uitstel vinden de verschillende debatten in de gebruikelijke volgorde plaats:
Debat over de regeringsverklaring: zodra het nieuwe kabinet er is en zijn plannen bekend heeft gemaakt, zal de Tweede Kamer eerst een debat over de regeringsverklaring organiseren. Zo’n debat is vergelijkbaar met de Algemene Politieke Beschouwingen. Het is een belangrijk debat, omdat daarin duidelijk wordt welke ruimte het kabinet heeft om zijn plannen daadwerkelijk uit te voeren en hoe groot de steun daarvoor is. Het debat duurt meestal twee dagen. De media besteden er gewoonlijk veel aandacht aan.
Kort daarna zullen de Algemene Financiële Beschouwingen gepland worden. In dit debat bespreken de financieel specialisten van de Kamerfracties de rijksbegroting, samen met de minister en de staatssecretaris van Financiën.
Daarna zal de Tweede Kamer de begrotingen van elke ministerie afzonderlijk behandelen. In de Tweede Kamer worden sommige voorstellen gewijzigd en aangepast, sommige worden geschrapt en andere voorstellen worden ongewijzigd overgenomen. Alleen de Tweede Kamer heeft amendementsrecht en mag wetsvoorstellen wijzigen. De Eerste Kamer mag dat niet.
VOORZITTER KHADIJA ARIB: ZORGVULDIGE BEHANDELING VAN DE BEGROTING IS BELANGRIJK
Voorzitter Khadija Arib gaat samen met het Presidium bekijken hoe de begrotingsdebatten ingepland worden. Ze vindt het belangrijk dat de Kamer de tijd en ruimte krijgt om de begrotingen zorgvuldig te behandelen. Tijdens de regeling van werkzaamheden zei ze: “Ik vind het niet goed als de nieuwe Tweede Kamer eerst een halfjaar moet wachten, en dan op het laatste moment alles moet afraffelen.”
Lekkende Begroting 2018
Wie nog dacht dat de bijna-kabinetscrisis van eind augustus om de inhoud ging, weet sinds vanmiddag beter: het ging alleen om politiek prestige.
In een notendop:
PvdA-leider en vicepremier Asscher eiste op hoge toon 270 miljoen euro om de onderwijzers in het basisonderwijs komend jaar een salarisverhoging van 3 procent te geven.
Coalitiepartner VVD weigerde toe te stemmen omdat tegelijkertijd aan de formatietafel financiële afspraken moesten worden gemaakt.
Eerst moest het aanstaande regeerakkoord door het Centraal Planbureau worden doorgerekend, daarna viel er pas meer te zeggen over het budget voor de onderwijzers.
Binnenskamers viel toen al te horen: met die 270 miljoen komt het wel goed, maar Asscher moest niet proberen de eer naar zichzelf toe te trekken.
Van de totale overheidsbegroting 2018 van 270 miljard euro zijn al een paar dingen uitgelekt…!!
Prinsjesdag komt dichterbij en zoals altijd de afgelopen jaren lekken er dan cijfers uit. “Verschrikkelijk”, reageert premier Rutte. “Maar ja, het is onderdeel van Den Haag.”
19.09.2017
En ziedaar, wat een korte adempauze niet kan doen. In de vanmiddag 15.09.2017 uitgelekte begrotingscijfers voor 2018staat het dan toch gewoon:270 miljoen voor de leraren. Tegelijkertijd lieten de formerende partijen weten dat hun akkoord nog niet naar het CPB kan. Toch nemen ze deze investering alvast voor lief, ongetwijfeld in de hoop dat het nu niet meer alleen op Asscher zal afstralen.
De basisschoolleraren eisen overigens 10 procent loonsverhoging, dus dit zal niet genoeg zijn om de al aangekondigde staking van 5 oktober 2017 af te wenden.
Nota vol goed nieuws Dit zijn de belangrijkste punten uit de begroting van komend jaar:
Met de economische cijfers feliciteert het kabinet zichzelf. De groei voor 2017 wordt geschat op 3,3 procent. Voor volgend jaar is de groei van de economie naar schatting 2,5 procent. De werkloosheid daalt naar 390.000 mensen.
Dit jaar staat Prinsjesdag vooral in het teken van de formatie. Want wat blijft er van de begroting voor 2018 overeind, als de formerende partijen het eens worden over een nieuw regeerakkoord?
Volgens premier Rutte veel. “Het gaat om een begroting van 270 miljard euro, dat gaan wij echt niet ineens allemaal anders doen.”
Prinsjesdag
Van de totale overheidsbegroting 2018 van 270miljard euro zijn al een paar dingen uitgelekt:
* De leraren krijgen er 270 miljoen euro bij voor salarisverhoging
* De verpleegzorg krijgt er de komende vier jaar 130 miljoen euro bij, op de 435 miljoen extra
* De Belastingdienst krijgt 75 miljoen om problemen op te lossen
* Nederlanders gaan er volgend jaar gemiddeld 0,6 procent op vooruit
* De werkloosheid daalt naar 390.000
* Het begrotingsoverschot komt op 0,8 procent en de economische groei op 2,5 procent
Rutte is de verbindende schakel tussen het oude en het nieuwe kabinet. Buma en Segers van CDA en ChristenUnie gaan (waarschijnlijk) voor het eerst in jaren regeren, dus die leggen het accent anders dan Rutte.
Buma: “De Miljoenennota is van het demissionaire kabinet en het nieuwe kabinet zal een heleboel wijzigingen hebben.” Segers noemt de Prinsjesdagstukken wel echte plannen, maar die wijzigingen zullen er zeker komen, zegt hij.
Uiteindelijk gaat de Nederlander er qua Koopkracht gemiddeld maar 0,6 procent op vooruit. Werkenden profiteren het meest (0,8 procent). Om te voorkomen dat uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden erop achteruitgaan wordt 425 miljoen euro uitgetrokken.
AD 16.09.2017
Koopkrachtstijging, per groep
In de bijstand: 0,3 procent Gepensioneerd: 0,6 procent Werkend: 0,8 procent
– Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA) schrijft in het voorwoord dat zowel de overheidsbestedingen als bedrijfsinvesteringen toenemen. De groei wordt enigszins geremd door de lagere gasproductie.
– Intussen daalt de staatsschuld naar 53,7 procent van het BNP en kan het kabinet wijzen naar een overschot op de begroting van 0,8 procent.
– Er wordt wordt flink geïnvesteerd in de zorg, een half miljard in 2018. Het eigen risico stijgt naar 400 euro. De zorgtoeslag voor lage inkomens gaat ook omhoog.
Formatie en Regeerakkoord
Over de formatie en het concept-regeerakkoord wordt overigens ook gelekt. Gisteren werd bekend dat de vier onderhandelende partijen het eens zijn over vluchtelingendeals en een nieuwe bed-bad-broodregeling.
Maandag 18.09.2017 gaan de onderhandelingen verder. Dinsdag 19.09.2017 is het Prinsjesdag.
Want met een demissionair kabinet zijn er geen grote plannen, geen vergezichten, geen met vers beleid gestutte visie op de toekomst.
Geen climax van het politieke seizoen, maar een verplicht nummer !!!
Qua rituelen zal de liefhebber niets tekortkomen, en toch is deze Prinsjesdag anders. Achter de feestelijkheden gaapt een leegte. Want wie schetst waar het heen moet met het land?
Zo op het eerste gezicht zal het een Prinsjesdag als alle andere zijn. Een Ridderzaal vol Kamerleden en hoogwaardigheidsbekleders. Luisterend naar de Koning die op plechtige toon de Troonrede voorleest. Een parade van dames met hoedjes waarover is nagedacht en heren in kraakverse pakken.
Goed, de Gouden Koets is in groot onderhoud, dus verplaatsen koning en koningin zich, voor het tweede jaar, per Glazen Koets. De route is wel weer klassiek. Vanwege de aanleg van een ondergrondse parkeergarage moest vorig jaar worden uitgeweken naar de Korte Houtstraat. Dit jaar gaat de koninklijke rijtoer als vanouds via de Korte Vijverberg naar het Binnenhof.
De Algemene Politieke Beschouwingen zijn verdaagd, tot na het regeerakkoord van een nieuw kabinet
Saluutschoten, ere-escorte van cavalerie, grenadiers, marechaussee en politie te paard – qua ritueel zal de liefhebber niets tekortkomen. Het zal niet genoeg zijn om te verhullen dat daarachter een grote leegte gaapt. Geen grote plannen, geen vergezichten, geen met vers beleid gestutte visie op de toekomst. Er is geen regering die de koning de woorden in de mond kan leggen om te schetsen waar het heen moet met ons land – de Troonrede als hoofdpijndossier. De begroting wordt een verlengstuk van die van vorig jaar.
Dit wordt de Prinsjesdag die niemand wilde, de dag die gehouden wordt omdat het nu eenmaal zo in de grondwet (artikel 65) staat. Wat normaal gesproken de climax van het politieke seizoen is, zal nu een verplicht nummer zijn. Ook de Algemene Politieke Beschouwingen – het debat van twee dagen waarin de oppositie de regering het vuur aan de schenen kan leggen – zijn verdaagd, tot na het regeerakkoord van een nieuw kabinet.
In plaats daarvan gaat het dezer dagen in de plenaire zaal over onderwerpen als misstanden in de bokkenhouderij en het gebruik van drones door Limburgse landbouwers. Nu de regering amper nog besluiten neemt, droogt de Kameragenda steeds verder op. Dat geldt in verhevigde mate voor de Eerste Kamer.
Als het aan de SP had gelegen, was dat anders gelopen. Dan waren de Beschouwingen gewoon doorgegaan. ‘Waarom zou je het primaat bij een demissionaire regering laten’, zegt Peter Kwint (32), Kamerlid sinds maart. ‘We hadden deze periode kunnen gebruiken om als Kamer accenten aan te geven.’ De pogingen die de SP daartoe ondernam, door te proberen de verhoging van de salarissen in het lager onderwijs en de verlaging van het eigen risico in de zorg te forceren, hadden niet het gewenste resultaat. Kwint, door Kamervoorzitter Arib gekapitteld toen hij zonder jasje de Kamer toesprak, komt vandaag in pak. ‘Ik heb nog wel wat in de kast hangen.’ Zijn moeder vergezelt hem.
Waar Kwint vol ongeduld wacht totdat zijn Kamerlidmaatschap echt losbrandt, heeft Gijs van Dijk (36), nieuw Kamerlid voor de PvdA, het razend druk. Zijn toch al gedecimeerde fractie bestaat voor de helft uit demissionaire bewindspersonen. Omdat die hun handen nog vol hebben aan hun ministerie, bemoeit Van Dijk zich met zowat alles. ‘Wonen, politie, sociale zaken, koninkrijksrelaties, basisregistratie personen – het is een stoomcursus. Ik ga van commissie naar commissie.’ Van Dijk, ook geen pakkendrager, bezocht de Suit Supply. ‘Je komt niet naar de Kamer voor die poespas, en toch doet het me wat.’
Suzanne Kröger (41), nieuw bij GroenLinks, heeft deze week wel iets anders aan haar hoofd dan Prinsjesdag. Ze heeft debatten over de uitbreiding van de luchthaven Lelystad, over de vervuiling bij Chemours en over een noodpakket luchtkwaliteit. Een soort apotheose van haar eerste half jaar als Kamerlid. ‘Dit is de week waarvoor je het doet’, zegt ze. ‘Voor mij komt alles samen.’ Haar hoop voor de Troonrede? Dat er hoge prioriteit aan klimaatverandering wordt gegeven. Over haar Prinsjesdagkleding heeft ze nog niet nagedacht. ‘Volgend jaar ben ik ook op dat punt ingewerkt.’
René Peters (42), die als kandidaat-Kamerlid drie stond op de CDA-lijst, heeft in zijn fractie de portefeuille schulden en armoede en is daar druk mee. ‘Veel is controversieel verklaard en kan dus niet worden behandeld. Maar ik ga heel veel op werkbezoek, geef lezingen, eet alle letters die over dit onderwerp worden geschreven, wil m’n contacten perfect op orde hebben. Dit is helemaal mijn terrein.’ Hij wordt dinsdag vanaf het ontbijt gevolgd door Omroep Brabant. ‘Alles nieuw en tiptop, tot en met sokken en schoenen. Het pak is gemaakt door een kleermaker in Oss.’ Zijn ouders zullen langs de route staan.
Een Prinsjesdag om te laten zien dat alles gewoon doormarcheert. Ook als de formatie eindeloos lijkt te duren.
Samenvatting Platform 31
Nederland is sterker uit de crisis gekomen. Zo luidde de centrale boodschap van de Miljoenennota 2018 die werd gepresenteerd op Prinsjesdag.
De jaarlijkse rijksbegroting repte onder meer over een groeiende economie en dalende werkloosheid. Welke belangrijkste maatregelen en beleidswijzigingen voor stad en regio sprongen er verder uit?
De rijksbegroting van dit jaar gaat, vanwege een demissionair kabinet, de geschiedenis in als een beleidsarm document. Nederland wacht vol spanning op het aanstaande regeerakkoord. U ontvangt daarom dit jaar – anders dan u van Platform31 gewend bent – maar liefst twee analyses: een samenvatting van de rijksbegroting_2018 én een gedetailleerdere analyse van het regeerakkoord_2018. In deze eerste samenvatting bundelen we de meest opvallende maatregelen en beleidswijzigingen voor u, geordend naar de ministeries die het meest relevant zijn voor stad en regio. Zodra er een nieuw regeerakkoord is, maakt Platform31 een uitgebreide analyse en duiding en brengen we de consequenties voor steden en regio’s in beeld.
NOS 17.08.2018 Het kabinet houdt voorlopig vast aan het afschaffen van de dividendbelasting. Gisteren bleek dat de maatregel meer kost dan tot nu toe werd gedacht, waardoor er opeens een gat van 600 miljoen op de begroting is.
Staatssecretaris Snel van Financiën, die over belastingen gaat, zei na de eerste ministerraad na de vakantie dat hij ervan uitgaat dat de afschaffing van de dividendbelasting doorgaat. “Het is een maatregel die geld kost, maar dat hebben wij ervoor over.”
Hij is ervan overtuigd dat het schrappen van de heffing die bedrijven betalen over de winst die zij aan hun aandeelhouders uitkeren, goed is voor het Nederlandse vestigingsbeleid. “En ik ga ervan uit dat we deze maatregel uit het regeerakkoord gewoon gaan uitvoeren.”
Financiële dekking
Het kabinet-Rutte III ging er aanvankelijk vanuit dat de omstreden maatregel 1,4 miljard euro per jaar aan inkomsten zou schelen. Maar nu zeggen ingewijden dat het kan oplopen tot 2 miljard, waardoor minister Hoekstra van Financiën nog voor Prinsjesdag een oplossing moet zoeken voor het verschil van 600 miljoen euro.
Het kabinet wil de dividendbelasting op 1 januari 2020 afschaffen, maar dat staat aanstaande Prinsjesdag al in het Belastingplan van staatssecretaris Snel. Hij moet voor elke euro die de afschaffing van de dividendbelasting kost, financiële dekking vinden.
Prinsjesdag
Premier Rutte wilde niet op de berichtgeving ingaan, omdat hij niet vooruit wil lopen op de plannen die op Prinsjesdag worden gepresenteerd. Hij zei wel dat het kabinet op dit moment bezig is om de afspraken uit het regeerakkoord uit te voeren.
Het afschaffen van de dividendbelasting is omstreden omdat de maatregel vooral ten goede komt aan grote bedrijven en er geen bewijs is dat hierdoor meer bedrijven naar Nederland komen. De oppositie spreekt van een ‘cadeautje voor multinationals’.
VK 16.08.2018 De Nederlandse economie blijft groeien, zo blijkt uit de nieuwste cijfers. Wat betekenen deze voor de plannen van het kabinet, en voor de portemonnee van de burger?
Begroten is voor dit kabinet een feest…
Miljoenennota’s maken is voor dit kabinet een feest. Gedwongen door de economische crisis stortte Rutte-II noodgedwongen de ene lastenverzwaring na de andere bezuiniging over het volk uit, maar Rutte-III geniet van een hoogconjunctuur. Minister Wopke Hoekstra van Financiën krijgt bij het opstellen van de rijksbegroting rugwind van de prachtige economische cijfers die het Centraal Planbureau (CPB) donderdag publiceerde.
Helaas voor het kabinet zijn die cijfers wel een tikje minder prachtig dan een paar maanden geleden. In maart dacht het planbureau nog dat de Nederlandse economie dit jaar met 3,2 procent zou groeien en volgend jaar met 2,7 procent. Die groeiverwachting heeft het CPB nu verlaagd naar respectievelijk 2,8 en 2,5 procent. Ook de ontwikkeling van de werkloosheid en de koopkracht ziet er sinds donderdag net iets minder rooskleurig uit dan daarvoor.
Het kabinet let bij het maken van de rijksbegroting altijd scherp op de koopkrachtontwikkeling die het CPB voorspelt. Is die wel evenwichtig? Welke kiezersgroepen blijven achter bij het gemiddelde? Moeten we voor die mensen iets extra’s doen, dus compenserende maatregelen nemen? De noodzaak daarvoor lijkt dit jaar gering. Volgens het CPB gaan alle huishoudens er in 2019 grosso modo op vooruit. Die doorsnee koopkrachtverbetering (1,3 procent) is ook substantieel groter dan dit jaar (0,4 procent).
Toch valt die voorspelling een beetje tegen. In juni ging het CPB nog uit van een koopkrachtstijging van 0,6 procent in 2018 en 1,6 procent volgend jaar. CPB-directeur Laura van Geest geeft twee redenen voor het neerwaarts bijstellen van de raming: de inflatie stijgt sneller dan eerder geraamd en de cao-lonen juist langzamer.
Het mysterie van de achterblijvende lonen is nog niet opgehelderd. Het CPB speculeert dat de onderhandelingspositie van arbeidskrachten is verzwakt ten opzichte van hun werkgevers. Dat zou onder andere liggen aan de digitalisering en robotisering van taken die vroeger door mensen werden gedaan en aan de internationalisering van de arbeidsmarkt (concurrentie uit lagelonenlanden). De economische wetenschap is er nog niet over uit. De ramingen van het CPB waren tot nu toe in elk geval telkens te optimistisch. In maart dacht het CPB nog dat de lonen met 3,2 procent zouden stijgen, in juni stelde het instituut dat bij naar 3,1 procent en in de voorspelling van donderdag is dat 2,9 procent.
Van alle huishoudens gaan de laagste inkomens (minder dan 23.700 bruto per jaar) er in 2019 het minst op vooruit (0,5 à 0,7 procent). Dit zijn hoofdzakelijk uitkeringsgerechtigden. Dit komt onder andere doordat de uitkeringen in mindere mate stijgen dan de lonen van werkenden. Een deel van deze groep (13 tot 14 procent) krijgt volgend jaar zelfs minder te besteden (tenzij het kabinet dat met nieuwe maatregelen voorkomt). Het CDA en de ChristenUnie kunnen ondertussen tevreden zijn over de koopkracht van alleenverdieners: die stijgt volgend jaar bovengemiddeld, net als die van huishoudens die meer dan 55.000 euro bruto per jaar verdienen. Het regeerakkoord pakt dus denivellerend uit.
Vergeleken met andere huishoudens komen gepensioneerden er dit jaar bekaaid vanaf, maar 2019 wordt ook voor hen een goed jaar. Maar liefst 96 procent van de AOW’ers gaat er dan in koopkracht op vooruit, voorspelt het CPB. Dat hebben de ouderen onder meer te danken aan een verhoging van de ouderenkorting, maar ook aan de verdere verlaging van de vermogensrendementsheffing en een (geraamde) rentestijging.
Gepensioneerden hebben gemiddeld meer spaargeld en beleggingen dan andere leeftijdsgroepen en profiteren daarom relatief meer van deze ontwikkelingen, voorspellen de rekenmeesters van het CPB. Ouderenpartij 50Plus eiste woensdag nog ‘compensatie voor AOW’ers’, omdat die ‘niet of nauwelijks’ zouden meedelen in de lastenverlichtingen van dit kabinet.
…totdat de dividendbelasting de sfeer bederft
Ondanks het financiële zomerweer moet het kabinet in de Miljoenennota (die het op Prinsjesdag publiceert) minimaal twee flinke tegenvallers wegwerken: de lagere aardgasbaten en – paradoxaal genoeg – een hoger dan geraamde opbrengst van de dividendbelasting. Het Rijk verliest tot en met 2022 1,9 miljard euro aan gasopbrengsten als gevolg van het besluit de gaskraan in Groningen sneller dicht te draaien dan gepland. Hoekstra zei in mei dat hij voor die tegenvaller al dekking heeft gevonden, maar niet welke. Waarschijnlijk vangt het kabinet de gastegenvaller pijnloos op met verwachte meevallers aan de uitgavenkant (besparingen op gezondheidszorg en sociale zekerheid). Een bron in Den Haag bevestigt dat.
De geplande afschaffing van de dividendbelasting, die toch al uiterst gevoelig ligt, stelt het kabinet nu ook nog voor een akelig begrotingsprobleem. Dankzij de florerende economie en de meegroeiende bedrijfswinsten brengt deze bedrijfstaks steeds meer geld in het laatje. Het AD berichtte donderdag dat de dividendbelasting de schatkist dit jaar minstens 1,9 miljard euro oplevert.
Dat is 500 miljoen euro meer dan begroot. Voor dit jaar is dat een mooie meevaller, maar de keerzijde is dat het schrappen van de dividendbelasting steeds duurder wordt. In het regeerakkoord hield het kabinet rekening met een inkomstenderving van 1,4 miljard euro vanaf 2020 (het jaar dat de belasting verdwijnt). Nu dat inkomstenverlies groter blijkt dan geraamd, moet Rutte-III volgens de begrotingsregels het verschil van 500 miljoen euro al in de aanstaande Miljoenennota compenseren. Volgens diezelfde begrotingsregels kan dat alleen met extra lastenverzwaringen, niet met budgettaire meevallers.
Het kabinet moet dus andere belastingen verhogen (of minder verlagen dan beloofd) om een impopulair douceurtje voor multinationals te kunnen bekostigen. En dat een half jaar voor de Provinciale Statenverkiezingen. Op het Binnenhof wordt druk gespeculeerd dat coalitiepartijen D66 en ChristenUnie, die eigenlijk tegen het afschaffen van de dividendbelasting zijn, de oplopende kosten zullen aangrijpen om dit onderdeel van het regeerakkoord opnieuw ter discussie te stellen tijdens de komende begrotingsonderhandelingen.
Zelfs bij initiatiefnemer VVD is het enthousiasme voor de maatregel maar matig. VVD-prominent Frank de Grave heeft publiekelijk zijn scepsis laten blijken en fractievoorzitter Klaas Dijkhoff onderkende vorig jaar in een Kamerdebat dat er geen bewijs is voor de veronderstelde heilzame uitwerking op het vestigingsklimaat. Volgens Dijkhoff is de afschaffing van de dividendbelasting ‘een gok’. Een dure gok bovendien, blijkt nu.
AD 16.08.2018 De Nederlandse economie groeit dit jaar en volgend jaar iets minder hard dan eerder werd voorzien, blijkt uit een nieuwe raming van het het Centraal Planbureau (CPB).
Het CPB voorziet nu voor 2018 een groei van 2,8 procent en van 2,5 procent in 2019. In juni ging het planbureau nog uit van een groei van respectievelijk 2,9 en 2,7 procent. ,,Ook in economisch opzicht is het een mooie zomer, met aanhoudende groei en verder dalende werkloosheid. Maar het is niet alleen maar zonneschijn. Onzekerheden rond brexit, het handelsbeleid van de VS en het economisch beleid in Italië kunnen het beeld doen kantelen”, zegt CPB-directeur Laura van Geest.
Volgens haar zijn de ‘neerwaartse risico’s’ voor de economie toegenomen. ,,De handelsconflicten die kunnen uitmonden in een handelsoorlog zijn verder verscherpt. Het risico op een harde brexit wordt met de dag groter. Het economische beleid in Italië en de groeivertraging in een aantal opkomende economieën, zoals Turkije, brengen onzekerheid met zich mee voor het eurogebied”, aldus Van Geest.
Historisch laag niveau
Het CPB wijst er wel op dat de economie blijft groeien in een bovengemiddeld tempo. Dat komt onder meer door gunstige consumptiecijfers van huishoudens, de overheidsbestedingen en investeringen in woningen. Daarbij daalt de werkloosheid naar verwachting in 2019 verder naar een ‘historisch laag niveau’ van 3,5 procent.
Het CPB voorziet in zijn nieuwe raming ook dat de inflatie iets sterker toeneemt. Dit jaar wordt het leven naar verwachting 1,6 procent duurder en volgend jaar komt de inflatie vermoedelijk uit op 2,4 procent. Volgens het planbureau wordt de inflatie vooral gestuwd door een hoger btw-tarief.
Machines
Gisteren meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) nog dat de economie het goed blijft doen. De groei hebben we te danken aan de binnenlandse bestedingen, export en bedrijfsinvesteringen. Vooral de bouw maakte het afgelopen kwartaal het verschil, aldus het CBS.
Zo is in het tweede kwartaal fors meer geïnvesteerd in woningen, bedrijfsgebouwen en infrastructuur. Verder schaften bedrijven opnieuw meer auto’s aan. Ook werd meer geld uitgetrokken voor machines.
Ook consumenten laten het geld rollen en jagen daarmee de groei aan. Al zeventien kwartalen op rij geven huishoudens meer uit dan een jaar eerder. Vooral voor auto’s en elektrische apparaten wordt flink de knip getrokken. Daarnaast geven mensen meer geld uit aan diensten, met name op het gebied van horeca, vervoer en communicatie.
Eurozone
Al met al doet onze economie het duidelijk beter dan het gemiddelde van de landen van de eurozone. Volgens een nieuwe schatting van Europees statistiekbureau Eurostat ging de economie van het eurogebied met 0,4 procent vooruit op kwartaalbasis, net als in het eerste kwartaal.
CPB raming: de Nederlandse economie ontwikkelt zich gunstig, dit jaar een groei van 2,8% en volgend jaar 2,5%. Verhoging lage BTW tarief duwt inflatie in 2019 omhoog naar 2,4%. Meer informatie: http://bit.ly/2MPOjJo 7:01 AM – Aug 16, 2018
cMEV raming: de economie groeit in 2018 en 2019 door in een bovengemiddeld tempo. De werkloosheid daalt in 2019 verder naar een historisch laag niveau van 3,5%, de overheidsschuld daalt naar 49%. Meer informatie: http://bit.ly/2MtFS9U 7:02 AM – Aug 16, 2018
CPB koopkrachtraming: bijna alle huishoudens kennen in 2019 een positieve koopkrachtontwikkeling, met uitschieters tot boven de 4%. De presentatie van de koopkrachtontwikkeling is gewijzigd; de spreiding van koopkrachteffecten krijgt meer aandacht http://bit.ly/2MNknxG 7:03 AM – Aug 16, 2018
NOS 16.08.2018 De Nederlandse economie groeit volgend jaar bovengemiddeld, maar het tempo van de groei neemt wel af.
Dat stelt het Centraal Planbureau (CPB) in de conceptversie van de MEV 2019, de Macro Economische Verkenning. De MEV-cijfers en ramingen voor de economie, de koopkracht en de arbeidsmarkt vormen voor het kabinet het vertrekpunt voor de rijksbegrotingen en de koopkrachtplaatjes voor volgend jaar. Op Prinsjesdag (18 september) komt de definitieve MEV.
De economische groei komt volgend jaar uit op 2,5 procent. Dit jaar wordt er een groei van 2,8 procent verwacht. De werkloosheid blijft dit jaar en volgend jaar dalen en komt uit op het laagste niveau sinds 2001.
Turkije
Het Centraal Planbureau waarschuwt dat er steeds meer risico’s zijn voor de Nederlandse economie. Handelsconflicten kunnen uitlopen op een handelsoorlog en als er geen deal komt rond de brexit raakt dat ook de Nederlandse economie. Daarnaast wijzen de economen op de problemen in Turkije, die tot onzekerheid in het eurogebied leiden.
Vaak wordt er ook met extra belangstelling gekeken naar de cijfers over de koopkracht die het Centraal Planbureau presenteert. De mediane koopkracht stijgt in 2019 met 1,3 procent. Ook dat cijfer is naar beneden bijgesteld. De laagste inkomens gaan er het minst op vooruit. Ruim 1 op de 10 lage inkomens gaat er zelfs op achteruit.
Is het nou mediaan of gemiddelde?
Mediane koopkracht is niet hetzelfde als gemiddelde koopkracht. Een gemiddelde is de optelsom van de koopkracht van alle huishoudens gedeeld door het totale aantal huishoudens. Die koopkracht wordt voor verschillende soorten huishoudens berekend: alleen of meerpersoons, met of zonder kinderen, een- of tweeverdiener, werkend of uitkering of gepensioneerd. Zo’n gemiddelde levert een vertekend beeld op. Een kleine groep mensen met grote koopkracht vertekent het cijfer voor de mensen uit diezelfde groep die minder koopkracht hebben.
Een mediaan koopkrachtcijfer geeft daarom een beter beeld. We spreken van de mediane koopkracht als er in dezelfde groep evenveel huishoudens zijn die meer koopkracht hebben als huishoudens die minder koopkracht hebben.
Een positief koopkrachtcijfer betekent niet dat iedereen erop vooruit gaat. Het koopkrachtcijfer zegt dat de meesten erop vooruitgaan maar niet per se alle huishoudens. Koopkrachtplaatjes zijn ook statisch en houden geen rekening met de gevolgen van loonsverhoging, werk vinden of ontslagen worden, een kind krijgen, scheiden en ouder worden. Dat soort zaken hebben veel meer effect op de koopkracht.
Eerder deze week maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek groeicijfers over het afgelopen halfjaar bekend. Daaruit blijkt dat de Nederlandse economie harder is gegroeid dan veel andere Europese economieën.
AD 16.08.2018 De voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting valt honderden miljoenen duurder uit dan gepland. Volgens bronnen in Den Haag loopt de rekening op in de richting van de 2 miljard euro.
De maatregel is van meet af aan zeer omstreden. Geen van de vier regeringspartijen had afschaffing van de dividendbelasting in het verkiezingsprogramma opgenomen. Desondanks besloot het kwartet tot afschaffing van de belasting op de winstuitkering van ondernemingen aan hun aandeelhouders.
Bij het aantreden van het kabinet gingen de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie er nog vanuit dat het schrappen van de dividendbelasting 1,4 miljard euro aan inkomsten zou schelen. In mei bleek echter al dat dit bedrag te laag was ingeschat, omdat de opbrengsten in 2017 200 miljoen hoger waren.
Economische groei
Aangejaagd door de economische groei en toegenomen winsten neemt het bedrag intussen alleen maar verder toe, stellen ingewijden. Voor de zomer werd de opbrengst in kabinetskringen over 2018 al op 1,9 miljard euro geschat, aldus een betrokkene: ,,Het kan zomaar zijn dat het meer dan 2 miljard wordt.”
Het kabinet wil de dividendbelasting per 1 januari 2020 schrappen. Het wetsvoorstel dat de afschaffing regelt, komt echter komende Prinsjesdag al naar de Tweede Kamer, als onderdeel van een omvangrijk Belastingplan. In dat wetsvoorstel staat ook hoe groot de inkomstenderving is.
Daarvoor heeft het ministerie van Financiën zich te baseren op de meest actuele cijfers. Voor elke euro bovenop de 1,4 miljard uit het regeerakkoord zal extra dekking moeten worden gevonden. ,,Hier staat veel druk op”, bevestigt een ingewijde.
Vestigingsklimaat
Minister-president Mark Rutte heeft de maatregel altijd fanatiek verdedigd omdat die zou leiden tot een beter Nederlands vestigingsklimaat. Handhaving van de dividendbelasting zou voor grote bedrijven een reden kunnen zijn om hun hoofdkantoor niet in Nederland te vestigen of te verplaatsen naar het buitenland.
Volgens het Centraal Planbureau is er echter geen hard bewijs dat de maatregel effect heeft en komt de opbrengst ten goede aan buitenlandse overheden. Ook ambtenaren van Financiën uitten in memo’s aan de formerende partijen grote twijfels over het nut van de maatregel.
Nieuwe raming
Vandaag bleek uit een nieuwe raming van het Centraal Planbureau dat de Nederlandse economie dit jaar en volgend jaar iets minder hard groeit dan eerder werd voorzien. Het CPB voorziet nu voor 2018 een groei van 2,8 procent en van 2,5 procent in 2019. In juni ging het planbureau nog uit van een groei van respectievelijk 2,9 en 2,7 procent.
,,Ook in economisch opzicht is het een mooie zomer, met aanhoudende groei en verder dalende werkloosheid. Maar het is niet alleen maar zonneschijn. Onzekerheden rond brexit, het handelsbeleid van de VS en het economisch beleid in Italië kunnen het beeld doen kantelen”, zegt CPB-directeur Laura van Geest.
Morgen komt het kabinet voor het eerst sinds de vakantie weer bijeen voor de ministerraad.
NU 16.08.2018 De afschaffing van de dividendbelasting gaat jaarlijks mogelijk 2 miljard euro of meer kosten, in plaats van de 1,4 miljard euro die in het regeerakkoord wordt genoemd, bevestigen bronnen in Den Haag na berichtgeving door het AD.
Het plan is om de dividendbelasting in 2020 af te schaffen, maar het wetsvoorstel dat dat moet regelen wordt volgende maand al ingediend.
AD schrijft dat het bedrag volgens ingewijden verder toeneemt door de economische groei en toegenomen winsten. Omdat de economie goed draait, wordt er meer belasting betaald – ook over dividend, de winstuitkering van bedrijven aan hun aandeelhouders.
De maatregel is een van de meest omstreden uit het regeerakkoord. Geen van de vier coalitiepartijen had afschaffing in het verkiezingsprogramma staan. Alleen de VVD van premier Mark Rutte is en blijft een uitgesproken voorstander.
Het afschaffen van deze belasting moet het vestigingsklimaat ten goede komen, maar feitelijke onderbouwing daarvoor ontbreekt.
Definitieve cijfers komen op Prinsjesdag
In eerste instantie meldde het kabinet dat de maatregel per 2020 de schatkist jaarlijks 1,4 miljard euro zou kosten, maar dat werd later verhoogd naar 1,6 miljard. Tijdens Prinsjesdag op 18 september worden de definitieve cijfers gepubliceerd.
Nederlandse aandeelhouders kunnen de afgedragen belasting over dividend via de Belastingdienst terugkrijgen. Dit maakt de afschaffing van de dividendbelasting vooral voordelig voor buitenlandse aandeelhouders in Nederlandse beursgenoteerde bedrijven.
Bedrijven zouden zo makkelijker aan buitenlands kapitaal moeten kunnen komen. Ze profiteren in ieder geval van minder administratieve lasten.
Motie van afkeuring voor Rutte
Het afschaffen van de dividendbelasting is uitgegroeid tot een hoofdpijndossier voor het kabinet en leverde Rutte in april een breed gedragen motie van afkeuring op vanwege zijn rol in de zoektocht naar de omstreden memo’s die tijdens de formatie gebruikt zijn om de belasting af te schaffen.
Rutte en de coalitiepartijen beweerden eerder dat er voor zover zij zich konden herinneren geen memo’s waren, maar die memo’s bleken er toch te zijn.
NOS 16.08.2018 Het afschaffen van de dividendbelasting kost veel meer dan gedacht. Minister Hoekstra van Financiën moet nog voor Prinsjesdag op zoek naar 600 miljoen euro op de Rijksbegroting, zeggen bronnen in Den Haag na berichtgeving in het AD.
Het kabinet-Rutte III ging er aanvankelijk van uit dat de omstreden maatregel 1,4 miljard euro aan inkomsten zou schelen. Dat bedrag zal de komende jaren alleen maar toenemen, omdat het goed gaat met de economie. Dividendbelasting wordt namelijk betaald over de winst die bedrijven uitkeren aan hun aandeelhouders. Hoe hoger de winst, hoe hoger de opbrengst voor de staatskas.
Ingewijden zeggen dat het zou kunnen oplopen tot 2 miljard per jaar. Dat betekent dat Hoekstra vanaf 2020 jaarlijks met een gat van 600 miljoen zit. Om dat te dichten zou hij bijvoorbeeld andere belastingen kunnen verhogen.
Financiële dekking
Het kabinet wil de dividendbelasting op 1 januari 2020 afschaffen, maar het voornemen staat aanstaande Prinsjesdag al in het Belastingplan van minister Hoekstra. Hij moet zich baseren op de meest actuele cijfers en voor elke extra euro die het kost financiële dekking zoeken.
Premier Rutte is een groot voorstander van de afschaffing van de dividendbelasting voor buitenlandse bedrijven. Hij denkt dat de maatregel ertoe leidt dat grote bedrijven hun hoofdkantoor eerder in Nederland houden of vestigen. De oppositie verwijt het kabinet dat het zijn oren te veel naar grote bedrijven laat hangen, die van de heffing af willen. Er is geen wetenschappelijk bewijs dat het afschaffen van dividendbelasting goed is voor het Nederlandse vestigingsbeleid.
AD 14.08.2018 De Nederlandse economie blijft het goed doen. In het tweede kwartaal werd de economie 0,7 procent groter in vergelijking met de eerste drie maanden van dit jaar. Op jaarbasis komt dit neer op een groeicijfer van 2,9procent. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek.
De groei hebben we te danken aan de binnenlandse bestedingen, export en bedrijfsinvesteringen. Vooral de bouw maakte het afgelopen kwartaal het verschil, aldus het CBS.
Zo is in het tweede kwartaal fors meer geïnvesteerd in woningen, bedrijfsgebouwen en infrastructuur. Verder schaften bedrijven opnieuw meer auto’s aan. Ook werd meer geld uitgetrokken voor machines.
Ook consumenten laten het geld rollen en jagen daarmee de groei aan. Al zeventien kwartalen op rij geven huishoudens meer uit dan een jaar eerder. Vooral voor auto’s en elektrische apparaten wordt flink de knip getrokken. Daarnaast geven mensen meer geld uit aan diensten, met name op het gebied van horeca, vervoer en communicatie.
De huidige indicatoren geven aan dat de groei dit jaar uitkomt rond de 3 procent. ,,In de eerste helft van dit jaar ligt de groei rond de 2,9 procent, dus we liggen goed op schema”, aldus CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen.
De consumptiegroei is in lijn met het verder aantrekken van de werkgelegenheid, de daling van de werkloosheid en het verdere herstel op de woningmarkt. Volgens het CBS is het aantal vaste banen in het tweede kwartaal opnieuw toegenomen: 159.000 meer dan vorig jaar.
Er is sprake van stijgende krapte op de arbeidsmarkt. Voor iedere vacature zijn er nu 1,4 werklozen. Op het hoogtepunt van de crisis waren dat er 7. Die krapte vertaalt zich echter nog altijd niet in forse cao-loonstijgingen. ,,Op het loonstrookje is het effect minder zichtbaar”, aldus Van Mulligen.
Al met al doet onze economie het duidelijk beter dan het gemiddelde van de landen van de eurozone. Volgens een nieuwe schatting van Europees statistiekbureau Eurostat ging de economie van het eurogebied met 0,4 procent vooruit op kwartaalbasis, net als in het eerste kwartaal.
AD 02.07.2018 De Nederlandse economie groeit snel en is sterk. Dat komt onder andere door de overheidssubsidies die we hier kennen, door groeiende werkgelegenheid en door het zelfverzekerde karakter van de economie. Dat meldt de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).
Iedere twee jaar neemt de OESO de Nederlandse economie onder de loep om te kijken wat goed gaat en wat beter kan. Ook dit jaar is het rapport positief gestemd. De Nederlandse economie zal dit jaar met 3,3 procent groeien en volgend jaar naar verwachting met 2,9 procent. Dat is fors boven het Europese gemiddelde. Ook de werkeloosheid is flink afgenomen.
Angel Gurria, secretaris-generaal van de OESO, reageert op het rapport: ,,De Nederlandse economie doet het extreem goed. Het toont prijzenswaardige weerstand sinds de wereldwijde financiële crisis. Er zijn echter wel belangrijke uitdagingen die aangepakt moeten worden om een duurzame en inclusieve groei te realiseren in de toekomst.”
Toekomstige stabiliteit
Die toekomstige economische stabiliteit is nodig om een meer inclusieve arbeidsmarkt te realiseren. Zo zou Nederland goed aan doen om toch een beperkte vorm van sociale verzekeringen voor zelfstandigen in te voeren en de excessieve fiscale voordelen voor zzp’ers geleidelijk af te bouwen. De verschillen tussen de soorten arbeidsverbanden worden daardoor teruggebracht, waardoor meer Nederlanders kunnen profiteren van de sterke economische groei. Ook pleit de denktank voor een langer vaderschapsverlof.
Het is de OESO opgevallen dat Nederlandse vrouwen relatief een stuk minder pensioen opbouwen dan mannen, doordat ze vaker parttime werken. Volgens de onderzoekers is de pensioenkloof tussen mannen en vrouwen met gemiddeld dik 42 procent bijna nergens zo groot als hier. Als vaders vanaf het begin al langer bij de zorg van hun kind betrokken kunnen worden zou dit de seksverschillen op het gebied van parttimewerk wat kunnen beperken, adviseert het rapport.
Staatsschuld
Met een staatsschuld van bijna zestig procent van het bruto nationaal product (bnp) blijft Nederland onder de Europese norm. Griekenland heeft de grootste staatsschuld met 180 procent van het bnp, al is daar wel een lichte groei in de economie te zien.
Staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken benadrukt in een reactie dat een eerlijkere arbeidsmarkt ,,een van de prioriteiten” is van het kabinet. ,,Ook ondersteunt de OESO de Nederlandse aanpak als het gaat om belastingontwijking en belastingontduiking”, aldus de bewindsvrouw die verder niet inhoudelijk op de aanbevelingen uit het rapport ingaat.
Er gaan al langer stemmen op om te snijden in de zelfstandigenaftrek en bijvoorbeeld een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers verplicht te stellen. De politiek is evenwel verdeeld over het onderwerp. Zelfstandigenorganisaties hebben erop gewezen dat veel ondernemers zelf helemaal niet zitten te wachten op allerlei vergaande verplichtingen over het aangaan van verzekeringen.
AD 19.06.2018 De economie van Nederland blijft zich gunstig ontwikkelen, maar de groeipiek ligt vermoedelijk achter ons. Dat schrijft het Centraal Planbureau (CPB) in een nieuw rapport over de groeiramingen. Volgens het planbureau blijft Nederland profiteren van gunstige omstandigheden in eigen land en van ,,prima groei” van de wereldhandel.
Het CPB-rapport volgt op nieuwe ramingen die De Nederlandsche Bank (DNB) gisteren naar buiten bracht. De toezichthouder stelde de verwachtingen voor de groei neerwaarts bij naar 2,5 procent dit jaar. Eerder ging DNB voor 2018 uit van 3,1 procent groei. De mindere vooruitzichten dit jaar hebben vooral te maken met een tegenvallend eerste kwartaal. Volgens het CPB is de lichte terugval vermoedelijk van tijdelijke aard.
Voor dit jaar gaat het CPB uit van een economische groei van 2,9 procent, tegen 3,2 procent vorig jaar. In 2019 zal de economie met 2,7 procent groeien. Verder zal de inflatie verder oplopen. Dit jaar 1,5 procent en een jaar later wordt het leven gemiddeld 2,3 procent duurder. De werkloosheid daalt volgend jaar naar 3,4 procent van de beroepsbevolking.
Door de krapte op de arbeidsmarkt zullen ook de lonen stijgen. Verder dragen oplopende olieprijzen en een verhoging van de indirecte belastingen bij aan de oplopende inflatie. De overheid houdt een overschot op de begroting.
Italië en Brexit
Wel wijst het CPB op ontwikkelingen in het buitenland die een risico kunnen vormen. Daarbij wordt onder meer gewezen op de politieke ontwikkelingen in Italië en de brexit. Ook het aanhoudende conflict met de Verenigde Staten over internationale handel kan de Nederlandse economie negatief beïnvloeden.
Het effect van de al ingevoerde importheffingen op de wereldwijde groei noemt het CPB ,,verwaarloosbaar”. Een escalatie van het handelsconflict kan wel ,,verstrekkende gevolgen” op de economische groei, met name op de langere termijn. Ook DNB wees al op de risico’s van een volwaardige handelsoorlog.
RO 28.05.2018 De overheidsfinanciën vertonen onverminderd een positief beeld. Financiële meevallers helpen in 2018 bij het opvangen van de kosten van het verlagen van de gaswinning. De lagere gasbaten als gevolg van dit besluit lopen naar verwachting op tot 900 miljoen euro in 2022. Financiële meevallers zijn voornamelijk te vinden bij de zorg en sociale zekerheid.
Dit zijn de belangrijkste conclusies uit de Voorjaarsnota 2018 die minister Hoekstra van Financiën op 28 mei aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. In de Voorjaarsnota staan de wijzigingen voor het begrotingsjaar 2018 ten opzichte van de Startnota, de vertaling van de financiële afspraken uit het Regeerakkoord.
Economisch en budgettair beeld
Cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) laten zien dat de economische groei hoger was dan bij de Startnota geraamd. Deze extra groei wordt vooral verklaard door een hogere uitvoer, die het gevolg is van een hoger dan geraamde wereldhandel. Ook de woningmarkt draagt bij aan de groei. De werkloosheid blijft met 3,9 procent ongewijzigd ten opzicht van de Startnota.
Ook de raming van het overheidssaldo is onveranderd en komt uit op 0,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De overheidsschuld is verder gedaald tot 53,3 procent bbp. De belangrijkste reden hiervoor is dat de schuld in 2017 lager uitkwam dan verwacht en doorwerkt in de voorjaarsnotacijfers.
Niettemin is het kabinet zich ervan bewust dat met name internationale risico’s, zoals de uitwerking van de Brexit en het (handels)beleid van de Verenigde Staten, kunnen de economische groei drukken.
Aanpassingen
Het kabinet heeft in de Voorjaarsnota 2018 extra geld vrijgemaakt voor onder andere het opvangen van de lagere gasbaten en meer mankracht bij de Brexit-voorbereidingen voor Douane en keuringsdiensten (34 miljoen). Financiële meevallers zijn er onder andere door lagere uitgaven aan genees- en hulpmiddelen (350 miljoen) en een lager dan verwacht aantal AOW-gerechtigden (95 miljoen). Ook bij de huurtoeslag is er een meevaller van 100 miljoen.
Hogere uitgaven zijn er dit jaar onder andere door een hoger dan geraamd aantal leerlingen en studenten (200 miljoen) en doordat de gunstige economische omstandigheden meer mensen doen besluiten gebruik te maken van kinderopvang (80 miljoen).
De inkomsten komen lager uit door de uitspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie over de fiscale eenheid en doordat zorgverzekeraars de nominale zorgpremie uiteindelijk lager hebben vastgesteld dan eerder geraamd. De economische groei zorgt – in mindere mate – juist voor hogere inkomsten.
Gasbesluit
In de Voorjaarsnota zijn de budgettaire effecten verwerkt van het kabinetsbesluit over de gaswinning in Groningen. Het gaat hier om gederfde ontvangsten voor begrotingsjaar 2018 en de meerjarige doorwerking hiervan tot en met 2022. De gedetailleerde financiële dekking van het besluit wordt zichtbaar op Prinsjesdag, waarbij traditioneel de integrale begrotingsbesluitvorming voor het jaar 2019 en verder wordt gepresenteerd.
Volgens de huidige inzichten leidt het verlagen van de gaswinning in 2018 tot 150 miljoen euro lagere baten, en loopt dit bedrag op tot 900 miljoen in 2022. Daarnaast is er structureel 200 miljoen euro gereserveerd voor diverse kosten van het Rijk voor onder andere de kosten voor de aardbevingen en het bieden van een perspectief voor de regio.
Beide maatregelen worden in 2018 gedekt uit meevallers en geld op de verschillende departementale begrotingen wat niet tot besteding zal komen, in het bijzonder die van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De meerjarige dekking wordt gepresenteerd op Prinsjesdag.
AD 28.05.2018 Meevallers op de rijksbegroting zijn dit jaar groot genoeg om het gat te dichten dat geslagen wordt door het verder terugschroeven van de gaswinning in Groningen. Daarnaast is er ruimte om enkele tegenvallers op te vangen zonder elders te hoeven bezuinigen, blijkt uit de vandaag gepresenteerde Voorjaarsnota.
Het kabinet gaf al eerder aan niet extra te zullen bezuinigen om de kosten van het dichtdraaien van de Groningse gaskraan op te vangen. Het besluit om de gaskraan in 2030 helemaal dicht te draaien werd enkele weken geleden al genomen, maar onduidelijk was tot dusver welk prijskaartje daaraan hangt en hoe die rekening moet worden betaald. Hoe het kabinet dat vanaf 2019 denkt te gaan oplossen, wordt op Prinsjesdag bekendgemaakt.
Het besluit om de gaskraan verder dicht te draaien kost dit jaar 150 miljoen euro aan misgelopen gasbaten. Doordat de gaswinning de komende jaren helemaal wordt afgebouwd, loopt dat bedrag fors verder op naar 900 miljoen euro in 2022. Daarnaast wordt structureel 200 miljoen euro opzijgezet om het aardbevingsgebied in Groningen te helpen.
Onverminderd positief
Meevallers zijn er dit jaar met name bij de gezondheidszorg en de sociale zekerheid. Zo hoeft minder geld te worden uitgegeven aan genees- en hulpmiddelen, aan de AOW en aan huurtoeslagen. Daar staan hogere uitgaven tegenover aan onderwijs en kinderopvang. Ook gaat extra geld naar de douane en keuringsdiensten ter voorbereiding op het vertrek van Groot-Brittannië uit de EU.
De overheidsfinanciën vertonen volgens minister Wopke Hoekstra (Financiën) onverminderd een positief beeld. Het kabinet gaat nog altijd uit van een begrotingsoverschot van 0,5 procent van het bruto binnenlands product. De economie draait nog altijd op volle toeren, en groeit zelfs harder dan waar vanuit werd gegaan bij het opstellen van de begroting voor dit jaar.
Het kabinet waakt desondanks voor al te veel optimisme, omdat er ook risico’s op de loer liggen. De gevolgen van bijvoorbeeld de brexit en het handelsbeleid van de Verenigde Staten kunnen de economische groei drukken.
NU 23.05.2018 Zodra er plannen voor de toekomst worden gesmeed, staan politici maar wat graag vooraan. Maar zodra er teruggeblikt moet worden, is dat een ander verhaal. Ook na de achttiende Verantwoordingsdag op de derde woensdag in mei, vorige week, is dat beeld nog niet veranderd. Deze woensdag debatteert de Kamer met de premier over de jaarverslagen van de ministeries.
De tegenhanger van Verantwoordingsdag, Prinsjesdag op de derde dinsdag in september, is een stuk bekender bij het grote publiek.
Toch onderschrijft iedereen in Den Haag het belang van volledige en transparante verantwoording over wat er met belastinggeld is gebeurd.
Een week na Verantwoordingsdag, waarop de jaarverslagen van de ministeries en de toelichting daarop zijn gepubliceerd, debatteert de Kamer woensdag de hele dag met premier Mark Rutte en minister Wopke Hoekstra over de verantwoordingsstukken.
Aandacht
“Politici die plannen maken, krijgen veel aandacht. Terugkijken of die plannen ook hun doel hebben behaald, komt veel minder in het nieuws”, zegt D66-Kamerlid Joost Sneller.
Sneller voelt zich een ambassadeur van Verantwoordingsdag. Hij begeleidde als parlementariër een project waarin honderd burgers naar aanleiding van de verantwoordingsstukken zelf vragen aan het kabinet kunnen stellen.
“Het viel bijvoorbeeld iemand op dat er goed geschoold personeel in de zorg nodig is, maar dat slechts een vijfde van het budget door het ministerie daarvoor is gebruikt.” Een terechte vraag, vindt Sneller. Het kabinet moet nog antwoorden.
Sneller vindt eveneens dat de nadruk vooral ligt op wat er wordt uitgegeven aan nieuw beleid en te weinig wordt gekeken naar wat het dan oplevert. Maar kijkend naar het verleden ziet hij ook verbeteringen.
“Pas in 1993 werd het jaarverslag van de rijksoverheid voor het eerst goedgekeurd door de accountant. Nu scoren we traditioneel erg hoog op het gebied van rechtmatige rijksuitgaven.”
Verplicht
Veel onduidelijkheid kan vooraf worden weggenomen als ministers bij nieuwe wetgeving duidelijke doelen formuleren. Zo kan achteraf door de Kamer gemakkelijk worden beoordeeld of die doelen ook zijn gehaald.
Er is sinds dit jaar een wet van kracht die ministers verplicht meer inzicht te geven in de doelmatigheid en doeltreffendheid van hun beleid, maar gezien de conclusies van de Rekenkamer is er nog werk aan de winkel. Meer informatie heeft niet geleid tot meer inzicht in wat er met het belastinggeld is gebeurd, schrijft de organisatie.
Het valt Sneller ook op dat er nog winst valt te behalen op dit punt, maar het geheel moet volgens hem ook meer worden gezien als een lopend proces dat tijd nodig heeft.
GroenLinks-Kamerlid Bart Snels heeft het over “puzzelstukjes” die uiteindelijk tot een helder en transparant totaalbeeld moeten leiden.
“Wanneer je vooraf kijkt welke doelen je wilt behalen, kun je daar achteraf veel makkelijker verantwoording over afleggen. Zo til je het politieke debat naar een hoger niveau en zien burgers wat er met hun belastinggeld gebeurt”, zegt Snels.
Eén zo’n puzzelstukje is het onderzoek naar onze welvaart, die dit jaar voor het eerst door het Bureau voor de Statistiek (CBS) op verzoek van de Kamer is gepubliceerd.
In het onderzoek, dat onder de naam Monitor Brede Welvaart is uitgebracht, wordt naar de zogenaamde zachte waarden gekeken; gezondheid, vrije tijd, klimaat en kennis in plaats van harde economische groeicijfers uitgedrukt in het bbp waarover politici doorgaans debatteren.
Welvaart
Het algemene beeld dat dit jaar naar voren komt, is dat de welvaart in Nederland stijgt of gelijk blijft, al zijn er natuurlijk verschillen per bevolkingsgroep. Zaken als leeftijd, geslacht, etniciteit en opleidingsniveau hebben veel invloed op brede welvaart.
Snels ziet het liefst dat er bij het maken van beleid ook wordt verteld wat er bijvoorbeeld gebeurt met het klimaat, de inkomensverschillen en de natuur. Die zaken moeten dan met concrete doelstellingen in de begroting per ministerie worden opgenomen.
De Monitor is wat GroenLinks betreft een goede stap in de goede richting, maar Snels weet ook dat het een traag proces is. “We hebben het er al twintig jaar over dat de politiek duidelijke doelen moet stellen die we achteraf kunnen beoordelen. Oud-minister Gerrit Zalm begon met die discussie.”
Dividendbelasting
Voor de oppositie is het debat van woensdag een aanleiding om het wederom over de afschaffing van de dividendbelasting te hebben, de omstreden maatregel die het kabinet vanaf 2019 jaarlijks 1,6 miljard euro kost.
“Ik heb al meerdere keren vragen aan het kabinet gesteld over deze maatregel, maar ik krijg maar geen antwoord”, aldus Snels. “De discussie rondom het afschaffen van de dividendbelasting staat wat mij betreft symbool voor het grotere probleem; het gebrek aan openheid bij beleidsvorming.”
Ook PvdA-Kamerlid Henk Nijboer heeft zijn laatste vraag over dit onderwerp nog niet gesteld. “Natuurlijk ga ik het over de afschaffing van de dividendbelasting hebben. Het is echt onbegrijpelijk dat die maatregel nog op tafel ligt.”
Nijboer ziet ook positieve punten. Zo heeft het vorige kabinet de overheidsfinanciën in 2017 gezond achtergelaten. Dat de PvdA’er hierover begint is natuurlijk geen toeval, zijn partij was daar destijds medeverantwoordelijk voor.
Op hoe het geld door het nieuwe kabinet vervolgens wordt besteed, valt wel wat af te dingen, vindt Nijboer.
Over het belang van het begrip ‘brede welvaart’ lijken oppositie- en coalitiepartijen het wel eens. “Er is meer dan economische groei alleen”, zegt Nijboer.
D66-Kamerlid Sneller hoopt dat de verantwoordingsstukken en de Monitor Brede Welvaart langzaam maar zeker samensmelten.
ICT
Alleen bij de VVD willen ze het woensdag vooral over de door de Rekenkamer geconstateerde ICT-problemen bij de overheid hebben. Die zijn zelfs zo ernstig dat er gevreesd werd voor een datalek bij een onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
“Ik ben echt verbaasd dat de ICT-problemen nog steeds niet zijn opgelost”, zegt VVD-Kamerlid Roald van der Linde. Hij wijst op een zeer kritisch overheidsonderzoek dat in 2014 al voor deze risico’s waarschuwde. Er moeten grote stappen worden gezet, vindt hij. “Er zijn te veel ideetjes en te weinig ideeën.”
Over brede welvaart zullen de liberalen het minder hebben, al heeft Van der Linde wel iets opgepikt uit het CBS-onderzoek: “Laten we wel wezen, Nederlanders zijn hartstikke tevreden.”
Telegraaf 23.05.2018 Het financiële reilen en zeilen van het Rijk en het kabinetsbeleid van 2017 staan centraal bij het grote verantwoordingsdebat in de Tweede Kamer, woensdag vanaf 10.30 uur. Dat is precies een week na de zogenoemde gehaktdag of Verantwoordingsdag, waarop de cijfers zijn gepresenteerd.
Het gaat om het eerste verantwoordingsdebat met het kabinet-Rutte III. Het kabinet moet verantwoording afleggen over het jaar 2017, dat nog door Rutte II is gedomineerd.
De overheidsfinanciën blijken vorig jaar verder verbeterd. Het overschot steeg tot 8 miljard euro. Toen het vorige kabinet de begroting voor 2017 opstelde, rekende het nog op een tekort.
Beveiliging slecht
De Algemene Rekenkamer, die toetst of het Rijk belastinggeld goed besteedt, plaatste vorige week wel een reeks kanttekeningen. Volgens de waakhond is vaak onduidelijk of de burger wel waar krijgt voor zijn geld.
Ook was er kritiek op de ministeries, waar bijna overal de beveiliging van computersystemen niet op orde is. Ook rammelt bij het minsterie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de verlening van subsidies.
Telegraaf 16.05.2018 Het is de eerste ’gehaktdag’ van het kabinet-Rutte III. Op deze derde woensdag van mei, die officieel Verantwoordingsdag heet, moet duidelijk worden wat er het afgelopen jaar van de plannen van het kabinet is terechtgekomen en wordt er financiële verantwoording afgelegd.
Minister Wopke Hoekstra (Financiën) komt net als op Prinsjesdag met een speciaal koffertje naar de Tweede Kamer om het financieel jaarverslag aan te bieden. Verder komt elk ministerie met een eigen jaarverslag, met een oordeel van de Algemene Rekenkamer.
Wat de gevolgen van het beleid zijn, is trouwens niet altijd vast te stellen. Vorig jaar meldde de Rekenkamer bijvoorbeeld dat het onduidelijk is hoeveel de overheid heeft bijgedragen aan de verbetering van de luchtkwaliteit de afgelopen jaren. Daar is tussen 2005 en 2015 wel 1,6 miljard euro voor vrijgemaakt.
’Een overbodig fremdkörper’
Verantwoordingsdag moest de tegenhanger worden van Prinsjesdag, maar heeft die status nooit bereikt. Kort na de invoering in 2000 brak dan ook al een discussie los of het moest worden aangepast of zelfs verdwijnen. Toenmalig SP-leider Jan Marijnissen noemde Verantwoordingsdag in 2008 „een overbodig fremdkörper.”
RO 16.05.2018 De economie groeit fors en de overheidsfinanciën staan er in 2017 goed voor. In de Miljoenennota 2017 werd nog uitgegaan van een begrotingstekort van 0,5%, maar dat werd een overschot van 1,1% (bbp). Daarmee was 2017 het tweede opeenvolgende jaar met een begrotingsoverschot. De economische groei bedroeg vorig jaar 3,2%; de hoogste groei sinds 2008.
De overheidschuld lag met € 416,1 miljard in 2017 € 24,4 miljard lager dan het kabinet verwachtte bij het opstellen van de begroting voor 2017. De schuld is gelijk aan 56,7% van het bbp; een daling van 5,4 procentpunt. Daarmee komt de schuld voor het eerst sinds het uitbreken van de economische crisis uit onder de EU-norm van 60% van het bbp.
Dat blijkt uit het Financieel Jaarverslag Rijk (FJR) 2017, waarin het kabinet verantwoording aflegt over de ontvangsten en uitgaven van het Rijk. Minister Hoekstra van Financiën heeft het FJR en alle andere verantwoordingsstukken vandaag officieel aangeboden aan de Tweede en Eerste Kamer. Het Verantwoordingsdebat met de Tweede Kamer volgt op 23 mei 2018.
‘Het FJR 2017 biedt veel cijfers om tevreden over te zijn, maar zoals bekend bieden resultaten uit het verleden geen garanties voor de toekomst. De financiële gevolgen van de Brexit zijn nog moeilijk te voorspellen, internationale ontwikkelingen, zoals de dreiging van een handelsoorlog en militaire spanningen, zorgen voor onrust. Dat dwingt ons steeds de juiste balans te houden tussen geld uitgeven en buffers opbouwen voor economisch slechtere tijden’, aldus minister Hoekstra.
Begrotingstekort / Overheidssaldo
2012
2013
2014
2015
2016
2017
als % bbp
-3,9
-2,4
-2,3
-2,1
0,4
1,1
in miljard €
-25,1
-15,5
-15,0
-14,0
2,6
8
Overheidsschuld
2012
2013
2014
2015
2016
2017
als % bbp
66,3
67,8
68
64,6
61,8
56,7
in miljard €
428
443
451
441
434
416
Arbeidsmarkt
Het aantal werkenden nam in 2017 toe met bijna 200.000: de sterkste stijging sinds 2008. De werkloosheid daalde tot onder de 5%. Eind 2017 lag de werkloosheid zelfs op het laagste niveau in meer dan 8 jaar. De lonen stegen in 2017 gematigd; met 1,5% ten opzichte van 2016. De lonen stegen in de marktsector sneller dan bij de overheid en groeiden ongeveer even snel als de prijzen.
Woningmarkt
De huizenprijzen bleven in 2017 stijgen. Een huis in Nederland was eind 2017 gemiddeld 8,2% duurder dan een jaar eerder. Daarmee stegen de prijzen in het hoogste tempo in 15 jaar. Met name in de 4 grote steden was er grote krapte op de huizenmarkt.
Financiële sector
Het afgelopen jaar heeft het kabinet flinke voortgang geboekt om de interventies af te bouwen, die het Rijk tijdens de crisis in de financiële sector heeft gedaan. De minister van Financiën heeft in 2017 zowel aandelen van ABN AMRO als de laatste aandelen van verzekeringsmaatschappij a.s.r. die de overheid nog in bezit had, verkocht.
Europa
Ook in de Europese Unie (EU) en de rest van de wereld trok de economische groei in 2017 aan. De EU en eurozone kenden een hogere groei dan voorgaande jaren, en lieten een verbetering van de overheidsfinanciën zien. Ook de overheidsschuld daalde licht, hoewel een aantal landen een schuld hebben die duidelijk boven de EU-norm van 60% bbp ligt.
Telegraaf 16.05.2018 De overheidsfinanciën zijn vorig jaar flink verder verbeterd. Het overschot op de rijksbegroting is ten opzichte van 2016 verdrievoudigd tot 8 miljard euro, 1,1 procent van de totale omvang van de Nederlandse economie. Toen het vorige kabinet de begroting voor 2017 opstelde, rekende het nog op een tekort van 0,5 procent.
Dat staat in het Financieel Jaarverslag Rijk dat minister Wopke Hoekstra (Financiën) heeft aangeboden aan de Tweede Kamer. Het is het tweede jaar op rij waarin de overheid minder uitgaf dan dat er binnenkwam. Dat is mede te danken aan de sterker dan verwachte economische groei. Die kwam in 2017 uit op 3,2 procent, het hoogste niveau sinds 2008. De sterke groei zorgt ervoor dat minder mensen werkloos thuiszitten. „Dat leidt automatisch tot meer belastinginkomsten en minder overheidsuitgaven”, aldus Hoekstra.
De staatsschuld daalde naar 416 miljard euro. Dat is ruim 24 miljard euro minder dan waar het vorige kabinet in de Miljoenennota voor 2017 van uitging. De schuld was gelijk aan 56,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp), een daling van 5,4 procentpunt ten opzichte van 2016.
Hoekstra noemt het „een mijlpaal” dat de staatsschuld daarmee voor het eerst in jaren onder de Europese norm van 60 procent lag. „Dat is erg goed nieuws”, aldus de minister. „Het betekent namelijk dat de last van de overheidsschuld steeds kleiner wordt.” Zo daalden de rentelasten op de overheidsschuld afgelopen jaar met 3,2 miljard euro.
„Dat is veel geld”, benadrukt Hoekstra. „Als we de schuld verder verlagen, dan krijgen we ruimte voor andere uitgaven en investeringen in onderwerpen die we met elkaar zo belangrijk vinden: in veiligheid, in onderwijs, in zorg, in duurzaamheid en het klimaat.” Bovendien is het volgens de bewindsman zaak een buffer aan te leggen voor als het economisch tij weer tegen gaat zitten.
AD 16.05.2018 De rijksoverheid heeft 2017 afgesloten met een begrotingsoverschot van 8 miljard euro. Dat blijkt uit het financiële jaarverslag dat minister van Financiën Wopke Hoekstra aan de Tweede Kamer heeft aangeboden.
Gaat het goed in de wereld, dan gaat het goed met Nederland, aldus Minister Hoekstra.
Ook met de staatsschuld gaat het goed. De overheidsschuld zakte voor het eerst sinds de crisis weer onder de kritische grens van 60 procent die in de Europese Unie als maximum wordt gehanteerd. ,,Een mijlpaal”, aldus Hoekstra. Maar we zijn er nog niet, meent hij. Voor de crisis zat Nederland op een schuld van 43 procent. ,,Het moet verder naar beneden.” Het overschot wordt ingezet om de staatsschuld verder af te lossen.
Volgens Hoekstra profiteert Nederland sterk van de groeiende wereldeconomie. ,,Gaat het goed in de wereld, dan gaat het goed met Nederland.” Belastinginkomsten namen toe doordat meer mensen een baan vonden, terwijl de uitgaven aan bijvoorbeeld uitkeringen juist daalden.
Staatsschuld
De staatsschuld daalde naar 416 miljard euro. Dat is ruim 24 miljard euro minder dan waar het vorige kabinet in de Miljoenennota voor 2017 van uitging. De schuld was gelijk aan 56,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp), een daling van 5,4 procentpunt ten opzichte van 2016.
Hoekstra waarschuwt wel voor een onterechte juichstemming: ,,Sommige experts voorzien al het einde van de hoogconjunctuur.;; Ook de brexit brengt risico’s voor de Nederlandse economie met zich mee.
Vandaag 16.05.2018 , de derde woensdag in mei, is het verantwoordingsdag. Dit is de tegenhanger van Prinsjesdag, die op de derde dinsdag van september plaatsvindt.
NU 16.05.2018 De overheidsfinanciën zijn in 2017 flink verder verbeterd. Het overschot op de rijksbegroting is ten opzichte van 2016 verdrievoudigd tot 8 miljard euro, 1,1 procent van de totale omvang van de Nederlandse economie. Toen het vorige kabinet de begroting voor 2017 opstelde, rekende het nog op een tekort van 0,5 procent.
Dat staat in het Financieel Jaarverslag Rijk dat minister Wopke Hoekstra (Financiën) aan de Tweede Kamer heeft aangeboden.
Het is het tweede jaar op rij waarin de overheid minder uitgaf dan dat er binnenkwam. Dat is mede te danken aan de sterker dan verwachte economische groei. Die kwam in 2017 uit op 3,2 procent, het hoogste niveau sinds 2008.
De staatsschuld daalde naar 416 miljard euro. Dat is ruim 24 miljard euro minder dan waar het vorige kabinet in de Miljoenennota voor 2017 van uitging. De schuld was gelijk aan 56,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp), een daling van 5,4 procentpunt ten opzichte van 2016.
Teruggekeken
Op de derde woensdag in mei, Verantwoordingsdag, wordt traditioneel teruggekeken op het gevoerde beleid in het afgelopen jaar. Het draait dan om drie belangrijke vragen: wat waren de plannen voor het afgelopen jaar, wat is er bereikt en wat heeft dat gekost? Kortom: is het door burgers betaalde belastinggeld wel op de juiste manier uitgegeven?
De Algemene Rekenkamer, het instituut dat de uitgaven van de rijksoverheid controleert, heeft het Financieel Jaarverslag Rijk nagekeken en beoordeeld. De rijksuitgaven zijn voor ruim 99,5 procent goed besteed, maar er valt over het algemeen nog wel wat aan te merken op het beleid. Er zijn in totaal 35 onvolkomenheden geconstateerd door de Rekenkamer, ongeveer net zoveel als vorig jaar.
Overgangsjaar
Hoekstra zei bij het overhandigen van de verantwoordingsstukken aan de Kamer dat hij in 2017 “maar” 67 dagen verantwoordelijk was voor de overheidsfinanciën en dat het kabinet-Rutte III 225 dagen demissionair was.
2017 was een overgangsjaar, concludeert Hoekstra. “En dus kan ik mijn invloed op de staat van de overheidsfinanciën van vorig jaar eigenlijk alleen maar overschatten. Maar niettemin ben ik erg blij met het goede rapport dat ik u kan overhandigen.”
AD 16.05.2018 De controle op zorg – en sportsubsidies die het ministerie van Volksgezondheid verstrekt, laat zwaar te wensen over. De tekortkomingen waren in 2017 zelfs zo pittig dat de Rekenkamer spreekt over ‘ernstige onvolkomenheden’.
Zo merkte het ministerie bij een subsidie aan een sportbond niet op dat deze bond voor de inzet van ‘stagiairs’ een dagvergoeding betaalde van 350 euro bruto. Terwijl de officiële stagevergoeding van het rijk maximaal 586 euro bruto per maand bedroeg.
Geen incident
Dit is geen incident, ziet de Rekenkamer. ,,Wij constateren dat de minister van VWS nog geen sluitend beleid ter voorkoming van misbruik en oneigenlijk gebruik van subsidies heeft. Vorig jaar wezen wij de minister ook op deze tekortkomingen. Naar ons oordeel zijn deze in 2017 ernstiger dan wij vorig jaar aangaven.”
Als gevolg daarvan bestaat onzekerheid over de rechtmatigheid van diverse subsidies, aldus de rekenmeesters. De Rekenkamer telde fouten en onzekerheden (de vraag of de subsidie rechtmatig was) op tot een totaal van 960,9 miljoen euro.
De Rekenkamer telde fouten en onzekerheden (de vraag of de subsidie rechtmatig was) op tot een totaal van 960,9 miljoen euro.
Dat bedrag heeft voor ruim 95 procent betrekking op subsidies, aldus de rekenmeesters. Het ministerie heeft in 2017 voor ongeveer 1,36 miljard euro aan zulke financiële injecties verleend.
Vorig jaar wezen wij de minister ook op deze tekortkomingen. Naar ons oordeel zijn deze in 2017 ernstiger dan wij vorig jaar aangaven, aldus Algemene Rekenkamer.
De Rekenkamer meldt verder dat er is nog te weinig vooruitgang is geboekt bij het toetsen van subsidies op staatssteun (daarvan moet melding zijn gemaakt in Brussel en ze moeten zijn toegestaan door de Europese Commissie). Bijna de helft van de regelingen moet nu nog worden getoetst. En als er al een controle heeft plaatsgevonden, dan is die niet altijd goed uitgevoerd.
Niet nieuw
Het probleem met controles op subsidies is niet nieuw, maar wel verergerd. Zowel in 2016 als over de periode 1999-2012 merkte de Rekenkamer het subsidiebeheer aan als een ‘onvolkomenheid’. Ook in andere jaren is aandacht gevraagd voor verbetering.
In een reactie onderschrijft minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid het belang van een toets op staatssteun. ,,Het is mijn inzet om alle subsidies te toetsen op staatssteun.” Al noemt De Jonge dit een ‘forse reparatie’.
Wat betreft het misbruik en oneigenlijk gebruik van subsidies gaat de minister dit jaar een aantal controles verder verbeteren, belooft hij. Het gaat om risicoanalyses en het delen van bevindingen. Verder wordt de kwaliteit van het beheer intern in de gaten gehouden. Ook de controles zelf worden nagelopen en zo nodig aangescherpt, aldus de bewindsman.
AD 16.05.2018 Het kabinet geeft lang niet altijd goed inzicht in het geld dat ministers besteden. Burgers weten daarom niet of ze waar krijgen voor hun geld.
Uit ons onderzoek blijkt steeds weer dat de informatie die nodig is om vooruit te kijken er niet is. En dat terwijl we in een informatie en communicatietijdperk leven, aldus Arno Visser
Die kritiek uitte de president van de Algemene Rekenkamer, Arno Visser, vanochtend bij het aanbieden van de verantwoordingsstukken over 2017. Hij noemt de beperkte informatieverstrekking ‘niet van deze tijd’. ,,Uit ons onderzoek blijkt steeds weer dat de informatie die nodig is om vooruit te kijken er niet is. En dat terwijl we in een informatie- en communicatietijdperk leven”, aldus Visser.
Visser noemt als voorbeeld het Rijksvastgoedbedrijf. Daar werden resultaten mooier voorgespiegeld dan ze in werkelijkheid waren. Het kabinet meldt aan de Kamer dat de verkoop van 83 Rijksgebouwen 102 miljoen euro heeft opgebracht. Het verzuimt echter te melden dat de boekwaarde van deze panden eerst met 100 miljoen euro naar beneden werd gebracht. De werkelijke opbrengst was per saldo dus maar 2 miljoen, concludeert de Rekenkamer.
Reïntegratietrajecten
Een ander voorbeeld van onduidelijke informatieverstrekking komt van het ministerie van Sociale Zaken, en dan specifiek over de resultaten die het UWV heeft behaald om mensen vanuit een uitkering aan het werk te krijgen. In het jaarverslag van het ministerie staat slechts vermeld dat het UWV een kwart van het budget van 206 miljoen euro niet heeft opgemaakt. Onvermeld blijft dat dat komt omdat het UWV minder reïntegratietrajecten inkocht dan het eerder verwachtte. Die informatie is echter alleen in het jaarverslag van het UWV zelf te lezen.
AD 16.05.2018 Het kabinet geeft lang niet altijd goed inzicht in het geld dat ministers besteden. Burgers weten daarom niet of ze waar krijgen voor hun geld.
Uit ons onderzoek blijkt steeds weer dat de informatie die nodig is om vooruit te kijken er niet is. En dat terwijl we in een informatie en communicatietijdperk leven, aldus Arno Visser.
Die kritiek uitte de president van de Algemene Rekenkamer, Arno Visser, vanochtend bij het aanbieden van de verantwoordingsstukken over 2017. Hij noemt de beperkte informatieverstrekking ‘niet van deze tijd’. ,,Uit ons onderzoek blijkt steeds weer dat de informatie die nodig is om vooruit te kijken er niet is. En dat terwijl we in een informatie- en communicatietijdperk leven”, aldus Visser.
Visser noemt als voorbeeld het Rijksvastgoedbedrijf. Daar werden resultaten mooier voorgespiegeld dan ze in werkelijkheid waren. Het kabinet meldt aan de Kamer dat de verkoop van 83 Rijksgebouwen 102 miljoen euro heeft opgebracht. Het verzuimt echter te melden dat de boekwaarde van deze panden eerst met 100 miljoen euro naar beneden werd gebracht. De werkelijke opbrengst was per saldo dus maar 2 miljoen, concludeert de Rekenkamer.
Reïntegratietrajecten
Een ander voorbeeld van onduidelijke informatieverstrekking komt van het ministerie van Sociale Zaken, en dan specifiek over de resultaten die het UWV heeft behaald om mensen vanuit een uitkering aan het werk te krijgen. In het jaarverslag van het ministerie staat slechts vermeld dat het UWV een kwart van het budget van 206 miljoen euro niet heeft opgemaakt. Onvermeld blijft dat dat komt omdat het UWV minder reïntegratietrajecten inkocht dan het eerder verwachtte. Die informatie is echter alleen in het jaarverslag van het UWV zelf te lezen.
Telegraaf 16.05.2018 Het ministerie van Cultuur verstrekt te makkelijk subsidies aan musea en theaters, vindt de Algemene Rekenkamer. Eerder hadden de rekenmeesters al aangegeven dat het Rijk subsidiegeld moet terugvorderen als cultuurinstellingen niet goed presteren. Het ministerie heeft weliswaar stappen gezet, maar de Rekenkamer is nog verre van tevreden.
Voor de subsidieperiode 2013-2016 heeft toenmalig minister Jet Bussemaker (Cultuur) vier prestatie-eisen aan cultuurinstellingen opgelegd. Om in aanmerking te kunnen komen voor het met 1,9 miljard euro gevulde subsidiepotje voor cultuur moesten ze een bepaald bezoekersaantal halen, ruime openingstijden hanteren, en voldoende leerlingen trekken uit een basis- en voortgezet onderwijs.
De Algemene Rekenkamer ziet echter dat het ministerie besloten heeft om alleen maar tot terugvordering van subsidies over te gaan als bezoekersaantallen niet worden gehaald, de overige eisen heeft de PvdA-bewindsvrouw laten varen. De Rekenkamer vindt dat slap en stelt ook vast dat de Tweede Kamer er door Bussemaker niet over is geïnformeerd. Dat had ‘wel voor de hand’ gelegen.
Onvoldoende bezoekers
Van de 86 gesubsidieerde cultuurinstellingen hebben er in 2013-2016 zeven onvoldoende bezoekers weten te trekken, constateert de Rekenkamer. Het ministerie heeft ze voor zo’n 56.000 euro aan sancties opgelegd. Dat bedrag had waarschijnlijk dus veel hoger kunnen en moeten zijn.
AD 16.05.2018 Het gaat goed met Nederland. De zogenaamde brede welvaart in ons land laat op de meeste gebieden een stijgende lijn zien. Zo gaat de veiligheid omhoog, evenals de gezonde levensverwachting en het vertrouwen in de medemens en in organisaties. Dat volgt uit de resultaten van de Monitor Brede Welvaart 2018 van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Om de brede welvaart te bepalen is niet alleen gekeken naar inkomen en vermogen, maar ook naar zaken als de ervaren gezondheid, woonlasten, het persoonlijk welzijn en vertrouwen in anderen. Nederland scoort in vergelijking met veel andere landen in Europa op de meeste onderdelen hoog tot zeer hoog. Ook de materiële welvaart en het welzijn stijgen.
Ongelijk
De welvaart is nog steeds wel ongelijk verdeeld. Hoogopgeleiden en inwoners met een Nederlandse achtergrond hebben een hogere brede welvaart dan laagopgeleiden en mensen met een niet-westerse achtergrond.
Niet alles gaat goed. De filedruk, de invloed van burgers op het openbaar bestuur, de kwaliteit van wonen en de tevredenheid over de vrije tijd staan licht in de min. Ook wat het milieu betreft zijn er zorgen, met name over de waterkwaliteit en de biodiversiteit.
Het CBS heeft ook gekeken naar de invloed van onze welvaart op het buitenland, en dan met name op de armste landen. Daar scoren we beduidend minder. De trend geeft aan dat wij in toenemende mate fossiele brandstoffen en biomassa uit de rest van de wereld betrekken. Het CBS neemt deze cijfers mee omdat hiermee natuurlijk kapitaal aan deze landen wordt onttrokken.
De broeikasgas-voetafdruk, de mate waarin Nederland verantwoordelijk is voor het schadelijke broeikasgas, nam in 2017 eveneens toe.
Telegraaf 16.05.2018 Het gaat redelijk tot goed met de welvaart in Nederland, maar niet iedereen vaart daar wel bij. Hoogopgeleide autochtone mannen hebben een hogere levensstandaard dan de rest van de bevolking.
Er is een kloof tussen die groep en vrouwen, lager opgeleiden en allochtonen, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek vanochtend in een eerste onderzoek naar de ’brede welvaart’. Het CBS kijkt daarin niet alleen naar het inkomen, maar ook naar zaken als gezondheid, woonlasten en sociale samenhang.
Criminaliteit
Op bijna al die punten scoren hoogopgeleiden, dus mensen met een hbo- of universitair diploma, (ver) boven het landelijk gemiddelde. Hun enige pijnpunt: ze zijn vaker slachtoffer van criminaliteit. Nederlanders met een mbo-achtergrond of lager zijn op veel punten juist slechter af dan het gemiddelde.
Ook uitgesplitst naar achtergrond zijn er duidelijke verschillen, zegt het CBS: autochtone Nederlanders scoren op geen enkel punt onder het gemiddelde, allochtonen – uit westerse landen of niet, maakt weinig uit – zitten op (bijna) alle aspecten van welvaart onder het gemiddelde.
Overgewicht
Dat gemiddelde ligt overigens best hoog, vindt het CBS. „De brede welvaart gaat over het algemeen omhoog. Alleen bij het aantal mensen met overgewicht, de tevredenheid met vrije tijd en het oppervlak aan beschermde natuur is de trend de afgelopen acht jaar negatief geweest.” Ook vergeleken met andere EU-landen doen ’we’ het qua welvaart best goed.
Op een aantal vlakken moeten we wel opletten, waarschuwen de statistici. Zo horen onze schoolklassen tot de grootste van Europa, en zijn ze de laatste jaren ook steeds groter geworden. Tegelijkertijd dalen onze uitgaven aan onderwijs, en zijn er relatief weinig docenten ten opzichte van de totale bevoling.
Ook geven Nederlanders opvallend veel geld uit om te wonen: de ’woonquote’, het gedeelte van het inkomen dat opgaat aan huur of hypotheek, is in bijna geen ander EU-land hoger dan hier.
Natuur
De ontwikkelingen van de brede welvaart op termijn, is minder positief dan die van nu. Vooral op het gebied van klimaat en energie is sprake van een slechter beeld. Ook zijn er zorgen over de krimp van het areaal beschermde natuurgebieden. Met het percentage bos en natuur van het totale landoppervlakte scoort Nederland met 16 procent het laagste van alle EU-landen.
NOS 16.05.2018 We zijn gelukkig, met onze economie gaat het goed en socialer dan nu zijn we nog nooit geweest, blijkt uit de Monitor Brede Welvaart, een onderzoek naar de welvaart van Nederland van het CBS. Maar, vraag je je misschien af, waarom merk ik hier persoonlijk niets van? Bovenstaande conclusies zijn gebaseerd op gemiddelden, voor elke bevolkingsgroep zijn er natuurlijk uitschieters naar boven en beneden.
Zo is er een groot verschil in het rapport dat meteen opvalt: hoogopgeleiden hebben het op de meeste terreinen beter dan laagopgeleiden. Dat geldt voor het inkomen, vermogen, werkloosheid, ervaren woonlasten, vrijwilligerswerk, vertrouwen in andere mensen en persoonlijk welzijn (financiële situatie, gezondheid, sociaal leven, etc.) Mensen met een hogere opleiding zijn eigenlijk op alle vlakken positiever dan laagopgeleiden, met uitzondering van de tevredenheid met het sociale leven.
Het verschil tussen het welvaartsniveau tussen hoog- en laagopgeleiden komt het duidelijkst naar voren bij het persoonlijk welzijn. Ruim drie kwart van de hoogopgeleiden beoordeelt dit positief, tegenover de helft van de laagopgeleiden.
Ook zijn er verschillen tussen geslacht. Mannen ervaren een hogere welvaart dan vrouwen, maar vrouwen zijn wel gelukkiger met hun reistijd naar het werk. Daarnaast is te zien dat mensen met een migratieachtergrond op veel onderdelen een lagere brede welvaart hebben dan mensen met een Nederlandse achtergrond. Dat is deels te verklaren doordat zij jonger en lager opgeleid zijn dan gemiddeld.
Wat weten we nog meer?
In 2017 was 85,4 procent van de volwassenen tevreden met hun leven. 3,5 procent was dat niet. Daarbij valt op dat mensen in de leeftijd van 65 tot 75 jaar iets meer dan gemiddeld tevreden zijn (88,9 procent): dan zijn ze namelijk aan hun pensioen begonnen. Ook zijn hoogopgeleiden (89,6 procent) tevredener dan laagopgeleiden (81,3 procent).
Mensen met een Nederlandse of een westerse achtergrond zijn gelukkiger dan personen met een niet-westerse migratieachtergrond, blijkt uit de cijfers. Iets meer dan 75 procent van de mensen met een niet-westerse migratieachtergrond is tevreden.
CBS/BEWERKING NOS
Op gebied van persoonlijk welzijn scoren mannen (64,6 procent) hoger dan vrouwen (59,4 procent). Dat komt omdat vrouwen zich vaker onveilig voelen. Jongeren hebben een hoger persoonlijk welzijn dan ouderen: zij geven over het algemeen aan tevredener te zijn met hun gezondheid, meer vertrouwen te hebben in de instituties en zich veiliger te voelen dan ouderen.
Opleiding
Bijna een derde van de Nederlanders is hoogopgeleid (30,1 procent). Meer dan 30 procent van de mannen is hoogopgeleid en 29,9 procent van de vrouwen. Hoger opgeleiden hebben vaker een langere levensduur, betere gezondheid en participeren meer in de maatschappij. Het aantal hoogopgeleiden stijgt al jaren: zowel bij mannen als vrouwen, al stijgt het iets meer bij vrouwen. Daarom is het percentage voor het eerst vrijwel gelijk. Van de mensen met een niet-westerse achtergrond is ongeveer een vijfde (20,8 procent) hoogopgeleid.
En goed nieuws, want bijna 80 procent van de Nederlanders vindt hun gezondheid (zeer) goed. Meer dan 81 procent van de mannen en 77 procent van de vrouwen is tevreden. Vrouwen zijn iets minder positief omdat ze vaker last hebben van langdurige aandoeningen, lichamelijke beperkingen en belemmeringen door pijn. Natuurlijk neemt de (ervaren) gezondheid af met leeftijd: zo voelt 95,2 procent van de 15-jarigen zich nog gezond, maar van de 75-plussers maar 59,2 procent. Jonge mensen met een niet-westerse migratieachtergrond zijn vaak positiever over hun gezondheid dan jongeren met een westerse achtergrond.
CBS/BEWERKING NOS
De huizenmarkt, daar hebben we de laatste tijd genoeg negatieve verhalen over gehoord. De huizen worden steeds duurder en dan moet je het geluk hebben om überhaupt een huis te kunnen kopen. Bijna 5 procent van de huiseigenaren geeft aan onder een zware financiële last gebukt te gaan. Huishoudens met een kostwinner van 35 tot 65 jaar ervaren de woonlasten zwaarder dan jongere huishoudens.
Voor huurders is de financiële last nog hoger: meer dan 20 procent vindt het lastig om maandelijks de huur te betalen. Vooral huurders tot 35 jaar zijn een relatief groot deel van hun inkomen kwijt aan woonlasten, toch vinden de 35- tot 65-jarigen de financiële lasten zwaarder.
Wantrouwen?
Maar geven al die financiële lasten dan geen wantrouwen in de maatschappij? Blijkbaar niet, want 62,2 procent van de mensen heeft vertrouwen in de medemens. Mannen vertrouwen iets sneller (64,8 procent) dan vrouwen (59,6 procent). Het vertrouwen in anderen is bij de leeftijdsgroep 65 tot 75 jaar het laagst (54,4 procent). Ook mensen met een niet-westerse migratieachtergrond (43,9 procent) en laagopgeleiden (48,4 procent) vertrouwen minder dan gemiddeld mensen.
CBS/BEWERKING NOS
De cijfers verschillen dus per groep, maar toch is de grote lijn hetzelfde: we zijn gewoon echt gelukkiger, hebben meer vertrouwen en voelen ons gezond. Ook al lijkt dat misschien soms niet zo.
NOS 16.05.2018 Over het algemeen lijkt het alsof het niet zo goed gaat met Nederland. We klagen veel: over de politiek, de economie, het weer en soms zelfs over het Eurovisie Songfestival. Toch klopt dit negatieve beeld niet, want het gaat gemiddeld heel goed met ons land. Op economisch, sociaal en cultureel gebied, hoe gelukkig we zijn en hoeveel vertrouwen we hebben. Alles verbetert, maar er is een kanttekening: onze invloed op het milieu. Onze welvaart laat onder meer een grote ‘broeikasgasvoetafdruk’ achter.
Dat blijkt uit de Monitor Brede Welvaart, een onderzoek naar de welvaart van Nederland van het CBS. Die zogeheten brede welvaart is een maatstaf voor meer dan alleen inkomen: het gaat ook over de samenleving, veiligheid, wonen, gezondheid en meer.
En wil je de uitgebreide uitleg van alle cijfers?Klik dan hier.
De brede welvaart in Nederland gaat omhoog. Vergeleken met andere landen in de Europese Unie is onze welvaart hoog en op een aantal vlakken zelfs heel hoog. Zo zijn veel mensen tevreden: maar liefst 85 procent van de Nederlanders gaf het leven een 7 of hoger in 2017. Daarmee staan we op plek 1 van Europa, we zijn dus het gelukkigst. In 2016 stonden we nog op de 13de plek.
Ook het opleidingsniveau is gestegen. In 2010 had 72 procent in de leeftijd van 25 tot en met 64 jaar minimaal een startkwalificatie op de arbeidsmarkt (havo-, vwo- of mbo-diploma), in 2017 was dit percentage gestegen tot 78. Daarmee behoort Nederland tot de middenmoot van Europa.
CBS/BEWERKING NOS
Ook werkte vorig jaar 67 procent van de bevolking tussen de 15 en 74 jaar oud. Niet veel? Jawel hoor, we staan daarmee op de vijfde plek van de ranglijst van Europa. En in 2016 stond Nederland nog op plek 28. In Nederland kennen we ook een grote groep vrijwilligers: met 40 procent aan Nederlanders die vrijwilligerswerk doen, staan we op de eerste plek van Europa.
Ook ons sociale leven bloeit. In 2010 gaf 92 procent van de Nederlanders aan meerdere keren per maand contact te hebben met vrienden, familie en collega’s. In 2016 is dit toegenomen tot 94 procent. Het vertrouwen in de mensen om ons heen is tevens gegroeid: 58 procent van de Nederlanders gaf in 2010 aan mensen om zich heen te vertrouwen, nu is dat 63 procent. Met deze cijfers staan we ook boven aan de ranglijst van Europa.
De toekomst ziet er ook rooskleurig uit. De economie blijft waarschijnlijk aantrekken, het vertrouwen van burgers is stabiel en ook de gezondheid en het opleidingsniveau is positief.
CBS/BEWERKING NOS
Maar er is niet alleen maar optimisme: Nederland legt druk op het milieu en de niet-hernieuwbare grondstoffen in andere landen. De blootstelling aan fijnstof is wel verbeterd (van 17,3 microgram per m3 lucht tot 11,8 microgram), en het vermogen om hernieuwbare elektriciteit op te wekken, is ook gestegen. Maar nog steeds staan we met deze indicatoren als Nederland onder in de Europese ranglijst. De fijnstofconcentratie overschrijdt zelfs op meerdere plekken de Europese norm.
Ook is in de periode 2010 tot en met 2017 het percentage beschermd natuurgebied gedaald naar 13. Hiermee staat Nederland op de 19de plaats van Europa. Ook het stikstofoverschot, door de uitstoot van boerenbedrijven, is hoog (plek 27 op ranglijst).
Broeikasgasvoetafdruk
Maar het grootste probleem is nog onze broeikasgasvoetafdruk. Dat is de schade op het milieu van onder meer de (productie van) spullen die we kopen, het voedsel dat we eten en de reizen die we maken. Onze broeikasgasvoetafdruk is vorig jaar met meer dan 8 procent gestegen: van 14 ton CO2-equivalenten per inwoner in 2016 naar 15 ton in 2017. En hoe groter die afdruk, des te meer effect op klimaatverandering.
De jaarlijkse broeikasgasuitstoot op Nederlands grondgebied neemt dan wel af, toch staat Nederland nog steeds onder aan de ranglijst binnen de EU. In 2015 werd besloten dat de uitstoot in 2020 25 procent lager moet zijn, we zitten nu op 13 procent lager.
Het gaat goed met de brede welvaart in Nederland, nu het milieu nog.
Telegraaf 16.05.2018 Het is onduidelijk of het geld dat Nederland uitgeeft voor vluchtelingenopvang rond Syrië goed is besteed. Dat concludeert de Algemene Rekenkamer in het onderzoek waarin ze de uitgaven van alle ministeries onder de loep neemt.
Voor opvang van Syrische vluchtelingen in buurlanden Turkije, Libanon, Irak en Jordanië geeft het kabinet meer geld uit dan het jaarverslag van minister Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) meldt. Over 2016 en 2017 werd in totaal 424 miljoen euro besteed, inclusief 95 miljoen voor Syrië zelf, terwijl er voor die periode eigenlijk maar 260 miljoen euro beschikbaar was, zo schrijft de Rekenkamer.
„Voor het parlement is het lastig uit het jaarverslag van BHOS op te maken waaraan de budgetten besteed worden”, schrijft de Rekenkamer. „Ook de begroting biedt dat inzicht niet vooraf. Of dit geld doeltreffend is besteed, kan wellicht pas over enkele jaren vastgesteld worden.”
NU 15.05.2018 In Den Haag staat de derde woensdag in mei traditiegetrouw in het teken van Verantwoordingsdag. Het kabinet legt dan verantwoording af aan het parlement over het voorgaande kalenderjaar.
We kennen allemaal Prinsjesdag, de derde dinsdag in september, waarop het kabinet de begroting voor het komende jaar presenteert.
Het gebeurt niet vaak in Den Haag dat er zo uitgebreid wordt teruggekeken op gevoerd beleid.
Het draait op Verantwoordingsdag om drie belangrijke vragen: Wat waren de plannen voor het afgelopen jaar, wat is er bereikt en wat heeft dat gekost? Kortom: is het door burgers betaalde belastinggeld wel op de juiste manier uitgegeven?
Het kabinet publiceert de verantwoordingstukken in de vorm van jaarverslagen van alle ministeries (het Rijksjaarverslag) en de toelichting daarop (het Financieel Jaarverslag van het Rijk). De Tweede Kamer wordt zo geholpen met haar belangrijkste taak: het controleren van de regering.
Eigenlijk wordt op Verantwoordingsdag gekeken naar wat er terecht is gekomen van de beloften op Prinsjesdag. Op beide dagen overhandigt de minister van Financiën de stukken aan de Kamer in een speciaal koffertje.
Verschillen Verantwoordingsdag en Prinsjesdag
Verantwoordingsdag
Kabinet blikt terug
Minister van Financiën biedt Financieel Jaarverslag van het Rijk en Rijksjaarverslag aan
Antwoord op de vragen:
Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?
Hebben we gedaan wat we daarvoor zouden doen?
Heeft het gekost wat we dachten dat het zou kosten?
Prinsjesdag
Kabinet blikt vooruit
Minister van Financiën biedt Miljoenennota en Rijksbegroting aan
Antwoord op de vragen:
Wat willen we bereiken?
Wat gaan we daarvoor doen?
Wat gaat dat kosten?
Rekenen
Er is die dag ook een grote rol weggelegd voor de Algemene Rekenkamer, het instituut dat de uitgaven van de rijksoverheid controleert. Want tegelijkertijd met de publicatie van de jaarverslagen, geeft de Algemene Rekenkamer per ministerie een oordeel over de stukken.
Hebben de ministers het geld in 2017 volgens de regels geïnd en uitgegeven? Zijn de zaken goed georganiseerd op de ministeries? Hebben de ministers voldoende zicht of het beleid de juiste resultaten heeft? Die vragen staan voor de Rekenkamer centraal.
Zo’n oordeel kan soms hard aan komen. Dat weten ze in ieder geval nog bij de Belastingdienst (als onderdeel van Financiën). Het ministerie kreeg de afgelopen twee jaar nogal wat te verstouwen op Verantwoordingsdag. De Algemene Rekenkamer heeft het dan in jargon over ‘onvolkomenheden’ of zelfs ‘ernstige onvolkomenheden’ als men het echt te bont heeft gemaakt.
Dat klinkt allemaal erg formeel, maar zo’n stempel kan nogal wat gevolgen hebben. De bewindspersoon in kwestie moet in het debat dat volgt op de verantwoordingsstukken laten weten hoe de problemen worden aangepakt en opgelost.
Soms krijgt het hele kabinet een tik op de vingers van de Rekenkamer, zoals vorig jaar gebeurde. De effecten van de overheidsuitgaven waren in het jaar 2016 onduidelijk, luidde de conclusie.
Daarmee werd direct de kernvraag beantwoord of burgers waar voor hun belastinggeld hebben gekregen.
Afronden
Het debat over de stukken volgt meestal een week na de publicatie. De minister van Financiën en de minister-president zijn daar in ieder geval bij aanwezig.
De jaarverslagen worden vervolgens door de Tweede en eerste Kamer behandeld als wetsvoorstellen. Als beide Kamers die wetten aannemen, is het begrotingsjaar afgesloten.
AD 15.05.2018 Nederlanders laten het geld dankzij de sterk draaiende economie weer volop rollen. Met name aan auto’s, elektrische apparaten, woninginrichting, kleding en horeca geven we meer geld uit, blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS.
De consumptie groeide het eerste kwartaal van 2018 met 3 procent, aldus Centraal Bureau voor Statistiek.
Het was jarenlang dé grote makke van de economie. Nederlanders waren tot lang na de crisis zo pessimistisch dat ze de hand op de knip hielden en geen grote uitgaven durfden te doen. Dat sentiment is nu totaal gekeerd.
In de eerste drie maanden van dit jaar gaven huishoudens 3 procent meer uit dan in het eerste kwartaal van 2017, aldus het Centraal Bureau voor Statistiek. Dat is de grootste groei in zeventien jaar. In totaal geven we al zestien kwartalen meer uit dan een jaar eerder.
Het geld gaat vooral naar auto’s, elektrische apparaten, kleding en de inrichting van woningen. Meer geld gaven we eveneens uit aan restaurants, cafébezoek en diensten. Uitgaven aan diensten maken ruim de helft van de totale binnenlandse consumptieve bestedingen uit.
Het CBS verklaart de forse groei doordat steeds meer Nederlanders aan het werk zijn en de woningmarkt nog altijd in de lift zit.
Eerder maakte het Centraal Bureau voor Statistiek al bekend dat het aantal banen in het eerste kwartaal met 76.000 gestegen is en dat voor het eerst weer meer vaste contracten zijn uitgedeeld aan werknemers dan dat er een flexibele arbeidsrelatie werd aangegaan.
Al met al groeide de Nederlandse economie het eerste kwartaal met een half procent. Ten opzichte van een jaar eerder is de economie 2,8 procent gegroeid. Of te wel: samen verdienen we dus bijna 3 procent meer dan de eerste maanden van 2017.
Export
Behalve dat consumenten meer hun portemonnee trekken, investeren bedrijven ook meer in machines, huisvesting en vervoermiddelen. Van de export moest Nederland het dit keer minder hebben. Opmerkelijk is wel dat de import voor het eerst in ruim twee jaar harder aantrok dan de export.
De uitvoer van goederen en diensten dikte op jaarbasis met bijna 4 procent aan. Een kwartaal eerder groeide de export nog bijna twee keer zo sterk. De import ging met bijna 5 procent vooruit.
NU 15.05.2018 SP-Kamerlid Ronald van Raak heeft dinsdag hard uitgehaald naar het kabinet en in het bijzonder naar premier Mark Rutte. Van Raak heeft er geen goed woord voor over dat het kabinet plannen lekt naar de media zonder eerst de Tweede Kamer daarover te informeren.
“Dit kabinet trekt zich opnieuw niets aan van de Tweede Kamer”, zei hij. Van Raak verwijst naar het recente lek met betrekking tot de Voorjaarsnota. Zo zou er extra geld naar onderwijs en veiligheid gaan.
“Maar het lekken is structureel”, merkt hij op. “Ministeries lekken structureel goed nieuws naar bevriende journalisten met als doel om de eigen minister positief in beeld te brengen. Vervolgens krijgen Kamerleden telefoontjes van journalisten om op de gelekte plannen te regeren.” En dat is waar het volgens Van Raak schuurt.
Kamerleden kunnen niet reageren op plannen waar zij niet over geïnformeerd zijn, zegt hij. “Dit is te gênant voor woorden. Dit is onfatsoenlijk. Zo dreigt dit een nepparlement te worden.”
Niet gewoon
Van Raak maakt zich al een langere tijd zorgen om het lekken vanuit het kabinet. Zo is het bijna een parlementaire traditie geworden dat de plannen uit de Miljoenennota al op straat liggen voordat het Prinsjesdag is. “Maar we mogen dit niet gewoon gaan vinden. Dit is niet gewoon”, zegt Van Raak.
“Dit gaat ook over het manipuleren van media. Dit is geen incident, dit is beleid. Dit gaat over de reusachtige afdelingen voorlichting die bezig zijn met manipuleren van media en publieke opinie.”
Hij pleit ervoor dat de premier de kwestie serieus neemt en strafrechtelijk onderzoek laat instellen naar de lekken. Het zal er waarschijnlijk niet van komen, “omdat de lekken vanuit de ministers komen”.
‘Onaanvaardbaar’
Van Raak staat overigens niet alleen in zijn kritiek op Rutte, die als premier eindverantwoordelijk is voor de lekken naar media. Onlangs tikte Kamervoorzitter Khadija Arib de premier in een brief op de vingers vanwege de vele lekken vanuit de ministeries. “Het behoeft geen betoog dat dit verschijnsel vanuit staatsrechtelijk oogpunt zeer ongewenst, zo niet onaanvaardbaar is”, schreef zij.
Een debat over de nieuwe lekken kreeg geen steun van de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en CU. Zij vinden het voldoende als het kabinet nog een keer op de brief van Arib gewezen wordt.
Van Raak: “Dat kan twee dingen betekenen: of deze partijen leggen zich erbij neer dat zij de strijd over hun eigen informatiepositie verloren hebben, of deze partijen worden eerder dan de rest van de Kamer over kabinetsplannen geïnformeerd. In beide gevallen is dat een kwalijke zaak.”
AD 09.05.2018 Het kabinet heeft overeenstemming bereikt over de zogeheten voorjaarsnota, waarmee de begroting voor dit jaar wordt aangepast. Hoe het kabinet het wegvallen van de inkomsten van de gaswinning wil opvangen, wil minister Wopke Hoekstra (Financiën) nog niet zeggen.
De regering maakt ieder voorjaar een tussenbegroting om de begroting van Prinsjesdag bij de tijd te brengen. Naar deze voorjaarsnota werd dit jaar extra uitgekeken, omdat het kabinet moet beslissen over de kostbare gevolgen van het terugschroeven van de gaswinning.
Het zou kunnen beslissen de staatsschuld te laten oplopen, het gat met eventuele meevallers te dichten of toch weer te gaan bezuinigen, maar tegen al die opties zijn ook weer bezwaren. Het kabinet bestaat uit partijen die zich laten voorstaan op een zuinig begrotingsbeleid, maar heeft ook beloofd dat burgers de economische groei in hun portemonnee moeten merken.
Hoekstra zwijgt nog over de manier waarop het kabinet het vraagstuk wil oplossen, omdat hij ‘dat eerst met de Tweede Kamer wil delen’.
NOS 09.05.2018 Het kabinet trekt extra geld uit voor onderwijs en de aanpak voor de knelpunten bij de politie en het Openbaar Ministerie. Onderwijs krijgt er dit jaar zo’n 65 miljoen bij vanwege een tegenvaller, die is ontstaan omdat er meer leerlingen en studenten naar school en de universiteit gaan. Het ministerie van Justitie en Veiligheid kan rekenen op een eenmalig bedrag van ook zo’n 65 miljoen euro.
Niets kwijt
Dit staat in de Voorjaarsnota van minister Hoekstra van Financiën, zo bevestigen bronnen rondom het kabinet. De Voorjaarsnota moet voor 1 juni naar de Tweede Kamer. Minister Hoekstra wilde nog niets kwijt over dit belangrijke overzicht over de mee- en tegenvallers van de afgelopen periode. “Ik ga eerst de Tweede Kamer informeren.”
Gas
Verder is de coalitie het na veel discussie eens geworden over de betaling van de kosten van het dichtdraaien van de gaskraan. De tegenvallende gasinkomsten moeten binnen de begroting worden opgevangen, dat heet officieel binnen het “uitgavenkader”. Het is nog onbekend om hoeveel geld het gaat.
Belangrijk besluit
Het herstel en de versteviging van de beschadigde huizen daarentegen hoeven niet te worden betaald uit de bestaande begroting, vinden VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie. Dit geld komt uit de staatskas, waardoor het afbouwen van de staatsschuld minder snel gaat. Een belangrijk besluit, zegt NOS-verslaggever Ron Fresen.
“Door deze grote kostenpost op deze manier te betalen, wordt gezorgd dat er altijd geld is. Ook wordt voorkomen dat het schadeherstel in Groningen iedere jaar weer een speelbal wordt in de discussie over geld. Het kabinet hoeft dan niet te zeggen dat er bijvoorbeeld geen geld is voor de zorg, omdat de huizen daar verstevigd moeten worden.”
Compromis
De belofte van extra geld naar onderwijs en veiligheid is een compromis tussen de partijen, aldus Fresen. “De VVD en het CDA wilden geld voor veiligheid, de ChristenUnie en D66 hebben zich hard gemaakt voor onderwijs.”
Wat is de Voorjaarsnota?
Het is een tussentijds overzicht van de lopende begroting van het Rijk. Daaruit blijkt of sommige ministeries teveel geld hebben uitgegeven (‘tegenvallers) of dat er extra geld is (‘de meevallers’).
Als een minister meer geld blijkt nodig te hebben, wordt de begroting die op Prinsjesdag is gepresenteerd nog veranderd.
Werkdruk
Het extra geld voor onderwijs voorkomt dat het ministerie de komende tijd op andere uitgaven moet bezuinigen.
De coalitie wil voorkomen dat de sector, die onder druk staat in verband met de werkdruk en lagere salarissen, de dupe wordt van die verkeerde inschatting van de leerling- en studentenaantallen. Het gaat om geld dat wel op Prinsjesdag officieel wordt geregeld, voor de afgelopen tijd is al zo’n oplossing gevonden.
Naar verluidt zijn er grote meevallers omdat het ministerie van Sociale Zaken en het ministerie van Volksgezondheid geld overhouden. Bij Sociale Zaken komt dat door lagere AOW-uitgaven, bij Volksgezondheid omdat de lonen en prijzen minder zijn gestegen dan werd aangenomen.
Trouw 07.03.2018 De economie draait fantastisch, maar wie meer wil verdienen moet hopen op promotie of een nieuwe, beter betaalde baan. Wie blijft zitten waar ‘ie zit, gaat er nauwelijks op vooruit.
Voor loonstijgingen moeten werknemers nog even geduld hebben, meldt het Centraal Planbureau. Dit jaar merken werkenden – en dan vooral tweeverdieners – wel al een iets in hun portemonnee, dankzij belastingmaatregelen die voor hen gunstig uitvallen, maar de meeste Nederlanders moeten wachten tot 2019.
Dit jaar stijgen de lonen iets meer dan vorig jaar, verwacht het planbureau. In 2017 gingen ze 1,6 procent omhoog, dat zal in 2018 gemiddeld 2,2 procent zijn. Pas in 2019 maken óf de vakbonden een vuist, óf is er geen personeel meer te vinden, want dan zullen werkgevers instemmen met een loonstijging van gemiddeld 3,2 procent, voorspelt het CPB.
Vakcentrale voor professionals (VCP) is nog niet gerust op de effecten voor de koopkracht. “Een goed draaiende economie betekent niet per definitie een hoger besteedbaar inkomen. Tot op de dag van vandaag voelen de midden- en hogere inkomens de maatregelen die tijdens de crisis in gang zijn gezet. De lasten moeten nu echt omlaag, zodat werken weer lonend wordt”, zegt VCP-voorzitter Nic van Holstein.
Uiterst laag
Het kabinet heeft lastenverlichtingen aangekondigd voor volgend jaar, maar de grootste winst in koopkracht is een daling van de werkloosheid. Een werkloze die een uitkering weet in te wisselen voor betaalde baan heeft pas echt meer te besteden.
En daar heeft het CPB goed nieuws: de werkloosheid daalt van 4,9 procent in 2017 naar 3,9 procent dit jaar. Voor 2019 voorziet het een verdere afname naar een uiterst lage 3,5 procent. Maar dat cijfer gaat alleen om de groep die actief naar een baan zoekt en per direct beschikbaar is: op dit moment iets minder dan 400.000 mensen.
Dan is er nog een groep, van bijna 3,9 miljoen mensen, die geen werk heeft. Het gros daarvan wil niet werken, is gepensioneerd of is te ziek. Maar zeker een half miljoen van hen wil wel aan de slag, maar staat niet als werkloos in de boeken. Daarnaast zijn er de parttimers die meer uren willen draaien. Dus wellicht is de ruimte op de arbeidsmarkt minder krap dan die lijkt.
Het CPB verwacht toch dat door ‘de toenemende schaarste aan arbeidskrachten’ bedrijven vaker een vast contract aanbieden. Een op de vijf bedrijven heeft al een personeelstekort, meldt het CPB. Toch blijft ook het aantal flexbanen toenemen en blijft Nederland, in de woorden van de vakbonden, kampioen flexwerk.
Telegraaf 06.03.2018 De economie groeit volgens het Centraal Planbureau als kool. D66-leider Pechtold wil, als er geld overblijft, dat het kabinet dat stopt in het verkleinen van de staatsschuld. „In tijden dat het toeneemt, moet je het niet allemaal zomaar weer uitgeven.”
Pechtold deed zijn uitspraken in praatprogramma Pauw. De democraat vindt het ’fijn’ dat Nederland weer goede cijfers noteert. Wel benadrukte hij dat het slechts om ’prognoses’ gaat.
Naast het terugschroeven van de staatsschuld hoopt de D66-voorman dat het kabinet de kans ziet om de belastingen voor werkenden in te perken. Als derde wens op zijn verlanglijst staan investeringen. „Het CDA zal dan veiligheid roepen, D66 mikt op onderwijs.”
VK 06.03.2018 Het gaat uitstekend met de Nederlandse economie, zo blijkt uit nieuwe prognoses van het Centraal Planbureau. ‘De Nederlandse economie is op stoom.’ Dit en volgend jaar groeit de economie met respectievelijk 3,2 en 2,7 procent. Nederland hoort daarmee bij de beter presterende eurolanden.
Als het CEP, het Centraal Economisch Plan, niet elk jaar rond dezelfde datum zou verschijnen, zou je haast vermoeden dat het CPB de coalitiepartijen een zetje wil geven twee weken voor de raadsverkiezingen. Deze jubelende ramingen schreeuwen de kiezer toe: de crisis ligt achter ons, we leven in hoogtijdagen. De Nederlandse economie is momenteel een zoete cocktail van ‘aantrekkende werkgelegenheid, hoger beschikbaar inkomen, hogere consumptie en meer investeringen’.
Wellicht het mooiste nieuws voor het kabinet: de werkloosheid daalt volgend jaar naar 3,5 procent. Sinds 2001 was dat cijfer niet zo laag. De vraag naar werk stijgt tegelijkertijd, maar dat kan de economie simpel aan: ‘De krachtige werkgelegenheidsgroei absorbeert met gemak het stijgende arbeidsaanbod.’
Nederland surft op een mondiale hoogconjunctuur, een wereldwijde economische golf, en doet het extra goed vanwege twee binnenlandse factoren: een bloeiende woningmarkt en ‘expansief begrotingsbeleid’. Oftewel, de regering geeft flink geld uit – aan onder meer zorg, onderwijs en defensie – en dat is goed voor de economie. Die spendeerdrift heeft wel gevolgen voor de begrotingsbalans. Het overschot, het geld dat aan het eind van het jaar onder de streep overblijft, groeit minder hard dan de andere economische cijfers: 1,1 procent van het bruto binnenlands product dit jaar en 0,7 volgend jaar.
Jarenlang moest premier Rutte bij nieuwe CPB-cijfers constateren dat de economie weliswaar aantrok, maar dat de burger er nog weinig van merkte. Nu kan hij met het nieuwste CEP in de hand sparren met stijgende koopkrachtcijfers. Mensen vinden weer werk, hebben meer te besteden en laten het dan ook letterlijk rollen. Toch kan CPB-baas Laura van Geest het niet laten een beetje roet in het eten te gooien. Koopkrachtplaatjes zijn niet zaligmakend, schrijft ze vandaag in de Volkskrant: de individuele situatie is simpelweg niet af te lezen uit een verraderlijk absoluut koopkrachtcijfer.
Een CEP zonder kanttekeningen bestaat niet, dat geldt ook voor deze prognose. Het Planbureau waarschuwt voor onzekerheden in het buitenland. Het Verenigd Koninkrijk gaat door zwaar Brexit-weer en blijft economisch achter bij de eurozone. ‘Onzekerheid over de Brexit ontmoedigt investeringen.’ Ook binnen de eurozone liggen risico’s op de loer, zoals ‘een aantal zwakke banken’ en ‘beperkte beleidsruimte’ van de Europese Centrale Bank om economische schokken op te vangen. Nog niet opgenomen in dit CEP: de Italiaanse verkiezingsuitslag, die daar tot een politieke impasse dreigt te leiden.
NU 06.03.2018 De goede cijfers over de Nederlandse economie betekenen niet dat er automatisch meer geld beschikbaar is om uit te geven. Daarvoor waarschuwt minister Wopke Hoekstra (Financiën) na publicatie van de jongste prognoses.
Hoekstra hamert op de noodzaak om in goede tijden een buffer op te bouwen en te zorgen voor ”vlees op de botten”. Dan hoeft er niet meteen te worden bezuinigd als het tijdelijk economisch slechter gaat.
De bewindsman benadrukt ook dat de mooie cijfers geen garanties voor de toekomst geven. ”We moeten rekening houden met onzekerheden. Nederland is een open economie en daardoor zeer gevoelig voor de ontwikkelingen in de wereldeconomie.”
Het kabinet gaat nu kijken wat de cijfers voor de begroting betekenen: ”Welke mee- en tegenvallers er zijn en hoe we tegenvallers kunnen oplossen.”
Telegraaf 06.03.2018 De Nederlandse economie trekt verder aan. Het Centraal Planbureau becijfert voor dit jaar een groei van 3,2 procent en een groei van 2,7 procent in 2019.
Daarmee zit Nederland boven het Europese gemiddelde, waar het Verenigd Koninkrijk momenteel juist achterblijft. Onder andere door het vooruitzicht van de Brexit zijn bedrijven daar huiverig te investeren.
Op de Nederlandse arbeidsmarkt is een steeds groter tekort aan mensen op de werkvloer. Volgens de rekenmeesters daalt de werkloosheid in 2019 naar het laagste niveau sinds 2001, naar 3,5 procent. Door die krapte bieden bedrijven vaker een vast arbeidscontract of zijn ze bereid hogere lonen te betalen.
Wel stijgt de inflatie door de hogere arbeidskosten en ook door de verhoging van het lage btw-tarief volgend jaar.
Overschot
Het begrotingsoverschot is ondanks de groeiende economie dit jaar kleiner dan vorig jaar. Voor 2018 schat het CPB dat er een overschot is van 0,7 procent, voor volgend jaar zou dat 0,9 procent zijn.
De besluiten die nog moeten worden genomen rondom de gaswinning in Groningen hebben ongunstige gevolgen voor de overheidsfinanciën en de economische groei. Omdat dit nog allemaal niet uitgekristalliseerd is, zijn deze gevolgen nog niet in de cijfers verwerkt.
Gunstig
In een reactie zegt minister Wiebes (Economische Zaken) dat de ramingen bevestigen ’wat we eigenlijk al weten’: „De Nederlandse economie staat er goed voor.” Hij verwacht dat burgers en bedrijven ook steeds meer daarvan zullen merken. „Dat is ook een goede uitgangspositie voor de grote maatschappelijke uitdagingen waar we voor staan, zoals het energie- en klimaatvraagstuk en het betaalbaar houden van onze zorgkosten.”
Wel wijst hij nog op de risico’s voor de economie. „Denk aan onze intensieve handelsrelatie met het Verenigd Koninkrijk en de Brexit, of de dreiging van importheffingen in de Verenigde Staten”, aldus Wiebes. „Het kabinet zal zich blijven inzetten voor vrijhandel en een gelijk speelveld.”
Trouw 06.03.2018 De Nederlandse economie blijft, in Europees perspectief, bovengemiddeld presteren. Eén van de belangrijkste redenen, volgens het Centraal Planbureau: de stijgende overheidsuitgaven. Maar is het wel verstandig om veel geld uit te geven als het toch al goed gaat?
De conclusie van het Centraal Planbureau (CPB) komt juist op het moment dat het debat over al dan niet hogere overheidsuitgaven oplaait. De overheidsuitgaven stijgen onder dit centrum-rechtse kabinet snel.
Vorig jaar, het jaar dat het derde kabinet-Rutte aantrad, was nog sprake van een bescheiden groei, maar dit en volgend jaar groeit de begroting met respectievelijk ruim drie en ruim twee procent. Vrijwel gelijk opgaand met de economische groei, die in diezelfde jaren op 3,2 en 2,7 procent geraamd wordt. Vooral de extra uitgaven in het onderwijs en in defensie zijn daar debet aan. Eerder berekende De Nederlandsche Bank (DNB) al dat zonder die extra uitgaven de economie een klein procentpunt minder hard zou groeien.
Klassieke discussie
De discussie of overheidsuitgaven moeten meebewegen met de stand van de economische conjunctuur is klassiek. In tijden van voorspoed kun je groei nog eens extra stimuleren met de dan ook bij de overheid ruimer aanwezige middelen. Je kunt echter ook redeneren dat in tijden van voorspoed buffers moeten worden aangelegd voor slechter tijden. Voor de overheidsfinanciën zou dat betekenen dat in het laatste geval de overheidsschuld wordt afgelost, zodat er in slechtere tijden weer geleend kan worden.
Er komt, zeker in de huidige economische omstandigheden, een overweging bij. De overheid kan de economie stimuleren, maar als die al zo groeit ontstaat het gevaar van oververhitting: de productiemiddelen zijn al bijna optimaal bezet en er ontstaat een tekort aan arbeidskrachten, waardoor prijzen en lonen snel gaan stijgen.
Voor De Nederlandsche Bank en economen van de Rabobank was het al duidelijk voor deze nieuwste CPB-cijfers. De overheid dient op de rem te trappen. Volgens een rapport van de Rabobank doet de overheid het nog immer verkeerd: te veel bezuinigen in slechte tijden en te veel uitgeven als de zon weer schijnt. DNB-directeur Job Swank zei onlangs dat hij het politiek gezien wel begrijpt, maar ‘economisch is al dat stimuleren niet nodig’.
Loonstijging
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) stelde vorige week in een rapport over de Nederlandse economie dat overheidsuitgaven in onderwijs en onderzoek omhoog moeten. Door elders daarvoor ruimte vrij te maken, dan wel door hogere uitgaven. Bovendien, aldus het IMF, dienen de Nederlandse lonen te stijgen. Het fonds is kennelijk niet bang voor oververhitting, want ook meer koopkracht betekent een extra impuls voor economische groei.
De nieuwe minister van financiën Wopke Hoekstra heeft zich de waarschuwing van De Nederlandsche Bank kennelijk aangetrokken. Hij voert nu een begroting uit met fors meer uitgaven, maar daar moet het bij blijven. In een reactie op de CPB-cijfers stelde Hoekstra dat er niet meer geld voor uitgaven beschikbaar komt. Hij benadrukte dat in goede tijden een buffer voor slechtere tijden moet worden opgebouwd.
Bovendien zijn deze mooie cijfers geen garantie voor de toekomst. “We moeten rekening houden met onzekerheden. Nederland is een open economie en daardoor zeer gevoelig voor ontwikkelingen in de wereldeconomie”, aldus Hoekstra.
VK 06.03.2018 Het kabinet en de Tweede Kamer moeten hun fixatie op koopkrachtplaatjes loslaten. Die oproep doet Laura van Geest, directeur van het Centraal Planbureau, dinsdag in de Volkskrant. Koopkrachtplaatjes spelen een grote rol in debatten over inkomens, maar zijn onnauwkeurig.
Toch probeert de politiek koopkrachtcijfers met één cijfer achter de komma te sturen. Dat ‘wegpoetsen van minnen’, stelt Van Geest, kost miljarden euro’s, zorgt voor veel bureaucratie en voor een complex belastingstelsel.
Met haar CPB is Van Geest zelf de leverancier van koopkrachtplaatjes. Dinsdag komt de rekenmeester van het kabinet met de nieuwste. Met haar analyse hoopt Van Geest de politiek ervan te doordringen dat de waarde ervan beperkt is. ‘In de koopkrachtplaatjes vind je geen baan, maak je nooit promotie, krijg je geen kinderen, ga je niet scheiden, ga je nooit met pensioen’, aldus Van Geest. ‘Je kunt met de koopkrachtplaatjes in de hand niet bepalen hoe je eigen portemonnee er volgend jaar uit gaat zien.’
Het CPB levert sinds een halve eeuw de cijfers die de effecten van het regeringsbeleid vertalen naar wat mensen werkelijk te besteden hebben. Maar de invloed van politieke besluiten op het inkomen is zeer klein. Veranderingen in individuele levens zoals scheiding en werkloosheid hebben juist de grootste invloed op de koopkracht, maar kunnen onmogelijk in ‘het plaatje’. Daarbij is het ook steeds moeilijker geworden de zaken te voorspellen die er wel in zitten, zoals inflatie en algehele loonstijgingen.
Geen huishouden hetzelfde
Elke subgroep van een subgroep heeft inmiddels zijn eigen koopkrachtcijfer
Vroeger, toen werknemers hun hele leven in vaste dienst bij één werkgever bleven, was het makkelijk koopkrachtplaatjes maken. Het begon in 1968 met eentje van een fictieve werknemer met een doorsnee loon en twee kinderen. Twee jaar later maakte het CPB meer plaatjes, maar allemaal van werknemers – alleen hun inkomen verschilde.
Nu zijn er puntenwolken die de koopkrachtverandering van honderdduizenden echte huishoudens laten zien – ze tonen vooral dat geen huishouden hetzelfde is. Elke subgroep van een subgroep heeft inmiddels zijn eigen koopkrachtcijfer op tienden van procenten nauwkeurig. Dat er nu zoveel koopkrachtplaatjes zijn, is niet vreemd. Er zijn sinds 1968 allerlei typen werknemers bijgekomen, denk aan flexwerkers, zelfstandigen en jobhoppers. Bovendien is de politiek versnipperd geraakt. Veel partijen zijn in het bijzonder bezorgd om hun eigen doelgroep: hoe gaan we de koopkracht verbeteren van de eenverdiener, de gepensioneerde en zzp’er?
De politiek kan ze goed gebruiken om het verschil in koopkracht tussen alle groepen niet te veel te laten oplopen
Zo is het koopkrachtplaatje op het Binnenhof uitgegroeid tot een populair instrument, een voornaam thema in elk begrotingsdebat. Afschaffing ervan, daar pleit CPB-directeur Van Geest niet voor. Volgens haar zijn de plaatjes zeer geschikt om onderling te vergelijken. De politiek kan ze goed gebruiken om het verschil in koopkracht tussen alle groepen niet te veel te laten oplopen. Sturen op een evenwichtige inkomensontwikkeling, noemt het CPB dat.
Het tegenovergestelde is het met tienden van procenten sturen op het koopkrachtcijfer voor een specifieke groep. Zolang dat cijfer maar niet onder de nul komt, signaleert Van Geest. Maar dat ‘wegpoetsen van minnen’ kost miljarden en dan nog is de uitkomst door al zijn beperkingen onzeker. Bovendien heeft het bijsturen van de plaatjes een niet in geld uit te drukken prijs, vindt Van Geest: ‘Een ingewikkeld stelsel van belastingen, premies en toeslagen.’
Met koopkrachtplaatjes in de hand kun je niet bepalen hoe je eigen portemonnee er volgend jaar uit gaat zien
Koopkrachtcijfers spelen in de politiek een grote rol. Veel aandacht en actie. Maar wat koop je ervoor, vragen Laura van Geest en Patrick Koot zich af.
AD 06.03.2018 De werkloosheid daalt in Nederland snel tot het laagste niveau sinds 2001. De economie blijft groeien. Dat blijkt uit de nieuwste ramingen van het Centraal Planbureau (CPB), dat nu uitgaat van een groei van 3,2 procent in 2018 en 2,7 procent in 2019.
De werkloosheid daalt snel, naar 3,9 procent dit jaar en 3,5 procent in 2019. De krachtige werkgelegenheidsgroei zorgt ervoor dat nieuwe toetreders op de arbeidsmarkt worden opgenomen. Bedrijven bieden vaker een vast arbeidscontract aan en betalen hogere lonen om mensen te kunnen aantrekken of te behouden.
Vorig jaar nam het bruto binnenlands product (bbp) met 3,1 procent toe. Dat was de sterkste groei in tien jaar. Tot dusver ging het CPB ook voor dit jaar uit van een groei van 3,1 procent. Nederland overtreft hiermee de groeicijfers van de eurozone.
De Nederlandse economische voorspoed is het gevolg van de groeiende internationale economie, lage rentes, begrotingsbeleid en een krachtige woningmarkt. Met die laatste twee factoren onderscheidt Nederland zich.
‘Geen fraai verhaal’
Werkenden merken van de economische voorspoed nog altijd te weinig in hun portemonnee. Dat zegt voorzitter Maurice Limmen van vakbond CNV in een reactie. ,,Het CPB voorspelt ook voor de komende jaren mooie economische cijfers, maar het verhaal achter die cijfers is minder fraai”, vindt hij.
Volgens CNV blijft Nederland kampioen flexwerk in Europa. ,,Die doorgeschoten flexibilisering drukt de lonen en zorgt ervoor dat steeds meer mensen in onzekerheid leven”, aldus Limmen. Daarnaast vindt de vakbondsbestuurder dat nog steeds een te grote groep mensen ongewild langs de zijlijn staat. ,,Daar moet wat aan gebeuren. En met deze economische rugwind is dat geen kwestie van kunnen maar van willen.”
Brexit
In de schatting van het CPB is rekening gehouden met een mild brexitscenario waarin een handelsovereenkomst wordt bereikt. Als de uittreding van de Britten uit de Europese Unie chaotisch verloopt of als de uitkomst tegenvalt kan dat schadelijk zijn voor de economie, meldt het onderzoeksinstituut.
VK 28.02.2018 Ondanks hogere overheidsuitgaven houdt Nederland nog altijd te vaak de hand op de knip. Het nieuwe kabinet zou het geld veel meer moeten laten rollen, vindt het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
Die boodschap botst met de waarschuwingen van De Nederlandsche Bank en het Centraal Planbureau. Zij zetten de afgelopen maanden juist vraagtekens bij de door het kabinet-Rutte III aangekondigde miljardenuitgaven aan onder meer onderwijs, zorg en defensie. Zonder die extra impuls zou de Nederlandse economie de komende jaren 0,8 procent minder groeien.
‘Politiek gezien begrijp ik het, na jarenlang bezuinigen’, vatte DNB-directeur Job Swank het standpunt samen. ‘Maar economisch is het niet nodig.’ De critici vrezen dat Nederland met haar begrotingsbeleid zowel de economische pieken als de dalen vergroot. ‘Juist in de jaren na de crisis, toen de economie wel wat stimulans kon gebruiken, bezuinigde de overheid hard om de begroting op orde te brengen’, schreven economen van Rabobank in reactie op het regeerakkoord. ‘Nu de economie is hersteld, gaat de overheid alleen maar verder stimuleren.’
Het IMF vindt dat niet bezwaarlijk. Integendeel, de regering dient het gaspedaal nog wat dieper in te drukken. ‘Wij denken dat de economie het zó goed doet, dat er ruimte is om extra geld uit te geven’, zei Thomas Dorsey, hoofd van de IMF-delegatie die deze week Nederland bezocht, woensdag op een persbijeenkomst in Amsterdam. Volgens zijn prognoses zal de overheidsschuld in 2023 gedaald zijn tot 42 procent van het BBP – ruim onder het Europese maximum van 60 procent. ‘Dat is een flinke veiligheidsmarge’, meent Dorsey. ‘Nederland kan met zulke vooruitzichten makkelijk meer uitgeven, en desondanks nog altijd een degelijk begrotingsbeleid voeren.’
De extra overheidsinvesteringen moeten wat het IMF betreft gestoken worden in onderwijs en onderzoek. Ook kunnen met behulp van dit geld de lasten op arbeid verder omlaag. Op die manier zouden nog meer Nederlanders gestimuleerd worden om een betaalde baan te zoeken, of meer uren te werken.
Mondiale bril
Het opvallende verschil in inzicht tussen Nederland en het IMF komt mede door de mondiale bril waardoor die laatste naar de economie kijkt. Door de populariteit van zijn goederen en diensten verdient Nederland veel meer aan het buitenland dan omgekeerd. Dat handelsoverschot is goed nieuws voor Nederlandse exportbedrijven. Voor andere landen die worstelen met een handelstekort, zoals in Zuid-Europa, is het daarentegen minder positief. Zij zien bestedingen en banen over de grens verdwijnen.
Het IMF ziet zulke ‘economische onevenwichtigheden’ graag kleiner worden. Behalve meer overheidsuitgaven helpt het daarbij ook als de lonen in Nederland harder gaan stijgen. Delegatieleider Dorsey herhaalde gisteren het eerdere IMF-pleidooi voor hogere inkomens. ‘In heel Noordwest-Europa groeien de lonen langzaam, maar in Nederland gaat het wel erg traag.’ Het IMF botst daarbij met de vakbonden. Die hechten naast loonstijgingen ook veel belang aan meer zekerheid voor werknemers. Het IMF is juist voorstander van verdergaande flexibilisering. ‘We zien liever dat de vakbonden focussen op hogere lonen, in plaats van meer vaste contracten’, aldus Dorsey.
Maar hogere lonen en vaste contracten zijn nodig om de burger nu echt te laten spenderen
VK 14.02.2018 De Nederlandse economie heeft het beste jaar in een decennium achter de rug, al ziet de gemiddelde inwoner dat nauwelijks terug in zijn portemonnee. Maar de krapte op de arbeidsmarkt kan daar verandering in brengen.
Het werd al voorspeld, maar nu is het zeker: 2017 was in economisch opzicht het beste jaar in een decennium. Met de crisis achter de rug groeide de Nederlandse economie met 3,1 procent, maakte het CBS woensdag bekend. De laatste keer dat de zon zo hard scheen in de economie was in 2007. Aan de vooravond van de grootste recessie sinds de jaren dertig bedroeg de groei 3,7 procent.
Extra bemoedigend is dat ook op andere fronten het welzijn in Nederland lijkt toe te nemen. Steeds meer economen erkennen dat het bruto binnenlands product wat dat betreft een gammele graadmeter is. Als alle ouders vanaf morgen aan de ontbijttafel hun kinderen een euro laten betalen per gesmeerde boterham, stuwt dat het bbp op, zonder dat Nederland er daadwerkelijk welvarender op wordt.
Het is de dalende werkloosheid die de burger bovenal moed geeft
Positief in dit opzicht is dat de CO2-uitstoot in Nederland, ondanks een economie op stoom, volgens het CBS vorig jaar licht afnam. Dat komt onder meer doordat er minder steenkool gebruikt wordt bij de productie van elektriciteit. Ook stoelt de hoogconjunctuur, anders dan in het verleden, amper op Groningse grondstoffen. Zou de gaskraan niet deels zijn dichtgedraaid, dan was de economische groei in 2017 zelfs nog iets hoger uitgevallen.
Het is de dalende werkloosheid die de burger bovenal moed geeft. Het aantal banen nam in de laatste drie maanden van 2017 met 57 duizend toe. ‘Niet meer bang zijn om (door de crisis) je baan te verliezen, is voor veel mensen ook enorme winst’, twitterde hoofdeconoom Marieke Blom van ING Nederland woensdag. ‘Geen euro’s, maar wel een veel beter gevoel.’
Zorgwekkend blijft dat de gemiddelde Nederlander de economische bloei amper terugziet in de eigen portemonnee. De lonen strompelen achter de bbp-groei aan. Mede hierdoor valt de consumptie door huishoudens tegen vooral in het afgelopen kwartaal. Ook bij de bejubelde banenbonanza passen kanttekeningen. Hoewel het aantal vaste contracten flink toeneemt, blijkt het aantal flexbanen verhoudingsgewijs harder te groeien. De helft van alle extra werkgelegenheid komt bovendien voor rekening van de uitzendbranche. Dat zijn niet de best betaalde, meest zekere banen.
‘Economische groei maakt het mogelijk dat we grote maatschappelijke uitdagingen, zoals de energie- en klimaattransitie en de hoge kosten van de zorg, kunnen betalen’, reageerde een trotse minister Eric Wiebes van Economische Zaken woensdagochtend op de CBS-cijfers. ‘Maar uiteindelijk willen we natuurlijk vooral dat Nederlanders de groei nu ook zelf merken.’
De vraag is of de Nederlandse economie dit groeitempo lang genoeg kan volhouden om dat voor elkaar te krijgen. Is straks het feest voorbij, zonder dat de gewone burger van de taart heeft mogen snoepen? Feit is dat de groeimotoren van de afgelopen jaren niet eeuwig kunnen blijven ronken. Zo behoort, net als in 2007, de huizenmarkt tot de drijvende krachten achter het economische succes. De huizengekte vertaalt zich in een hoog consumentenvertrouwen en extra uitgaven aan bijvoorbeeld de inrichting van de woning. Ook had de bouw het afgelopen jaar opnieuw een stevig aandeel in de groei van de investeringen en het aantal banen.
Bijna een kwart miljoen bestaande koopwoningen wisselden in 2017 van eigenaar. Dat is een record dat niet snel zal worden verbroken. De koortsachtige bouw- en verbouwactiviteit zal afnemen.
Maar om de huidige groei te laten voortduren, zal ook in eigen land de burger het geld moeten laten rollen
Personeelstekorten
Een ander veelgenoemd punt van zorg zijn de groeiende personeelstekorten. Het CBS spreekt inmiddels van ‘een relatief gespannen arbeidsmarkt’. Tegenover elke openstaande vacature staan slechts 1,8 werklozen. Dat is nog altijd meer dan de 1,3 van vóór de crisis, maar het aantal werklozen slinkt snel. Werkgevers in sectoren als de bouw, horeca, onderwijs en ICT klagen al langer dat ze nauwelijks geschikte mensen kunnen vinden. Deskundigen beschouwen krapte op de arbeidsmarkt dan ook van oudsher als de ultieme economische bad guy een bedreiging voor verdere groei.
Gek genoeg kan het dit keer omgekeerd uitpakken. De economie profiteerde volgens het CBS ook afgelopen jaar vooral van de sterke export (plus 5,5 procent) en investeringen (plus 6 procent). Nederlandse machines, apparaten en chemische producten blijken buitengewoon gewild over de grens. Maar om de huidige groei te laten voortduren, zal ook in eigen land de burger het geld moeten laten rollen. Dat vinden tegenwoordig niet alleen de vakbonden en linkse partijen, maar ook instituten als het Centraal Planbureau en De Nederlandsche Bank.
Zoiets gebeurt pas als diezelfde burger vertrouwen heeft in de toekomst én meer te besteden krijgt. Daarvoor zijn meer vaste contracten en hogere lonen nodig. Twee eisen die werknemers doorgaans pas echt luid en duidelijk durven te stellen wanneer ze niet langer bang zijn dat hun werkgever hen inruilt voor een ander. Met andere woorden: wanneer er werkelijk een schreeuwend tekort aan arbeidskrachten ontstaat.
AD 14.02.2018 De Nederlandse economie is vorig jaar met liefst 3,1 procent gegroeid. Dat is de allerhoogste toename sinds 2007 en een procent meer dan in 2016. Dat meldt het Centraal Bureau van Statistiek (CBS) vanochtend in zijn jaarlijkse ‘Stand van de Economie’.
Het is belangrijk dat Nederlanders de economische groei nu ook zélf merken, aldus Eric Wiebes, minister EZ.
Veel economen dachten dat groeicijfers van boven de 3 procent na de economische crisis niet langer mogelijk waren. Maar na jaren van forse bezuinigingen draait de BV Nederland op volle toeren.
De investeringen van bedrijven en burgers groeiden liefst 6 procent. Dat geld ging vooral naar woningen, terwijl bedrijven meer aan machines, installaties en investeringen uitgaven.
Gewone Nederlanders gaven eveneens meer uit, hoewel de bestedingen met 1,8 procent wel wat achterbleven. Huishoudens kochten meer kleding, elektrische apparaten en besteedden flinke bedragen aan woninginrichting. Ook spendeerden we meer aan horeca, recreatie en cultuur. Toch dikt die kleine twee procent aan: uitgaven aan diensten maken ruim de helft van de totale binnenlandse consumptie uit.
Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS, spreekt van ‘hoogconjunctuur’. ,,Het is vandaag Valentijnsdag, maar we hoeven geen roze bril op te zetten om te zien hoe mooi de economie er voor staat.” Volgens Van Mulligen is de bouw voor een fors deel verantwoordelijk voor de groei. ,,Dat is ook niet vreemd omdat de bouw na de crisis totaal stilviel. Nu is er een inhaalslag.”
Trots
Minister Wiebes (Economische Zaken & Klimaat) reageert verheugd. ,,De Nederlandse economie staat er goed voor en daar mogen we best trots op zijn. Economische groei maakt het mogelijk dat we grote maatschappelijke uitdagingen zoals de energie- en klimaattransitie en de hoge koste van de zorg kunnen betalen.”
Maar de VVD-bewindsman zegt het vooral belangrijk te vinden dat Nederlanders de groei eindelijk zelf merken. Zelf stelt het CBS dat de economische groei “breed wordt gedragen”. Wat het gebruikelijke vakjargon is voor zeer positieve cijfers.
Achter de hoge economische groei gaan véél méér mooie rapportcijfers schuil. Afgelopen jaar wisselden ruim 250.000 koopwoningen van eigenaar, een record. Elke 2 minuten werd er een woning verkocht. 176.000 mensen vonden een baan.
In de laatste maanden van 2017 nam het aantal banen zelfs met 57.000 toe, het hoogste aantal sinds eind 2008. Gemiddeld waren er eind vorig jaar 10,3 miljoen banen in Nederland. In totaal werkten werknemers en zelfstandigen vorig jaar 13 miljard uren. Dat is een miljard uur meer dan rond de eeuwwisseling. Per baan werken we gemiddeld 24,5 uur per week.
Tegelijk stijgt vooral het aantal flexibele banen. De uitzendbranche is verantwoordelijk voor de helft van de totale banengroei. De sector is daarmee inmiddels goed voor 834.000 jobs, waarmee ongeveer één op de tien Nederlanders een uitzendbaan heeft.
Toch groeiden ook het aantal vaste banen. Die hoeveelheid lag eind vorig jaar 112.000 hoger dan eind 2016. En het aantal vacatures stijgt nog steeds. In december stonden liefst 227.000 vacatures open. Vooral in de bouw nam de vraag naar werk toe.
Het aantal werkloze Nederlanders zakte ondertussen onder de 400.000. Eind vorig jaar zaten 398.000 mensen zonder baan. Dat is 4,4 procent van de beroepsbevolking, het laagste percentage sinds medio 2009.
Nederlanders werkten 13 miljard uren in 2017, een miljard uur meer dan in 2000
CBS-cijfers
Gewend
We hebben door de crisis nog steeds een economische achterstand van 5-6 procent op Duitsland en het VK, aldus Peter Hein van Mulligen, CBS.
Voor komend jaar wordt opnieuw een groei van 3,1 procent verwacht. Toch waarschuwt Wiebes dat groeicijfers van boven de 3 procent niet iets zijn om aan gewend te raken.
Door het lage geboortecijfer en de vergrijzing groeit het arbeidsaanbod nauwelijks meer. ,,Dus moeten we het voor onze groei steeds meer hebben van de verhoging van de arbeidsproductiviteit,” schrijft EZ. ,,Dit vraagt om technologische ontwikkeling, innovaties en het slimmer organiseren van productieprocessen.
En zo vallen er meer kanttekeningen te maken: tijdens de crisis liep de Nederlandse economie harder terug dan onze Europese buurlanden. Nog steeds lopen we daardoor 5 tot 6 procent achter op Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. ,,We zullen dus jaren harder moeten groeien om dat verschil goed te maken,” zegt CBS-econoom Van Mulligen.
Daarnaast is er kans op oververhitting, zeker op de woningmarkt. ,,In grote steden als Amsterdam en Utrecht, wordt dat zichtbaar,” aldus Van Mulligen.
Reactie CNV en economen
Deze mooie cijfers zijn slechts de helft van het verhaal, aldus Maurice Limmen, voorzitter CNV.
In een eerste reactie stelt vakbond FNV blij te zijn met de cijfers. Toch vormen de fraaie resultaten slechts de helft van het verhaal, stelt voorzitter Maurice Limmen.
Hij wijst op het feit dat er met name uitzendbanen bijkomen. ,,De groei komt te weinig terecht bij de mensen die er keihard voor werken. De flexibilisering van de arbeidsmarkt is een van de redenen dat de lonen maar niet stijgen, oordeelde onlangs ook nog eens De Nederlandsche Bank en dat mensen steeds meer blijven hangen in onzeker werk.”
Volgens het CNV ontlopen werkgevers ontlopen hun verantwoordelijkheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dat zijn er liefst 1,3 miljoen, aldus eerdere CBS cijfers. ,,Dat is het verhaal waar het nu over zou moeten gaan,” meent Limmen. ,,Van mooie bedrijfsresultaten krijgen we net zoals de resultaten bij de Olympische Spelen een fijn Oranjegevoel, maar dat helpt talloze mensen die nog steeds op de reservebank zitten niet aan vast werk.”
Euforie overdreven
Econoom Bas Jacobs laat per Twitter weten de euforie overdreven te vinden. ,,Totale euforie van 3,1 procent groei is sterk overtrokken. Het historisch gemiddelde tussen 1970 en 2007 was 2,6% per jaar. Nederland had wat in te halen na de netto nul groei in de periode 2008-2015.” I
ING-econoom Marieke Blom stelt op dat gewone burgers de groei nog niet of onvoldoende merken.
NOS 14.02.2018 De Nederlandse economie is in tien jaar tijd niet eerder zo hard gegroeid als vorig jaar. De groei bedroeg in 2017 3,1 procent ten opzichte van 2016, becijferde het CBS. De groei in de laatste drie maanden nam iets af, maar is met 2,9 procent nog altijd stevig.
Vooral investeringen en de export droegen in het vierde kwartaal bij aan de groei. Huishoudens consumeerden iets minder hard, maar de industrie groeide juist sterker.
“De Nederlandse economie staat er goed voor”, zegt minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat. “Economische groei maakt het mogelijk dat we grote maatschappelijke uitdagingen zoals de energie- en klimaattransitie en de hoge kosten van de zorg kunnen betalen. Maar we willen ook dat Nederlanders de groei nu ook zelf merken.”
De economieën van de ons omringende landen zijn ook stevig gegroeid. De Duitse economie, onze belangrijkste handelspartner, groeide met 2,3 procent.
Economische groei 2001-2017
Investeringen
De investeringen zijn afgelopen jaar met 6 procent gegroeid. Het gaat dan vooral om investeringen in woningen. Ook hebben bedrijven veel meer geld uitgegeven aan machines en installaties. Ook de uitgaven aan personenauto’s en bedrijfsgebouwen zijn hoger dan een jaar eerder.
De uitvoer van goederen en diensten groeide in 2017 met 5,5 procent. Nederlandse bedrijven hebben beduidend meer (elektrische) machines en apparaten uitgevoerd dan een jaar eerder. Ook werden er meer chemische producten geëxporteerd.
De invoer lag 4,9 procent hoger dan in 2016.
BART KAMPHUIS | NOS
Consumenten
Consumenten gaven vorig jaar 1,8 procent meer uit dan in 2016. Dat gebeurde vooral aan kleding, woninginrichting en elektrische apparaten. Ook in de horeca, aan recreatie en cultuur werd meer geld besteed.
De zakelijke dienstverlening (zoals de uitzendbranche) en de bouw groeiden het sterkst. Ook de industrie produceerde in 2017 meer dan een jaar eerder.
Elsevier 19.01.2018 Nederland wil de miljard euro korting op de Europese meerjarenbegroting niet zomaar opgeven. Dat zei premier Mark Rutte (VVD) na de ministerraad.
Maar als vervolgens het plafond van de uitgaven in de Europese Unie enorm omhooggaat en Nederland houdt de miljard korting, dan zou Nederland alsnog netto meer gaan bijdragen en dat is niet de bedoeling, aldus Rutte.
Vanaf komende zomer beginnen in de Europese Unie de onderhandelingen over de nieuwe meerjarenbegroting (2021-2027). Afgelopen week begonnen in Den Haag de inleidende beschietingen. Zo spraken Rutte, minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) en de Tweede Kamer met Europees begrotingscommissaris Günther Oettinger.
Oettinger presenteert over enkele maanden een voorstel voor die begroting, maar liet in een interview met het FD al blijken dat Nederland de miljard euro korting die in 2005 werd binnengehaald, gaat verliezen.
Rutte legt zich daar niet bij neer. ‘Uiteindelijk is het van belang dat onze netto-positie niet verslechtert. We betalen geld aan Europa en dat leidt ook tot inkomsten,’ zei Rutte, die het standpunt van Oettinger ‘vanuit het oogpunt van eenvoud’ zegt te kunnen begrijpen.
‘Nettoost betaler’
De Nederlandse korting is een korting op de Britse korting en die valt weg wegens het vertrek van de Britten uit de EU. Maar Nederland is al een van de ‘nettoost’ betalers, aldus Rutte, en daarom wil hij het miljard niet zo maar opgeven.
Rutte liet zich niet verleiden tot de uitspraak ‘geen cent meer’ voor Europa. ‘Want behalve bezuinigen, vanwege het vertrek van de Britten, willen we ook moderniseren,’ zei Rutte.
Minder geld
Nederland wil dat er minder geld gaat naar cohesiefondsen en structuurfondsen en meer naar innovatiemiddelen, waar Nederland veel uit terugkrijgt.
En daarmee heeft Nederland precies dezelfde positie als zeven jaar geleden. Ook toen werd ingezet op meer geld voor innovatie en minder naar landbouw en structuur- en cohesiefondsen. Dat gebeurde mondjesmaat.
Onder de streep
Nu zegt Rutte: ‘Als die begroting niet moderniseert en er blijven honderden miljarden gaan naar structuur- en cohesiefondsen en het gemeenschappelijk landbouwbeleid, waarvan we overigens ook niet veel terugkrijgen, en er moderniseert verder niets, dan zullen wij kijken wat het betekent onder de streep.’
De onderhandelingen van de dan 27 EU-landen – de vertrekkende Britten onderhandelen niet mee over de begroting – gaan minstens tot medio 2019 duren, maar waarschijnlijk nog tot 2020.
Het worden lastige onderhandelingen, want elk land kan de EU-begroting vetoën. De omvang bedraagt 1 procent van het totale bruto nationale inkomen in de EU.
Voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie zei eerder deze maand al dat de EU-afdrachten na het vertrek van de Britten omhoog moeten, maar Nederland wil dat niet.
Carla Joosten (1960) werkt sinds 2000 voor redactie Nederland bij Elsevier Weekblad. Ze is politiek redacteur in Den Haag en covert het koningshuis. Voor de Leven & Dood-pagina’s van Elsevier Weekblad verzorgt zij de nieuwtjes over mensen.
NOS 18.01.2018 Nederland wil niet twee keer de dupe worden van de brexit. Die boodschap heeft het kabinet overgebracht aan Eurocommissaris Oettinger. “Wij zijn een van de landen die economisch het meest door de brexit worden geraakt. Het is onrechtvaardig als we ook nog eens meer budget moeten betalen”, vindt minister Hoekstra.
Oettinger was vandaag in Den Haag om te praten over de Europese meerjarenbegroting vanaf 2020. De onderhandelingen over die begroting beginnen in mei. Door de brexit wordt een gat in de Europese begroting geslagen van 12 tot 13 miljard euro en daar moet een oplossing voor komen. De eurocommissaris gaat nu alle lidstaten langs om daar over te praten.
Hij zou het liefst zien dat een korting, die na het vertrek van Groot-Brittannië alleen Nederland nog krijgt, wordt afgeschaft. Handelsland Nederland is een van de grote nettobetalers door de relatief kleine bevolking. Daar staat een jaarlijkse korting van ongeveer 1 miljard euro tegenover.
Kleine groep
Het kabinet heeft laten weten dat het niet akkoord zal gaan met afschaffing van de korting. “Er is een kleine groep landen die veel harder wordt geraakt door de brexit dan anderen”, zei Hoekstra. “En daar hoort Nederland bij.” Meer betalen aan Europa is volgens de minister van Financiën geen optie. Hij vindt dat het Europese budget na het vertrek van Groot-Brittannië verkleind moet worden. “Dat is onze uitgangspositie”, zei Hoekstra, “en daar willen we ook op uitkomen.”
Of die korting echt sneuvelt “hangt af van de onderhandelingen”, zei Oettinger. Die gaan een jaar duren. Hij wees erop dat de lidstaten unaniem moeten instemmen met de meerjarenbegroting. Hij zei dat duidelijk is hoe Nederland erin staat. “Het is nu mijn verantwoordelijkheid om tot een uitgebalanceerd voorstel te komen, waar ook Nederland mee uit de voeten kan.”
Elsevier 18.01.2018 Nederland hoeft er niet op te rekenen dat het opnieuw een korting van 1 miljard euro krijgt op zijn bijdrage aan de Europese Unie, zegt eurocommissaris Günther Oettinger voor Begrotingszaken. Volgens Oettinger zijn de kortingen die Nederland, het Verenigd Koninkrijk en andere lidstaten krijgen ‘enorm bureaucratisch en complex in de uitvoering’.
Nu de Britten volgend jaar de EU zullen verlaten – en dus hun korting ‘de moeder aller kortingen’ verdwijnt – is het een mooi moment om de kortingen van andere lidstaten ook te schrappen, zegt Oettinger in een interview met FD, dat vrijdag verschijnt.
Eurocommissaris Oettinger was donderdag in Den Haag om het toekomstig Meerjarig Financieel Kader (MFK) te bespreken, onder anderen met premier Mark Rutte.
Oettinger vraagt ‘flexibiliteit’ om te compenseren voor gat door Britten
Volgens Oettinger is een groot deel van die kortingen er om de directe en indirecte gevolgen door de Britse korting richting bijvoorbeeld de Nederlandse afdracht te verlagen.
De korting van de Britten, die in 1984 door de Conservatieve oud-premier Margaret Thatcher werd afgedwongen, had een permanent karakter, in tegenstelling tot die van andere lidstaten. De andere kortingen lopen af als het huidige meerjarige financiële kader stopt. Dat is in 2020.
Maar het feit dat de Britten de EU volgend jaar verlaten, heeft meer consequenties dan alleen het vervallen van hun korting. Ze laten een miljardengat achter op de algehele begroting van de EU, een gat dat volgens Oettinger voor de helft moet worden opgevuld door te snijden in de uitgaven van de EU.
De andere helft moet worden opgevangen door andere EU-lidstaten, die op een verhoogde bijdrage moeten rekenen. Oettinger vraagt flexibiliteit van de lidstaten voor het nieuwe MFK, dat in 2020 moet ingaan en ook weer een looptijd heeft van zeven jaar.
Maar het verhogen van de bijdragen gebeurt niet zomaar. In de Europese Raad moeten alle EU-lidstaten er unaniem mee akkoord gaan, waarna ook alle 27 nationale parlement ermee moeten instemmen.
Kabinet wil korting niet afstaan
Minister Wopke Hoekstra van Financiën liet eerder echter weten dat het kabinet wil vasthouden aan de korting. Ook wil Nederland niet extra bijdragen aan de EU, wanneer Groot-Brittannië is weggevallen. De Britten zijn de grootste nettobetaler aan de EU, en nemen naar schatting een bijdrage van ruim 13 miljard euro op jaarbasis voor hun rekening.
Hoekstra, evenals de Tweede Kamer, vindt dat de EU maar moet bezuinigen om het gat op te vullen. Hoekstra, die donderdag ook met Oettinger sprak in Den Haag, pleit bovendien voor een modernisering van de begroting, waarbij er minder geld zou gaan naar subsidies voor landbouw en armere EU-landen, en meer geld uitgetrokken wordt voor innovatie.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier Weekblad.
VK 07.01.2018 2018 belooft al economische zonneschijn, maar het nieuwe kabinet doet er nog een schepje bovenop. Gevaarlijk, waarschuwen economen. En hoe denken de felste voorstanders van extra overheidsuitgaven in crisistijd hierover?
Als de Nederlandse economie een barbecue is, dan dreigt het kabinet dit jaar de rol te vervullen van de iets te enthousiaste buurman. Met een scheut spiritus stookt die het vuurtje nog eens extra op.
Steeds meer economen waarschuwen voor zo’n oververhitting. ‘De overheid jaagt de economische groei verder aan’, constateerde het Centraal Planbureau vorige maand niet zonder zorgen in zijn vooruitblik op 2018. De uitgaven – aan onder meer leger, verpleeghuizen, onderwijs – lopen met maar liefst 3,5 procent op. Zonder die extra stimulans zou de Nederlandse economie maar liefst 0,8 procent minder groeien. Dit verklaart volgens het CPB ‘voor een belangrijk deel de hogere BBP-groei dan die in onze buurlanden’.
Dat lijkt mooi, maar de aloude economenwijsheid schrijft voor dat overheden in de vette jaren juist een financiële buffer aanleggen. Anders is er, zoals Jozef in het Oude Testament de farao al voorhield, in de magere jaren geen graan meer om uit te delen. Zo’n ‘anticyclisch beleid’ blijkt desondanks politiek moeilijk te verkopen.
In plaats van de economie af te remmen, wordt het gaspedaal nog dieper ingedrukt – ook buiten Nederland. Zo zal de belastingverlaging van president Trump de toch al florerende Amerikaanse economie verder opzwepen. Ondertussen blijft de geldpers van de Europese Centrale Bank draaien. Tot dit najaar worden voor 270 miljard euro aan extra staats- en bedrijfsobligaties opgekocht. Dat komt boven op de reeds aangeschafte schuldenberg van meer dan 2300 miljard euro. ‘Een te langzame afbouw’ van dit historisch ongekende monetaire stimuleringsprogramma, schrijft het CPB, ‘kan leiden tot oververhitting van de economie.’
‘Economisch niet nodig’
Behalve het Planbureau zet ook De Nederlandsche Bank vraagtekens bij de miljardenuitgaven die Rutte III voor ogen heeft. ‘Politiek gezien begrijp ik het, na jarenlang bezuinigen’, zei DNB-directeur Job Swank onlangs bij een persconferentie. ‘Maar economisch is het niet nodig.’ Minder omfloerst formuleren de economen van de Rabobank het in een rapport: ‘Juist in de jaren na de crisis, toen de economie wel wat stimulans kon gebruiken, bezuinigde de overheid hard om de begroting op orde te brengen. Nu de economie is hersteld, gaat de overheid alleen maar verder stimuleren.’ Dat maakt de Nederlandse economie kwetsbaar. De pieken worden hoger, maar in tijden van crisis is het dal ook extra diep.
Met die kritiek keert het uit de crisis bekende bezuinigingsdebat voorzichtig terug – zij het in spiegelbeeld. Toen luidde de kritiek van sommige economen dat de regering de hand te veel op de knip hield. Nu wordt juist iets meer calvinisme bepleit.
Er is wel een groot verschil in de toon van de discussie. Die is heel wat minder fel. Logisch: ondanks fors hogere overheidsuitgaven, kan het kabinet ook de staatsschuld terugdringen. Dat is het voordeel van economische groei. Daar komt bij dat bezuinigingen veel meer weerstand oproepen dan extra uitgaven. Nederland kent nu eenmaal geen krachtige belangengroepen, zoals in Duitsland de Bond van Belastingbetalers, die de regering om de oren slaan met elke extra cent belasting die over de balk wordt gesmeten.
‘Wereldwijde economische situatie verre van normaal’
Bas Jacobs, hoogleraar economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam:
Hoewel hij zelf niet tegen méér economische stimulering door de overheid is, vindt de Rotterdamse hoogleraar economie Bas Jacobs die gelatenheid onbegrijpelijk. ‘Volstrekt inconsequent’, gedraagt de Nederlandse politiek zich volgens hem. ‘De partijen die de afgelopen crisisjaren het hardst geroepen hebben dat er bezuinigd moet worden, hebben nu collectief hun budgettaire orthodoxie overboord gegooid. Echt, daar zit geen enkele diepere economische gedachte achter. Het ergste is dat vrijwel niemand hier een woord aan vuil lijkt te maken.’
Natuurlijk onderschrijft hij het bekende adagium van de econoom Keynes: wie in slechte tijden de economie wil stimuleren, moet sparen als het economisch voor de wind gaat. Toch is Bas Jacobs, in de voorbije crisis een van de felste critici van het bezuinigingsbeleid, niet per se tegen de extra uitgaven van Rutte III.
‘Het is erg lastig in te schatten op welk punt in de economische cyclus Nederland zit’, legt hij uit. ‘Er is een aanwijzing voor oververhitting: de extreem lage werkloosheid. Tegelijkertijd groeit de economie al een paar jaar veel harder dan verwacht, terwijl de lonen en prijzen heel gematigd stijgen. Dat wijst nog op overcapaciteit. Daarnaast blijft de wereldwijde economische situatie verre van normaal, met de rente van de Europese Centrale Bank die op nul staat.’
In die situatie acht Jacobs het economische risico van bezuinigingen – tegenvallende groei – groter dan het risico van wat oververhitting. ‘Als landen als Nederland en Duitsland met hogere lonen en extra investeringen zorgen voor meer inflatie in het Eurogebied, helpt dat de ECB om het monetaire beleid te normaliseren. Dat is belangrijk, wil de centrale bank bij een volgende recessie nog iets uit kunnen richten.’
Ook de voormalige CPB-directeur is geen voorstander van extra zuinigheid. De reden daarvoor heeft niet zozeer te maken met de economische conjunctuur, maar is fundamenteler: net als buurland Duitsland spaart Nederland te veel.
‘De staatsschuld daalt razendsnel, van ruim 60 procent in 2016 naar iets meer dan 50 procent van het BBP in 2019. Het pensioenvermogen is de afgelopen tien jaar toegenomen van 120 naar 160 procent van het BBP. Dat klinkt mooi, maar mondiaal gezien is het een onhoudbare situatie. Tegenover de besparingen van het ene land, moeten immers wel spaartekorten van een ander land staan. Je kunt niet met zijn allen tegelijkertijd sparen. Dat is een recept voor chaos. Vergeet niet: voorafgaande aan de crisis van 2008 was het het enorme spaaroverschot van China dat de zeepbel op de Amerikaanse huizenmarkt opblies, met alle gevolgen van dien.’
De oplossing ligt voor de hand: laat de lonen stijgen en het geld binnenlands rollen. Wat Teulings betreft, had dit het beste tijdens de crisis kunnen gebeuren, om de pijn te verzachten. Tegen de economische cyclus in dus. ‘Het kabinet heeft indertijd gekozen voor forse bezuinigingen. Het gevolg is dat we, nu het beter gaat, weinig anders kunnen doen dan opnieuw procyclisch handelen: niet besparen. Maar laten we het vooral van de positieve kant bekijken. We zijn veel rijker dan we denken.’
Dit schreven we eerder over de economische feeststemming
Is de huidige economische feeststemming een voorbode van een nieuwe zeepbel plus crisis? Stapt Nederland in dezelfde valkuil als tien jaar geleden, toen het aan de vooravond van de grootste economische crisis sinds de jaren dertig bleek te staan?
De economische paradox van 2017
In 2017 zijn Nederlandse huizenbezitters gemiddeld enkele tienduizenden euro’s rijker geworden. Als hun huis in de Randstad staat, is die winst vaak nog groter. De gewonnen rijkdom is wel van papier. Leidt die duurdere woning in de praktijk tot een dikkere portemonnee?
VK 04.01.2018 De cao-lonen zijn in het afgelopen jaar minder gestegen dan in het jaar ervoor, ondanks de krapte op de arbeidsmarkt. Vorig jaar namen de lonen 1,5 procent toe. In 2016 kregen werknemers er nog 1,8 procent bij. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Dat de loonstijging lager uitvalt dan in 2016 zou kunnen komen door het uitblijven van bepaalde cao-akkoorden, laat een woordvoerder van het CBS weten. Zo kregen de kappers- en uitvaartbranche nog geen nieuwe cao en heeft het CBS geen cijfers gepubliceerd over de sector onderwijs. In die sector zijn onvoldoende akkoorden getekend. In 2016 stond het onderwijs nog voor een loonstijging 3,9 procent in de boeken.
Ook speelt mee dat de ambtenarij in 2016 een goed jaar had. Overheidsdienaren kregen in dat jaar 3,2 procent extra. Vorig jaar kregen ambtenaren er nog slechts 1,1 procent bij. Bij de overheid werken relatief veel mensen, zodat het akkoord zwaar meetelt.
Wel goed doet de sector landbouw, bosbouw en visserij het. Werknemers in die branche kregen er het afgelopen jaar 2,3 procent bij.
Inflatie
De tegenvallende cijfers betekenen dat Nederlandse werknemers er qua loon in 2017 zeer weinig op vooruit zijn gegaan
De tegenvallende cijfers betekenen dat Nederlandse werknemers er qua loon in 2017 zeer weinig op vooruit zijn gegaan. De definitieve inflatiecijfers zijn nog niet bekend, maar de verwachting is dat de inflatie in het afgelopen jaar ook rond de 1,5 procent zal liggen. Bij dat percentage gaat de gehele stijging van de lonen op aan het duurder worden van goederen en diensten.
In 2016 was de inflatie nog historisch laag, waardoor de reële lonen (stijging van de lonen min stijging van de prijzen) sterk stegen.
De loonstijging die het CBS meldt is een paar tienden lager dan de eerdere berekeningen vakbond FNV (1,76 procent erbij tot december en AWVN (1,78 procent erbij). Dat komt doordat die organisaties anders meten. FNV en AWVN turven de nieuw afgesloten CAO’s. Het CBS weegt werknemers zonder nieuwe cao ook mee.
Daarnaast beschikt het CBS over fijnmazige data. Het statistiekbureau weet beter hoeveel werknemers in een sector actief zijn en op welk salarisniveau zij zitten. Voor iemand met een hogere functie betekent een loonsverhoging van vijftig euro procentueel minder dan voor een werknemer met het minimumloon.
Wordt 2018 het jaar dat Nederland weer gaat staken?
In de nieuwe cao’s stijgen de lonen gemiddeld meer dan 2 procent per jaar; een symbolische grens. Is het de aanzet voor een langere periode met sterk stijgende lonen en groeiende welvaart voor de werknemer?
De economie groeit, de orderportefeuilles zijn vol en vacatures lastig in te vullen. Toch stijgen de lonen amper en gaat Nederland niet de straat op. Zijn we vergeten dat actievoeren loont? (+)
AD 04.01.2018 De meeste werknemers vinden deze maand nauwelijks extra geld op hun loonstrookje terug. Hoge inkomens gaan er het meest op vooruit, minima met een laag loontje leveren in. Dat blijkt uit berekeningen die loonstrookjesverwerker ADP vanmorgen heeft gepubliceerd.
Doordat het nieuwe kabinet net is gestart, zijn er weinig wijzigingen in de salarisstrook dit jaar, aldus Dik van Leeuwerden, ADP
Werknemers met een modaal salaris (2.894 euro) ontvangen straks netto 7 euro meer. Wie anderhalf keer modaal verdient, ziet nog 1 euro extra op de loonstrook. Mensen die meer verdienen (twee keer modaal) gaan er 16 euro op vooruit.
Bekaaid ervan af komen deeltijdwerknemers met een minimaal loontje van tussen de 1.000 en 1.500 euro per maand. Zij ontvangen tot vier euro minder. Werknemers met een minimaal salaris van 1.578 euro vinden 7 euro extra terug op hun salarisstrook.
Veel verdienende werknemers (5.750 euro of daarboven) profitereren doordat het top belastingtarief van 52 naar 51,95 procent daalt. Zij vinden eind januari tot 18 euro meer terug op hun salarisstrookje.
Veranderingen
De berekeningen van ADP zijn gebaseerd op alle veranderingen in onder meer fiscale regels, werknemerspremies en pensioenen. Ze staan los van loonsverhogingen die mensen krijgen doordat er een nieuwe CAO is afgesloten of doordat zij een treden in hun loonschaal stijgen. De CAO-lonen stegen vorig jaar gemiddeld met 1,5 procent, maakte het CBS vanmorgen bekend.
Het ADP, dat voor 1,4 miljoen werknemers de salarissen verwerkt, spreekt van een relatief saai jaar. ,,Doordat het vorige kabinet vanwege de lange formatie het grootste deel van 2017 demissionair was zie je dat veel veranderingen van Rutte III pas in 2019 ingaan,” zegt algemeen directeur Martijn Brand. ,,Daardoor zijn er weinig grote wijzigingen en veranderen de lonen relatief weinig.”
De reparatie van het derde WW-jaar drukt de lonen. Werknemers betalen daarvoor, aldus ADP.
De achteruitgang bij lage inkomens komt doordat de arbeidskorting niet geheel kan worden benut. Dat geldt voor alle inkomens tot 1750 euro per maand, zegt ADP-loonspecialist Dik van Leeuwerden.
,,Deze werknemers moeten er daarom goed op letten dat ze na 2018 het verschil via de aangifte inkomensbelasting terugvragen van de Belastingdienst.” Dat kan wel 250 euro opleveren.
De lonen voor de meeste werknemers stijgen iets ondanks dat de belastingtarieven in de tweede en derde schijf omhoog gaan naar 40,85 procent. ,,Maar omdat de inkomensgrenzen voor deze tarieven hoger zijn geworden en de heffingskortingen iets hoger zijn, blijft voor de meeste mensen uiteindelijk een kleine plus over,” aldus Van Leeuwerden.
Een factor die de loonstijging drukt is de reparatie van het derde WW-jaar. Het kabinet heeft bepaald dat werknemers die hun baan kwijtraken nog maximaal twee jaar recht op een WW-uitkering hebben. Met sociale partners is afgesproken dat het derde jaar toch mogelijk blijft maar dat werknemers de rekening betalen.
Het ADP keek naast algemene veranderingen ook naar branchegerelateerde werknemerspremies en grote pensioenregelingen bij onder andere ABP, Zorg & Welzijn en Metaal & Techniek.
Kijken we naar specifieke sectoren dan komen ambtenaren er bekaaid af. Omdat zij dit jaar meer pensioenpremie moeten betalen, gaat een modaal verdienende ambtenaar er slechts 5 euro per maand op vooruit. Overheidsdienaren die op twee keer modaal zitten zien hun loon zelfs een euro per maand op achteruit.
Bouwvakkers met doorsnee salaris gaan er 8 euro per maand op vooruit. In de zorg daalt de pensioenpremie licht en houdt personeel met een modaal salaris maandelijks 6 euro extra over. Voor 2,5 keer modaal is dat 15 euro.
Ook voor werknemers in de metaal en techniek zijn er iets lagere pensioenpremies. Een gemiddeld salaris stijgt 6 euro, voor twee keer modaal is dat 11 euro.
Pensionado’s
Pensioengerechtigen met een aanvullend pensioen of lijfrente zien hun uitkering iets dalen. Bij een aanvullend pensioen van 500 euro ontvangt iemand 1,25 euro minder per maand. Bij 750 euro is dat 1,88 euro. Het verschil loopt op tot bijna zeven euro bij een aanvullend pensioen van maandelijks 2.750 euro.
Reden van de daling is hun verhoogde bijdrage voor de Zorgverzekeringswet. Die steeg van 5,4 naar 5,65 procent. Wel profiteren pensioengerechtigden met een uitkering tussen de 1.700 en 2.650 euro lichtjes van de verlenging van de eerste belastingschijf.
Werkgevers
Voor werkgevers gaan de arbeidskosten omhoog. Een ambtenaar met modaal salaris kost de overheid 23 euro per maand meer. Voor werkgevers in de bouw blijven de lasten grotendeels gelijk. Dat veel organisaties en bedrijven duurder uit zijn komt doordat de verplichte bijdrage voor de Zorgverzekeringswet van 6,65 naar 6,90 procent stijgt.
Ook de grondslag waarop deze bijdrage wordt berekend ligt hoger. De verplichte Algemene Werkloosheidspremie (AWF) neemt toe van 2,64 naar 2,85 procent. De zogeheten AOF-premie stijgt van 6,66 naar 6,77 procent. Voor een gemiddelde werknemer met modaal salaris betekent dit 21 euro hogere werkgeverslasten.
Bekijk in de infographic hieronder de loonwijzigingen voor 2018:
AD 04.01.2018 De cao-lonen zijn in 2017 minder hard gestegen dan in 2016. Gemiddeld gingen de lonen er afgelopen jaar met 1,5procent op vooruit, terwijl dat een jaar eerder nog 1,8procent was. Het minst stegen de lonen in de bedrijfstak ‘overige dienstverlening’, zo blijkt uit cijfers van het CBS.
Tot deze bedrijfstak behoren onder meer kappers en uitvaartverzorgers. Hier klommen de lonen met slechts 1 procent omhoog. In 24 procent van de cao’s kwam er voor deze groep geen nieuw akkoord tot stand.
Landbouwwerkers zijn er volgens het CBS het meest op vooruit gegaan: gemiddeld kregen zij een loonsverhoging van 2,3 procent.
Dit jaar is in de cao’s een gemiddelde loonstijging van 2,14% afgesproken. Dat betekent dat we er in 2018 dus wél weer op vooruit gaan wat betreft de cao-lonen.
AD 03.01.2018 De Nederlandse staat denkt dit jaar minder geld te moeten lenen dan gedacht. Dat blijkt uit een nieuwe raming van het Agentschap van de Generale Thesaurie van het ministerie van Financiën.
De staat schat in voor dit jaar genoeg te hebben aan 50,5 miljard euro, dat geleend zal worden op de kapitaal- en geldmarkt. De financieringsbehoefte ligt daarmee 3 miljard euro lager dan bij een eerdere raming medio december.
De verlaging hangt samen met een verbetering van de kaspositie aan het einde van 2017. Het agentschap verwacht tussen de 23 miljard en 29 miljard euro op te halen met de uitgifte van langlopend schuldpapier. In de rest van de financieringsbehoefte wordt voorzien met behulp van kortlopende leningen.
Telegraaf 02.01.2017 Voor beleggers remmen de winsten van 2017 komend jaar af. De eerste kwartalen houden stevige economische groei, vooral in Europa. Centrale banken, bedrijfsschulden en forsere correcties risico’s kunnen degelijke rendementen later in 2018 drukken, aldus strategen voor 2018.
De economie voorspellen blijft lastig. De consensus van doorzettende groei is opvallend onder strategen van alle zakenbanken en een tiental vermogensbeheerders. Het IMF rekent op een 3,7% beter bbp voor de wereld.
,,De markten staan op full steam ahead”, typeert hoofdeconoom Janwillem Acket van het Zwitserse Julius Bär. ,,Daar is economisch gezien voorlopig ook reden voor. Later in het jaar vind ik het verstandig wat kapitaal vrij te maken om snel van strategie te kunnen wisselen.”
Vooral de schuldenlast van bedrijven en huishoudens in China zijn, de grootste onder de kopzorgen van strategen (zie overzicht illustratie). Maar de dictatuur kan ook vrij snel ingrijpen, nuanceren de strategen meteen.
Meer voltatiliteit
De hele markt reageert nauwelijks op problemen zoals Noord-Koreaanse raketaanvallen. Maar de volatiliteit zal gaan toenemen, waarschuwt BlackRock, ’s werelds grootste vermogensbeheerder die tot 2020 wel groeiende aandelenmarkten voorziet. Want de nog steeds lage inflatie naast de aanhoudende monetaire steun van de ECB en de Federal Reserve bieden bedrijven en investeerders voldoende goedkoop kapitaal.
De verkiezingen dit jaar met anti-EU-partijenkrachten in Italië, en die in Mexico, Brazilië en Rusland, kunnen het stabiele sentiment verstoren. Terwijl de Brexit volgens de strategen al is ingeprijsd.
Het optimisme voor 2018 is historisch gezien zeer hoog. ,,We zitten in een bubbel, maar die barst nog niet”, typeert hoofdeconoom Keith Wade van vermogensbeheerder Schroders. Er is nog volop groei mogelijk voor beleggers, zegt ook hij. Voornamelijk in aandelen, claimt dit fonds. ,,Obligaties zullen met een half procent rentestijging in 2018 al een heel slecht rendement boeken”, bevestigt Corné van Zeijl (Actiam Vermogensbeheer).
Verschil rentetempo
De renteverschillen tussen de VS en de eurozone lopen in 2018 verder op. De Amerikaanse Fed onder leiding van nieuweling Jeremy Powell heeft drie renteverhogingen gepland, de ECB niet een. Met die afbouw zal de dollar stijgen tegen de euro, meent ETF Securities.
Volgens obligatiespecialist Mary Pieterse-Bloem van ABN Amro moeten beleggers rekening gaan houden dat een plots flink stijgende inflatie tot afwijkende, onverwachte ingrepen van centrale banken kan leiden.
,,Beleidsfouten door centrale bankiers behoren tot de grootste risico”, zegt hoofdstrateeg Jim McDonald van Northern Trust. Zonder uitzondering noemen strategen het grillige gedrag van Trump als rode vlag voor beleggers.
Oplopende waarderingen
De ECB zal de komende kwartalen sowieso de handen vol hebben aan het stoppen met het massaal opkopen van obligaties. Na de afbouw van het stimuleringsprogramma zal de ECB „in de lente of de zomer van 2019 voor het eerst de rente weer gaan verhogen”, stelt het Belgische Candriam. Maar vlakkere obligatiecurves tonen dat het herstel geleidelijker gaat dan hiervoor, waarschuwt ETF Securities.
Alle fondsen zijn daarnaast, met enige argwaan, enthousiast over Trumps belastingverlagingen. Amerikaanse bedrijven zullen profiteren. Het vrijgespeelde geld zal naar aandeelhouders gaan, wat tot oplopende waarderingen leidt. Maar die zijn al aan de stevige kant.
Europese aandelen blijven daarmee bij analisten favoriet voor 2018. „Wereldwijd zijn bedrijven uit de eurozone het meest aantrekkelijk geprijsd. Ook hun winsten zitten in de lift”, zegt hoofdeconoom Anton Brender van Candriam. Hij verwacht dat de Europese economie stabiel blijft groeien met 2,2%.
Gewilde sectoren
Opkomende markten zullen met hun opmars bijdragen aan een wereldwijde groei, van gemiddeld 3,6%, het hoogste niveau in tien jaar. „Het aantal kwetsbare landen, zoals Venezuela, is klein”, aldus Brender.
Naar sector bekeken trekken omzetten onder defensiebedrijven, financials, de entertainment-, sport- en reisbranche aan.
De autoproducenten blijven net als media-, retailconcerns, telecom-en kabelbedrijven en vastgoed gemiddeld vlak, tot zo’n 3% groei. De opmars van de elektrische auto krijgt nog weinig impact. Oliekartel OPEC zal bovendien zijn prijzen niet sterk kunnen verhogen, om schalieproducenten buiten de deur te houden.
Wat, afgezien van schokjes, in 2018 voor geringe prijsstijgingen van stook- en energieprijzen leidt.
Trouw 02.01.2018 Jubelen over de economie kan weer komend jaar. Voor het eerst sinds de crisis gaan alle remmen los.
Een economisch feestje wordt 2018 en het is bijna niet meer te verstoren. De consument is koopzuchtig, het bedrijfsleven wil volop investeren en geld lenen kost nog altijd bijna niets. Zie daar de ingrediënten die maken dat 2018 door een roze bril kan worden bezien. Economen hebben het over ‘hoogconjunctuur’ en een ‘groeispurt’. Kan het dan echt niet meer tegenvallen in 2018?
“Voor het eerst sinds het uitbreken van de crisis hebben we weer een echt goed jaar voor de boeg, waarin de werkloosheid laag is, de economie op volle toeren draait en de overheid ook nog eens grote uitgaven doet”, zegt Menno Middeldorp, hoofd onderzoek Nederlandse economie bij Rabobank. “Met de crisis in de achteruitkijkspiegel zijn we daar helemaal niet meer aan gewend.”
De Nederlandse economie groeit dit jaar met 3,1 procent, zo becijferde het Centraal Planbureau. De werkloosheid daalt naar het laagste niveau in tien jaar, namelijk naar 3,9 procent van de beroepsbevolking.
Hausse op de woningmarkt
Met de crisis in het achterhoofd zien veel consumenten de jubelstemming op de woningmarkt als een groot risico, zo blijkt uit een enquête van ING onder zijn klanten. Maar volgens Marieke Blom, hoofdeconoom van ING, is dit een verkeerde inschatting en is er niets ongezonds aan de hand. “Nederlanders blijven ook volgend jaar volop huizen kopen, omdat de hypotheekrente historisch laag blijft en de huizenprijzen gemiddeld lager liggen dan voor de crisis.”
Die goed draaiende woningmarkt is een belangrijke aanjager van de economie. Wie een huis koopt, geeft immers ook geld uit aan andere zaken. Denk aan een schilderbeurt, nieuwe gordijnen en meubilair. Het aantal woningen dat te koop staat, is in 2018 wel kleiner, zegt Blom. “Dat komt doordat er de afgelopen jaren te weinig woningen bij zijn gebouwd.” Blom verwacht dat het aantal huizen dat verkocht wordt daarom zal teruglopen. “Vooral in de Randstad zie je dat de markt droogkookt. Voor de toekomst moet er echt flink bijgebouwd worden.”
Halen huizenkopers zich niet veel te hoge hypotheekschulden op de hals? Dat valt gelukkig mee, vindt Middeldorp. “De regels voor het verkrijgen van een hypotheek zijn een stuk strenger geworden. Het gaat in de grote steden hard op de huizenmarkt, maar anders dan bij het uitbreken van de financiële crisis worden de aankopen niet gefinancierd met te hoge schulden. We hebben wel iets geleerd van alles wat er mis ging.”
Alleen in Amsterdam, waar de prijzen tot grote hoogten zijn gestegen, is het volgens Blom wel oppassen geblazen. “Wie voor een korte periode een huis wil kopen en daarvoor veel moet lenen, kan zich beter bedenken.” Volgens Middeldorp is Amsterdam een verhaal apart. “Wat daar gebeurt op de woningmarkt is zo anders dan in de rest van het land. Amsterdam krijgt steeds meer het karakter van een wereldstad als Londen of Parijs. Als je het met zo’n stad vergelijkt, zijn de ontwikkelingen beter te verklaren.”
De overheid trekt de portemonnee
Het kopen en verkopen op de woningmarkt gaat in 2018 dus vrolijk door. Valt er dan wellicht onheil te verwachten van het aflopen van het economisch steunprogramma van de Europese Centrale Bank (ECB)? Ook die kans is klein. Sowieso blijft het stimuleringsbeleid nog doorlopen tot en met september, waardoor de rente laag blijft. En of het eind september 2018 echt voorbij is, hangt af van de economische omstandigheden van dat moment. Bankpresident Mario Draghi lijkt economische schokken in de eurozone koste wat het kost te willen voorkomen. “De ECB zal heel rustig en geleidelijk te werk gaan”, zegt Middeldorp.
Nederland gaat het in 2018 zelfs beter doen dan buurlanden, omdat de overheid de uitgaven fors opschroeft, zo schrijft het CPB. Er gaat meer geld naar onderwijs, defensie en zorg. Was de groei van de overheidsbestedingen in 2017 nog 0,4 procent, in 2018 wordt dat 3,5 procent.
Economen zijn niet per se blij met dit beleid. Een bekende economische aanname is namelijk dat de overheid juist bij economisch hoogtij moet sparen voor slechtere tijden. En in zwaar economisch weer moet de overheid geld uitgeven om de neerwaartse trend tegen te gaan. De politiek heeft echter de neiging om precies mee te bewegen met de economische golfbeweging, zegt Luc Aben, hoofdeconoom van vermogensbeheerder Van Lanschot. “Typisch procyclisch beleid.”
Ook de Nederlandse overheid haalde tijdens de crisis de broekriem aan en strooit nu het goed gaat met geld. Niet dat de schatkist daar nu echt last van krijgt: de inkomsten liggen volgend jaar hoger dan de uitgaven en dus is er nog steeds een begrotingsoverschot van 0,5 procent.
Geen bubbel, maar normalisering
Nu iedereen weer volop aan het besteden is en de economie weer op volle toeren draait, dringt de vraag zich op of er geen risico is op oververhitting. Maar volgens Blom is er geen sprake van een nieuwe zeepbel. “De economie is nog altijd bezig te normaliseren na het diepe dal. Wat we nu zien is een normale, positieve conjunctuurbeweging.” Wie denkt dat de economie oververhit raakt, kijkt volgens Blom te weinig naar de historie. “De crisis was uitzonderlijk. Als je kijkt naar hoe de economie daarvoor draaide, zie je dat er nu nog ruimte is voor verder herstel.”
In 2018 komt wel het moment dat de Nederlandse economie op de toppen van haar kunnen draait, zegt Aben. “De vrije capaciteit die er nog was om extra te produceren, is benut. Om verder te groeien moeten bedrijven investeren.”
Wat tot dusver tegenvalt is dat de economische voorspoed nog niet heeft geleid tot een grote loonstijging. Het CPB verwacht echter wel dat dit volgend jaar beter gaat en raamt een stijging van 2,2 procent. Volgens Blom is de loonstijging tot dusver tegengevallen, omdat lonen nu eenmaal traag meebewegen met economische veranderingen. “Tijdens de crisis duurde het ook even voordat je de lonen zag reageren.”
De ruime schil van flexibele arbeidskrachten is ook een mogelijke verklaring dat de loonstijging van het vaste personeel tot dusver tegenvalt. Zzp’ers krijgen meer opdrachten als het weer economisch goed gaat. “De verdiensten van zzp’ers knallen omhoog en omlaag met de toppen en dalen van de economie”, zegt Blom. Kees Vendrik, hoofdeconoom bij Triodos Bank, vreest echter dat de beperkte loonstijging blijvend is, te verklaren door de uitholling van de positie van de vakbonden. “Zij kunnen het onderhandelingsspel aan de cao-tafel minder hard spelen, waardoor het minder goed lukt om bedrijfswinsten in te zetten voor het verhogen van de lonen. Bedrijven besteden liever geld aan het belonen van de aandeelhouders of aan investeringen.”
Politiek loopt het wel los
Anders dan vorig jaar lijken economen zich over politieke risico’s in 2018 niet al te druk te maken. De economische gevolgen van de verkiezingen in Frankrijk, Duitsland en Nederland zijn meegevallen. “2017 was een jaar van blije verrassingen”, zegt Aben. “Het ging allemaal veel beter dan verwacht.”
En dus is nu de inschatting dat het met de Italiaanse verkiezingen ook wel los zal lopen. Een overwinning van de populistische Vijfsterrenbeweging kan natuurlijk leiden tot politieke turbulentie, maar dan nog zal dit de Europese economische motor niet schaden, zegt Aben. “Nu het zo goed gaat, is de kans op economische tegenwind klein.”
Is er dan niets dat het feestje kan verpesten? Daar lijkt het niet op. De ellende van de eurocrisis, die Nederland in 2011 nog in een recessie stortte, is grotendeels voorbij. Dat alle signalen voor de Nederlandse economie op groen staan, is zelfs te danken aan het opbloeien van de eurozone, aldus Aben. “De Europese consument profiteert van de afbrokkelende werkloosheid. Zelfs in het zuiden zie je dat steeds meer mensen weer aan het werk komen. Het resultaat is een groot vertrouwen bij consumenten en producenten. De eurozone staat eindelijk weer stevig op de eigen benen en is daardoor minder afhankelijk van gebeurtenissen in de rest van de wereld.”
Zelfs al mocht de Brexit, het uittreden van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, wat moeizamer verlopen dan verwacht, dan nog kan dat de pret niet drukken, zegt Corné van Zeijl, vermogensbeheerder bij Actiam. “Nederland exporteert veel naar het Verenigd Koninkrijk. Dat kan teruglopen bij een moeizame Brexit. Maar het gaat nu zo goed met de Nederlandse economie dat we van zo’n tegenslag weinig zullen merken.”
Oververhitting in de Verenigde Staten
Als Van Zeijl toch een risico moet noemen, dan is dat de Amerikaanse economie, die al wel erg lang in een opwaartse beweging zit. “Met de belastingmaatregel stimuleert Trump nu extra, terwijl dat helemaal niet nodig is. De kans op oververhitting van de economie neemt daardoor toe.” Bij oververhitting is de vraag veel groter dan het aanbod, waardoor de inflatie stijgt. De Fed, de Amerikaanse Centrale Bank, zal dan de rente laten stijgen om de vraag te temperen. Het wordt dan namelijk weer aantrekkelijker om te sparen en minder aantrekkelijk om geld te lenen. “Vroeg of laat komt er een terugslag. En zo’n correctie in de Verenigde Staten, voel je ook in de Europa.”
Ook hangen de oplopende schulden in China nog altijd als een donkere wolk boven de internationale markt. Om de hoge economische groei vol te kunnen houden, blijven de schulden verder stijgen. De gigantische schuldenberg wordt al jaren gezien als een risico voor de financiële stabiliteit in de wereld. “Het is de vraag of de Chinese overheid voldoende controle heeft om ervoor te zorgen dat dit geen probleem wordt”, aldus Van Zeijl.
En wie verder kijkt dan de economie van vandaag de dag, ziet dat we juist deze tijden van economische voorspoed moeten gebruiken om structurele problemen aan te pakken, zegt Vendrik. “Ja, de Nederlandse economie groeit met 3,1 procent. Maar daarbij hoort de krachtige kanttekening dat deze groei voornamelijk mogelijk wordt gemaakt door fossiele brandstof. De welvaart van nu zouden we moeten gebruik om de transitie naar duurzame energie te versnellen. Het klimaatakkoord dat minister Wiebes gaat sluiten in 2018 is daarbij cruciaal.”
Telegraaf 30.12.2017 Het kabinet sluit extra lastenverlichting niet uit. Minister Hoekstra van Financiën zet de deur op een kier om een deel van eventuele begrotingsoverschotten terug te geven aan de belastingbetaler.
In een interview met deze krant wijst de CDA’er erop dat het kabinet traditiegetrouw in het voorjaar bekijkt of er onder de streep extra geld overblijft. Doordat de economie harder groeit dan eerder werd voorspeld, is het niet ondenkbaar dat er meer belastinggeld wordt opgehaald dan gedacht. Zo kende de begroting ook dit jaar een miljardenoverschot.
Regeringspartij VVD drong er bij monde van VVD-Kamerlid Hennis vlak voor de kerst al op aan dat bij meevallers de belastingbetaler meedeelt in de pot. Minister Hoekstra (Financiën) benadrukt echter zuinig te zijn en gevraagd naar een scenario van overschotten wil hij eerst kijken of er nog geld moet worden uitgetrokken voor specifieke onderwerpen. Maar lastenverlichting noemt hij vervolgens ook een ’optie’.
De bewindsman waarschuwt echter dat de Brexit nog voor een flinke tegenslag voor de economie kan zorgen. „Dat is evident een van de grootste risico’s die de komende jaren op ons afkomt.” Bovendien erkent Hoekstra dat de klimaatrekening fors kan oplopen.
NU 20.12.2017 Minister Wopke Hoekstra (Financiën) is bereid te kijken of er op termijn een formule gemaakt kan worden voor wat er moet gebeuren met eventuele financiële meevallers bij de overheid.
Nu is het zo dat meevallers terugvloeien naar de staatsschuld. Dat noemen ze op het ministerie “trendmatig begrotingsbeleid”.
VVD-Kamerlid Jeanine Hennis vroeg aan Hoekstra naar de mogelijkheden voor zo’n “meevallersformule”.
Ze wil, zonder het overschot “te verbrassen”, extra lastenverlichting zodat mensen de economische groei ook in hun portemonnee voelen. Het trendmatig begrotingsbeleid “fijnslijpen”, noemt de VVD-politica dat.
“Ik ga daarover nadenken”, zei Hoekstra woensdag tegen Hennis in de Tweede Kamer.
Als er extra geld is te verdelen, zijn er volgens de bewindsman drie smaken: andere overheidsuitgaven, teruggeven aan burgers in lastenverlichting of terug laten lopen naar de staatsschuld.
Maar zo ver is het nog niet. In het voorjaar wordt pas de balans opgemaakt en beoordeelt Hoekstra het wensenlijstje van zijn collega-ministers. “Dan hak ik die gordiaanse knoop door.”
Het vorige kabinet kende zo’n formule wel, maar toenmalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem deed hier uiteindelijk niets mee toen er wel een overschot was, benadrukte PVV’er Tony van Dijck. In het huidige regeerakkoord is hier niets over afgesproken.
Meevallers
De vraag is zeer actueel omdat de economie weer fors aantrekt. Woensdagochtend schroefde het Centraal Planbureau (CPB) de economische groeiverwachting voor 2018 nog op naar ruim 3 procent.
Hoekstra noemt het trendmatig begrotingsbeleid “het belangrijkste anker dat we hebben”. Hij brengt in herinnering dat Nederland ongeveer zes miljard euro per jaar aan rente betaalt. Het is daarom niet zo gek dat het “zuurverdiende geld” van werkend Nederland naar de staatsschuld vloeit.
Hoekstra vraagt zich daarom in de Kamer hardop af of de VVD-wens niet haaks staat op deze methode. Je weet namelijk niet waar de Nederlandse economie zich in de conjunctuur precies bevindt. Zit je net voor het punt van oververhitting, dan is het onverstandig om extra geld uit te geven, vindt de bewindsman.
Dus wat doe je in het geval als er extra geld is te verdelen: De staatsschuld verder terugschroeven of de lasten voor burgers verlichten? “Vraag aan drie economen wat je moet doen, en je krijgt vier verstandige antwoorden. Daarom ben ik voorzichtig”, aldus Hoekstra.
Olie op het vuur
Ook PvdA-Kamerlid Henk Nijboer waakt voor de mogelijkheid van extra investeringen terwijl de economie misschien tegen oververhitting aan zit. “Wij gooien geen olie op het vuur”, zei hij.
Maar Nijboer verwacht dat de politieke druk om het overschot toch uit te geven toe zal nemen. In dat geval wil de PvdA dat er extra wordt geïnvesteerd in onderwijs, huren, politie en zorg.
Hoekstra zal begin februari in een brief aan de Kamer verder uiteenzetten of hij iets ziet in een meevallersformule en zo ja, hoe die formule er dan precies uitziet.
Telegraaf 20.12.2017 Regeringspartij VVD zou graag zien dat een deel van toekomstige overschotten op de begroting worden gebruikt voor lastenverlichting. Minister Hoekstra (Financiën) reageert echter zeer terughoudend.
Dit jaar is er op de begroting een overschot van zo’n 3 miljard euro. In principe is afgesproken dat overschotten gebruikt worden om de staatsschuld te verlagen. Maar woensdag tijdens een debat over de begroting van 2017 pleitte VVD-Kamerlid Jeanine Hennis ervoor dat in de toekomst ook een deel wordt gebruikt voor lastenverlichting, volgens een nog te bepalen ‘meevallersformule’.
In het vorige regeerakkoord tussen VVD en PvdA was zelfs afgesproken dat een kwart van de overschotten voor lastenverlichting zou worden. Maar door de crisis waren er pas plussen toen het kabinet al demissionair werd. Toenmalig minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) vond het daarom niet gepast om alsnog dat geld uit te gaan geven.
Zo’n afspraak is nu niet gemaakt in het regeerakkoord van VVD, CDA, D66 en CU, terwijl er wel van wordt uitgegaan dat er jaarlijks een overschot van zo’n 0,5 procent overblijft. Hennis vindt dat over de besteding daarvan nadere afspraken moeten worden gemaakt.
Aarzelend
Huidig minister Wopke Hoekstra van Financiën reageerde echter aarzelend op de suggestie van de VVD. Hij wees er tijdens het debat op dat de coalitiepartijen dit keer niet zo’n afspraak hebben gemaakt en dat er voorzichtig moet worden omgesprongen met de financiën.
Wel zei de bewindsman toe de komende maanden in een brief aan de Tweede Kamer hierop terug te komen nadat hij zijn licht nog eens heeft laten schijnen over het begrotingsbeleid.
Koopkracht
Tijdens het debat werd ook ingegaan op de nieuwe voorspellingen van het Centraal Planbureau. PVV-Kamerlid Teun van Dijck noemt de verwachte koopkrachtstijging van 0,6 procent voor 2018 ‘kruimels’. „Nederland mag zich een slag in de rondte werken voor een schijntje.”
Hij wijst erop dat koopkrachtstijging mede afhankelijk is van stijgende lonen en dat dit nog moeizaam gaat. Tegelijkertijd stijgen wel de uitgaven van de overheid, wat wordt bekostigd door de extra inkomsten aan belastingen en premies. „Alles voor Wopke, niks voor Henk en Ingrid”, schamperde Van Dijck daarover aan het adres van de minister van Financiën.
Sociale partners
Hoekstra erkende daarop dat de koopkracht achter blijft en dat dit niet alleen afhankelijk is van het kabinetsbeleid, maar ook van de lonen. „Onze waarneming is dan ook dat er ruimte is voor loonstijging en we roepen de sociale partners op om rond de tafel te gaan om tot goede nieuwe afspraken te komen.”
De lastenverlichting die het kabinet voor Nederland in petto heeft door te draaien aan de belastingtarieven gaat pas per 2019 in.
NOS 20.12.2017 De meeste huishoudens gaan er volgend jaar in koopkracht licht op vooruit. Minister Koolmees van Sociale Zaken heeft in een brief aan de Tweede Kamer de effecten van alle maatregelen nog eens op een rij gezet, en daarbij ook rekening gehouden met de vandaag gepubliceerde ramingen van het Centraal Planbureau.
Koolmees erkent in zijn brief dat de stijging niet voor alle groepen geldt. Zo gaan alleenverdieners met een modaal inkomen die kinderen hebben er gemiddeld 0,2 procent op achteruit en leveren AOW’ers met een pensioen tot 10.000 euro en alleenstaanden met een uitkering, zonder kinderen, 0,1 procent in.
Gepensioneerden met alleen AOW
Voor gepensioneerden met alleen AOW blijft de koopkracht gelijk of ze gaan er licht op vooruit. Dat geldt ook voor sociale minima met kinderen.
Volgens de tabellen van Sociale Zaken is de grootste stijging in de ‘voorbeeldhuishoudens’ 0,5 procent: die geldt voor tweeverdieners met kinderen van wie de ene partner twee maal modaal verdient en de andere een half maal modaal, plus voor alleenstaanden met twee keer modaal en alleenstaande ouders met het minimumloon. Het CPB schat het modale inkomen volgend jaar op 37.500 euro per jaar.
Loonstrookje
Bij de berekeningen van het ministerie is gekeken naar de ontwikkeling van de lonen in 2018, de inflatie, de zorgpremie en de toeslagen. De lastenverlichting die in het regeerakkoord is afgesproken, zal pas vanaf 2019 effect hebben.
Ook de loonstrookjes laten voor de meeste mensen een lichte plus zien. Koolmees benadrukt dat de ontwikkeling van de koopkracht een vollediger beeld geeft van het besteedbaar inkomen dan het loonstrookje.
AD 20.12.2017 De economie mag dan op volle toeren draaien, Nederlanders zien daar voorlopig amper iets van terug in hun portemonnee. Het eerste loonstrookje in januari zal voor de meeste mensen slechts een heel klein plusje laten zien. Ouderen zien hun AOW-uitkering weliswaar iets toenemen, maar die verhoging wordt bijna helemaal ongedaan gemaakt door een lager aanvullend pensioen.
Dat blijkt uit de jaarlijkse loonstrookjesbrief die het ministerie van Sociale Zaken vandaag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Pas in 2019 zal de koopkracht van mensen meer toenemen, omdat de lastenverlichting die het nieuwe kabinet wil doorvoeren zich dan laat voelen.
Het Centraal Planbureau (CPB) becijferde vanochtend dat de economische groei in 2018 op 3,1 procent uitkomt. Daarmee is er sprake van hoogconjunctuur, die deels wordt aangejaagd doordat de overheid het geld flink laat rollen. Lastenverlichting blijft echter uit: Nederlanders blijven in 2018 een even groot deel van hun inkomen afdragen aan belastingen en premies, gemiddeld bijna 39 procent.
Magere toename
Hoewel de gemiddelde loonstijging volgens het CPB komend jaar toeneemt van 1,6 naar 2,2 procent per jaar, gooien stijgende prijzen – de inflatie stijgt van 1,4 naar 1,6 procent – roet in het eten.
Onder de streep blijft volgens Sociale Zaken daardoor een magere toename van het besteedbaar inkomen over van hooguit 0,5 procent. Dit geldt vooral voor gezinnen met kinderen en alleenstaanden die twee keer modaal (ongeveer 70.000 euro) verdienen. Pas in 2019 zal de gemiddelde koopkrachtstijging boven 1 procent uitkomen.
Slechter af zijn modale eenverdieners met kinderen, en ouderen met een aanvullend pensioen. Zij leveren onder de streep respectievelijk 0,2 en 0,1 procent in.
NOS 20.12.2017 De economie piekt. Na de positieve berichten van De Nederlandsche Bank maandag ziet ook het Centraal Planbureau de economische toekomst zonnig in.
Volgens het CPB komt dat onder meer doordat de overheid meer geld uitgeeft. Zo gaat er komend jaar meer geld naar defensie en onderwijs. Daarnaast zullen ook de uitgaven aan zorg toenemen.
Net als dit jaar zal de economie volgend jaar met meer dan 3 procent groeien, stelt het CPB. Verder daalt de werkloosheid naar het laagste niveau sinds 2008 en zal de inflatie – het prijspeil en de kosten van levensonderhoud – met 1,5 procent vrij laag zijn.
Meer loon
Omdat de werkloosheid daalt en er minder mensen beschikbaar zijn om de beschikbare banen te vullen, zullen werkgevers meer loon gaan betalen om personeel te krijgen en houden.
De lonen zullen dan ook stijgen, verwacht het CPB. Wel gaan ze dit en komend jaar iets minder hard omhoog dan eerder verwacht, omdat sommige nieuwe loonafspraken langer op zich laten wachten dan gedacht.
Verder blijft er volgend jaar netto gemiddeld wat meer geld over van het loon om te besteden. De loonstijging is dan namelijk nog iets hoger dan de stijging van de inflatie.
Maar in 2019 lijkt dat verschil kleiner te worden. Maandag signaleerde DNB al dat de inflatie dat jaar hoger zal zijn, en dat mensen dus ondanks een hoger loon minder geld zullen overhouden.
Elsevier 20.12.2017 De Nederlandse economie groeit in 2018 harder dan eerder werd gedacht. Het Centraal Planbureau (CPB) rekent op 3,1 procent groei.
Het CPB ging bij de raming in augustus nog uit van 2,5 procent groei. Eerder deze week verhoogde ook De Nederlandsche Bank (DNB) zijn groeiverwachtingen voor 2018 tot boven de 3 procent. ABN AMRO, ING en Rabobank gaan nog uit van iets minder dan 3 procent groei.
Voor 2017 komt de economische groei in Nederland volgens het CPB uit op 3,2 procent. Daarmee zijn de rekenmeesters van het kabinet iets minder optimistisch dan die van DNB, die uitgaan van 3,3 procent groei. Groei met meer dan 3 procent kwam voor het laatst voor in 2007, voorafgaand aan de crisis.
Het zijn volgens het CPB vooral de overheidsbestedingen die de positieve ontwikkeling aanjagen. Door de in het Regeerakkoord aangekondigde maatregelen nemen de bestedingen komend jaar met 3,5 procent toe. In 2017 werd nog 0,4 procent meer uitgegeven door de overheid.
De extra uitgaven aan onder meer onderwijs en defensie en de stijgende zorgkosten zorgen niet voor problemen met de begroting. Er blijft sprake van een begrotingsoverschot van 0,5 procent.
Stijging van de koopkracht door loonsverhoging
De werkloosheid daalt verder naar 3,9 procent van de beroepsbevolking, het laagste niveau in tien jaar. Dat komt door een groei van de werkgelegenheid met 2 procent, terwijl het arbeidsaanbod minder snel toeneemt.
De verwachting is dat bedrijven door de krapte op de arbeidsmarkt de lonen verhogen om personeel te kunnen vinden en behouden. Dat zorgt weer voor een stijging van de koopkracht.
Fleur Verbeek (1991) werkt sinds oktober 2017 op de webredactie. Ze studeerde Journalistiek aan de Hogeschool van Utrecht.
Al zal deze huidige, harde groei niet eeuwig doorgaan, waarschuwt DNB
VK 19.12.2017 Als de huizenprijzen niet zo hard waren gestegen, zou de economische groei de afgelopen jaren ruim een kwart lager zijn geweest. De Nederlandsche Bank (DNB) publiceerde maandag eigen berekeningen waaruit blijkt hoe afhankelijk de Nederlandse economie is van de woningmarkt.
Had de woningmarkt zich in een ‘normaler’, gematigd tempo hersteld, dan waren de consumentenuitgaven zelfs 60procent lager geweest. Dat komt doordat hoge huizenprijzen huiseigenaren een gevoel van welstand bezorgen, waardoor huishoudens meer geld uitgeven. Bovendien zijn tal van bedrijven van de bouw tot doe-het-zelfketens voor hun inkomsten direct afhankelijk van de woningmarkt.
Personeelstekorten
Afhankelijkheid van huizenmarkt maakt economie er een van pieken en dalen, aldus DNB-directeur Job Swank.
Dat is geen goed nieuws, zei DNB-directeur Job Swank maandagochtend tijdens een persconferentie. ‘Je zou willen dat onze economie ook zonder die woningmarkt krachtig groeit.’ In plaats daarvan blijft Nederland mee ademen met de huizenprijzen. Gaan die omhoog, dan draait de economie op volle toeren. Dalen ze, zoals in de recente crisis, dan is de malaise des te groter. ‘De Nederlandse economie is er een van pieken en dalen’, constateert Swank. ‘Dat leidt ertoe dat je pech- en geluksgeneraties krijgt.’
Swank zou dat conjunctuureffect, dat in Nederland dus wordt versterkt door de woningmarkt, graag willen dempen. ‘Niet op de laatste plaats omdat de huidige, harde groei op de huizenmarkt niet eeuwig door zal gaan.’
Sinds het dieptepunt in 2013 zijn de huizenprijzen met gemiddeld ruim eenvijfde gestegen. In Amsterdam zijn woningen nu zelfs een kwart duurder dan aan de vooravond van de crisis in 2008, in Rotterdam 13 procent.
Gekte op woningmarkt
Sinds het dieptepunt in 2013 zijn de huizenprijzen gemiddeld met ruim een vijfde gestegen
Ondanks zijn latere kanttekening over de woningmarkt begon Swank zijn persconferentie op ongebruikelijk opgewekte toon. DNB verwacht namelijk dat de economie ook volgend jaar zal groeien en bloeien. ‘Ik heb een boel goed nieuws voor u’, meldde Swank. De economische vooruitzichten waarmee hij strooit zijn ongekend positief. Na de piek van 3,3 procent dit jaar verwacht DNB voor 2018 een groei van 3,1 procent.
De staatsschuld smelt weg als sneeuw onder de zon. Werkloosheid? Die daalt verder van 4,9 procent dit jaar naar een extreem lage 3,5 procent in 2019. Een op de vijf bedrijven zegt een tekort aan personeel of productiemiddelen te ervaren. Daarnaast laten huishoudens het geld rollen en neemt zelfs het aantal vaste contracten na een jarenlange daling sinds kort weer serieus toe. ‘Alles werkt mee’, concludeert Swank, die binnen DNB verantwoordelijk is voor monetaire zaken en financiële stabiliteit.
DNB is zelfs nog iets positiever over de economische groei dan Rabobank en ABN Amro de afgelopen dagen waren. Woensdag komt het Centraal Planbureau met zijn nieuwste raming.
Lonen beginnen te stijgen
Een half jaar geleden waarschuwde DNB dat de Nederlandse lonen achterblijven bij de snelle economische groei. Daarin lijkt voorzichtig verandering te komen. De contractlonen stijgen de komende jaren met meer dan 2 procent. Ook de zogenoemde ‘arbeidsinkomensquote’ – het deel van de taart dat naar de werkenden gaat – verbetert tot en met 2019 licht, van 72,3 naar 73,4 procent.
Desondanks durft DNB nog niet van een definitieve ommekeer te spreken. Daarvoor zijn de loonstijgingen te bescheiden. Na aftrek van inflatie blijft er weinig over. DNB-directeur Swank toont zich daarom ‘een beetje’ tevreden. ‘Maar er blijft ruimte voor loonstijgingen in sectoren als de horeca, handel, vervoer en zakelijke diensten.’
‘Alles wat ik in mij heb zal ik inzetten om gaswinning omlaag te krijgen’
VK 16.12.2017 De jaarlijkse economische groei van Nederland gaat de komende dertig jaar op aan de kosten van de energietransitie. Die kosten voor het overgaan van fossiele brandstoffen op hernieuwbare energie als zon en wind komen uiteindelijk terecht bij huishoudens.
Aldus overhandigde VVD-minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat zijn geloofsbrieven aan de Tweede Kamer. Hij deed dat deze week bij zijn eerste grote debat als minister. ‘De transitie, geachte leden en aanwezigen, die kost geld.’ Zo expliciet hoorden we het kabinet-Rutte III nog niet.
Circa 1 tot 3 procent van het bruto binnenlands product kost het elk jaar om het einddoel te halen, schatte Wiebes bij het debat over zijn begroting – zoals alle ministers van Rutte III greep hij zijn begrotingsdebat aan voor een minitroonrede over zijn belangrijkste opdracht de komende kabinetsperiode. Het einddoel volgt uit het mondiale klimaatakkoord van Parijs: in 2050 moet Nederland vrijwel volledig zijn overgeschakeld op duurzame energie en moet de uitstoot van broeikasgassen nihil zijn. Dit is nodig, dicteert ‘Parijs’, om de opwarming van de aarde flink onder de 2 graden Celcius te houden, liefst onder de 1,5 graad.
Een kostenpost van 1 tot 3 procent van de omvang van de economie komt neer op 7- tot 21 miljard euro per jaar. ‘Dat is de economische groei van dit jaar’, zei Wiebes. ‘Die reserveren we de komende dertig jaar voor het transitiedoel.’ Het kan erger, hield Wiebes de Kamer voor: minder efficiënt. ‘Als we het met onze ogen dicht en onnozel doen, dan hebben we het over veel meer dan 1 tot 3 procent.’
Waar bestaan die kosten volgens Wiebes uit? ‘Heb ik het nou over de energierekening? Nee, daar heb ik het absoluut niet over.’ Wat dan wel? Specifieker dan ‘inflatie, huur en producten’ werd de minister niet. Die kosten komen in eerste instantie terecht bij bedrijven en huishoudens.
‘Na acht uur ’s avonds ben ik echt niets meer waard’, zei de minister tijdens het debat dat een half uur eerder was begonnen en dat tot kwart voor twee ’s nachts zou duren
Maar omdat bedrijven hun kosten doorberekenen, stelt Wiebes, komen ze in tweede instantie ‘uiteindelijk weer terecht bij consumenten en consumenten zijn weer huishoudens’. Die gaan dat terugzien in hogere belastingen. Volgens Wiebes vindt driekwart van Nederland dat redelijk. Maar als de kosten nog hoger worden, is zijn overtuiging, haakt Nederland af.
Kamerleden sloegen niet erg aan op het weidse kostenplaatje dat Wiebes hun voorhield. ‘Een niet om aan te horen ellendig lang betoog’, zei PVV’er Dion Graus. Van andere Kamerleden kreeg Wiebes vragen over de samenhang van zijn visie met mestvergisting, de duurzaamheid van overheidsgebouwen en de verhoging van het lage btw-tarief. Als zijn meeslepend bedoelde betoog wordt onderbroken door zulke praktische zaken, gaat Wiebes’ stem steevast een octaaf omlaag en reageert hij enigszins vermoeid. ‘Na acht uur ’s avonds ben ik echt niets meer waard’, zei de minister tijdens het debat dat een half uur eerder was begonnen en dat tot kwart voor twee ’s nachts zou duren.
De afhankelijkheid van Gronings gas raken we kwijt. Dat zou zo welkom zijn. Maar ik zeg er gelijk bij: dat is straks
GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee wilde wel meer weten van het ‘de energietransitie kost heel veel geld’-verhaal van Wiebes. Wat betekent het voor de koopkracht? Want als de economische groei – die ook een keer ophoudt – opgaat aan de energietransitie, geldt dat wellicht ook voor de groei van de micro-economie op huishoudniveau. Dan verdwijnt de door Rutte III beloofde lastenverlichting als sneeuw voor de zon – zeker als lagere inkomens zich het niet kunnen veroorloven om bijvoorbeeld zonnecellen te plaatsen of hun (huur)woning te laten isoleren.
Nederland timmert al een halve eeuw koopkrachtplaatjes in elkaar, was de Wiebesiaanse reactie. In de modellen die eraan ten grondslag liggen wordt expliciet rekening gehouden met de energietransitie, stelde de minister. ‘Dit regeerakkoord zorgt ervoor dat alle groepen erop vooruitgaan.’
Alles wat ik in mij heb zal ik inzetten om het winningsniveau omlaag te krijgen. Het is niet eenvoudig. Je zal er maar verantwoordelijk voor zijn
Los daarvan, doceerde hij met brede armgebaren, na die transitie zijn we niet meer afhankelijk van olielanden. ‘De gemiddelde autorijder maakt daar gewoon 500 euro per jaar naar over.’ Ook mooi: ‘De afhankelijkheid van Gronings gas raken we kwijt. Dat zou zo welkom zijn. Maar ik zeg er gelijk bij: dat is straks.’
‘Kunt u in elk geval concreet maken dat we de komende twee jaar die gaskraan flink gaan dichtdraaien?’, was de inhaker van het Groningse SP-Kamerlid Sandra Beckerman. Wiebes’ stem ging weer omlaag, de blik ging op ‘na acht uur’. Er volgde: ‘Alles wat ik in mij heb zal ik inzetten om het winningsniveau omlaag te krijgen.’ Concreter werd Wiebes niet. ‘Het is niet eenvoudig. Het is hoogst oncomfortabel.’ En dan, meer voor zichzelf: ‘Je zal er maar verantwoordelijk voor zijn.’
AD 14.12.2017 Het vertrouwen in de economie is onveranderd hoog en dat blijkt ook uit de verwachtingen voor volgend jaar. Ook dan blijft de economie flink groeien, met bijna 3 procent.
Dat blijkt uit onderzoeksrapport Outlook 2018van het ING Economisch Bureau. Het enige dat de groei de komende jaren in de weg zou kunnen staan, is volgens het onderzoek het personeelstekort dat momenteel ontstaat in alle sectoren.
,,Al met al gaat het economisch goed met Nederland”, aldus Marieke Blom, hoofdeconoom van het ING Economisch Bureau. ,,Die constatering wordt echter vaak omgezet in de vraag: ‘hoelang gaat het nog goed?’ Zowel consumenten als bedrijven zijn een beetje getraumatiseerd door de lange crisis die we achter de rug hebben. Begrijpelijk, maar de groei is breed gedragen en er is nog geen sprake van oververhitting.”
De economie van het eurogebied is steeds beter gaan draaien en daar profiteert Nederland van, blijkt uit het onderzoek. Maar de economische groei komt voornamelijk uit het binnenland. Zowel consumenten als bedrijven geven meer uit en het regeerakkoord van 2018 voorziet extra overheidsuitgaven. Dat extra geld besteedt de overheid aan onder meer het onderwijs, onderzoek en ontwikkeling, infrastructuur, openbaar bestuur en defensie. Dit geeft volgens het ING Economisch Bureau een impuls aan de economie.
Kijkend naar het Nederlandse bedrijfsleven, verwacht het ING Economische Bureau groei in alle sectoren, waarbij vooral de sectoren transport, toerisme, zorg, de bouw en de zakelijke dienstverlening in 2018 een bovengemiddelde groei zullen tonen.
Toch kan de economie de komende jaren ook weer onder druk komen te staan, voorziet het onderzoek. Door de aanhoudende groei vinden ook steeds meer mensen werk en dat leidt tot tekorten aan arbeidskrachten. De eerste voortekenen van krapte op de arbeidsmarkt zijn te zien in specifieke sectoren, met name in de bouw, ICT en in de industriesector. Volgens de ING-economen is dit pas het begin.
,,Een op de zes bedrijven ervaart inmiddels een tekort aan personeel, en dat loopt snel op”, stelt Marieke Blom. ,,Het is dan ook belangrijk dat bedrijven hun productiviteit verhogen door zowel te investeren in mensen als in technologie. Bedrijven die dit niet doen dreigen daarmee groeikansen te missen, zeker als de arbeidsmarkt krapper en krapper wordt. Dat zou ook de groei in Nederland kunnen schaden, terwijl Nederland nu juist bezig is met een conjuncturele inhaalslag ten opzichte van andere Europese landen.”
De krapte is volgens Blom nog niet te vergelijken met 2008. ,,Dit zal zich daarom ook maar geleidelijk vertalen in hogere lonen. De prijsdruk neemt daardoor ook pas op termijn toe. In 2018 blijft in Nederland de inflatie voor consumenten laag en komt uit op 1,5%.”
De angst voor zeepbelvorming in de huizenmarkt is volgens het rapport niet reëel. Blom: ,,Met uitzondering van Amsterdam zie ik eerder een normalisering dan een zeepbel op de woningmarkt. Sterker nog, ik zie een normalisatie van de brede economie. De groei heeft robuuste fundamenten. Dat betekent dat we nog een aantal jaren door kunnen groeien.”
NOS 29.11.2017 De Tweede Kamer wil opheldering van het kabinet over een tekort op het ministerie van Binnenlandse Zaken. Gisteren werd duidelijk dat minister Ollongren op zoek is naar 200 miljoen euro om de uitvoering van de Omgevingswet te betalen.
Na de formatie werd de Omgevingswet overgeheveld van het ministerie van Infrastructuur naar Binnenlandse Zaken. In die wet worden diverse regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigd en samengevoegd. De uitvoering ervan is een arbeidsintensieve klus, die het ministerie van Ollongren eenmalig 200 miljoen kost. Dat geld heeft ze niet.
Krantenwijk zonder fiets
“Het lijkt erop dat de nieuwe minister wel de krantenwijk heeft overgenomen, maar vergeten is te vragen of de fiets er ook bij komt”, zei GroenLinks-Kamerlid Van Tongeren. Volgens PvdA-woordvoerder Nijboer lijkt het een rekenblunder. Hij is bang dat het probleem wordt afgewenteld op de huurders.
De Kamer wil een brief, waarin het kabinet uitlegt hoe dit wordt opgelost.
NOS 28.11.2017 Het nieuwe kabinet zit al in de eerste weken met een politiek probleem in zijn maag. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken blijkt een cadeau te hebben gekregen waar ze zelf voor moet betalen. Ze heeft daardoor nu al een tekort van ongeveer 200 miljoen euro en heeft geen idee waar ze het geld vandaan moet halen.
Wat waren ze na de formatie blij op het ministerie van Binnenlandse Zaken. Want op het allerlaatste moment, tijdens het verdelen van de taken, werd werk weggehaald bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu en overgeheveld naar Binnenlandse Zaken. Het gaat om de prestigieuze Omgevingswet van minister Schultz. Het is een van de grootste hervormingen van het vorige kabinet en een van de meest ingewikkelde wetgevingsprocessen ooit.
Minder vergunningen
De Omgevingswet is bedoeld om de regels voor ruimtelijke ontwikkeling te vereenvoudigen en samen te voegen. Daardoor zijn bijvoorbeeld minder vergunningen nodig, verlopen procedures sneller en is het makkelijker om een bouwproject te beginnen.
De Omgevingswet werd in 2015 aangenomen door de Tweede Kamer en in 2016 door de Eerste. De wet wordt nu uitgewerkt in diverse algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen.
Zwaar teleurgesteld
Ollongren, die al over Wonen gaat, wilde de Omgevingswet er ook graag bij hebben. Maar al snel kwam ze erachter dat het invoeren van de wet haar eenmalig ongeveer 200 miljoen euro gaat kosten. Zelf heeft ze dat geld niet. Conclusie: het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft extra taken binnengehaald zonder dat er geld tegenover staat.
Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (tegenwoordig Infrastructuur en Waterstaat), dat de wet maakte, zocht al tijden tevergeefs naar geld voor de uitvoering. Maar nu de taak is verdwenen, staakt het ministerie de zoektocht. Volgens bronnen is I&W zwaar teleurgesteld over de overheveling van de Omgevingswet, omdat de wet het troetelkindje van het ministerie was.
‘Moeten het oplossen’
In het kabinet en in het wekelijks coalitie-overleg is er al een paar keer over het probleem gepraat. “We moeten het oplossen”, zegt een bron uit de coalitie. Maar niemand weet nog hoe.
Een soortgelijk probleem speelt ook bij Onderwijs. Dat ministerie kreeg het landbouwonderwijs erbij van Economische Zaken. De Wageningen Universiteit en een aantal mbo-opleidingen moeten nu volgens de onderwijsnormen worden betaald. Die zijn een stuk hoger.
NU 24.11.2017 Het begrotingsoverschot dit jaar zal iets lager zijn dan op Prinsjesdag werd geraamd. Het loopt terug van 0,6 naar 0,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Daar staat een meevaller van 700 miljoen in de zorg tegenover.
Dat maakte minister Wopke Hoekstra van Financiën vrijdag na de ministerraad bekend. “We lijken het jaar voorlopig goed af te sluiten”, zei de bewindsman.
De cijfers staan in de nog niet gepubliceerde Najaarsnota, de laatste stand van de begroting, die door de ministerraad is goedgekeurd.
De zorgmeevaller is te danken aan mindere uitgaven aan de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en medicijnen.
Het kabinet baseert deze bedragen op de declaraties bij de zorgverzekeraars over de eerste zes maanden van dit jaar en een inschatting van de verzekeraars over de tweede helft van 2017.
Ook kan het kabinet een meevaller aan belastinginkomsten bijschrijven van 51 miljoen euro.
Verder is er bij enkele ministeries minder geld uitgegeven dan aanvankelijk verwacht. Dat geldt vooral voor Defensie, Sociale Zaken, Onderwijs en Financiën.
Tegenvallers
Tegenvallers zijn onder meer de hulp aan Sint-Maarten na de orkaan Irma. Daar is alleen al voor het wederopbouwfonds 550 miljoen euro uitgetrokken.
Ook is er vertraging aan de inkomstenkant van de schenk- en erfbelasting van 450 miljoen euro. Dat bedrag komt in 2018 binnen. Hoekstra wil niet direct spreken van een meevaller omdat het een verschuiving is.
Het is dus allerminst zeker of dat geld volgend jaar kan worden besteed, er is van tevoren een afgesproken maximum aan uitgaven (het uitgavenkader).
Sowieso vloeien meevallers zoals gebruikelijk naar de staatsschuld. Zo worden ook de rentelasten lager, maar zo waarschuwt Hoekstra, volgend jaar wordt er naar verwachting alsnog 6 miljard euro aan rente over de staatsschuld betaald.
In het voorjaar wordt opnieuw de balans opgemaakt en kijkt het kabinet naar “de wensen en tegenvallers”, aldus Hoekstra.
EU-regels
Ondanks de tegenvallers, benadrukt Hoekstra dat Nederland er goed opstaat, ook in vergelijking met andere Europese landen.
“We zijn een van de vier landen in Europa met een begrotingsoverschot en een staatsschuld van onder de 60 procent van het bbp”, zei de bewindsman.
Daarmee voldoet Nederland ruim aan de regels die de Europese Unie stelt aan de overheidsfinanciën.
AD 24.11.2017 Het begrotingsoverschot dit jaar zal iets lager zijn dan op Prinsjesdag werd geraamd. Het loopt terug van 0,6 naar 0,4 procent, zei minister Wopke Hoekstra van Financiën na de ministerraad. ,,Maar dit jaar gaan we voorlopig goed afsluiten”, zei hij.
Er komt meer dan een miljard minder in de schatkist. Tegenvallers zijn onder meer de hulp aan Sint-Maarten na de orkaan Irma. Daar is alleen al voor het wederopbouwfonds 550 miljoen euro uitgetrokken. Verder gaat er 67 miljoen naar de twee andere Bovenwindse eilanden Sint-Eustatius en Saba. Ook is er vertraging in de schenk- en erfbelasting. Dat scheelt 450 miljoen euro. Dat komt naar verwachting in de eerste helft van volgend jaar pas binnen, zei Hoekstra.
Daar staat tegenover een meevaller van 700 miljoen in de zorg. Er is minder dan verwacht uitgegeven aan geneesmiddelen. Ook is er 51 miljoen euro meer aan belastingen binnengekomen.
,,Ik denk nog steeds dat het heel goed nieuws is”, zei de bewindsman. Weinig landen in Europa stevenen volgens hem af op zo’n overschot. Dat is te danken aan ,,de robuustheid van de Nederlandse economie” en ,,het verstandige beleid van het vorige kabinet”.
De cijfers zijn verwerkt in de Najaarsnota, de laatste stand van de begroting, die door de ministerraad is goedgekeurd. Het overschot gaat naar aflossing van de staatsschuld.
Elsevier 14.11.2017 Minister Halbe Zijlstra verdedigt dinsdag en woensdag zijn eerste begroting van Buitenlandse Zaken. Redt hij het als rechtse houwdegen of moet hij zich opwerpen als volbloed diplomaat? De postduivensecretaris is een nuchtere Fries: al te goed is buurmans gek.
De harde leerschool van Halbe Zijlstra stond in Utrecht. Van 1998 tot 2006 was hij gemeenteraadslid met een onderbreking van twee jaar wegens werkzaamheden in het buitenland.
Het was een heftige episode. In de Utrechtse raad ging het er wild aan toe. Popzanger en kroegbaas Henk Westbroek kwam met Leefbaar Utrecht als de daverende winnaar binnen en het zou lange tijd niet meer rustig worden. Linkse populisten zetten de toon. Kortom een ideale kweekvijver voor een rechtse politicus. Geert Wilders was er een jaartje eerder ook begonnen, maar stoomde in 1998 meteen door naar de Tweede Kamer.
Zoon van politieman schopte het tot raadslid in grote stad
Op de dag dat Zijlstra werd beëdigd, reisden zijn ouders vanuit Friesland naar Utrecht. In paasbeste kleren woonden zij de plechtigheid bij. De zoon van een politieman uit Oosterwolde schopte het tot gemeenteraadslid in een grote stad.
Toen de trotse Zijlstra’s eenmaal op de publieke tribune zaten, keken ze geschokt toe hoe andere raadsleden in sjofele spijkerbroek werden beëdigd. En hoe menigeen zich onbeschoft gedroeg tegenover de burgemeester.
Rechts is voor Zijlstra geen scheldwoord
Aan die tumultueuze periode in de gemeenteraad hield Zijlstra de liefde van zijn leven over: VVD-gemeenteraadslid Ingrid de Bondt, later wethouder, gedeputeerde en dijkgraaf. Plus een enorme zelfverzekerdheid, die zou nooit meer weg gaan, ook niet toen hij eind 2006 verkaste naar het Binnenhof. Hij is een van de weinige Haagse politici voor wie rechts geen scheldwoord is. Hij geniet er juist van tegenstanders en media te prikkelen. Meteen ontstaat verontwaardiging en kan Zijlstra weer gniffelen. Zijn provocatie werkte!
Als fractieleider ging hij een paar keer in de fout. Hij flapte er bijvoorbeeld uit dat asielzoekers hiernaartoe komen voor gratis ooglidcorrecties en borstvergrotingen. Hij kon het niet staven en moest zijn woorden intrekken. Ook in de Zwarte Piet-discussie gleed hij uit: ‘Het Sinterklaasfeest wordt vermoord.’ Vervolgens praatte hij er een beetje omheen en moest hij zich excuseren: ‘Er is ruimte voor verbetering.’
Politieke stuntman
Toen vorige maand bekend werd dat Zijlstra in Rutte III de prestigieuze post van minister van Buitenlandse Zaken zou krijgen, ontstond ter linkerzijde ophef. Wat moest deze politieke stuntman op dat deftige departement? Hoe kon Nederland zich laten vertegenwoordigen door zo’n rabiate houwdegen? Want je kunt veel van hem zeggen, maar níet dat hij een geboren diplomaat is.
Media hoonden dat hij ervaring had als secretaris van de postduivenvereniging Oosterwolde. Partijgenoten verdedigden hem door te zeggen dat Zijlstra heus affiniteit had met het buitenland en dat hij zelfs ooit – toen hij in de jaren ’90 voor Shell werkte – op bezoek is geweest in de datsja van Vladimir Poetin. Later sprak Shell dit tegen. Opnieuw werd de spot gedreven met de postduivensecretaris.
Geen VVD-kroonprins
Het moet hem gestoken hebben, want hier werd hij geraakt in zijn ambities. En dat is nou juist het punt waarop hij zich kwetsbaar had gemaakt door nooit geheimzinnig te doen over wat hij wilde bereiken. Zijlstra maakte er ook nimmer een geheim van dat hij Rutte wilde opvolgen als VVD-leider. Al is hij sindsdien nogal buiten beeld geraakt als VVD-kroonprins.
In zijn rol als fractieleider dekte Zijlstra van 2012 tot vorige maand de rechterflank van de VVD af. Dat was niet altijd een dankbare taak. In juli 2015 sprak de VVD-top af dat premier Mark Rutte tijdens de Euro-top keihard zou vasthouden aan de verkiezingsbelofte ‘geen cent meer voor de Grieken’. De volgende dag zette Zijlstra thuis in Wassenaar de televisie aan en hoorde Rutte verklaren dat Nederland toch akkoord ging met extra financiële steun. Zijlstra ontstak in woede. Dit was precies wat ze niet hadden afgesproken.
Ruzie in de VVD-top, maar Rutte won en Zijlstra verloor, al trok hij daar wel een wijze les uit. Rutte verdedigde zich door te zeggen dat er een verschil is tussen politiek en bestuur. Wat had het voor zin te blijven vasthouden aan de VVD-lijn? Bondskanselier Angela Merkel had al besloten. Finland, Oostenrijk en eventuele andere bondgenoten van Nederland waren al gedraaid. Bestuur is geen kamikaze, hield Rutte zijn verbolgen partijgenoot voor. Zijlstra gaf toe. Hij regelde dat de VVD-fractie de lijn-Rutte zou verdedigen. Slechts één fractielid, Joost Taverne, stemde tegen.
Volgens bronnen in de VVD beloofde Rutte in ruil voor de politieke steun dat hij Zijlstra minister zou maken. Maar heel grote betekenis had dit niet, want in de VVD lopen wel meer politici rond met een halve toezegging van Rutte dat ze in het kabinet komen, waarna het toch niet doorgaat.
Eerste begroting
In de Tweede Kamer verdedigt Zijlstra de komende dagen zijn eerste begroting. Eerder maakte hij al zijn debuut in de Europese Unie. Wat opvalt is dat hij erg zijn best doet over te komen als geroutineerd diplomaat en dat hij scherp op zijn woorden let. Om niet uit de bocht te vliegen, bedient hij zich nu van eufemismen. Als hij de militaire dreiging vanuit Rusland wil duiden, heeft hij het over ‘de niet zo vriendelijke landen’ of beweert hij ‘dat de wereld er minder gezellig op wordt’.
Ook in de Kamer zal hij nu de neiging tot provoceren bedwingen. Want hij weet wat hij wil. Hij is geen rasdiplomaat voor wie elke overeenkomst beter is dan géén overeenkomst. Hij is gezegend met het oerinstinct van de doorsnee Fries: al te goed is buurmans gek.
Het departement van Buitenlandse Zaken is sterk hiërarchisch. Het absolute tegendeel van de Utrechtse gemeenteraad van twintig jaar geleden. Bezoekers van de minister mogen hun jas ophangen, maar niet op het haakje met een M want dat is voor de minister en ook niet op het haakje met een R want dat is voor de minister van Buitenlandse Handel. En ook niet op het haakje met een S want dat is van de secretaris-generaal.
Zijlstra is opgeleid als socioloog en is bedreven in de handel. Hij zal spelen met zijn nieuwe omgeving en in het parlement maakt sowieso niemand hem wat wijs.
Politiek verslaggever Redacteur Eric Vrijsen (1957) volgt voor Elsevier Weekblad sinds 1994 de Nederlandse politiek.
RO 14.11.2017 De Nederlandse economie is het derde kwartaal van 2017 opnieuw gegroeid, en wel met 0,4% ten opzichte van een kwartaal eerder en 3,3% ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Dit maakte het CBS vandaag bekend in haar nieuwste kwartaalcijfers. Daarmee is de Nederlandse economie nog steeds goed op weg om dit jaar met meer dan 3% te groeien. Zowel de consumptie, investeringen en export dragen bij aan deze groei.
Minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes: “Economische groei krijgt pas écht betekenis wanneer Nederlanders ervan beginnen te profiteren. In de cijfers zien we dat nu gebeuren: De groei van de werkgelegenheid zet zich door. In het derde kwartaal van 2017 kwamen er 51 duizend banen bij. Dat is goed nieuws.”
Aantal banen blijft groeien
Op de arbeidsmarkt zijn de ontwikkelingen positief. In het derde kwartaal kwamen er 51 duizend banen bij. Daarmee is er al vier kwartalen op rij sprake van een banengroei van boven de 50 duizend. Volgens het CPB mogen we volgend jaar een stijging in de contractlonen van 2,5% verwachten, en in 2019 zelfs een stijging van 3,5%.
Groei in alle bedrijfstakken
Ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder, is sprake van een economische groei van 3,0%. Na correctie voor het aantal werkdagen is de groei zelfs 3,3%. Bij de meeste bedrijfstakken is de groei zichtbaar. De zakelijke dienstverlening (+6,1%) en de handel, vervoer en horeca (+5%) laten de hoogste groei zien. Al met al passen de nieuwe groeicijfers in het beeld van een robuust groeiende economie.
CO2 uitstoot
De cijfers van vandaag geven aan dat de uitstoot van CO2 na correctie voor weereffecten in het derde kwartaal is gekrompen met één procent ten opzichte van een jaar eerder. Wiebes: “Dat is mooi meegenomen, maar om onze nationale klimaatdoelstellingen te halen, is meer nodig.”
VK 14.11.2017 De Nederlandse economie is in het derde kwartaal met 0,4 procent gegroeid. Het bruto binnenlands product (bbp) steeg een stuk minder dan in het tweede kwartaal, maar dat was met 1,5 procent groei een uitzonderlijk kwartaal, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De economie laat al veertien kwartalen achtereen groei zien, variërend van 0,3 tot 0,9 procent.
De groei is vooral te danken aan investeringen in woningen, vliegtuigen en personenauto’s. Bedrijven staken ook meer geld in machines. De hogere investeringen in het derde kwartaal zijn in lijn met het positieve vertrouwen van de Nederlandse ondernemers, zo stelt het CBS.
Een andere stuwende factor was de toename van de export. Die groeide met bijna 7 procent. De uitvoer van goederen en diensten groeide in het derde kwartaal van 2017 sterker dan in de eerste twee kwartalen van 2017. Nederlandse bedrijven hebben vooral meer machines en apparaten uitgevoerd. Daarnaast gingen ook meer chemische producten en auto’s de grens over.
De wederuitvoer (de uitvoer van eerder ingevoerde producten) groeide bijna twee keer zo snel als de export van Nederlands product.
Consumptie
Van alle bedrijfstakken groeide de zakelijke dienstverlening in het derde kwartaal het sterkst
Consumenten hebben in het derde kwartaal opnieuw meer uitgegeven dan een jaar eerder. Hun bestedingen groeiden iets sterker dan in de voorgaande kwartalen. Consumenten gaven vooral meer uit aan elektrische apparaten, kleding en de inrichting van hun huis.
Ook werd er meer besteed aan diensten, zoals horeca en recreatie. Uitgaven aan diensten maken ruim de helft uit van de totale binnenlandse consumptieve bestedingen.
Van alle bedrijfstakken groeide de zakelijke dienstverlening in het derde kwartaal het sterkst, met 6,2 procent ten opzichte van een jaar geleden. Die toename is vooral toe te schrijven aan de aanwas in de uitzendbranche. Dat is ook terug te zien in de banencijfers die CBS vandaag bekendmaakte. Het aantal werknemers met een flexibele arbeidsrelatie, waartoe ook werknemers met uitzicht op een vaste baan worden gerekend, groeide in het afgelopen jaar met 98 duizend. Het aantal zzp’ers nam toe met 27 duizend.
Dat de groei achter lijkt te blijven in vergelijking met het vorige kwartaal is niet verwonderlijk, zo signaleert het CBS. Een groei van 1,5 procent deed zich sinds het begin van deze eeuw pas twee keer eerder voor.
Telegraaf 27.10.2017 Het budgetvoorlichtingsinstituut berekende voor bijna honderd veel voorkomende huishoudens wat die te besteden hebben als het regeerakkoord wordt doorgevoerd.
Werkenden
De komende vier jaar stijgt de koopkracht van alle werkenden, van een kleine 4% tot ruime 6%, hierin is inflatie meegenomen. Nibud houdt rekening met een loonstijging die hoger is dan de prijsstijging. Daarnaast profiteren werkenden van de hogere arbeidskorting en lagere belastingtarieven.
Wie werkt maar een laag inkomen geniet, tot €20.000, ziet zijn koopkracht minder stijgen. Dit omdat het inkomen in de eerste belastingschijf valt. Dit is juist de schijf waarvan het belastingtarief stijgt, waardoor er dus meer belasting moet worden betaald. De middeninkomens en voor een groot deel de hoge inkomens, vallen in 2019 ook in deze schijf. De schijven met hogere tarieven die nu nog voor hen gelden komen te vervallen.
Bijstand
Ook bijstandsgerechtigden gaan er nauwelijks op vooruit. Een alleenstaande zonder kinderen heeft met de nieuwe maatregelen slechts €21 meer te besteden dan nu het geval is. Een alleenstaande met kind in de bijstand kan €15 meer uitgeven. Deze zuinige stijging van de koopkracht van bijstandsgerechtigden komt omdat zij geen arbeidskorting ontvangen en omdat de uitkeringen minder stijgen dan de lonen.
Gepensioneerd
Mensen die AOW-leeftijd hebben bereikt, profiteren ook niet van de loonstijging en arbeidskorting. Wel stijgt de AOW de komende vier jaar, maar de verwachting is dat de aanvullende pensioenen nauwelijks omhoog zullen gaan. In het regeerakkoord staan ook maatregelen om de koopkracht van ouderen te ondersteunen, zo wordt de ouderinkorting verhoogd en minder snel afgebouwd. Hier profiteren vooral ouderen met alleen AOW en een klein aanvullend pensioen van.
Nibud verwacht dat met name ouderen met een hoog aanvullend pensioen erop achteruit gaan. Het is voor hen moeilijk om prijsstijgingen om te vangen door de geringe stijging van de aanvullende pensioenen.
Btw-tarief
De prijzen stijgen onder meer omdat het kabinet het lage btw-tarief wil verhogen van 6 naar 9%. Dit betreft een aantal producten en diensten dat noodzakelijk is, zoals voedingsmiddelen. Met de btw-verhoging stijgt de de inflatie met ongeveer 0,7 procentpunt. Dit betekent dat een stel in de bijstand met twee kinderen zo’n €15 per maand meer kwijt is.
Kinderen
Huishoudens met kinderen krijgen een meevaller door de verhoging van de kinderbijslag en het inkomensafhankelijke kindgebonden budget. De afbouw daarvan begint nu nog bij een bruto jaarinkomen van €20.000, straks is dat voor paren ruim €39.000. Daarbij stijgt ook het kindgebonden budget voor het tweede kind. Volgens Nibud gaat het gezin met een werkende partner die €40.000 per jaar verdient, er meer op vooruit dan voorgaande jaren. Het eenverdienersgezin heeft €172 per maand meer te besteden dan nu.
Huurtoeslag
Het nieuwe kabinet verandert ook de regels voor huurtoeslag. Nu gelden er inkomensgrenzen waardoor je bij een bepaald inkomen geen recht hebt op huurtoeslag. Als de nieuwe regels ingaan, wordt de huurtoeslag lager naarmate het inkomen stijgt. Huishoudens die nu helemaal geen huurtoeslag krijgen, hebben daar straks wel recht op. Sommige profiteren daar behoorlijk van en hebben €160 per maand meer te besteden. Zo gaat de alleenstaande gepensioneerde met een aanvullend pensioen van jaarlijks €7500 euro er met €166 per maand er bijna 10% op vooruit. Zonder huurtoeslag zou deze gepensioneerde er slechts 1,6%, €27 per maand, op vooruit gaan.
Woningeigenaren
De koopkracht van woningbezitters met een hypotheek stijgt iets minder dan die van mensen met dezelfde woonlast die geen woning bezitten. De lagere belastingtarieven en de afbouw van de hypotheekrenteaftrek pakken nadelig uit voor huizenbezitters. Voor hen geldt: hoe hoger de hypotheek, hoe kleiner de koopkrachtstijging. Huishoudens die hun hypotheek volledig hebben afgelost, moeten door de afbouw van de wet-Hillen vanaf 2019, 10% van het eigenwoningforfait optellen bij hun inkomen in box 1. Wat dit uiteindelijk gaat kosten, is afhankelijk van het inkomen en de waarde van de woning.
Telegraaf 27.10.2017 De welvaart van ons land, gemeten naar zaken als inkomen, baanzekerheid, onderwijsniveau, gezondheid en woongenot, zit nog onder het niveau van 2008, blijkt uit onderzoek dat de Universiteit Utrecht en Rabobank vanochtend naar buiten brengen.
In Noord-Drenthe is het het best toeven, blijkt uit de meting. Naast Amsterdam, Rotterdam en Utrecht blijven ook Groningen, Zuid-Limburg en Flevoland achter bij het landelijk gemiddelde. „Het beeld van de grote steden wordt bepaald door de mensen die het daar gemaakt hebben”, zegt UU-hoogleraar Bas van Bavel, „maar die groep is niet representatief.”
Op het kaartje hieronder kunt u zien hoe welvarend uw regio is ten opzichte van de rest van Nederland. Hoe hoger het cijfer, hoe welvarender de regio. Geen kaartje te zien? Klik dan hier.
Politici moeten zich minder blindstaren op economische groei, vindt ook Rabo-econoom Sjoerd Harreman. .
NOS 26.10.2017 Nederland hoeft eenmalig 460 miljoen euro minder af te dragen aan de Europese Unie. De meevaller blijkt uit de laatste brief van minister van Financiën Dijsselbloem aan de Tweede Kamer.
Dijsselbloem schrijft op zijn laatste dag als demissionair minister dat de EU de begroting voor 2017 begin oktober heeft aangepast. Daardoor hoeven de lidstaten dit jaar minder af te dragen. Voor Nederland gaat het om een korting van 361 miljoen euro.
Omdat de EU ook 2,2 miljard euro meer aan boete-geld heeft geïnd dan verwacht, komt bovenop de meevaller waarschijnlijk nog een bedrag van 99 miljoen euro. Daardoor hoeft er in totaal 460 miljoen euro minder naar Brussel.
Nieuwe kabinet
De meevaller kwam pas begin oktober aan het licht en kan daarom niet meer voor dit jaar in de boeken worden verwerkt. Hij schuift nu door naar volgend jaar, naar het nieuwe kabinet.
Het gaat om een eenmalige meevaller, waarschuwt Dijsselbloem, die nog een poosje voorzitter van de Eurogroep blijft. In latere jaren zal de bijdrage naar verwachting juist hoger uitpakken.
De EU stond voor ruim 7 miljard in de begroting. De EU-afdracht loopt de komende jaren op tot 9,3 miljard euro in 2022.
Elsevier 19.09.2017 De laatste keer dat de Koning een troonrede houdt die is opgesteld door het kabinet Rutte-II. Prinsjesdag heeft dit jaar een apart karakter: iedereen kijkt reikhalzend uit naar een nieuw kabinet. Is het vandaag een verplicht nummertje?
Den Haag is van top tot teen beveiligd op de derde dinsdag van september. Toeschouwers die zijn gekomen om naar de Glazen Koets te kijken, kunnen erop rekenen dat ze worden gefouilleerd . Ook zijn er betonblokken op strategische plekken langs de wegen gezet. Dit om aanslagen met bestelbusjes, zoals in Barcelona, Berlijn of Londen te voorkomen. Het is niet mogelijk om in de buurt van het Binnenhof te komen met een auto.
Al deze maatregelen zijn genomen omdat Prinsjesdag van grote symbolische waarde is voor Nederland, waardoor het een doelwit voor aanslagen is.
Opvallend aan deze Prinsjesdag is dat de Miljoenennota geen uitgebreide vergezichten biedt voor de toekomst van Nederland. Het wachten is op het nieuwe kabinet, dat ook de begroting van 2018 naar eigen wens zal modelleren.
Wel doet het demissionaire kabinet, met instemming van de formerende partijen, een aantal investeringen: zo krijgen de basisschoolleraren 270 miljoen euro extra, een vurige wens van de PvdA. Ook wordt er 435 miljoen euro uitgetrokken voor verpleeghuiszorg, en 425 miljoen euro voor extra koopkracht voor gepensioneerden. Dit is in tegenspraak met de ongeschreven regel dat een demissionair kabinet een beleidsarme begroting moet opstellen. De Miljoenennota lekte vorige week al uit.
Algemene beschouwingen
De algemene politieke beschouwingen, waarin het kabinet de begroting moet verdedigen tegen kritiek en een tegenbegroting van de oppositie, blijft uit. Dat debat wordt pas gevoerd als het nieuwe kabinet is geïnstalleerd. Dan worden in de Tweede Kamer de degens gekruist over de plannen in het Regeerakkoord.
Naar verwachting is dit nog een kwestie van weken. De financiële plannen van de formerende partijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie gaan deze week naar het Centraal Planbureau (CPB), om te worden doorgerekend.
Berend Sommer (1990) is online redacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Zijn debuut Duchamp verscheen in juni 2017 bij Uitgeverij Prometheus.
NOS 18.09.2017 Op het Binnenhof in Den Haag zullen vanmiddag minstens honderd basisschoolleerlingen rondlopen. Niet voor een uitje van hun school, maar omdat ze de Kinder Miljoenennota aan de Tweede Kamer gaan aanbieden. Met uitgaven die zíj belangrijk vinden. Vorig jaar werd de ‘kinderbegroting’ voor het eerst aan de Kamer aangeboden.
De Kinder Miljoenennota is door 9000 basisschoolleerlingen samengesteld. Ze mochten voor negen posten aangeven hoeveel geld het kabinet er het komende jaar aan uit moet geven. “Een ding valt echt op: de kinderen willen veel meer geld geven aan het leger”, vertelt initiatiefnemer Bas Banning van Prodemos, het huis voor democratie en rechtsstaat, in het NOS Radio 1 Journaal. “Voor de rest wordt het geld gelijkmatig verdeeld.”
De echte reden voor het hoge bedrag voor defensie is niet duidelijk, maar Banning heeft wel een vermoeden. “Het heeft natuurlijk te maken met de huidige situatie in de wereld, met de terroristische aanslagen. Kinderen willen dat er zeker 1 miljard euro meer aan defensie wordt uitgegeven.”
Jade Couwmans tijdens de overhandiging van het koffertje met de Kinder Miljoenennota vorig jaar ANP
Ook wordt er veel geld weggezet voor de natuur en voor sport en cultuur. “De zorg is minder, daar willen ze een derde van wat we nu uitgeven aan besteden”, legt Banning uit.
De kinderen vulden de Kinder Miljoenennota in tijdens uitjes naar het mini-Binnenhof in Madurodam in Den Haag, als onderdeel van een educatief programma. In Madurodam gaven ze aan hoe ze vonden dat het geld verdeeld moest worden. Het gemiddelde van de scholen vormde de Kinder Miljoenennota. “Zo kunnen ze ervaren hoe moeilijk het is om al dat geld te verdelen”, zegt Banning.
Telegraaf 18.09.2017 Het opnemen van extra geld voor basisschoolleerkrachten in de nieuwe begroting was geen gunst aan de PvdA, vindt D66-leider Alexander Pechtold. „Het is gewoon een kwestie van goed samenwerken.”
„Ik vond dat de PvdA daar een terecht punt had”, zei Pechtold een dag voor het demissionaire kabinet de begroting presenteert. „We vonden dat eigenlijk allemaal, Kamerbreed.”
De partijen die onderhandelen over een nieuw kabinet voelden wel voor een extraatje voor juffen en meesters, maar wilden dat aanvankelijk nog niet in de begroting opgenomen zien omdat ze nog volop rekenden aan de inkomsten en uitgaven voor de komende jaren. Maar vorige week was het rekenwerk volgens ingewijden toch zover gevorderd, dat ze het demissionaire kabinet al groen licht konden geven voor het opnemen van 270 miljoen in de begroting.
Het getouwtrek over het cadeautje voor het basisonderwijs leek lang te draaien om de vraag wie daarvoor met de eer zou mogen strijken: het oude of het nieuwe kabinet. Maar „als dingen eenmaal duidelijk zijn, waarom ze dan niet ook maar opgeschreven?”, vroeg Pechtold zich af.
Het vergelijk tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie en de vorige partner van de VVD, de PvdA, smaakte volgens Pechtold naar meer. Samenwerking zoals deze „móet in de politiek gebeuren.” „Ik hoop ook in de toekomst dat we niet zulke scherpe lijnen hebben tussen oppositie en coalitie als we het over zaken gewoon eens kunnen zijn.”
De regeringscoalitie in aanbouw heeft de kleinst mogelijke meerderheid in de Tweede en de Eerste Kamer en lonkt al langer naar bondgenoten.
AD 18.09.2017 Het opnemen van extra geld voor basisschoolleerkrachten in de nieuwe begroting was geen gunst aan de PvdA, vindt D66-leider Alexander Pechtold. ,,Het is gewoon een kwestie van goed samenwerken.”
,,Ik vond dat de PvdA daar een terecht punt had”, zei Pechtold een dag voor het demissionaire kabinet de begroting presenteert. ,,We vonden dat eigenlijk allemaal, Kamerbreed.”
De partijen die onderhandelen over een nieuw kabinet voelden wel voor een extraatje voor juffen en meesters, maar wilden dat aanvankelijk nog niet in de begroting opgenomen zien. De reden daarvoor was dat ze nog volop bezig waren met het uitrekenen van de inkomsten en uitgaven voor de komende jaren.
Maar vorige week was het rekenwerk volgens ingewijden toch zover gevorderd, dat ze het demissionaire kabinet al groen licht konden geven voor het opnemen van 270 miljoen in de begroting.
De eer
Het getouwtrek over de toezegging aan het basisonderwijs leek lang te draaien om de vraag wie daarvoor met de eer zou mogen strijken: het oude of het nieuwe kabinet. Maar ,,als dingen eenmaal duidelijk zijn, waarom ze dan niet ook maar opschrijven?”, vroeg Pechtold zich af.
Het akkoord tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie en de vorige partner van de VVD, de PvdA, smaakte volgens Pechtold naar meer. Samenwerking zoals deze ‘moet in de politiek gebeuren’. ,,Ik hoop ook in de toekomst dat we niet zulke scherpe lijnen hebben tussen oppositie en coalitie als we het over zaken gewoon eens kunnen zijn.”
De regeringscoalitie in aanbouw heeft de kleinst mogelijke meerderheid in de Tweede en de Eerste Kamer en lonkt al langer naar bondgenoten.
Elsevier 18.09.2017 Het opnemen van extra geld voor basisschoolleraren in de nieuwe begroting was volgens D66-leider Alexander Pechtold ‘geen gunst’ aan de PvdA. Volgens hem vond de gehele kamer dat de PvdA ‘daar terecht een punt had’.
‘Het is gewoon een kwestie van goed samenwerken,’ zegt Pechtold in reactie op de afgewende crisis over de verhoging van de lerarensalarissen in het demissionaire kabinet, een dag voordat de nieuwe begroting wordt gepresenteerd.
Er moest nog gerekend worden
De partijen die onderhandelen over de formatie van een nieuw kabinet voelden allemaal wel voor een extraatje voor de leerkrachten, maar wilden dat aanvankelijk nog niet in de begroting opnemen omdat er nog gerekend werd aan de inkomsten en uitgaven voor de komende jaren. Maar vorige week was het rekenwerk volgens ingewijden toch zover gevorderd, dat ze het demissionaire kabinet al groen licht konden geven voor het opnemen van 270 miljoen in de begroting.
Het getouwtrek over het extraatje aan de leraren leek lang te draaien om wie daarvoor met de eer zou mogen strijken: het oude of het nieuwe kabinet (dat nog altijd gevormd moet worden). Maar ‘als dingen eenmaal duidelijk zijn, waarom zijn ze dan niet ook maar opgeschreven,’ vraagt Pechtold zich af.
Bondgenoten
Pechtold hoopt dat er in de toekomst meer wordt samengewerkt, en dat er minder scherpe lijnen ontstaan tussen oppositie en coalitie ‘als we het over zaken gewoon eens kunnen zijn’. De regeringscoalitie waar nog aan getimmerd wordt heeft de kleinst mogelijke meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer, en zal naar alle waarschijnlijkheid dus veel afhankelijk zijn van bondgenoten.
Dinsdag wordt tijdens Prinsjesdag de begroting van het huidige kabinet voor volgend jaar gepresenteerd. Omdat het kabinet-Rutte II demissionair is, staat er relatief weinig nieuw beleid in de begrotingsplannen. Dat wordt momenteel dus uitgestippeld in de formatiebesprekingen.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier Weekblad.
NU 18.09.2017 Zoals elk jaar lekten ook dit jaar de Prinsjesdagstukken met de plannen voor volgend jaar weer ruim voor de derde dinsdag van september uit. Afgelopen vrijdag was daarom al grotendeels bekend wat we dinsdag te weten gaan komen. Een overzicht van de belangrijkste punten.
Lerarensalarissen
Het demissionaire kabinet maakt in de Rijksbegroting voor 2018 alsnog 270 miljoen euro vrij voor de verhoging van de salarissen van de basisschoolleraren.
De verhoging van de salarissen was een wens van demissionair vice-premier Lodewijk Asscher (PvdA) die de kwestie de afgelopen maanden hoog liet oplopen. Hij dreigde zelfs uit het kabinet te stappen als er niet extra geld naar de leraren zou gaan.
Groei economie
Uit de gelekte Prinsjesdagstukken blijkt verder dat de economie volgend jaar groeit met 2,5 procent, zoals het Centraal Planbureau in augustus al raamde. De groei wordt enigszins afgeremd door de lagere gasproductie.
De koopkracht neemt met gemiddeld 0,6 procent toe en het aantal werklozen daalt verder naar 390.000. Dat is een lichte verbetering vergeleken met de CPB-cijfers in augustus. Het begrotingsoverschot komt volgend jaar uit op 0,8 procent, terwijl de rekenmeester vorige maand nog rekening hield met een overschot van 0,9 procent.
Verder trekt het kabinet 425 miljoen euro uit om de koopkracht van de minima te verbeteren. Globaal gezien gaan uitkeringsgerechtigden er 0,3 procent op vooruit.
Asscher beloofde al dat het kabinet extra geld zou uittrekken zodat iedereen er volgend jaar iets op vooruit gaat. Ook gepensioneerden (0,6 procent) en werkenden (0,8 procent) zien hun koopkracht stijgen in 2018.
Beleidsarme begroting
Omdat het kabinet demissionair is, staan er in de Miljoenennota weinig nieuwe plannen en beleid. Het is namelijk gebruikelijk dat dat wordt overgelaten aan het nieuwe kabinet.
Toch werd al eerder bekend dat het kabinet Rutte II in zijn laatste begroting extra geld vrijmaakt voor de zorg. Zo gaat er vanaf volgend jaar structureel 435 miljoen, wat in 2021 oploopt tot 2,1 miljard euro, naar de verpleeghuiszorg en komt daar de komende vier jaar nog eens 130 miljoen euro bovenop.
Ook is al bekend dat het eigen risico in de zorg stijgt naar 400 euro. Daar staat tegenover dat de zorgtoeslag wordt verhoogd.
De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) krijgt er na de fipronilcrisis 25 miljoen euro bij, de belastingdienst 75 miljoen, zo maakte RTL Nieuwseerder deze week bekend.
Veiligheid
In totaal komt er voor 116 miljoen bij voor veiligheid. Dat geld wordt onder meer besteed aan een expertisecentrum terrorisme, de politie, de AIVD en de MIVD. Voor de aanpak van mensenhandel wordt structureel 2 miljoen extra beschikbaar gesteld. Voor de aanpak van cybercrime 25 miljoen vrijgesteld.
Zodra een nieuw kabinet op het bordes staat, gaat de Tweede Kamer in de begrotingsdebatten echter nog sleutelen aan de begroting. Bij de behandeling van de diverse begrotingen kan daarmee dit najaar dus nog van alles worden aangepast. De onderhandelaars zullen dan echter wel vaart moeten maken.
NOS 15.09.2017 Prinsjesdag komt dichterbij en zoals altijd de afgelopen jaren lekken er dan cijfers uit. “Verschrikkelijk”, reageert premier Rutte. “Maar ja, het is onderdeel van Den Haag.”
Dit jaar staat Prinsjesdag vooral in het teken van de formatie. Want wat blijft er van de begroting voor 2018 overeind, als de formerende partijen het eens worden over een nieuw regeerakkoord?
Volgens premier Rutte veel. “Het gaat om een begroting van 270 miljard euro, dat gaan wij echt niet ineens allemaal anders doen.”
Prinsjesdag
Van de totale overheidsbegroting 2018 van 270 miljard euro zijn al een paar dingen uitgelekt:
* De leraren krijgen er 270 miljoen euro bij voor salarisverhoging
* De verpleegzorg krijgt er de komende vier jaar 130 miljoen euro bij, op de 435 miljoen extra
* De Belastingdienst krijgt 75 miljoen om problemen op te lossen
* Nederlanders gaan er volgend jaar gemiddeld 0,6 procent op vooruit
* De werkloosheid daalt naar 390.000
* Het begrotingsoverschot komt op 0,8 procent en de economische groei op 2,5 procent
Rutte is de verbindende schakel tussen het oude en het nieuwe kabinet. Buma en Segers van CDA en ChristenUnie gaan (waarschijnlijk) voor het eerst in jaren regeren, dus die leggen het accent anders dan Rutte.
Buma: “De Miljoenennota is van het demissionaire kabinet en het nieuwe kabinet zal een heleboel wijzigingen hebben.” Segers noemt de Prinsjesdagstukken wel echte plannen, maar die wijzigingen zullen er zeker komen, zegt hij.
Gelekt
Over de formatie en het concept-regeerakkoord wordt overigens ook gelekt. Gisteren werd bekend dat de vier onderhandelende partijen het eens zijn over vluchtelingendeals en een nieuwe bed-bad-broodregeling.
Maandag gaan de onderhandelingen verder. Dinsdag is het Prinsjesdag.
AD 15.09.2017 De inhoud van de Miljoenennota voor 2018 lag vandaag, ruim vijf dagen voor Prinsjesdag, al op straat. Onze parlementaire redactie heeft de hoogtepunten voor je op een rijtje gezet.
Het eigen risico in de zorg stijgt naar 400 euro in 2018, maar de zorgtoeslag wordt tegelijkertijd verhoogd met maximaal 130 euro.• Voedselveiligheidsorganisatie NVWA krijgt 25 miljoen euro extra. De Belastingdienst mag zelfs uitkijken naar 75 miljoen euro bovenop het budget. De regering trekt ongeveer 30 miljoen uit voor werving van extra verpleeghuispersoneel.• Voor lerarensalarissen in het basisonderwijs is 270 miljoen extra beschikbaar gesteld. Dat levert hen tussen de 500 tot 1000 euro per jaar extra loon op.• De economische groei voor dit jaar wordt geschat op maar liefst 3,3 procent en voor volgend jaar op 2,5 procent. De gemiddelde Nederlander kan volgend jaar uitkijken naar 0,6 procent meer te besteden. In totaal wordt 425 miljoen euro uitgetrokken om burgers meer koopkracht te geven.
Meer Nederlanders kunnen hopelijk uitkijken naar een baan. De werkloosheid daalt volgend jaar naar 390.000 mensen.• Voor veiligheid is 116 miljoen euro extra gereserveerd in 2018. Dat gaat onder meer naar de marechaussee en wordt ingezet op het gebied van cyberveiligheid.• De staatsschuld daalt naar 53,7 procent.
NOS 15.09.2017 Nederlanders gaan er volgend jaar gemiddeld 0,6 procent op vooruit, de werkloosheid daalt naar 390.000, het begrotingsoverschot komt op 0,8 procent en de economische groei op 2,5 procent, meldt De Telegraaf.
Opnieuw zijn er vlak voor Prinsjesdag, aanstaande dinsdag, cijfers uit de begroting uitgelekt.
“Daar vind ik al zeven jaar hetzelfde van”, reageert premier Rutte. “Verschrikkelijk. Maar ja, het is onderdeel van Den Haag.”
Nieuw kabinet
Rutte onderhandelde vanmiddag verder over een nieuw regeerakkoord met CDA-leider Buma, D66-voorman Pechtold en ChristenUnie-leider Segers.
Aan hen de vraag wat de Miljoenennota eigenlijk betekent, als er toch binnenkort een nieuw kabinet komt met dus nieuwe plannen.
Buma: “De Miljoenennota is van het demissionaire kabinet en het nieuwe kabinet zal een heleboel wijzigingen hebben.” Volgens Pechtold gaat dat snel gebeuren, hij zegt dat de partijen meters maken.
Poppenkast
De vier onderhandelaars vinden niet dat Prinsjesdag daardoor een beetje een poppenkast zal worden.
“Prinsjesdag is een mooie gebeurtenis”, zegt Buma. “En dit komt vaker voor.” In 2012 was er ook een demissionair kabinet met een begroting die werd achterhaald door een nieuw kabinet.
“Niet alles verandert onmiddellijk met een nieuw kabinet”, zegt Rutte. “Het gaat om een begroting van 270 miljard euro, dat gaan wij echt niet ineens allemaal anders doen. Het gaat om accenten.”
Compromissen
Rutte wijst op de Nederlandse politiek die er een is van compromissen. Het grootste deel van het beleid voor volgend jaar is in overleg met veel politieke partijen tot stand gekomen.
Ook Segers vindt de Prinsjesdagstukken echte plannen, al gaat het nieuwe kabinet wel bepaalde veranderingen aanbrengen, zegt hij.
NOS 15.09.2017 Het demissionaire kabinet trekt de komende vier jaar 130 miljoen euro extra uit voor de verpleeghuiszorg. Het geld is bedoeld voor een wervingscampagne en voor omscholing.
Het bedrag staat in de Miljoenennota die dinsdag, op Prinsjesdag, wordt gepresenteerd, Het komt bovenop het extra bedrag dat staatssecretaris Van Rijn eerder al naar buiten bracht: vanaf 2018 jaarlijks 435 miljoen.
Er is een groot tekort aan personeel in de verpleeghuizen. Het kabinet wil dat er een campagne met onder meer televisiespots komt. Het is de bedoeling dat het voor personeel dat al in de verpleegzorg werkt aantrekkelijk wordt om dat te blijven doen. Daarnaast moeten bijvoorbeeld herintreders enthousiast gemaakt worden.
Elsevier 15.09.2017 Ook dit jaar is de Miljoenennota ruim voor Prinsjesdag gelekt. Het meeste nieuws is positief; gemiddeld hebben Nederlanders volgend jaar 0,6 procent meer te besteden.
Het is een traditie geworden, in de week voor Prinsjesdag: het is nit meer de vraag of, maar wanneer de begrotingsplannen uitlekken. Dit jaar is het De Telegraafdie met de eer strijkt. ‘Daar vind ik al zeven jaar hetzelfde van,’ zegt premier Mark Rutte (VVD) erover. ‘Verschrikkelijk. Maar ja, het is onderdeel van Den Haag.’
Nota vol goed nieuws
Dit zijn de belangrijkste punten uit de begroting van komend jaar:
– Met de economische cijfers feliciteert het kabinet zichzelf. De groei voor 2017 wordt geschat op 3,3 procent. Voor volgend jaar is de groei van de economie naar schatting 2,5 procent. De werkloosheid daalt naar 390.000 mensen.
– Uiteindelijk gaat de Nederlander er qua koopkracht gemiddeld maar 0,6 procent op vooruit. Werkenden profiteren het meest (0,8 procent). Om te voorkomen dat uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden erop achteruitgaan wordt 425 miljoen euro uitgetrokken.
Koopkrachtstijging, per groep
In de bijstand: 0,3 procent
Gepensioneerd: 0,6 procent
Werkend: 0,8 procent
– Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA) schrijft in het voorwoord dat zowel de overheidsbestedingen als bedrijfsinvesteringen toenemen. De groei wordt enigszins geremd door de lagere gasproductie.
– Intussen daalt de staatsschuld naar 53,7 procent van het BNP en kan het kabinet wijzen naar een overschot op de begroting van 0,8 procent.
– Er wordt wordt flink geïnvesteerd in de zorg, een half miljard in 2018. Het eigen risico stijgt naar 400 euro. De zorgtoeslag voor lage inkomens gaat ook omhoog.
Hoe zinvol is de nota?
Omdat het kabinet-Rutte demissionnair is, staat er relatief weinig nieuw beleid in de begrotingsplannen. Dat wordt momenteel uitgestippeld in de formatiebesprekingen. Daardoor is de koopkrachtvoorspelling dit jaar relatief onzeker. Een nieuw kabinet zal met een reeks voorstellen komen die de economie beïnvloeden, stellen onder meer CDA-leider Sybrand Buma en D66-fractieleider Alexander Pechtold.
Maar, zo zegt premier Rutte: ‘Niet alles verandert onmiddellijk met een nieuw kabinet. Het gaat om een begroting van 270 miljard euro, dat gaan wij echt niet ineens allemaal anders doen. Het gaat om accenten.’
Emile Kossen is sinds maart 2017 correspondent Verenigde Staten in Washington D.C. Werkte vanaf 2015 als (online) redacteur bij Elsevier Weekblad.
Telegraaf 15.09.2017 Gemiddeld hebben Nederlanders volgend jaar 0,6 procent meer te besteden. De werkloosheid daalt naar 390.000. Dat blijkt uit cijfers in de begroting voor 2018, in handen van deze krant.
De begroting zoals die nu is opgesteld kent volgend jaar een overschot van 0,8 procent, ongeveer 6 miljard euro. De staatsschuld daalt naar 53,7 procent. Dat is grotendeels te danken aan de bloeiende economie. Voor volgend jaar wordt de groei geschat op 2,5 procent, dit jaar is dat zelfs 3,3 procent.
Eerder had PvdA-leider Asscher al verklapt dat iedereen er volgend jaar op vooruit gaat. De ’minnetjes’ in de koopkrachtplaatjes zijn weggewerkt. Gepensioneerden komen hierdoor uit op een plus van 0,6 procent en uitkeringsgerechtigden op 0,3 procent.
Gezinnen met kinderen zien hun portemonnee gemiddeld het meest opbollen, met 0,9 procent, gevolgd door werkenden met 0,8 procent.
Voor het ’substantiële’ bedrag dat was bedacht voor de lerarensalarissen, heeft de formatietafel inmiddels zijn fiat gegeven. Het gaat om 270 miljoen euro die extra in de begroting is opgenomen.
Groei
In de inleiding van de miljoenennota schrijft minister Dijsselbloem (Financiën) dat zowel de bedrijfsinvesteringen als de overheidsbestedingen toenemen. Alleen de lagere gasproductie remt de groei enigszins.
Dat de economie in 2018 minder hard groeit dan nu, komt volgens de demissionaire bewindsman door de invloed van ’gematigder groei’ van de investeringen. „Op dit moment profiteert Nederland als open economie van de gunstige economische ontwikkelingen in Europa als open economie”, stelt hij. „Daar staat tegenover dat Nederland relatief grotere risico’s loopt als het economisch tij in Europa of daarbuiten keert.”
Omdat het kabinet demissionair is, staat er in vergelijking met andere jaren weinig nieuw beleid in de miljoenennota die coalitiepartijen VVD en PvdA volgende week op Prinsjesdag officieel presenteren. Dat is immers aan een nieuwe regering.
Zorg
Van de besluiten die wel nog genomen zijn, lekte er de afgelopen weken al een aantal uit. Er gaat met name veel geld naar de zorg. Dat is vooral het gevolg van de miljardenimpuls voor verpleeghuizen waar de politiek zich begin dit jaar aan heeft gecommitteerd. In totaal gaat het voor volgend jaar bijna om een half miljard.
Daar tegenover staat dat het eigen risico meestijgt met de zorgkosten, naar 400 euro in 2018. De premies gaan eveneens omhoog. Om ervoor te zorgen dat mensen met een laag inkomen hierdoor niet in de problemen raken, verhoogt het kabinet de zorgtoeslag met in totaal zo’n 130 euro.
Buffer
Voor de marechaussee en voor cyberveiligheid worden ook alvast miljoenen uitgetrokken. Verder gaat er 25 miljoen euro extra naar voedselwaakhond NVWA, waarvan deze zomer tijdens de eiercrisis bleek dat dit hard nodig is.
Ook gaat er 75 miljoen euro naar de belastingdienst, een buffer om er ook volgend jaar van verzekerd te zijn dat de dienst blijft draaien. En 27 miljoen euro is gereserveerd voor de sanering van de Zeeuwse fosforfabriek Thermphos.
VK 15.09.2017 Lodewijk Asscher krijgt alsnog zijn zin: het demissionaire kabinet trekt 270 miljoen euro uit voor de verhoging van salarissen van basisschoolleerkrachten, goed voor een loonstijging van 3 procent. Het bedrag, waarover PvdA en VVD al langer discussieerden, staat in de Miljoenennota 2018 die Rutte II komende Prinsjesdag presenteert en de Volkskrant heeft ingezien.
Daarin staat ook een bedrag van 425 miljoen gereserveerd voor koopkrachtverbetering voor de lage inkomens. De twee extra uitgaven verlagen volgend jaar het overschot op de begroting van 0,9 naar 0,8 procent van het bbp.
Eind augustus eiste PvdA-leider en vicepremier Lodewijk Asscher 270 miljoen euro extra voor onderwijzers zodat het salarisgat met leraren in het voortgezet onderwijs wat verkleind kon worden. Eerder had Asscher gedreigd dat alle PvdA-ministers uit het demissionaire kabinet zouden stappen als de leerkrachten in het basisonderwijs er niets bij zouden krijgen.
Coalitiepartner VVD weigerde met de 270 miljoen in te stemmen, omdat premier Rutte tegelijkertijd aan de formatietafel financiële afspraken wilde maken met CDA, D66 en ChristenUnie. Wat Rutte betrof diende eerst het aanstaande regeerakkoord door het Centraal Planbureau worden doorgerekend. Pas daarna viel er meer te zeggen over het budget voor de onderwijzers. Asscher bond in na de toezegging van Rutte dat er ‘een substantieel bedrag’ naar de salarissen in het primair onderwijs zouden gaan.
Staking
Dat substantiële bedrag blijkt dus al in de begroting voor volgend jaar te staan en is exact hetzelfde als waar Asscher op inzette. De leraren willen echter geen 3 procent (tussen de 500 en 1000 euro per jaar) maar 10 procent loonsverhoging om het gat met leraren in het voortgezet onderwijs te vullen. Ze eisen daarmee 900 miljoen extra. Ze organiseren op 5 oktober een staking van een dag om die eis kracht bij te zetten.
Demissionair minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën (PvdA) liet de Tweede Kamer in juli weten twee zaken te willen regelen als hij ook de begroting van 2018 zou moeten maken: de salarissen van onderwijzers en koopkrachtverbetering voor lage inkomens. Normaal gesproken is de begroting van een demissionair kabinet bescheiden en zonder nieuw beleid. Maar Dijsselbloem meent dat hoe langer de formatie duurt, hoe meer vrijheid zijn partij als demissionaire coalitiepartner heeft om nieuwe uitgaven aan de begroting toe te voegen.
Koopkracht
0,6 procent hebben alleenverdieners meer te besteden dankzij de koopkrachtreparatie van VVD en PvdA. Zonder dat extra geld was hun koopkrachtstijging 0,4 procent geweest. Maar kostwinners horen bij CDA en ChristenUnie. Die partijen vinden dat dankzij VVD en PvdA één kostwinner verhoudingsgewijs meer belasting is gaan betalen dan twee tweeverdieners.
Zo blijkt uit de Miljoenennota dat het demissionaire kabinet 425 miljoen euro extra uittrekt om de koopkracht te verbeteren van uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden. Mensen met een uitkering hebben daardoor 0,3 procent meer te besteden. Zonder de extra miljoenen zou dat – 0,1 procent zijn. Ouderen gaan er 0,6 procent op vooruit in plaats van 0,1 procent op achteruit. Alle huishoudens samen zouden 0,6 procent meer te besteden moeten hebben. Mensen met werk gingen en gaan er 0,8 procent in koopkracht op vooruit.
Statistiekbureau CBS meldde vrijdag dat de koopkracht in 2016 met 2,7 procent gestegen is. Dat is conform de eerdere voorspelling van het kabinet. Het is de sterkste koopkrachtstijging sinds 2007, het laatste jaar voor de financiële crises. Het is tegelijk een eenmalige opleving. In de jaren ervoor en erna zijn de koopkrachtverbeteringen bescheidener. De oorzaak van de eenmalige piek is een belastingverlaging 5 miljard. Dat geld was eigenlijk bedoeld om een hervorming van het belastingstelsel te financieren, maar die mislukte doordat VVD en PvdA er geen overeenstemming over konden bereiken.
Staking gaat door
Het extra geld betekent niet dat de onderwijsstaking op 5 oktober van de baan is. ‘270 miljoen euro extra voor het primair onderwijs is immers onvoldoende om de problemen op onze arbeidsmarkt te beteugelen’, reageert Liesbeth Verheggen van de Algemene Onderwijsbond op de gelekte miljoenennota. ‘Het is fijn dat de PvdA is overtuigd van de noodzaak van extra geld. Het is winst dat het ze is gelukt ook de VVD te overtuigen. Dat is best een prestatie als je bedenkt dat het kabinet demissionair is en de PvdA slechts negen zetels overheeft.’
Volgens Verheggen is er tijdens de economische crisis te hard gesnoeid in de publieke sector. ‘Het onderwijs is daarvan een van de voornaamste slachtoffers. Vooral in het primair onderwijs lopen de salarissen fors achter vergeleken met die van hoogopgeleiden in andere sectoren.’ Een baan in het onderwijs is onaantrekkelijk, aldus de AOB ‘zolang de eisen hoog zijn en de beloning laag is’.
Telegraaf 15.09.2017 Het demissionaire kabinet van VVD en PvdA trekt in de begroting van volgend jaar toch al geld uit voor de leraren in het basisonderwijs. Het gaat om 270 miljoen euro volgens Haagse bronnen.
Het geld is bedoeld voor verbetering van de arbeidsvoorwaarden van leraren. Het bedrag zou genoeg zijn voor een loonsverhoging per leraar van 3 procent; 500 tot 1000 euro per jaar. Ingewijden wijzen er echter ook op dat het geld niet per se hoeft op te gaan aan salarissen.
Het geld voor de leraren komt, hoewel het bedrag eerder al werd genoemd, als een verrassing. De PvdA en met name vicepremier Lodewijk Asscher wilde al in de begroting die met Prinsjesdag wordt gepresenteerd miljoenen uittrekken. Uiteindelijk leek dit niet te lukken, doordat de partijen aan de formatietafel hun financiële plaatje nog niet rond hadden en niet wilden instemmen.
Asscher nam na dagen onderhandelen met de VVD genoegen met de toezegging van een onbekend maar „substantieel” bedrag op een later moment. Hij had eerder gedreigd dat zijn partij het kabinet zou verlaten als er geen extra geld zou worden gereserveerd in de begroting van 2018 voor de leraren.
’Onder de maat’
De PO-raad, de sectororganisatie voor het primaire onderwijs, is niet tevreden. „Zwaar onder de maat. De geplande staking op 5 oktober gaat gewoon door”, aldus een woordvoerder.
„Die 270 miljoen verandert niets aan onze stakingsplannen. We hebben al tijden een claim van 900 miljoen voor salarissen en 500 miljoen voor verlichten van de werkdruk. Dat is het totaalpakket wat wij hebben berekend en waar wij voor gaan.”
’Staking gaat door’
De Algemene Onderwijsbond vindt het fijn dat er een begin is gemaakt, maar zegt ook dat de staking gewoon doorgaat. „Wie denkt dat ons onderwijs is gered met dit bedrag, vergist zich”, zegt voorzitter Liesbeth Verheggen. De bond verwacht van een nieuw kabinet ambitie om de sector erbovenop te helpen.
De vakbonden hadden al eerder aangekondigd dat basisschoolleraren op 5 oktober het werk neerleggen, gesteund door de PO-raad. Al eerder circuleerden bedragen van 270 miljoen euro, maar het basisonderwijs vond dat toen ook al te weinig.
NU 15.09.2017 Het demissionaire kabinet maakt in de Rijksbegroting voor 2018 alsnog 270 miljoen euro vrij voor de verhoging van de salarissen van de basisschoolleraren. Dat staat in de Miljoenennota 2018, schrijven de Volkskrant en het AD.
De verhoging van de salarissen was een wens van demissionair vice-premier Lodewijk Asscher (PvdA) die de kwestie de afgelopen maanden hoog liet oplopen. Hij dreigde zelfs uit het kabinet te stappen als er niet extra geld naar de leraren zou gaan. De VVD vond echter dat dergelijke grote uitgaven aan het nieuwe kabinet zouden moeten worden overgelaten.
Uiteindelijk moest Asscher genoegen nemen met de “inspanningsbelofte” van premier Mark Rutte – die waarschijnlijk aan het hoofd van een volgend kabinet zal staan – dat er een “substantieel bedrag” zal worden gereserveerd. Dat blijkt nu dus 270 miljoen euro te zijn, zoals verschillende media vorige maand al meldden.
De PO-raad, de sectororganisatie voor het primaire onderwijs, vindt het niet genoeg en kondigt aan dat de geplande staking op 5 oktober “gewoon doorgaat”. “Die 270 miljoen verandert niets aan onze stakingsplannen. We hebben al tijden een claim van 900 miljoen voor salarissen en 500 miljoen voor verlichten van de werkdruk. Dat is het totaalpakket wat wij hebben berekend en waar wij voor gaan”, aldus een woordvoerder.
Groei economie
Uit de gelekte Prinsjesdagstukken blijkt verder dat de economie volgend jaar groeit met 2,5 procent, zoals het Centraal Planbureau in augustus al raamde. De groei wordt enigszins afgeremd door de lagere gasproductie.
De koopkracht neemt met 0,6 procent toe en het aantal werklozen daalt verder naar 390.000. Dat is een lichte verbetering vergeleken met de CPB-cijfers in augustus. Het begrotingsoverschot komt volgend jaar uit op 0,8 procent, terwijl de rekenmeester vorige maand nog rekening hielden met een overschot van 0,9 procent.
Verder trekt het kabinet 425 miljoen euro uit om de koopkracht van de minima te verbeteren. Globaal gezien gaan uitkeringsgerechtigden er 0,3 procent op vooruit. In de eerdere berekeningen stond deze groep op de nul. Asscher beloofde al dat het kabinet extra geld zou uittrekken zodat iedereen er volgend jaar iets op vooruit gaat. Ook gepensioneerden (0,6 procent) en werkenden (0,8 procent) zien hun koopkracht stijgen in 2018.
Omdat het kabinet demissionair is staan er in de Miljoenennota weinig nieuwe plannen en beleid. Het is gebruikelijk dat dat wordt overgelaten aan een nieuw kabinet.
Toch werd al eerder bekend dat het kabinet Rutte II in zijn laatste begroting extra geld vrijmaakt voor de zorg. Zo gaat er vanaf volgend jaar structureel 435 miljoen, wat in 2021 oploopt tot 2,1 miljard euro, naar de verpleeghuiszorg en komt daar de komend vier jaar nog eens 130 miljoen euro bovenop.
Ook is al bekend dat het eigen risico in de zorg naar alle waarschijnlijkheid stijgt naar 400 euro. Daar staat tegenover dat de zorgtoeslag wordt verhoogd.
De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) krijgt er na de fipronilcrisis 25 miljoen euro bij en datzelfde bedrag wordt structureel ingeboekt voor cyberveiligheid. De Belastingdienst krijgt er 75 miljoen euro bij, zo maakte RTL Nieuws eerder deze week bekend.
Zodra er een nieuw kabinet op het bordes staat, gaat de Tweede Kamer in de begrotingsdebatten nog sleutelen aan de begroting. Op die manier zullen de coalitiefracties de kabinetsplannen in de nieuwe budgetten verwerken.
Geheimhouding
De inhoud van de Miljoenennota hoort geheim te blijven tot na de troonrede die Koning Willem-Alexander op Prinsjesdag zal uitspreken. De Tweede Kamerfracties krijgen een paar dagen voor Prinsjesdag de stukken al in te zien.
De plannen zijn daarvoor al bekend bij de ministeries. Ondanks de geheimhoudingsplicht worden in de weken voorafgaand aan Prinsjesdag de plannen regelmatig naar de media gelekt.
Telegraaf 15.09.2017 Voor veel huishoudens was 2016 financieel een prima jaar. Werkenden hadden de sterkste koopkrachtstijging sinds 2001, en gepensioneerden maakten een heuse ’klapper’, zegt hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het CBS.
De koopkracht van gepensioneerden steeg vorig jaar in doorsnee met 0,9%, blijkt uit cijfers die het CBS vanochtend publiceert. „Dat lijkt weinig”, zegt Van Mulligen, „maar tijdens de crisis is deze groep er hard op achteruit gegaan.” De laatste keer dat de koopkracht van gepensioneerden harder steeg dan vorig jaar, was in 2007. „Dit mag je best een klapper noemen”, vindt de econoom. De meeste pensioenen zijn in 2016 niet geïndexeerd, maar veel gepensioneerden kregen een ouderenkorting op hun belastingaanslag.
Groen
Voor alle Nederlandse huishoudens samen komt de doorsnee koopkrachtstijging uit op 2,7%. „Dat is harder dan de economische groei”, benadrukt Van Mulligen. Voor werkenden stonden alle seinen op groen: de 4,9% stijging voor een doorsnee werkend gezin is de hoogste in vijftien jaar.
Of er dit jaar weer feest kan worden gevierd valt te bezien: op Prinsjesdag 2016 ging het kabinet voor bijna iedereen uit van een stijging tot 1%. Wel daalt de werkloosheid hard, zodat veel gezinnen het in de praktijk beter hebben gekregen.
Belasting
De forse toename van vorig jaar is deels het gevolg van hogere lonen, maar nog meer van gunstige belastingmaatregelen, zoals de hogere arbeidskorting en de lagere tarieven in de tweede en derde schijf.
Kregen we dan zo toch de beruchte ’duizend euro van Rutte’? „Nou, zelfstandigen gaan er veel minder hard op vooruit”, zegt Van Mulligen. „Dus gemiddeld zul je nog niet aan dat bedrag zitten, al durf ik er ook geen harde uitspraken over te doen.”
Inflatie
Ook de extreem lage inflatie, van 0,3%, hielp mee: zelfs wie in harde euro’s niet veel meer te besteden had, kon daar bijna hetzelfde van kopen. Van dat effect profiteren gepensioneerden ook.
Ondanks alle plussen zag maar liefst een derde van alle huishoudens de koopkracht afnemen. „Daar zitten mensen tussen die werkloos zijn geworden, minder zijn gaan werken, of met pensioen zijn gegaan”, verklaart Van Mulligen.
AD 15.09.2017 De koopkracht in Nederland steeg vorig jaar gemiddeld met 2,7 procent, de sterkste stijging sinds 2007. Toch profiteerde niet iedereen even veel. Vooral gezinnen en werkenden gaan erop vooruit. Gepensioneerden hielden in hun portemonnee nauwelijks extra geld over.
Werkenden zijn er verreweg het meest op vooruit gegaan. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek op basis van nieuwe cijfers. Hun koopkracht steeg gemiddeld met 4,9 procent. Dit is het hoogst in 15 jaar tijd. Naast de stijging van de cao-lonen profiteerden werknemers van fiscale maatregelen, zoals verhoging van de arbeidskorting en een verlaging van het tarief in de tweede en derde schijf van de inkomstenbelasting.
Ondanks die lastenverlichting op arbeid daalde de koopkracht vorig jaar toch bij 28 procent van de werknemers, bijvoorbeeld omdat zij minder uren gingen werken. De ontwikkeling van de koopkracht is ook afhankelijk van bijvoorbeeld premies voor pensioen, zorgverzekering en van de belasting.
Gepensioneerden
Gepensioneerden zagen hun koopkracht het minst toenemen. Gemiddeld nam die toe met 0,9 procent. In veel gevallen hadden pensioenontvangers profijt van een verhoging van de ouderenkorting, maar ze hadden ook nog steeds te maken met het niet of beperkt indexeren van aanvullende pensioenen. Daarnaast betekende het afschaffen van de ouderentoeslag dat een deel van de gepensioneerden meer belasting over hun vermogen moest betalen.
Dit verhaal beschrijft hoe Hugo Borst en Carin Caemers tot een manifest voor betere zorg voor hulpbehoevende ouderen kwamen.
Brief
Van de veelbesproken open brief aan staatssecretaris Martin van Rijn in juli, tot talloze gesprekken met politici en ouderenverzorgers. Ondanks de meningsverschillen en politiek, één kern: goede zorg voor afhankelijke ouderen, dat moet uit ons hart komen.
‘Verwarde ouderen (…) aandachtig en liefdevol verplegen en hun veiligheid garanderen. Ik weet hoe dat veel beter kan.’
De brief eindigt zo:
‘Boze mantelzorgers, gefrustreerde verzorgers en leidinggevenden met een geweten zullen de verpleeghuiszorg in deze mensonterende vorm laten ploffen.’
Niet alleen Van Rijn reageert. Laptop en telefoon slaan na de publicatie op hol. Mantelzorgers. Mensen uit de zorg. Een enkele leidinggevende van een zorginstelling. De teneur: het is nog veel erger dan je schrijft, het is 2 over 12, zo kan het niet langer, eindelijk trekt iemand zijn mond open.
‘Een schande,’ mokt bestuursvoorzitter Ids Thepass in het NOS Journaal. ‘Één groot onrecht naar onze medewerkers, klanten en familieleden.’ Meer bobo’s van slechte zorgorganisaties plengen krokodillentranen en dreigen, net als Laurens, naar de rechter te stappen. Wat niemand doet.
Drie weken later is de complete raad van bestuur gelukkig weg. Dat Laurens Zorginstelling op omvallen staat wordt deze bestuurders hard aangerekend. Wat Carin Gaemers en mij nog steeds dwars zit: bestuursvoorzitter Thepass en de zijnen regeerden op afstand. Vanuit hun ivoren toren hadden ze geen idee hoe het er op een woongroep aan toe gaat.
1. Stop met het politiseren van verpleeghuiszorg
Ouderenzorg is geen schadepost maar een kwestie van fatsoen. Het is geen politiek thema maar een algemeen belang.
2.Stel vast hoeveel zorgpersoneel nodig is om complete zorg te leveren
Pas het budget aan aan die norm. Aandacht is net zo belangrijk als verzorging en veiligheid.
3.Hanteer totdat deze norm is vastgesteld als vuistregel: minimaal twee bevoegde en bekwame zorgmedewerkers op een groep van maximaal acht personen
Stel daarvoor als noodmaatregel direct geld beschikbaar. De ouderen die nu in verpleeghuizen zitten, kunnen niet wachten tot overheid en zorgorganisaties het eens zijn.
4.Stop de overdaad aan registratie
Registreer op een eenvoudige en werkbare manier alleen wat bijdraagt aan de directe zorg en een zo simpel mogelijke verantwoording daarvan. Voor Big Data hebben we het Centraal Bureau voor de Statistiek.
5.Voer een verplichte ballotage in voor bestuurders en toezichthouders
Verpleeghuizen waar het goed gaat hebben betrokken, gemotiveerde bestuurders. Hun manier van werken moet de maatstaf zijn. Iedere bestuurder en iedere toezichthouder dient te beseffen wat zorg is en moet beschikken over een goed werkend moreel kompas. Een bestuurder laat zich wekelijks zien op de werkvloer van een verpleeghuis, een toezichthouder doet dat elke maand.
6. Maximaliseer de overheadkosten en de reserves: 10 % aan overhead, maximaal 25% aan reserves voor elk verpleeghuis, voor elke zorginstelling
Zorggeld hoort naar de werkvloer te gaan en niet management, directie en bestuur. Het is onnodig en ongepast gemeenschapsgeld te besteden aan imago, status of marktpositie van een zorgorganisatie. Beloon zorgorganisaties die aan de nieuwe normen voldoen.
7.Maak een einde aan de angstcultuur die bij teveel zorginstellingen heerst en garandeer een prettige werkomgeving
Verzorgenden en behandelaars moeten weer invloed krijgen op hun eigen werk. Zij weten het beste wat hun bewoners nodig hebben.
8.Stel een eenvoudige norm op voor bijscholing
Vakkennis van verzorgenden en verpleegkundigen moet voortdurend worden aangevuld met nieuwe wetenschappelijke inzichten, maar dit mag niet leiden tot meer administratie en bureaucratie.
9.Geef mantelzorgers de mogelijkheid direct maatregelen af te dwingen wanneer de kwaliteit van de zorg tekortschiet
De bestaande procedures zijn te beperkt en de looptijd is te lang.
10.Geef cliëntenraden in verpleeghuizen helder inzicht in geldstromen en meer invloed waar het gaat om het bewaken van de kwaliteit van leven van verpleeghuisbewoners
Het huidige voorstel voor de herziening van de Wet Medezeggenschap Cliëntenraden Zorginstellingen biedt hiervoor onvoldoende mogelijkheden.
Tenslotte
Het ministerie van VWS, de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden, zorgorganisaties, zorgverzekeraars en de Inspectie voor de Gezondheidszorg moeten zo snel mogelijk de koppen bij elkaar steken om dit te regelen. Daarbij mogen belangen van organisaties en politieke partijen niet zwaarder wegen dan het belang van kwetsbare ouderen.
Trouw 09.03.2017 Goede ouderenzorg is een belangrijk thema tijdens deze verkiezingscampagne. Terecht. Vanuit de praktijk zien we dagelijks hoe goede zorg door verschraling van financiële middelen onder druk staat.
Wie zijn de auteurs?
Boris van der Ham is voorzitter van het Humanistisch Verbond. Joachim Duyndam is voorzitter van de onderzoeksgroep Goed ouder worden, van de Universiteit voor Humanistiek.
Vanuit de samenleving zijn er verschillende initiatieven genomen om dit aan de kaak te stellen. Een daarvan is het zogeheten Zilveren Pact, gestart door de ChristenUnie, ouderenbond KBO-PCOB en omroep Max. Daarin wordt onder meer aandacht gevraagd voor huishoudelijke hulp, en ondersteuning van mantelzorg en vrijwilligerswerk. Het zijn vrijwel allemaal behartigenswaardige punten, die ook door andere partijen en organisaties – waaronder ook een aantal humanistische – zijn ondersteund.
Toch is er meer nodig. Het Humanistisch Verbond neemt daarom samen met een aantal humanistische geestelijk begeleiders, mensen die werkzaam zijn in verzorgingshuizen van Humanitas en de onderzoeksgroep ‘goed ouder worden’ van de Universiteit voor Humanistiek, het initiatief tot een Gouden Pact, dat we vandaag ook online lanceren.
Om te beginnen is het volgende nodig: zolang we ouderen vooral willen ‘redden’, blijven ze buitenspel staan. Ouderen worden dan allereerst als slachtoffers gezien, en niet als gesprekspartners. Dat zien we ook in discussies over een waardig levenseinde. Te vaak wordt er een tegenstelling gesuggereerd tussen waardige zorg en de wens om bij ‘voltooid leven’ over het eigen levenseinde te mogen beschikken. Het Zilveren Pact doorbreekt die tegenstelling niet en wijst zelfs stervensbegeleiders af door er levensbegeleiders tegenover te zetten. Maar waarom zou het een het ander uitsluiten? Wij vinden dat aandacht voor goede zorg en de vrije keuze van iemand om te sterven, niet tegen elkaar moeten worden uitgespeeld.
Grote verlegenheid
Als we inzoomen op de ouderenzorg zelf, dan merken wij in de praktijk dat de noodzaak voor goede ‘immateriële’ zorg misschien wel het meest urgent is. Als iemand iets mankeert, worden met gemak beproefde protocollen uitgerold, maar als iemand met levensvragen of eenzaamheid worstelt dan is er vaak een grote verlegenheid. Ook vrijwilligers en mantelzorgers kunnen daar niet altijd mee uit de voeten.
Er zal dus flink geïnvesteerd moeten worden in maatschappelijke werk en geestelijk begeleiders, die binnen de zorg een vrijplaats kunnen innemen. Geen hulp die in het model van vraaggerichte zorg eerst geïndiceerd hoeft te worden, maar die in zorginstellingen gewoon rondloopt. Mensen bij wie je zonder drempel je vragen kunt delen, die altijd een luisterend oor paraat hebben en kunnen helpen een eigen antwoord te vinden op de situatie.
Dit soort zorg moet niet alleen in zorginstellingen, maar ook in wijken een grote rol spelen. Eenzaamheid is vooral een probleem voor zelfstandig wonende ouderen en de huidige organisatie van de zorg schiet hier schrijnend te kort.
Betrokkenheid
Juist bij deze moeilijk te benaderen categorie ouderen kunnen niet-medische zorgverleners een belangrijke rol spelen om sociale betrokkenheid en welwillendheid in straten en buurten te mobiliseren en te organiseren. Bovendien kunnen zij nabij zijn in het geval van toenemende kwetsbaarheid en ziekte.
Zowel bij verzorgingshuizen als daarbuiten is het cruciaal dat er een omslag in denken komt bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Willen we af van de onmenselijke overload aan protocollen, normen en documentatie-plichten, dan moeten we in de zorg meer eigen keuzes en risico’s durven toelaten. Ouderen moeten daarin zelf leidend zijn, ook als daar fysieke risico’s aan kleven.
Daarnaast willen mensen een eigen huiselijke ruimte, waar ze ook rommel mogen maken of met een ander intiem kunnen worden, ook al voldoet dit niet aan de uniforme toezicht- en efficiëntie-normen.
Belangrijk is hoe in de toekomst naar het personeel in de zorg wordt gekeken. De tendens bij de inspectie is om van al het personeel minimaal een mbo- of hbo-diploma te eisen. Maar de praktijk laat zien dat juist een mix van personeel goed werkt. Als mensen aantoonbare vaardigheden hebben om (niet-medisch) met ouderen om te gaan, moeten ze niet geweerd worden. Op korte termijn kan hier veel worden gewonnen, want het gaat vaak om begeleiding bij kleine, alledaagse dingen met grote betekenis zoals samen tafeldekken, groente verbouwen, kunst en creativiteit, of een wandeling maken.
Jongvolwassenen
Tenslotte bepleiten we dat het tijdens deze verkiezingscampagne niet alleen over de ouderen moet gaan. De ‘zilveren’ ouderen zijn een grote electorale groep, die zich de afgelopen jaren goed hebben kunnen organiseren. Dat is grote winst, maar dat mag geen reden zijn minder naar andere groepen om te zien, die veel minder georganiseerd hun stem laten horen. Naast ouderen kampen ook steeds meer jongvolwassenen met eenzaamheid. Mensen met een handicap , chronische ziekte, verslaving of levend in armoede worden ook te weinig gehoord. Ook daar zijn erkenning, aandacht en waardige zorg bittere noodzaak.
Ouder word je bovendien al vanaf het moment dat je wordt geboren. Zolang het ons niet lukt om dat proces een vanzelfsprekende plek te geven in onze samenleving, lopen we steeds achter de feiten aan. Een inclusieve samenleving behelst méér maatschappelijk debat over de waarde van generaties op de werkvloer, over een flexibele AOW, een leven lang leren en van betekenis zijn voor elkaar.
Het is mooi dat steeds meer maatschappelijke organisaties en politieke partijen de zorg hebben omarmd. Wij doen daar vanuit onze praktijk graag aan mee. Bovenstaande aanvullingen kunnen van het Zilveren Pact, een heus ‘Gouden Pact’ maken.
Telegraaf 03.03.2017 Zeventien zorgorganisaties beginnen zaterdag met een groot landelijk onderzoek naar problemen in de ouderenzorg. Het doel is om de problemen van kwetsbare ouderen die nog thuis wonen in kaart te brengen, zodat geld op de juiste plaats kan worden ingezet. Het gezamenlijke onderzoek wordt uitgevoerd door onder meer Patiëntenfederatie Nederland, de Landelijke Huisartsenvereniging, Alzheimer Nederland, de vereniging van Nederlandse ziekenhuizen en mantelzorgvereniging Mezzo.
„De ouderenzorg in Nederland is zo complex geworden, dat de problemen nauwelijks kunnen worden opgelost en door vergrijzing verder toenemen. Ouderen die langer thuis wonen, redden het vaak niet alleen. Wij willen weten waar ouderen, dokters en verpleegkundigen in hun dagelijkse werkelijkheid tegenaan lopen”, zegt Dianda Veldman, directeur bij de patiëntenfederatie. „Waar zitten capaciteitsproblemen? Waarom gaan mensen van het kastje naar de muur? Wat zit daar achter?”, vervolgt ze.
Veldman geeft het voorbeeld van een alleenstaande oudere die het na een operatie thuis niet redt. Mensen als deze belanden vaak ten onrechte op de spoedeisende hulp. Huisartsen zitten vaak uren te bellen omdat er niets geregeld is voor deze patiënten.
De uitkomsten van het onderzoek worden eind van de maand verwacht. Patiëntenfederatie Nederland voorziet dat er honderdduizenden ouderen, patiënten en zorgmedewerkers mee zullen doen.
Nederland telt vier miljoen mensen van 65 en ouder, waarvan zo’n 70 procent een of meer chronische ziektes heeft. Inmiddels zijn er 715.000 mensen van 80 en ouder.
OmroepWest 03.03.2017 Zeventien zorgorganisaties beginnen zaterdag met een landelijk onderzoek naar problemen in de ouderenzorg. Het doel is om de problemen van kwetsbare ouderen die nog thuis wonen in kaart te brengen, zodat geld op de juiste plaats kan worden ingezet.
‘De ouderenzorg in Nederland is zo complex geworden, dat de problemen nauwelijks kunnen worden opgelost en door vergrijzing verder toenemen. Ouderen die langer thuis wonen, redden het vaak niet alleen. Wij willen weten waar ouderen, dokters en verpleegkundigen in hun dagelijkse werkelijkheid tegenaan lopen’, legt Diana Veldman, directeur van Patiëntenfederatie Nederland, uit. Ze geeft het voorbeeld van een alleenstaande oudere die het na een operatie thuis niet redt.
Het gezamenlijke onderzoek wordt uitgevoerd door onder meer Patiëntenfederatie Nederland, de Landelijke Huisartsenvereniging, Alzheimer Nederland, de vereniging van Nederlandse ziekenhuizen en mantelzorgvereniging Mezzo. De uitkomsten van het onderzoek worden eind van de maand verwacht. Patiëntenfederatie Nederland voorziet dat er honderdduizenden ouderen, patiënten en zorgmedewerkers mee zullen doen.
Telegraaf 01.03.2017 Het boek Ma van journalist en columnist Hugo Borst over zijn dementerende moeder is volgend jaar te zien als solovoorstelling in de theaters. Acteur en presentator Eric Corton neemt de monoloog voor zijn rekening, zo maakte theaterbureau Solo Stories woensdag bekend.
Borst beschrijft in het boek de aftakeling van zijn moeder, die hij al jaren verzorgt. Corton vindt het bijzonder dat hij het verhaal mag gaan vertellen op het toneel. „Omdat het een heel ’echt’ verhaal is. Een verhaal van afscheid, van herinneringen, van angst voor het onbekende en van harde humor”, laat de acteur weten.
Het is volgens hem een belangrijk verhaal, omdat veel mensen de ziekte krijgen en nog meer mensen in hun omgeving te maken krijgen met de ingrijpende gevolgen ervan.
Ma ruim 100.000 keer verkocht
Het boek Ma ging al ruim 100.000 keer over de toonbank. Borst schreef samen met Carin Gaemers ook een manifest over de ouderenzorg waarmee ze zelfs tot de politiek doordrongen. Ze ontvingen hiervoor onlangs de Machiavelliprijs voor publieke communicatie.
De monoloog Ma wordt geschreven door Marc Veerkamp en geregisseerd door Benno Hoogveld.
Trouw 15.02.2017 Burgerinitiatieven als dat van Hugo Borst dragen ertoe bij dat mensen die daadwerkelijk de zorg van dichtbij meemaken uitspreken wat er volgens hen veranderen moet. Laten we naar die mensen luisteren, zegt Sa’eeda Versluis-Van Winkel, specialist ouderengeneeskunde in Rotterdam.
Jammer dat zelfs hoogleraar ouderenzorg Jan Hamers zo compleet de plank mis slaat (Trouw, 9 februari). Hij wil het geld gebruiken om te zorgen dat ‘zorgverleners … ouderen in staat stellen om meer zelf te bepalen. Nu mogen ze hun eigen boterham niet smeren of limonade uit de ijskast halen.’
Geloof mij: waar mensen dat nog kunnen smeren ze echt hun eigen boterham. Maar mensen die dat nog kunnen, komen niet meer in een verpleeghuis. Die blijven thuis. En ook thuis kan de thuiszorg je boterham smeren als je dat niet meer kan. Alleen mensen met de allerzwaarste zorg komen nog in het verpleeghuis. Want voor elke lichamelijke handicap is wel thuiszorg mogelijk.
Maar als je daarnaast dementie hebt, verslavings-, psychiatrische of ernstige gedragsproblemen of als er sprake is van nachtelijk dwalen waardoor een mantelzorger compleet uitgeput raakt of ernstig gevaar loopt, dan wacht altijd nog de warme schuilplaats van het verpleeghuis. Als een mantelzorger een-op-een thuis het niet meer aan kan, is het niet logisch dat een verzorgende in een verpleeghuis wel even vijf of acht mensen aankan. Natuurlijk zijn voldoende handen aan het bed essentieel. Maar dat is niet alles. Veel psychiatrische en ernstige gedragsproblemen vergen kennis.
Het verpleeghuis als gezinsvervangend tehuis met gezellige huiskamers is irrelevant geworden
Verandering
Jarenlang zijn onze verpleeghuizen gebouwd voor kleinschalig wonen: gezellige huiskamers, samen koken, de bewoner kon zelf een aardappeltje mee schillen. Het verpleeghuis als gezinsvervangend tehuis. Met de huidige populatie is deze opzet totaal irrelevant geworden. De verzorgende moet daar ook alle huishoudelijke taken verrichten en met de ernstige gedragsproblemen van nu is steeds vaker sprake van ronduit gevaarlijke situaties.
We hebben dus behoefte aan meer handen aan het bed, een hoger kennisniveau, een evaluatie van het takenpakket van de zorg en ook een andere inrichting van het verpleeghuis. Mensen met ernstige agressie moeten kunnen worden geïsoleerd van andere bewoners om veiligheid te kunnen waarborgen. Verpleeghuizen worden geacht dit zelf op te lossen, maar hebben daar de middelen niet voor. Er zouden ‘intensive care’ units moeten zijn, waar gespecialiseerde verpleegkundigen werken en een psychiater structureel meedenkt over eventuele medicamenteuze behandeling van het gedrag.
De verschuiving in de zorg vereist een geheel nieuwe visie op verpleeg-huiszorg
Spoedbedden
Dit is één kant van de medaille, want in het verpleeghuis worden niet alleen mensen blijvend opgenomen, sommigen komen er tijdelijk. Kranten maken regelmatig melding van spoedeisende hulpposten die dichtslibben met ouderen die daar niet horen en ziekenhuizen met veel ouderen die eigenlijk in een verpleeghuis horen.
Veel meer dan nu zou het verpleeg-huis gericht moeten zijn op spoedeisende ouderenzorg. Kwetsbare ouderen, die voorheen in het verpleeghuis woonden en nu thuis blijven, mogen bij spoedeisende zorg niet op het conto van huisartsen en ziekenhuizen komen. Die zijn daar niet voor opgeleid en ingericht. Gaan verpleeghuizen die zorg leveren, dan moeten er ook spoedbedden zijn voor 24/7.
De verschuiving in de zorg vereist een geheel nieuwe visie op verpleeg-huiszorg. Laten we voorkomen dat, zoals de VVD wil, verpleeghuizen zelf mogen weten waar het geld aan besteed wordt. Een nieuwe visie zal ook het imago van de ouderenzorg verbeteren. En dat maakt het ook weer leuk om er te komen werken.
AD 08.02.2017 Hugo Borst en Carin Gaemers hebben vanmiddag de Machiavelliprijs 2016 in ontvangst genomen. Ze kregen de prijs voor hun manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’. Dankzij het duo staat de verpleeghuiszorg weer hoog op de politieke agenda. Met hun manifest zijn Borst en Gaemers volgens de jury ‘de meest effectief communicerende actiegroep van de laatste tijd’.
Het tweetal heeft volgens de jury ,,politieke geschiedenis geschreven door in recordtempo het onderwerp uit de politieke sfeer vandaan te halen”. Zo hebben ze een grote stap gezet naar de verbetering van de ouderenzorg. Dat alle politieke partijen zich eensgezind achter de boodschap schaarden, verdient volgens de jury een plek in de politieke geschiedenis.
Zo eensgezind waren de politieke partijen het overigens vanmiddag niet. Bijna de voltallige oppositie in de Tweede Kamer stapte op bij een overleg over verpleeghuiszorg. Verschillende Kamerleden zijn woedend over de verkiezingsbelofte van regeringspartij VVD om 2 miljard euro extra uit te trekken voor de verpleeghuiszorg.
Opmerkelijke prestatie
De Machiavelliprijs werd vandaag voor de 28e keer uitgereikt voor een opmerkelijke prestatie wat betreft publieke communicatie tussen politiek, overheid en burgers. Vorig jaar kreeg de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) de prijs. RTL, burgemeester Eberhard van der Laan en eurocommissaris Neelie Kroes wonnen de prijs eerder ook.
Telegraaf 08.02.2017 Verpleeghuis Residence Zonnestraal in Hilversum, dat vorig jaar een tik op de vingers kreeg van de gezondheidsinspectie wegens allerlei tekortkomingen, heeft orde op zaken gesteld. Volgens de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft de instelling voldoende verbeteringen doorgevoerd.
Zonnestraal is een particulier verpleeghuis voor dementerende ouderen. De inspectie stelde in september vastdat er problemen waren met cliëntdossiers, de veiligheid van medicijnen en met beleid over vrijheidsbeperking. Ook moest Zonnestraal er voor zorgen dat de medewerkers goed geschoold zijn voor het werk dat ze doen.
Elsevier 08.02.2017 Het plan van regeringspartij VVD om twee miljard euro extra uit te trekken voor de verpleeghuiszorg, valt helemaal verkeerd bij de oppositie. Zozeer, dat enkele Tweede Kamerleden woensdag boos wegliepen uit het overleg met de VVD.
Het zijn vooral de linkse partijen die fel van leer trekken. Voor hen zijn ‘de verkiezingspraatjes’ van de VVD natuurlijk net zo goed campagnemateriaal. Het was premier Mark Rutte die het twee miljard-plan op tafel legde, maar partijgenoot en Kamerlid Sjoerd Potters die zich tijdens het overleg op het Binnenhof moest verweren.
Ook PVV is niet mals in kritiek
De liberalen moeten zich schamen dat ze vlak voor de verkiezingen met deze plannen komen na jaren bezuinigen, riep SP-Kamerlid Renske Leijten naar Potters. De socialisten keerden zich altijd al tegen het snijden in de zorgkosten en willen de marktwerking stoppen. Vera Bergkamp (D66) richtte haar pijlen op staatssecretaris Martin van Rijn (PvdA, Verpleeghuiszorg) wanneer hij hoorde van het VVD-voorstel.
Hij wilde die vraag niet beantwoorden. ‘Ik was niet betrokken bij de opstelling of de doorrekening van het VVD-verkiezingsprogramma,’ zei de bewindsman. Wel wilde hij in algemene zin kwijt blij te zijn als partijen meer geld beschikbaar willen stellen voor verpleeghuizen. ‘Het gaat niet om het moment van de bekering, maar om de bekering. Dat lijkt me een goede zaak.’
Ook de PVV – op zorggebied gewoon links – was niet mals in de kritiek. ‘Achterbaks,’ betitelde Fleur Agema het VVD-plan. Ze beschuldigde de liberalen ervan ouderen in te zetten als ‘campagnemateriaal’. Toen Potters aan staatssecretaris Van Rijn vroeg wat hij eigenlijk vond van het voorstel, raakte de oppositie geïrriteerd. Nog voor het debat goed en wel was beëindigd, pakten Agema, Bergkamp en Mona Keijzer (CDA) hun biezen. Ze liepen demonstratief de zaal uit.
Breekt Rutte weer een belofte?
Zorg is een van de belangrijkste onderwerpen in aanloop naar de verkiezingen op 15 maart. Dat heeft Rutte ook in de smiezen. ‘Onze vaders en moeders verdienen een beste oude dag. Je moet er op kunnen vertrouwen dat het juiste pilletje op het nachtkastje ligt,’ luidde het VVD-persbericht. Al snel was het commentaar dat de premier (en VVD-lijsttrekker) ook deze belofte wel zou breken.
‘Het is geen belofte, want het hangt af van de kabinetsformatie en van wat de tehuizen nodig hebben. Het is wel onze inzet,’ verdedigde Rutte zich. In het VVD-persbericht stond het volgende: ‘Onze vaders en moeders verdienen een beste oude dag. Je moet erop kunnen vertrouwen dat het juiste pilletje op het nachtkastje ligt.’
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
NU 08.02.2017 Het plan van regeringspartij VVD om 2 miljard euro extra uit te trekken voor de verpleeghuiszorg is woensdag fel bekritiseerd in de Tweede Kamer.
Onder andere SP en GroenLinks zeiden dat de liberalen zich, na jaren van bezuinigingen, moeten schamen dat ze vlak voor de verkiezingen met dit voorstel komen.
Het voorstel werd dinsdag gedaan door premier Mark Rutte in een interview met het AD, maar het was woensdag in een debat Tweede Kamerlid Sjoerd Potters (VVD) die het moest ontgelden.
Fleur Agema van de PVV noemde het voorstel ”achterbaks”. Volgens haar zijn ouderen voor de VVD ”alleen campagnemateriaal”. Ook Renske Leijten van de SP was niet bepaald onder de indruk van het VVD-plan. ”Ga je schamen!”, beet ze Potters toe.
Vera Bergkamp van D66 vroeg staatssecretaris Martin van Rijn (PvdA), die in het kabinet over de verpleeghuiszorg gaat, wanneer hij hoorde van het VVD-voorstel. Maar de bewindsman liet zich geen commentaar ontlokken.”Ik was niet betrokken bij de opstelling of de doorrekening van het verkiezingsprogramma van de VVD”, aldus Van Rijn.
Wel zei hij in algemene zin blij te zijn als partijen meer geld beschikbaar willen stellen voor verpleeghuizen. ”Het gaat niet om het moment van de bekering, maar om de bekering. Dat lijkt me een goede zaak.”
Demonstratief
Toen Kamerlid Potters op het einde van het debat Van Rijn vroeg wat hij vond van het voorstel van de VVD leidde dat tot schamperende reacties van Kamerleden. Enkelen liepen zelfs demonstratief de zaal uit voordat het debat officieel werd beëindigd.
Het huidige kabinet trok onlangs al 100 miljoen euro uit voor betere ouderenzorg in verpleeghuizen. Alle partijen in de Kamer schaarden zich eind vorig jaar achter een voorstel van de PVV, die wil dat staatssecretaris Martin van Rijn alle punten in het manifest voor ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers volgt.
Telegraaf 08.02.2017 De VVD krijgt in de Tweede Kamer de wind van voren vanwege een vlak voor de verkiezingen gelanceerd plan over een miljardeninjectie voor de verpleeghuiszorg.
VVD-lijsttrekker Rutte maakte gisteren bekend twee miljard euro te willen reserveren voor de verpleeghuiszorg. Dat geld moet na de verkiezingen worden vergaard en kan alleen maar worden vrijgegeven als blijkt dat het ook echt nodig is, liet hij weten.
Bij oppositiepartijen doet het de stoppen doorslaan. Ze reageren getergd, omdat het huidige VVD-PvdA-kabinet juist stevig wilde bezuinigen op de worstelende verpleeghuiszorg en pas recent de knip een piepklein beetje verder opentrok door 100 miljoen te beloven voor meer personeel in de veelal onderbezette verpleeghuizen.
„Hoe bestaat dit?”, vraagt PVV-Kamerlid Agema zich perplex af. „PvdA-staatssecretaris Van Rijn kreeg onlangs slechts een fooitje van de VVD en nu opeens twee miljard?” Volgens CDA-Kamerlid Keijzer zijn verkiezingsplannen, zoals dat van de VVD, ’wat politiek zo lelijk maakt’.
D66-Kamerlid Bergkamp spreekt van ‘een hele nare afdronk’. Ook zij wijst erop dat staatssecretaris Van Rijn rondom oud- en nieuw in het kabinet hemel en aarde heeft moeten bewegen om de 100 miljoen euro los te peuteren voor meer verpleeghuispersoneel. „Hij moest leuren. En nu dit. Of is het slechts campagnevuur?”
VVD-Kamerlid Potters was degene die het spervuur over zich heen kreeg. „Ik snap oprecht niet waar de verontwaardiging vandaan komt”, luidde zijn verdediging. Volgens de liberaal zouden anderen juist blij moeten zijn dat zijn partij met een nieuw voorstel komt. Niet meteen, benadrukte hij, maar pas als zeker is dat er goede dekking is. „We willen kijken of we na verkiezingen een hele mooie stap hierin kunnen zetten.
SP-Kamerlid Leijten bleef ontsteld. „Ga je schamen, meneer Potters.” Bij Kamerlid Dik (CU) heeft hij het eveneens verbruid. „Ik vind dit echt niet kunnen. Kan de VVD zich voorstellen dat ouderen zich de boksbal van de politiek voelen?” GL-Kamerlid Grashoff: „De problemen in de verpleeghuiszorg waren een jaar eerder al glashelder. En dan nu – vijf weken voor de verkiezingen – wel met geld komen? Schaamteloos!”
AD 08.02.2017 Bijna de voltallige oppositie in de Tweede Kamer is vanmiddag opgestapt bij een overleg over verpleeghuiszorg. Verschillende Kamerleden zijn woedend over de verkiezingsbelofte van regeringspartij VVD om 2 miljard euro extra uit te trekken voor de verpleeghuiszorg. ,,We zijn de praatjes zat”, klonk het in de wandelgangen.
Onder meer de SP, GroenLinks, CDA en D66 vinden dat de liberalen zich, na jaren van tehuizen sluiten en banen schrappen, moeten schamen dat ze vlak vóór de verkiezingen op 15 maart met dit voorstel komen.
Het voorstel voor extra geld werd eerder deze week gedaan door premier Mark Rutte in een interview met deze krant, maar Tweede Kamerlid Sjoerd Potters (VVD) moest het tijdens het Kamerdebat ontgelden vanwege dit plan. Fleur Agema van de PVV noemde het voorstel ‘achterbaks’.
Volgens haar zijn ouderen voor de VVD ‘alleen campagnemateriaal’. Vera Bergkamp van D66 zei op haar beurt ‘een vieze smaak in de mond te krijgen’ van het optreden van de VVD. Ook Renske Leijten van de SP was niet bepaald onder de indruk van het plan. ,,Ga je schamen!”, beet ze Potters toe.
Staatssecretaris Martin van Rijn (PvdA), die in het kabinet over de verpleeghuiszorg gaat, liet zich niet uit over de 2 miljard van de VVD. ,,Ik was niet betrokken bij de opstelling of de doorrekening van het verkiezingsprogramma van de VVD”, aldus Van Rijn. Wel zei hij in algemene zin blij te zijn als partijen meer geld beschikbaar willen stellen voor verpleeghuizen.
Meer geld
Ik geloof dat de tijd van de-politiseren een beetje voorbij is, aldus Martin van Rijn (PvdA).
Het huidige kabinet trok onlangs al 100 miljoen euro uit voor betere ouderenzorg in verpleeghuizen. Alle partijen in de Kamer schaarden zich eind vorig jaar achter een voorstel van de PVV, die wil dat staatssecretaris Van Rijn alle punten in het manifest voor ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers volgt.
In dat manifest wordt ook de wens uitgesproken om de discussie over goede ouderenzorg te ‘de-politiseren’. Dat lukte de Tweede Kamer vanmiddag in ieder geval niet. Van Rijn: ,,Ik geloof dat de tijd van de-politiseren een beetje voorbij is. Maar goed, het is ook verkiezingstijd. Alle partijen moeten zich profileren, dat hoort erbij.”
VVD’er Sjoerd Potters wilde vanmiddag volgens zijn woordvoerder niet reageren op de botsing.
Telegraaf 07.02.2017 Een grote zak met geld is geen oplossing voor de zorg. Investeren in goed zorgonderwijs en een beter imago van de ouderenzorg is een betere optie, zodat meer mensen in de sector willen werken.
Dat stelt ANBO, belangenbehartiger van senioren, in een reactie op het plan van de VVD om 2 miljard euro te reserveren voor de ouderenzorg. Vorige week werd al duidelijk dat GroenLinks hetzelfde voornemen heeft.
„Je kunt wel meer geld voor zorg reserveren, maar de werknemers zijn er gewoon nog niet”, zegt ANBO-bestuurder Liane den Haan. Zij vindt ook niet dat dat politici zich moeten laten verleiden tot verkiezingsretoriek.
Zo zegt de VVD te willen voorkomen dat er geld gaat naar extra managementlagen. „Maar er zijn geen managementlagen meer in de zorg. Op tachtig werknemers staat één leidinggevende. Wanneer het gaat over de huishoudelijke hulp loopt het op naar één leidinggevende op 250 werknemers. Dat zie je in geen enkele andere sector”, aldus de voorzitter.
Den Haan denkt dat er juist meer managers moeten terugkomen, zodat verpleegkundigen zich kunnen bezig houden met zorg in plaats van administratie.
Twee miljard voor zorginstellingen. In verkiezingstijd werkt het nu eenmaal zo
Elsevier 07.02.2017 Hugo Borst en Carin Gaemers namen het op voor hun beide moeders en alle lotgenoten in de verpleegtehuizen. Twee miljard euro voor de zorg, eisten ze. Dan zou het uit zijn met de ‘plascontracten’ en andere naargeestige gevolgen van de half commerciële bezuinigingsbureaucratie.
Het is een thema dat de doorsnee Nederlander in het hart raakt. Er zijn wel eens problemen met medicatie, maar bijna nergens ter wereld is de ouderenzorg zo fijn georganiseerd als hier. Desondanks wordt er zoveel over geklaagd dat iedereen veronderstelt dat je daar als bewoner/patiënt bent overgeleverd aan de grillen van verpleegsters met een hevige burn-out en – nog erger – aan strak in het pak gestoken zorgmanagers.
Enfin, Borst en Gaemers kregen volop media-aandacht en vandaag klapt VVD-premier Mark Rutte per interview in het AD de gevraagde twee miljard op tafel.
Rutte is zijn critici dit keer voor
Je eerste reactie is: ‘Nou doet-ie het weer!’ Plechtige beloftes als VVD-lijsttrekker in verkiezingstijd en ze later als VVD-premier achteloos verbreken. De kiezers zijn ‘geen cent voor de Grieken’, ‘Duizend euro per werkende’ en ‘Jihadisten kunnen maar beter sterven in de woestijn’ heus niet vergeten.
Maar Rutte is zijn critici op dit punt voor: ‘Het is geen belofte, want het hangt af van de kabinetsformatie en van wat de tehuizen nodig hebben. Het is wel onze inzet.’
Met andere woorden: Rutte sloot Geert Wilders (PVV) uit als regeringspartner en moet na de verkiezingen met CDA, D66 plus waarschijnlijk met twee van de vier linkse partijen – PvdA, GroenLinks, SP, 50Plus – aan de slag. Rutte voelt aankomen dat de toekomstige coalitiepartners sowieso het zorgpleidooi van Borst en Gaermers overnemen. Als het dan toch twee miljard kost, dan kan hij beter meteen doen alsof hij het zelf verzonnen heeft. Het VVD-persbericht: ‘Onze vaders en moeders verdienen een beste oude dag. Je moet er op kunnen vertrouwen dat het juiste pilletje op het nachtkastje ligt.’
Gaat links nu de inzet opdrijven met extra miljarden?
Risico is dat de toekomstige coalitiepartners de ‘inzet’ verder opdrijven met extra miljarden. SP of GroenLinks willen de zorginstellingen en zorgverzekeringen ook onder direct beheer van de staat brengen met het verplegend personeel als ambtenaar. Dan is de belastingbetaler de dupe en komen hulpbehoevende ouderen in een Sovjet-zone met dito zorgkwaliteit. Laten we hopen dat Rutte straks een trucje in de mouw heeft om zo’n ‘progressief anti-privatiseringsoffensief’ weg te toveren.
Electoraal voordeeltje voor de premier is: de kwaliteit van de zorg houdt veelmensen bezig, omdat ze iemand kennen die in een zorginstelling verblijft of omdat ze ongerust zijn over de eigen toekomst in Huize Avondrood. Hierdoor trekken PVV en 50Plus veel stemmen.
Lijsttrekker Rutte is daar kennelijk beducht voor. In de peilingen staat zijn VVD op zwaar verlies. Met zijn ‘inzet’ van twee miljard kan Rutte de uittocht van kiezers stelpen. Daar kun je cynisch of sarcastisch over doen, maar in verkiezingstijd werkt het nu eenmaal zo.
Politiek verslaggever Redacteur Eric Vrijsen (1957) volgt voor Elsevier sinds 1994 de Nederlandse politiek.
NU 07.02.2017 Mark Rutte wil met de VVD twee miljard euro uittrekken om de verpleeghuiszorg te verbeteren. Dat zegt de premier dinsdag in een interview met het AD.
De verpleeghuizen zullen zelf moeten aangeven waaraan ze het geld willen besteden. Dat zal verschillen per verpleeghuis, legt Rutte uit in de krant. “Dat geld moet natuurlijk niet naar een lease-auto voor de directeur.”
De twee miljard is hetzelfde bedrag waarvoor Hugo Borsto en Carin Gaemers pleitten in hun manifest Scherp op Ouderenzorg. Volgens het Centraal Planbureau (CPB) is het bedrag haalbaar vanwege de economische groei.
“We willen het geld in ieder geval reserveren: 1,9 miljard tot 2 miljard. We zeggen er wel meteen bij; of we dat geld nodig hebben zullen we zien”, vervolgt Rutte. “Het is geen belofte, want het hangt af van de formatie en wat de verpleeghuizen nodig hebben. Het is wel onze inzet.”
Opstappen
Verpleeghuizen krijgen bovendien niet zomaar het geld. “Ze moeten onbureaucratisch duidelijke plannen opstellen”, zegt de premier. Zorgkantoren moeten de aanvragen van verpleeghuizen beoordelen.
De VVD wil niet ook aan alle verpleeghuizen geld geven. Volgens de partij gaat geld niet helpen bij verpleeghuizen die slecht presteren en waarvan de directeuren ook niet kunnen laten zien dat de zorg verbetert. ”Tegen die directeuren van de verpleeghuizen die slecht blijven, zeggen we: extra geld is er. Maar alleen als je opstapt”.
Motie
Het huidige kabinet heeft al 100 miljoen euro uitgetrokken voor betere ouderenzorg in verpleeghuizen. Alle partijen in de Kamer schaarden zich eind vorig jaar achter een voorstel van de PVV, die wil dat staatssecretaris Martin van Rijn alle punten in het manifest volgt.
Uit een peiling van NU.nl onder bijna 2.000 respondenten blijkt dat zorg en gezondheid één van de belangrijkste thema’s zijn bij de komende Tweede Kamerverkiezingen in maart.
Telegraaf 07.02.2017 De VVD wil twee miljard euro beschikbaar stellen voor betere zorg in verpleeghuizen. Dat zegt premier Mark Rutte in een interview met het AD. Twee miljard is ook het bedrag waarvoor Hugo Borst en Carin Gaemers pleitten in hun manifest Scherp op Ouderenzorg.
Verpleeghuizen moeten aangeven waaraan ze het willen besteden. Voor ieder verpleeghuis zal dat anders zijn, zegt Rutte . ,,Dat geld moet natuurlijk niet naar een lease-auto voor de directeur.” De VVD wil voorkomen dat het geld gaat naar extra managementlagen of andere zaken die niet direct ten goede komen aan goede zorg en extra aandacht voor de bewoners.
Volgens de VVD gaat extra geld ook niet helpen bij verpleeghuizen die slecht presteren en waarvan de directeuren ook niet kunnen laten zien dat de zorg verbetert. ,,Tegen die directeuren van de verpleeghuizen die slecht blijven, zeggen we: extra geld is er. Maar alleen als je opstapt”. Het is volgens VVD de manier om zeker te stellen dat het geld goed terechtkomt. De partij wil dat over een paar jaar alle verpleeghuizen net zo goed zijn als de beste van nu.
Rutte noemt het bedrag van twee miljard euro in het AD overigens geen belofte: ,,Want het hangt af van de formatie en wat de verpleeghuizen nodig hebben. Het is wel onze inzet.”
Het huidige kabinet heeft al 100 miljoen uitgetrokken voor betere ouderenzorg in verpleeghuizen. Alle partijen in de Kamer schaarden zich eind vorig jaar achter een voorstel van de PVV, die wil dat staatssecretaris Martin van Rijn alle punten in het manifest volgt.
AD 07.02.2017 VVD-lijsttrekker Rutte wil dat er twee miljard euro beschikbaar komt voor betere verpleeghuiszorg. Verpleeghuizen moeten aangeven waaraan ze het willen besteden. Voor ieder huis zal dat anders zijn, zegt Rutte in een interview met deze krant. ,,Dat geld moet natuurlijk niet naar een lease-auto voor de directeur.”
Het is geen belofte, want het hangt af van de formatie en wat de verpleeghuizen nodig hebben, aldus VVD-leider Mark Rutte.
In het VVD-verkiezingsprogramma wordt de twee miljard euro apart gezet. Volgens berekeningen van het Centraal Planbureau (CPB) is dit haalbaar op basis van extra economische groei. Het is ookhet bedrag waarvoor Hugo Borst en Carin Gaemers naar aanleiding van hun manifest Scherp op Ouderenzorg pleitten om de kwaliteit van verpleeghuizen te verbeteren.
Rutte: ,,Laten we er vanuit gaan dat Borst en Gaemers gelijk hebben. We willen dat geld in ieder geval reserveren: 1,9 miljard tot 2 miljard. We zeggen er wel meteen bij: of we dat geld nodig hebben, zullen we zien. Het is geen belofte, want het hangt af van de formatie en wat de verpleeghuizen nodig hebben. Het is wel onze inzet.”
De aanwas van extra personeel zal moeilijk zijn, erkent Rutte. Hij bepleit dan ook een creatieve benadering. ,,Er dreigen tekorten voor extra personeel, dat zal dus tijd kosten. Ik denk dat je moet kijken naar zij-instromers, parttimers kunnen fulltime werken en mensen in opleiding kunnen al ervaring opdoen in de praktijk.”
De verpleeghuizen krijgen niet zomaar een zak met geld, vindt Rutte. Ze moeten ,,onbureaucratisch duidelijke plannen opstellen.” Dat er twee verzorgenden moeten komen op acht bewoners, dat moeten tehuizen zelf uitmaken. ,,Daar ben ik het niet helemaal eens met Borst en Gaemers,” zegt de VVD-lijsttrekker.
We zijn ook de partij van Erica Terpstra die beroemd is geworden vanwege haar ouderenzorgaanpak
Mark Rutte
Aanvragen
De zorgkantoren moeten de aanvragen van verpleeghuizen beoordelen. Rutte:,,Die kunnen meer personeel wensen, het kan naar betere scholing van personeel gaan. Het kan zijn dat er verpleeghuizen zijn die geld willen steken in extra activiteiten. Anderen kunnen weer huiskamerassistenten nodig hebben: extra handen van lieve mannen en vrouwen die niet hoog zijn opgeleid.”
Rutte: ,,We zijn ook de partij van Erica Terpstra, staatssecretaris in het eerste paarse kabinet, die beroemd is geworden vanwege haar ouderenzorgaanpak. Hier ligt een mogelijkheid naast de klassieke VVD-issues als defensie, veiligheid en wegen.”
Motie Alle partijen steunden recentelijk in de Tweede Kamer een PVV-motie waarin het kabinet wordt opgedragen aan te geven hoe het plan van Borst en Gaemers kan worden uitgevoerd. Volgens het CPB is er 1,9 miljard nodig voor een goede personeelsbezetting en betere kwalitatieve zorg. PvdA-staatssecretaris Martin Van Rijn trok vorige maand 100 miljoen euro extra uit voor verpleeghuizen.
Telegraaf 24.01.2017 D66 wil jaarlijks 400 miljoen euro uittrekken om verpleegkundigen en verzorgenden bij te scholen en extra personeel aan te nemen. ,,De druk op verpleegkundigen is nu te groot”, vindt Tweede Kamerlid Vera Bergkamp.
Het personeel van zorginstellingen doet ,,ontzettend goed werk”, maar om te zorgen dat de medewerkers het werk ook aankunnen hebben zij volgens Bergkamp bijscholing en versterking nodig. De steeds ingewikkelder zorg vraagt meer kennis en vaardigheden van het personeel.
Ook sneuvelen wat D66 betreft veel ,,onnodige en onzinnige regels”. Dat zou zorgmedewerkers veel tijd besparen, die ze zoveel beter kunnen besteden aan ,,een luisterend oor, een aai over iemand z’n bol of een stukje maatwerk”.
De nood is nu vooral hoog bij de nachtploeg van verpleeghuizen, stelt D66. Ook gespecialiseerde verpleegkundigen zijn er te weinig.
AD 24.01.2017 D66 wil jaarlijks 400 miljoen euro uittrekken om verpleegkundigen en verzorgenden bij te scholen en extra verzorgingspersoneel aan te nemen. ,,De druk op verpleegkundigen is nu te groot”, vindt Tweede Kamerlid Vera Bergkamp.
Het personeel van zorginstellingen doet ‘ontzettend goed werk’ volgens Bergkamp, maar om te zorgen dat de medewerkers het werk ook aankunnen hebben zij volgens haar bijscholing en versterking nodig. De steeds ingewikkeldere vraag naar zorg vraagt meer kennis en vaardigheden van het personeel.
Ook sneuvelen wat D66 betreft veel ‘onnodige en onzinnige regels’. Dat zou zorgmedewerkers veel tijd besparen, die ze zo beter kunnen besteden aan ‘een luisterend oor, een aai over iemand z’n bol of een stukje maatwerk’.
De nood is nu vooral hoog bij de nachtploeg van verpleeghuizen, stelt de partij. Ook zouden er te weinig gespecialiseerde verpleegkundigen zijn.
Telegraaf 24.01.2017 Het duurt nog jaren voordat er voldoende extra personeel is om de broodnodige kwaliteitsslag te kunnen maken in de verpleeghuiszorg. Pas vanaf 2019 is een extra toename van 10.000 voltijd medewerkers per jaar haalbaar.
Dat blijk uit een geheime notitie van het Centraal Planbureau, die politieke partijen hebben gekregen voor de doorrekening van hun verkiezingsprogramma en die in handen is van het AD.
ActiZ, de organisatie van zorgondernemers, becijferde onlangs dat er maar liefst 45.000 extra arbeidsplaatsen (te vervullen door 70.000 mensen) bij moeten komen.
De rekenmeesters van het Centraal Planbureau denken dat er 1,9 miljard euro nodig zal zijn per 2021 om de ’noodoplossing’ van Hugo Borst en Carin Gaemers voor betere verpleeghuiszorg – een bezettingsnorm van twee zorgmedewerkers of activiteitenbegeleiders op een groep van acht bewoners – uit te kunnen voeren.
AD 24.01.2017 Het duurt nog jaren voordat er voldoende extra personeel is om de broodnodige kwaliteitsslag te kunnen maken in de verpleeghuiszorg, dat blijkt uit een vertrouwelijke notitie van het Centraal Planbureau.
Vriend en vijand zijn het erover eens dat meer medewerkers en een zak geld de verpleeghuiszorg naar een hoger plan kunnen tillen. Volgens de geheime notitie van het Centraal Planbureau, die politieke partijen hebben gekregen vanwege de doorrekening van hun verkiezingsprogramma en die in handen is van deze krant, is pas vanaf 2019 een extra toename van 10.000 voltijd medewerkers per jaar haalbaar.
Dat terwijl ActiZ, de organisatie van zorgondernemers, recent becijferde dat er maar liefst 45.000 extra arbeidsplaatsen (te vervullen door 70.000 mensen) bij moeten komen. Alleen dan kan de kwaliteit in de verpleeghuiszorg worden opgeschroefd. Het CPB is echter somber over het groeitempo van het personeelsbestand de komende jaren: ,,De benodigde uitbreiding van het aantal zorgmedewerkers zal tijd kosten”, klinkt het.
Ontslag
Momenteel werkt een derde van het zorgpersoneel in de ouderenzorg, maar vooral jonge mensen hebben weinig zin om in een tehuis aan de slag te gaan. De laatste jaren is het aantal medewerkers, mede door het afbouwen van verpleeghuisplekken, gedaald van 426.000 mensen in 2012 tot zo’n 375.000 in 2015. De ontslaggolf in de zorg (thuiszorg en verpleeghuizen) kostte in 55.000 mensen hun baan.
De zorg in verpleeghuizen heeft volgens de sector deels geen goede naam door de slechte publiciteit in de media. Veel mensen zien het werk vooral als ‘billen wassen’ en vrezen de hoge werkdruk. Daarnaast heeft kabinetsbeleid eraan bijgedragen dat louter zeer kwetsbare ouderen nog in het verpleeg-huis terechtkomen en daar vaak al snel overlijden. Per saldo is de zorgvraag van deze groep alleen maar intensiever geworden.
Haalbaarheid
De rekenmeesters van het Centraal Planbureau denken dat er 1,9 miljard euro nodig zal zijn per 2021 om de ‘noodoplossing’ van Hugo Borst en Carin Gaemers voor betere verpleeghuiszorg - een bezettingsnorm van twee zorgmedewerkers of activiteitenbegeleiders op een groep van acht bewoners – uit te kunnen voeren.
ActiZ kwam onlangs uit op 1,5 tot 2 miljard euro. Volgens een woordvoerster komt de acute noodzaak van vele tienduizenden banen bovenop het tekort aan medewerkers dat er nu al is en zal toenemen. Als het CPB aangeeft dat er door de te krappe arbeidsmarkt maar 10.000 arbeidsplaatsen meer per jaar geworven kunnen worden, dan onderstreept dat volgens ActiZ het probleem alleen maar. ,,We moeten met alle betrokken partijen samenwerken om meer mensen op te leiden, bij te scholen en te werven voor onze branche. Alleen zo kunnen we het geven van liefdevolle zorg en aandacht aan ouderen in verpleeghuizen ook in de toekomst realiseren.”
Het CPB wil geen toelichting geven op stukken die vertrouwelijk met de Tweede Kamer zijn gedeeld. Gaemers, die samen met Borst het manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’ opstelde, zegt over de geheime notitie: ,,Als dit klopt, dan kunnen wij het nog steeds totaal niet narekenen. Maar iedere medewerker extra is mooi. Hugo en ik hebben zelf ideeën om mensen aan te trekken.”
Werving
Zo zijn er volgens haar genoeg werkzoekenden bij het UWV. ,,Maar dan moet men het idee wel loslaten dat iedereen een opleiding als verzorgende of verpleegkundige nodig heeft. Voor veel goede ondersteuning kom je met open communicatie, een nuchtere instelling, wat extra training en een groot zorghart al heel ver als noodoplossing. Mits er natuurlijk ook voldoende bevoegde mensen beschikbaar zijn.”
Een woordvoerder van staatssecretaris Martin van Rijn meldt dat het ministerie van Volksgezondheid niet inhoudelijk op de hoogte is van een vertrouwelijke notitie die het CPB heeft gemaakt ten behoeve van de verkiezingsprogramma’s.
NU 23.01.2017 Nauwelijks drie weken nadat ze de Machiavelliprijs wonnen voor hun manifest Scherp op Ouderenzorg, hebben Hugo Borst en Carin Gaemers maandag de Issue Award 2017 gekregen in Amstelveen.
Juryvoorzitter Frits Wester maakte de winst voor het tweetal maandag bekend tijdens een congres in Amstelveen.
Borst en Gaemers hebben volgens het juryrapport een onderwerp van groot maatschappelijk belang op een heel persoonlijke en directe manier van een nieuwe lading voorzien. De Issue Award, die voor de achtste keer werd uitgereikt, moet het agenderen van maatschappelijke onderwerpen zichtbaar maken en belonen.
Borst en Gaemers kwamen met tien punten om de ouderenzorg te verbeteren en hun plan kreeg veel bijval in de Tweede Kamer en in de zorgsector.
Ze pleiten in het manifest onder meer voor twee professionele zorgverleners per groep van zes tot acht bewoners in alle verpleeghuizen. Actiz, de organisatie van zorgondernemers, liet daarop weten dat voor de uitvoering van het gehele manifest 1,5 tot 2 miljard euro en 70.000 extra medewerkers nodig zijn.
AD 23.01.2017 Nauwelijks drie weken nadat ze de Machiavelliprijs wonnen voor hun manifest Scherp op Ouderenzorg, vallen Hugo Borst en Carin Gaemers weer in de prijzen. Vandaag kregen ze de Issue Award 2017. Juryvoorzitter Frits Wester heeft dat bekendgemaakt tijdens een congres in Amstelveen.
Ze hebben volgens het juryrapport een onderwerp van groot maatschappelijk belang op een heel persoonlijke en directe manier van een nieuwe lading voorzien. De Issue Award, die voor de achtste keer werd uitgereikt, moet het agenderen van maatschappelijke onderwerpen zichtbaar maken en belonen.
Borst en Gaemers kwamen met tien punten om de ouderenzorg te verbeteren en hun plan kreeg veel bijval in de Tweede Kamer en de zorgsector. Ze pleiten in het manifest onder meer voor twee professionele zorgverleners per groep van zes tot acht bewoners in alle verpleeghuizen. Actiz, de organisatie van zorgondernemers, liet daarop weten dat voor de uitvoering van het gehele manifest 1,5 tot 2 miljard euro en 70.000 extra medewerkers nodig zijn.
NU 13.01.2017 Het kabinet trekt 100 miljoen euro extra uit voor de verpleeghuizen. Een structurele oplossing voor alle problemen in de zorg lijken de extra investeringen echter niet te bieden, bepleit hoogleraar ouderengeneeskunde Jos Schols van Maastricht University.
Wat vindt u van de aankondiging van het kabinet?
“Elk bedrag dat extra in goede zorg in de verpleeghuizen wordt geïnvesteerd is zeer welkom. Maar we zitten in een transitie die je tijd moet gunnen. En dat is iets waar de politiek niet goed in is. Het kost tijd om te transformeren naar een gedecentraliseerde ouderenzorg waarin de nadruk meer komt te liggen op zorg aan huis. Over elk nieuw knelpunt dat de kop opsteekt, wordt nu meteen moord en brand geschreeuwd. Er zijn zaken die niet lopen zoals ze zouden moeten. Maar elke keer maar extra geld beschikbaar maken, is een pleister tegen het bloeden.”
Zet het manifest van Hugo Borst zoden aan de dijk?
“De discussie over de kwaliteit van de verpleegzorg is al twee jaar gaande, dus het stond echt wel op de agenda. Wat Borst wél heeft bewerkstelligd , is dat de politiek opeens op één lijn staat: er móet nu wat gebeuren en we moeten met z’n allen een tandje bijzetten. Anderzijds mogen de sector en Den Haag zich wel eens achter de oren krabben waarom dat niet lukte zonder het manifest van Borst.”
U zegt dat extra geld de oplossing niet is. Wat moet er dan wel gebeuren?
“Extra geld is niet de enige oplossing. De sector is onrustig omdat niemand de tijd krijgt om de transitie goed te voltooien. We zetten er op in dat ouderen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen, met de mogelijkheid voor professionele zorg aan huis. Maar je moet zowel gemeenten, zorgaanbieders als de mensen zelf wel de tijd gunnen om zich goed aan deze veranderingen aan te passen. Nu zijn er bijvoorbeeld al te veel verzorgingshuizen gesloten zonder dat er een functioneel alternatief voor handen was. De maatschappij was, en is nog niet goed ingericht op langer thuis wonende ouderen.”
“Een ziekenhuis is niet bedoeld om ouderen lang onderdak te bieden”, aldus Jos Schols, hoogleraar ouderengeneeskunde.
Wat is het grootste knelpunt in de transitie van de zorg?
“Het zijn er twee: de verandering van de zorg an sich, en de knelpunten in de verpleeghuizen waarvoor deze 100 miljoen euro is bedoeld. Het tweede probleem wordt nu aangepakt met een kwaliteitskader, maar ook dat heeft tijd nodig – net als de totale verandering van de ouderenzorg. Omdat de zorg aan huis nog niet optimaal is geregeld, belanden nu bijvoorbeeld teveel ouderen bij incidenten in het ziekenhuis. Dat is fout, want een ziekenhuis is niet bedoeld om ouderen lang onderdak te bieden. Het ziekenhuis is geen goed verblijfsomgeving voor ouderen.”
Hoe doet Nederland het op dit gebied eigenlijk in vergelijking met andere landen?
“We hadden en hebben in Nederland altijd een relatief hoge institutionaliseringsgraad gekend. Dit betekent dus dat andere landen beter zijn voorbereid op thuiszorg dan wij. Maar als je kijkt naar de kwaliteit van onze verpleeghuizen en die afzet tegen de kwaliteit van huizen in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk of de VS, dan doen we het echt niet zo slecht. Het kan echter altijd nog beter. Kwetsbare en hulpbehoevende ouderen willen naast goede zorg en behandeling ook comfort en de mogelijkheid om nog een beetje hun eigen leven te leiden.”
Toch lezen we in de media vooral over schrijnende incidenten.
“Natuurlijk zijn er incidenten. Maar de transitie moet tijd krijgen, en al die aandacht voor die losstaande incidenten, verstoort het transitieproces. Er zijn zoveel instellingen die uitstekend werk leveren en waar niets mis is met de manier waarom de ouderen worden behandeld en verzorgd. Een groot probleem van de transitie is dat veel verzorgingshuizen zijn gesloten terwijl de eerstelijnszorg niet op orde was. Gemeenten hebben amper de tijd gekregen om zich klaar te maken voor hun nieuwe verantwoordelijkheden.”
Er wordt ook gesuggereerd dat kinderen in de toekomst hun ouders vaker in huis moeten nemen. Is dat een realistische oplossing?
“Mantelzorg is een oplossing, al is de vraag in hoeverre je dat van alle mensen mag en kan vragen. Vroeger bleven kinderen vlak bij hun ouderlijk huis wonen; tegenwoordig zitten er vaak uren reizen tussen. Eenzelfde probleem doet zich voor bij het in huis nemen van de ouders. Willen de ouders dat wel, en willen die kinderen dat wel? Een belangrijk probleem is ook dat de overheid op geen enkele manier die optie faciliteert, zoals dat bijvoorbeeld in Duitsland gebeurt. Daar levert het fiscale voordelen op, en kunnen mensen die hun ouders in huis nemen zorgverlof opnemen en financieel of fiscaal ondersteund woningaanpassingen realiseren.”
“Ook zal er toch behoefte zijn of komen om toch weer geclusterde woonvormen te realiseren, denk aan appartementencomplexen waar ouderen huren, ook wat voor elkaar kunnen zorgen en geclusterd zorg krijgen als dat nodig is.”
Steeds meer volwassenen gaan single door het leven. Wordt dat geen probleem als die mensen later geen kinderen hebben?
“Ook daar worden wel oplossingen voor gevonden. Er zullen in de toekomst dus meer geclusterde appartementencomplexen en andere woonvormen komen waar mensen kunnen wonen en leven met zorg binnen handbereik. Maar je kunt er ook aan denken dat vrienden meer voor elkaar gaan zorgen. Denk aan een groep die een huis koopt of huurt en elkaar in het oog houdt.”
“De piek waar we nu in zitten, duurt zeker tot 2040.”, aldus Jos Schols, hoogleraar ouderengeneeskunde.
De druk op de zorg blijft toenemen, ook door de vergrijzing. Is er een einde aan die trend in zicht?
“Er komt een moment waarop het aantal ouderen af gaat nemen. Maar de piek waar we nu in zitten, duurt zeker tot 2040. Tot die tijd is pro-actief denken en werken het sleutelwoord: ouderen moeten zelf ook pro-actief kiezen wat ze precies willen. Want wie dat niet doet, kan als zich opeens problemen voordoen, zoals ziekte, voor voldongen feiten komen te staan.”
“Verder hoop ik dat het financieel goed blijft gaan. Het kabinet heeft nu de ruimte om snel 100 miljoen extra te geven. Maar laten we niet vergeten dat alle problemen ontstaan zijn door de noodzaak tot matiging wegens stijgende kosten in een tijd dat de economie ook onder druk stond. En reken er maar op dat de zorg weer de dupe zal zijn als er bij economische tegenslag weer gesneden moet worden.”
Waarom luistert de politiek niet wat meer naar wetenschappers zoals u?
“Dat doet de politiek echt wel; we hebben vanuit de universiteiten primacontacten met het ministerie. Maar in de politiek wordt erg ad hoc gereageerd op incidenten en men kijkt dan doorgaans veel te weinig naar de lange termijn-planning. Er moet nú resultaat worden geboekt – een eis die je niet kan stellen als je zo’n enorme zorg-transitie doormaakt. Daar heb je veel meer tijd voor nodig.”
“Het laatste wat we dan ook nodig hebben is een nieuw kabinet dat straks meteen weer besluit alles om te gaan gooien op het gebied van de ouderenzorg. De meeste kwaliteit garandeer je de komende jaren door de zorgsector nu gewoon even met rust te laten.”
Telegraaf 13.01.2017 Het is niet uitgesloten dat er meer geld wordt uitgetrokken voor verpleeghuizen, naast het bedrag van 100 miljoen euro extra dat donderdag al uitlekte. De kans is wel groot dat dat besluit door een volgend kabinet moet worden genomen, zei staatssecretaris Martin van Rijn vrijdag.
Van Rijn sprak na afloop van de ministerraad, waar zijn plan werd goedgekeurd om direct 100 miljoen euro uit te trekkenom de ergste nood in de verplegingszorg te lenigen. Het geld is bedoeld om meer handen aan het bed te krijgen.
Minimumnormen
Het kabinet trekt het geld uit naar aanleiding van het zogenoemde kwaliteitskader dat is opgesteld door het Zorginstituut. In dat document is een aantal minimumnormen opgesteld waar verpleeghuizen aan moeten voldoen, onder meer op het gebied van veiligheid en de samenstelling van het bestuur en het personeel.
Een van die eisen is een minimale personeelsbezetting voor verpleeghuizen, maar dat wordt geen harde norm die voor elk verpleeghuis hetzelfde zal zijn, benadrukte Van Rijn. Voor verschillende soorten patiënten zijn verschillende soorten zorg en normen nodig. „Maar er zijn wel een aantal minimumeisen waaraan je moet voldoen.”
70.000 extra medewerkers nodig
In hun manifest voor de ouderenzorg pleitten Hugo Borst en Karin Gaemers onder meer voor zo’n minimumaantal medewerkers van twee mensen op elke acht patiënten. Actiz, de organisatie van zorgondernemers, zei eerder deze week dat voor de uitvoering van het gehele manifest 1,5 tot 2 miljard euro en 70.000 extra medewerkers nodig zijn.
De Nederlandse Zorgautoriteit is bezig te bepalen hoeveel het gaat kosten om het kwaliteitskader door te voeren. Van Rijn verwacht in februari hier meer over te kunnen zeggen.
’Goede zaak’
De Patiëntenfederatie Nederland vindt het een goede zaak dat staatssecretaris Van Rijn met een lijst komt van minimumeisen voor betere verpleeghuiszorg. Maar in het kwaliteitskader is volgens de organisatie onvoldoende oog voor de ervaringen van verpleeghuisbewoners. „Verpleeghuizen gaan pas echt verbeteren op basis van wat hun bewoners belangrijk vinden, als ze zich daar altijd en daadwerkelijk voor openstellen”, aldus een woordvoerster.
De sleutel voor verbetering van de situatie in verpleeghuizen ligt volgens brancheorganisatie V&VN in de handen van duizenden verzorgenden en verpleegkundigen. De driehoek bewoner, familie, zorgverlener staat volgens V&VN centraal bij het leveren van goede zorg in verpleeghuizen.
RO 13.01.2017 De verpleegzorg voor ouderen wordt overal naar een hoger plan getild met nieuwe normen voor kwaliteit en personeel. Alle verpleeghuizen moeten nu stappen zetten om daar naartoe te groeien. Daar waar dat het hardst nodig is, investeert het kabinet € 100 miljoen. Met dat geld kunnen extra medewerkers worden aangenomen. De ministerraad heeft daarmee ingestemd op voorstel van staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Van Rijn: ‘Deze maatregelen en dit geld zijn een steun in de rug voor bewoners, hun naasten en de medewerkers van verpleeghuizen. Zij krijgen er extra collega’s bij voor het belangrijke, zware werk dat ze dag in dag uit doen. Meer medewerkers met meer tijd betekent meer aandacht voor onze ouderen. Daar doen we dit voor.’
Goede personeelsbezetting in alle verpleeghuizen is ook een centraal onderwerp in het manifest Scherp op Ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers.
Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg: lat hoger gelegd
Met ingang van 13 januari 2017 is het kwaliteitskader verpleegzorg vastgesteld door de onafhankelijke deskundigen van het Zorginstituut Nederland. Na een discussie van jaren is het voor het eerst dat zo’n alomvattend kader – inclusief normen voor personeel – er nu daadwerkelijk is. Daarmee wordt niet alleen de lat hoger gelegd voor goede kwaliteit in de verpleegzorg maar is ook voor iedereen duidelijk – van cliënten, tot medewerkers en bestuurders – waarop mag worden gerekend en waarop zal worden toegezien.
Strikte voorwaarden
Om extra geld te kunnen krijgen moet een verpleeghuis wel aan strikte voorwaarden voldoen en laten zien dat er geen geld wordt verspild aan te veel papierwerk, overhead of onnodig grote reserves op de bank.
Structureel voldoende geld?
De nieuwe personeelsnorm die het Zorginstituut vaststelt, houdt rekening met de grote diversiteit van cliëntengroepen en de omgevingen waarin verpleegzorg wordt gegeven. De verschillen zijn te groot voor één vaste norm, soms is er meer, soms minder en soms ander personeel nodig. Op basis van de nieuwe normen voor personeel en kwaliteit en de toegenomen zorgzwaarte zal de Nederlandse Zorgautoriteit onderzoeken of er structureel voldoende geld beschikbaar is voor de verpleeghuiszorg. De eerste voorlopige uitkomsten van dat onderzoek worden eind februari aan de Tweede Kamer gezonden.
Verbeteren kwaliteit
Het verbeteren van de kwaliteit van de verpleeghuis- en gehandicaptenzorg is een speerpunt van Van Rijn. Voor de ouderenzorg lanceerde hij begin 2015 met ‘Waardigheid en Trots’ een breed plan om in alle Nederlandse verpleeghuizen liefdevolle zorg door trotse medewerkers te bewerkstelligen. Daarnaast verhoogt hij met het vervolg ‘Waardig leven met zorg’ de invloed van ouderen op de kwaliteit van zorg. Hun wensen moeten bepalen hoe de zorg er uit ziet. Daarom worden die leidend bij de bekostiging en inkoop van zorg.
AD 12.01.2017 Een goed begin, maar nog lang niet voldoende. Dat zeggen Hugo Borst en Carin Gaemers in een reactie op het besluit van staatssecretaris Martin van Rijn van Volksgezondheid om nog dit jaar 100 miljoen euro extra uit te geven om de kwaliteit van verpleeghuiszorg op te krikken.
Om de kwaliteit van zorg te verhogen is beslist meer nodig dan 100 miljoen. Daar zal de Kamer net zo over denken, aldus Hugo Borst en Carin Gaemers.
,,We zijn blij met dit gebaar, omdat dit betekent dat niet alleen staatssecretaris Van Rijn de problemen zeer serieus neemt, maar het hele kabinet. Maar het is niet genoeg. Alleen de allerergste nood kan er mee geledigd worden. Tevreden zijn we pas als alle punten van ons manifest zijn uitgevoerd”, meldden Borst en Gaemers in een verklaring.
Het kabinet neemt waarschijnlijk morgen een formeel besluit over de maatregelen die Van Rijn op het oog heeft. ,,Mocht dit worden besloten, dan is het een aardig begin, maar nog lang niet voldoende”, aldus Borst en Gaemers.
Scherp op Ouderenzorg
Om het manifest Scherp op Ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers uit te kunnen voeren zijn 70.000 extra zorgmedewerkers en 1,5 tot 2 miljard euro nodig. Zo berekende branchevereniging voor zorgondernemers Actiz eerder. Het manifest is door meer dan 100.000 mensen ondertekend.
Borst en Gaemers en overheidsorganisatie Zorginstituut Nederland pleiten voor twee professionele zorgverleners per groep van zes tot acht bewoners in alle verpleeghuizen. ,,Dat is het absolute minimum om de zorg – en niet te vergeten de aandacht – op een enigszins respectabel niveau te brengen”, meldt het tweetal dan ook.
Zij hopen dat er meer in het vat zit, dan wat Van Rijn in het vooruitzicht heeft gesteld. ,,Om de kwaliteit van zorg te verhogen is beslist meer nodig dan 100 miljoen. Daar zal de Kamer net zo over denken, na de collectief aangenomen motie in december.”
NU 12.01.2017 Staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) wil dit jaar 100 miljoen euro investeren in het aannemen van extra personeel voor de verbetering van de kwaliteit van de ouderenzorg.
Dat bevestigen bronnen tegenover NU.nl naar aanleiding van berichtgeving van RTL Nieuws.
Het voorstel zou vrijdag besproken worden in de ministerraad, maar het is niet zeker of dit nog doorgaat. Waar Van Rijn de 100 miljoen van zijn begroting vandaan haalt, is nog niet duidelijk.
Het extra geld is een reactie op het zorgmanifest Scherp op Ouderenzorg van schrijver Hugo Borst en Carin Gaemers.
Reactie
Vorige maand riep de voltallige Tweede Kamer de staatssecretaris op het manifest te omarmen en met een officiële reactie te komen op alle punten van het manifest.
Borst en Gaemers pleiten onder andere voor twee professionele zorgverleners per groep van zes tot acht bewoners in alle verpleeghuizen.
Kosten
De 100 miljoen euro voor de kwaliteitsverbetering is lang niet genoeg om te voldoen aan de eisen die het manifest stelt. Branchevereniging voor zorgondernemers Actiz becijferde woensdag dat het plan 1,5 tot 2 miljard euro zal kosten.
Los van de hoge kosten is het voorstel een grote uitdaging gezien de krapte op de arbeidsmarkt, zegt Actiz. ”Het vraagt om een gezamenlijk, innovatief arbeidsmarktplan van alle betrokken partijen, waaronder het ministerie van VWS, de opleidingen en de vakbonden.”
Kritisch
De Patiëntenfederatie is blij met het extra geld maar is ook kritisch over het bedrag. Een woordvoerder wijst erop dat geld niet alle problemen kan oplossen. “We zouden al veel winnen als verpleeghuizen gaan luisteren naar hun bewoners en openheid geven over wat hun sterke en zwakke punten zijn.”
Ook schrijvers van het manifest Hugo Borst en Carin Gaemers zeggen dat het geld niet genoeg is. “We zijn blij met dit gebaar, omdat dit betekent dat niet alleen staatssecretaris Van Rijn de problemen zeer serieus neemt, maar het hele kabinet. Alleen de allerergste nood kan er mee gelenigd worden. Tevreden zijn we pas als alle punten van ons manifest zijn uitgevoerd.”
Telegraaf 12.01.2017 Het kabinet trekt dit jaar 100 miljoen euro extra uit voor verpleeghuizen. De ministerraad moet het voorstel van staatssecretaris Martin van Rijn van Volksgezondheid vrijdag goedkeuren. Het geld is vooral bedoeld om meer personeel aan te trekken.
Ingewijden bevestigden berichtgeving van RTL Nieuws hierover donderdag aan De Telegraaf.
Met zijn voorstel reageert Van Rijn op een motie van de Tweede Kamer. Die omarmde vorige maand unaniem een motie van de PVV waarin het kabinet werd opgeroepen het manifest voor betere ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers te omarmen.
’Dit is niet genoeg’
,,We zijn blij met dit gebaar, omdat dit betekent dat niet alleen staatssecretaris Van Rijn de problemen zeer serieus neemt, maar het hele kabinet. Maar het is niet genoeg. Alleen de allerergste nood kan er mee gelenigd worden. Tevreden zijn we pas als alle punten van ons manifest zijn uitgevoerd”, is de reactie van Hugo Borst en Carin Gaemers.
In hun manifest Scherp op Ouderenzorg pleiten Borst en Gaemers onder meer voor een plafond voor bestuurskosten en reserves in verzorgingshuizen en voor een ondergrens voor het aantal verplegers. Ze willen twee zorgverleners per zes tot acht bewoners. Om het plan uit te voeren zouden 70.000 extra zorgmedewerkers en 1,5 tot 2 miljard euro nodig zijn.
’Alles is meegenomen’
Brancheorganisatie van zorgondernemers Actiz zegt blij te zijn met iedere euro extra die het kabinet beschikbaar stelt aan verpleeghuizen. ,,Maar de 100 miljoen is bij lange na niet genoeg om de benodigde 70.000 vacatures in te vullen, aldus een woordvoerder.
Ook de Patiëntenfederatie is kritisch over het bedrag, maar beaamt dat ,,alles meegenomen is”. Tegelijk wijst een woordvoerster erop dat geld niet alle problemen kan oplossen. ,,We zouden al veel winnen als verpleeghuizen gaan luisteren naar hun bewoners en openheid geven over wat hun sterke en zwakke punten zijn.”
’Te weinig verpleging’
Er zijn in de verpleeghuiszorg tal van signalen bekend dat er eenvoudigweg te weinig verpleging is, te weinig handen aan het bed. In de Tweede Kamer bestond er echteronduidelijkheid over hoe dat komt.
VK 12.01.2017 Het kabinet trekt 100 miljoen euro extra uit voor verpleeghuizen. Het is de reactie op het manifest van Hugo Borst en Carin Gaemers over verbetering van deze zorg. De hele Tweede Kamer steunde in december een motie van de PVV waarin het kabinet werd opgeroepen het manifest in daden over te nemen.
Het bedrag dat het kabinet uittrekt, is relatief bescheiden. Op de begroting staat zo’n 6 miljard euro voor de verpleeghuiszorg dit jaar. De lobbyclub van verpleeghuizen, Actiz, heeft berekend dat voor de uitvoering van het manifest van Borst en Gaemers 1,5 tot 2 miljard euro extra nodig is. Daarvan zouden onder meer 70 duizend extra zorgverleners mee worden betaald.
In een reactie wijzen Borst en Gaemers erop dat er nog geen formeel besluit is omdat de ministerraad er vrijdag over spreekt. Als het geld er komt vinden zij het ‘een aardig begin, maar nog lang niet voldoende’.
PvdA en SP reageren voorzichtig positief op het kabinetsplan
De 100 miljoen euro is niet de eerste maatregel voor de verpleeghuizen. Vorig najaar schrapte het kabinet een voorgenomen bezuiniging van 500 miljoen euro en reserveerde het 210 miljoen extra gereserveerd voor opleidingen om steeds complexere zorg te kunnen verlenen. Omdat ouderen langer thuis blijven wonen is de zorg die zij nodig hebben als zij uiteindelijk wel naar een verpleeghuis gaan, complexer dan vroeger.
Voor de echte vernieuwing van de verpleeghuiszorg waar Borst en Gaemers voor pleiten, is het wachten tot na de verkiezingen van 15 maart. PvdA en SP reageren voorzichtig positief op het kabinetsplan. SP-Kamerlid Renske Leijten vindt het een erkenning van de problemen maar ook dat er een forse impuls nodig is.
In hun manifest roepen Borst en Gaemers de politici op om de discussie te depolitiseren. Zij zijn beide betrokken bij de Rotterdamse zorginstelling Laurens, die vorig jaar op de lijst van zwakke zorginstellingen stond. Voor hun manifest kregen zij inmiddels de Machiavelliprijs 2016. De jury roemt het ‘in recordtempo depolitiseren van het zeer beladen politieke debat over ouderenzorg’. Volgens de jury vormt het duo de effectiefst communicerende actiegroep van de laatste tijd.
AD 12.01.2017 Staatssecretaris Martin van Rijn trekt nog dit jaar 100 miljoen euro extra uit om de kwaliteit van verpleeghuiszorg op te krikken. Dat bevestigen Haagse bronnen.
Met de extra zak geld wil de staatssecretaris op Volksgezondheid inspringen op het manifest voor betere verpleeghuiszorg, waarmee Hugo Borst en Carin Gaemers vorig jaar naar buiten kwamen.
Van Rijn haalt het bedrag bij zijn eigen ministerie, VWS. Hij rekent op verwachte meevallers elders in de begroting, zegt een ingewijde. ,,Die moeten er dan ook wel komen, anders ontstaat er een probleem.”
Officieel besluit
Het kabinet moet nog officieel een besluit nemen over de maatregelen die Van Rijn op het oog heeft. Dat zal morgen gebeuren. Zo komen er goede kwaliteitseisen voor de verpleeghuiszorg en een personeelsnorm.
Een andere bron vertelt dat sommige verpleeghuizen een inhaalslag moeten maken. ,,Daar is dat geld voor, om extra personeel aan te trekken. Dat is slechts een eerste stap, daarmee is nog steeds niet alles klaar.”
2 miljard
Om het manifest Scherp op Ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers uit te kunnen voeren zijn 70.000 extra zorgmedewerkers en 1,5 tot 2 miljard euro nodig. Zo berekende branchevereniging voor zorgondernemers Actiz eerder.
Borst en Gaemers en overheidsorganisatie Zorginstituut Nederland pleiten voor twee professionele zorgverleners per groep van zes tot acht bewoners in alle verpleeghuizen. Actiz is voorstander van het principe van ‘vier ogen, vier handen’ en heeft de personele en financiële consequenties ervan doorgerekend.
Pronken
,,Ik heb wel eens gezegd dat Van Rijn pronkt met de keizers kleren, maar hier kan hij nog geen vijgenblaadje van kopen”, reageert SP-Kamerlid Renske Leijten. ,,En er komt geen cent van Financiën, tragisch! Dit is een eerste stap, maar het bedrag is eigenlijk niet serieus te nemen. Er zijn veel mensen nodig en dan is er ook serieus geld nodig.”
Marith Volp van coalitiepartij PvdA is positiever. ,,Als dit klopt, dan is het prachtig nieuws. Ouderen verdienen een liefdevolle en waardige oude dag en moeten kunnen rekenen op goede zorg. Met dit geld kan er meer personeel en daarmee meer aandacht voor ouderen komen.”
Fleur Agema (PVV) spreekt echter over een ‘campagnefooi van Van Rijn’. ,,Er is alleen al zo’n 2 miljard euro nodig om in de verpleeghuizen tijdens piektijden een bezetting van 2 op 8 mogelijk te maken, komt Van Rijn met 100 miljoen euro aanzetten. Dit bewijst maar weer eens dat zijn betrokkenheid bij de verpleeghuiszorg geveinsd is.”
Hugo Borst heeft steeds aangegeven alleen te willen reageren op de definitieve plannen met de verpleeghuiszorg van Van Rijn. Die worden waarschijnlijk morgen bekend.
RTVWEST 11.01.2017 Om de ouderenzorg weer op orde te krijgen zijn 70.000 extra zorgmedewerkers en 1,5 tot 2 miljard euro nodig. Dat heeft de branchevereniging voor zorgondernemers Actiz uitgerekend. De organisatie reageert hiermee op het manifest Scherp op Ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers.
Eind oktober bepleitten de twee, onder meer via Omroep West, voor twee professionele zorgverleners per groep van zes tot acht bewoners in alle verpleeghuizen. De overheidsorganisatie Zorginstituut Nederland is het ermee eens. Actiz is ook voorstander van het principe van ‘vier ogen, vier handen’ en heeft berekend wat dat betekent op personeel en financieel gebied.
Volgens Actiz zal het moeilijk zijn om voldoende personeel te vinden omdat er nu al forse tekorten zijn op de arbeidsmarkt. ‘Eind 2016 kampten de zorgorganisaties met honderden moeilijk vervulbare vacatures en hun verwachting is dat dit aantal in 2017 verder oploop’, blijkt uit eigen onderzoek van Actiz.
Meer vaste banen
De organisatie werkt aan voorstellen om de krapte aan te pakken. Daarbij denkt Actiz onder meer aan verkorte opleidingen en het bijscholen van personeel. Ook zouden instellingen mensen eerder in vaste dienst moeten nemen.
NU 11.01.2017 Om het manifest Scherp op Ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers uit te kunnen voeren zijn 70.000 extra zorgmedewerkers en 1,5 tot 2 miljard euro nodig. Dat heeft branchevereniging voor zorgondernemers Actiz uitgerekend.
Borst en Gaemers en overheidsorganisatie Zorginstituut Nederland pleiten voor twee professionele zorgverleners per groep van zes tot acht bewoners in alle verpleeghuizen.
Actiz is voorstander van het principe van ‘vier ogen, vier handen’ en heeft de personele en financiële consequenties ervan doorgerekend.
Los van de hoge kosten, is het voorstel een enorme uitdaging gezien de krapte op de arbeidsmarkt, zegt Actiz. ”Het vraagt om een gezamenlijk, innovatief arbeidsmarktplan van alle betrokken partijen, waaronder het ministerie van VWS, de opleidingen en de vakbonden.”
Telegraaf 11.01.2017 Om het manifest Scherp op Ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers uit te kunnen voeren zijn 70.000 extra zorgmedewerkers en 1,5 tot 2 miljard euro nodig. Dat heeft branchevereniging voor zorgondernemers Actiz uitgerekend.
Borst en Gaemers en overheidsorganisatie Zorginstituut Nederland pleiten voor twee professionele zorgverleners per groep van zes tot acht bewoners in alle verpleeghuizen. Actiz is voorstander van het principe van ‘vier ogen, vier handen’ en heeft de personele en financiële consequenties ervan doorgerekend.
Los van de hoge kosten, is het voorstel een enorme uitdaging gezien de krapte op de arbeidsmarkt, zegt Actiz. ,,Het vraagt om een gezamenlijk, innovatief arbeidsmarktplan van alle betrokken partijen, waaronder het ministerie van VWS, de opleidingen en de vakbonden.”
Volgens de branchevereniging zijn er nu al forse tekorten op de arbeidsmarkt. ,,Eind 2016 kampten de zorgorganisaties met honderden moeilijk vervulbare vacatures en hun verwachting is dat dit aantal in 2017 verder oploopt”, blijkt uit eigen onderzoek van Actiz.
De organisatie werkt aan voorstellen om de krapte aan te pakken. Daarbij denkt Actiz onder meer aan verkorte opleidingen speciaal voor ouderenzorg, bijleren tijdens de loopbaan en het stimuleren van vaste banen.
AD 11.01.2017 Om het manifest Scherp op Ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers uit te kunnen voeren zijn 70.000 extra zorgmedewerkers en 1,5 tot 2 miljard euro nodig. Dat heeft branchevereniging voor zorgondernemers Actiz uitgerekend.
Borst en Gaemers en overheidsorganisatie Zorginstituut Nederland pleiten voor twee professionele zorgverleners per groep van zes tot acht bewoners in alle verpleeghuizen. Actiz is voorstander van het principe van ‘vier ogen, vier handen’ en heeft de personele en financiële consequenties ervan doorgerekend.
Los van de hoge kosten, is het voorstel een enorme uitdaging gezien de krapte op de arbeidsmarkt, zegt Actiz. ,,Het vraagt om een gezamenlijk, innovatief arbeidsmarktplan van alle betrokken partijen, waaronder het ministerie van VWS, de opleidingen en de vakbonden.”
Forse tekorten
Volgens de branchevereniging zijn er nu al forse tekorten op de arbeidsmarkt. ,,Eind 2016 kampten de zorgorganisaties met honderden moeilijk vervulbare vacatures en hun verwachting is dat dit aantal in 2017 verder oploopt”, blijkt uit eigen onderzoek van Actiz.
De organisatie werkt aan voorstellen om de krapte aan te pakken. Daarbij denkt Actiz onder meer aan verkorte opleidingen speciaal voor ouderenzorg, bijleren tijdens de loopbaan en het stimuleren van vaste banen.
Brief aan Van Rijn
Staatssecretaris Van Rijn maakte vorig jaar juli een lijst met slecht presterende verpleeghuizen bekend. Hugo Borst, wiens moeder aan Alzheimer lijdt en in een verzorgingstehuis zit, schrijft hem in een open brief op de voorpagina van het AD hoe het beter kan. De emotionele brief van Borst maakt veel los.
In oktober schreef hij, samen met Gaemers, zijn manifest. ,,Teveel kwetsbare ouderen in verpleeghuizen krijgen structureel niet de zorg die zij zo hard nodig hebben. Door gebrek aan aandacht zijn teveel verpleeghuisbewoners veroordeeld tot een monotoon bestaan. Dit is een aantasting van hun grondrechten.”
Borst pleit in zijn manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’ voor ‘depolitisering’ van de ouderenzorg en kwaliteitsgaranties voor goede zorg, zoals een norm voor voldoende personeel op de werkvloer. Het antwoord van staatssecretaris Van Rijn laat nog op zich wachten.
Borst en Gaemers wonnen met hun manifest de Machiavelliprijs 2016. Dankzij het duo staat de verpleeghuiszorg weer hoog op de politieke agenda, meende de jury. Tijdens een debat in de Tweede Kamer over verpleeghuiszorg kreeg het manifest veel politieke bijval.
Telegraaf 11.01.2017 De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft Zorg Allerlei, een verpleeghuis voor ouderen met dementie in Beverwijk, onder verscherpt toezicht gesteld. Het gaat om de locatie Ons Thuis. De maatregel geldt voor een periode van zes maanden omdat er verschillende tekortkomingen zijn vastgesteld, maakte de IGZ woensdag bekend.
Het gaat om problemen op het gebied van cliëntdossier, medicatieveiligheid en vrijheidsbeperking van bewoners. ,,Het is van belang dat deze dossiers op orde zijn om constant goede zorg te leveren en het gedrag van cliënten te begrijpen. Verder laat de medicatieveiligheid te wensen over. Ook is er niet genoeg kennis en deskundigheid aanwezig voor de zorgvuldige toepassing van vrijheidsbeperking”, aldus de inspectie.
De zorgorganisatie biedt persoonlijke verzorging, verpleging, individuele begeleiding en terminale zorg.
NU 10.01.2017 Stichting Warande, een organisatie voor zorg aan senioren, heeft de problemen met medicatieveiligheid opgelost. De cliëntdossiers van bewoners moeten nog wel op orde worden gebracht, meldt de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) dinsdag.
De inspectie gaf de stichting in november een strenge terechtwijzing om snel orde op zaken te stellen.
Bij verschillende vestigingen, onder meer Schutsmantel in Bilthoven en De Loericker Stee in Houten, waren tekortkomingen in de zorg. Die problemen zijn nu deels opgelost.
Warande stond ook al op de de beruchte lijst van verpleeghuizen waarover de inspectie extra zorgen had.
Trouw 04.01.2017 Toen hun moeders in het verpleeghuis belandden, schrokken ze van de kwaliteit van de zorg. Dus kwamen Hugo Borst en Carin Gaemers in actie. Voor hun manifest werden ze vandaag gelauwerd met de Machiavelliprijs.
Al op de avond van publicatie kreeg schrijver Hugo Borst de eerste aanwijzing dat zijn manifest ‘Scherp op ouderenzorg’ weleens heel groot kon worden. Zijn telefoonscherm lichtte op, onder de voetbalwedstrijd Sparta-PSV. Premier Rutte aan de lijn, tot tweemaal toe. Daarna een dringende sms: ‘Kun je me terugbellen?’
Een tikje Machiavelli was het wel: de schrijver liet de premier wachten tot de volgende ochtend. De wedstrijd van de favoriete Rotterdamse voetbalclub ging voor. Maar op alle andere momenten is Borst beschikbaar voor zijn missie, samen met kompaan Carin Gaemers: de ouderenzorg.
Dat de ouderenzorg een van de belangrijkste verkiezingsthema’s is geworden, is mede te danken aan de publicitaire storm die Hugo Borst en Carin Gaemers hebben weten te ontketenen. Ze ontvingen er vandaag de Machiavelliprijs voor, een onderscheiding voor effectieve publieke communicatie.
Wie is Hugo Borst
Hugo Borst (54) is voetbaljournalist en schrijver. Hij werkte voor Voetbal International, Algemeen Dagblad, de sportprogramma’s ‘Studio Voetbal’ en ‘Langs de Lijn’. Sinds 2014 schrijft hij in het Algemeen Dagblad een column over zijn 86-jarige moeder, die aan dementie lijdt. Zij woont in verpleeghuis De Hofstee in Rotterdam. In het najaar verscheen van Hugo Borst de bundel ‘Ma’.
Geen politieke partij wilde – of durfde – de afgelopen maanden achterblijven om steun te betuigen aan Borst en Gaemers. Zij eisen snelle verbetering van de ouderenzorg, met name van de zorg in verpleeghuizen. De deuren gingen overal open: het duo sprak partijcongressen toe, zat vijf keer met staatssecretaris Van Rijn (ouderenzorg) aan tafel, kwam binnen bij alle fractievoorzitters, bij de inspectie, de verzekeraars.
De twee Rotterdammers aten bastognekoeken in het Torentje van de premier, en gingen met hem op werkbezoek in een ‘goed’ verpleeghuis – zonder camera’s. Ze werden hartelijk ontvangen door Geert Wilders in diens zwaarbeveiligde werkkamer op het Binnenhof, en bewonderden en passant de PVV-kast vol snuisterijen van buitenlandse bezoeken. “Tussen de serieuze gesprekken door voelden we ons soms net toeristen op het Binnenhof”, Carin Gaemers, die jarenlang voor haar moeder mantelzorgde.
Komende week zal blijken of hun breekijzer heeft gewerkt. Maandag komt staatssecretaris Van Rijn (PvdA) met concrete voorstellen hoe hij de tien punten uit het manifest van Borst en Gaemers gaat uitwerken. Een unanieme Tweede Kamer heeft dat geëist.
Hugo Borst schenkt thee in zijn ‘schrijfhok’ in het centrum van Rotterdam, een krappe etage waar hij ook de meubels van zijn moeder stalt, sinds die in het verpleeghuis woont. Wee de bezoeker die de theemok onbeschermd op moeders antieke salontafel zet. “Pas op, kringen!”, roept de schrijver. Die tafel moet goedblijven, voor haar.
Borst en Gaemers voeren met Rotterdamse directheid actie namens hun beider moeders, de een nog in leven, de ander al overleden. Ze ontmoetten elkaar op een inspraakavond, want hun moeders wonen en woonden in hetzelfde verpleeghuis.
“Ons verpleeghuis is symptomatisch voor wat er de afgelopen jaren met de ouderenzorg is gebeurd”, zegt Hugo Borst. “Het stond een paar jaar geleden nog in de topvijf van Elsevier. De Hofstee in Rotterdam was het paradepaardje. Mijn tantes waren er zo goed verzorgd.
‘Daar wil ik naar toe als het zover moet komen’, vond mijn moeder. Ze ging eind 2014, achteraf precies op het verkeerde moment. Door bezuinigingen op verzorgingshuizen en reorganisaties ging de kwaliteit van zorg steil naar beneden. In een half jaar tijd. En dat is overal in het land gebeurd, weet ik nu.”
Borst rolde er bij toeval in, toen hij voor het Algemeen Dagblad begon te schrijven over de zorg voor zijn demente moeder. De reacties waren zo overweldigend dat het project uitmondde in een boek, ‘Ma’, en lezingen door het hele land.
“Hij had bezoekersaantallen waar Connie Palmen de vingers bij aflikt”, zegt Gaemers, bewonderend. “Vierhonderd op een avond!” Zelf strijdt ze al jaren voor hetzelfde onderwerp, als lid van de cliëntenraad van het verpleeghuis. Zonder veel succes. “Met een bekende naam als Hugo Borst erbij lukt dat toch beter”, constateert ze.
Breekijzer
Ga een kop koffie drinken met elkaar, in godsnaam! Maak eens een front als je het zo belangrijk vindt
Ook Carin Gaemers zag hoe het Rotterdamse verpleeghuis, na het overlijden van haar moeder, achteruit holde. “De verpleeghuizen hebben de tol betaald van de politieke veranderingen elders in de zorg. Van de sluiting van verzorgingshuizen, van het failliet van de thuiszorg. Het wrange is: voor verpleeghuiszorg is op papier nog net zoveel geld, of meer, dan een paar jaar geleden.
Maar de zorgorganisaties hadden dat geld nodig om problemen elders op te lossen. De werkvloer is vanaf 2015 een sluitpost geworden. En het bestuur dacht in alle hoogmoed dat dat kon, dat het alleen ging om financieel overleven.”
Hugo Borst telt op zijn vingers: “Mijn tantes hadden nog twee verzorgenden op acht bewoners. Mijn moeder eerst anderhalf, nu nog één. De tragiek is dat de meiden op de werkvloer geen enkele blaam treft. Op lezingen in het land heb ik hun treurige verhalen gehoord. ‘We redden het niet meer’, zeggen ze. Ze gaan soms huilend naar huis omdat ze niet de zorg kunnen geven die ze willen bieden.
Ik dacht: potverdorie! Ik wist het niet. Het gaat écht slecht.” Met Carin Gaemers besloot hij: hij moest die ervaringen uit het hele land politiek onder de aandacht brengen. In juli schreef Hugo Borst een open brief aan staatssecretaris Martin van Rijn. In oktober volgde een tienpuntenplan, in een manifest.
Hoe kregen ze dat voor elkaar, dat werkelijk iedereen met hen wil samenwerken, en ogenschijnlijk ditmaal ook echt? “Anderen voor ons hebben hun tanden erop stuk gebeten”, zegt Borst. “Iemand als verpleeghuisarts Bert Keizer, bijvoorbeeld, heeft al zoveel jaren om aandacht gevraagd.” Het was misschien ook een kwestie van het juiste moment: de verkiezingen zijn in aantocht. De kiezers zijn boos. Binnen de kortste keren was het manifest 100.000 keer ondertekend.
Borst: “We hebben een paar goede adviseurs gehad. Zij zeiden: je moet inzetten op de verkiezingsprogramma’s, zorgen dat je op congressen komt.” Gaemers: “We zijn op zijn Rotterdams blijven vragen aan alle politieke partijen: hoe kan dat nou, dat jullie allemaal hetzelfde vinden, namelijk dat het niet goed gaat met de kwaliteit van de verpleeghuizen.
Ga een kop koffie drinken met elkaar, in godsnaam! Maak eens een front als je het zo belangrijk vindt. Dat was onze lobby: de fracties in de Tweede Kamer moeten hun politieke verschillen opzij durven zetten. Dat is misschien wel het beste breekijzer geweest.”
Zenuwachtig
Wie is Carin Gaemers?
Carin Gaemers (58) is historica en schrijver. Ze schreef onder andere een boek over de achttiende-eeuwse ‘Vrijvrouwe van Renswoude’. Ze is al zes jaar actief als vrijwilliger in de cliëntenraad van verpleeghuis De Hofstee, waar haar moeder werd verzorgd wegens dementie. Ook na het overlijden van haar moeder is Gaemers vrijwilliger gebleven.
De open brief van Hugo Borst in het AD had daarvoor al, in de zomer, in Den Haag menig politieke partij zenuwachtig gemaakt. Staatssecretaris Martin van Rijn belde Borst direct, in juli. Het duo kon bij hem langskomen. “Hij was heel erg geschrokken van de open brief. We hebben hem leren kennen als een goeie vent. Een technocraat, maar met hart op de goede plek.
Wat niet wegneemt dat ‘ie af en toe een schop onder zijn kont moet hebben. Dat zeg ik hem ook persoonlijk hoor. Hij is Rotterdammer, net als wij. Dat kan hij wel hebben. Hij wil hetzelfde als wij, betere zorg, maar hij gaat niet snel genoeg. Hij is te veel van de weg der geleidelijkheid”.
Belangrijk was vooral dat de VVD zich opeens meldde als medestander. Borst en Gaemers waren aanvankelijk sceptisch. “Kamerlid Sjoerd Potters drong erg aan, hij kende Borst via-via, en mocht komen eten. Hij bleek oprecht geïnteresseerd. Hij had als twintigjarige zelf nog een bijbaantje in een verpleeghuis gehad.
Hij is in de loop van de zomer ook echt anders gaan praten en denken over het onderwerp, vooral over de vraag of er extra geld voor de verpleeghuizen moet komen”, zegt Borst. De missie genas het duo van een spookbeeld, dat politici in een ivoren toren zouden zitten. “Alle Kamerleden waren zo betrokken, zo goed geïnformeerd. Ze gingen zo vaak kijken in verpleeghuizen. Ik ben echt onder de indruk. Aan politieke wil ontbreekt het niet.”
Zorg was voorheen het domein van de progressieve partijen, maar opeens stonden Borst en Gaemers op het podium bij de liberalen van de VVD, waar ze een ‘daverend applaus’ ontvingen volgens het congresverslag. Bij het CDA was het een ‘staande ovatie’. Bij 50Plus ook. Met de PvdA is het duo nog in overleg, ze zouden graag op het partijcongres het manifest willen toelichten.
Maar als PvdA-bewindsman Martin van Rijn maandag met een stevig plan komt, is dat misschien niet meer nodig. Borst: “We hebben hoge verwachtingen. Hij wil toch niet met pek en veren uitgeluid worden? Als hij niet met iets stevigs komt, heeft hij een groot probleem, met de hele Kamer.”
Hoopvol
Wij schatten in dat een derde van de verpleeghuizen slecht wordt bestuurd, en een derde goed
Intussen blijft wel de vraag: had het manifest niet beter aan de verpleeghuizen zelf gericht kunnen worden? Dat de zorg onder de maat is, ligt aan besturen die zelf besloten om het geld voor verpleeghuiszorg aan andere zaken uit te geven, immers? Borst en Gaemers hebben dat even overwogen, maar het leek hen zinloos.
“Het is inderdaad meer de schuld geweest van de bestuurders dan van de politiek. Als je geen goede bestuurder hebt, is het huis ook niet goed. Daar begint het. Wij schatten in dat een derde van de verpleeghuizen slecht wordt bestuurd, en een derde goed.
De rest hangt er tussenin. We hebben enorm veel goede, nieuwe bestuurders leren kennen, die verbindend zijn, echte kennis hebben van de zorg, die anders willen dan vastgoed beheren en ceo’tje spelen, zoals de slechte bestuurders.
Gaemers is stelliger: “Iedereen heeft boter op het hoofd. De politiek heeft zelf de bestuurders in het financiële keurslijf gedwongen.”
Daarom kan volgens het duo alleen de politiek de puinhoop oplossen. Borst: “Er moet tijdelijk geld bij, om het vastgelopen systeem weer uit de knoop te halen. Geen enorme bedragen, dat is best te overzien. Staatssecretaris Van Rijn is goed bezig om een cultuuromslag in de verpleeghuiszorg te organiseren. Hij vraagt geduld. Ik zeg: maar dan zijn de bewoners al dood, die hebben nú nodig dat er extra personeel op de werkvloer bijkomt.”
In het verpleeghuis van moeder Borst gaat het langzaam beter. De omslag is begonnen met een nieuw bestuur, dat systematisch redeneert vanuit de behoeftes van de bewoners, en niet alleen financieel-technisch naar de organisatie kijkt. Gaemers ziet het vanuit de cliëntenraad: “Er wordt anders gepraat, anders gedacht, een enorm verschil.” Volgens Hugo Borst is die omslag in het hele land gaande. “Dit is een hoopvol verhaal.
De oude garde bestuurders vertrekt, er komt een nieuwe lichting. Over een paar jaar zal het beter zijn. Maar op de werkvloer merken ze er nu alleen nog niets van. Daar is geen tijdelijk geld voor extra personeel. Daar heerst nog de gedachte dat de inspectie afrekent op oneindig veel regeltjes.”
In het regeerakkoord, zegt het duo, moet dat allemaal goed komen. Ze kunnen niet wachten tot de verkiezingen, op 15 maart 2017. “Iedereen is vast gewaarschuwd op het Binnenhof. Wij gaan dat strak in de gaten houden.”
Trouw 04.01.2017 Hugo Borst en Carin Gaemers krijgen de Machiavelliprijs 2016 voor hun manifest Scherp op Ouderenzorg om de ouderenzorg te verbeteren. Dat heeft door Marja Wagenaar, voorzitter van de Stichting Machiavelli, vandaag op Radio1 bekendgemaakt.
Volgens de jury hebben zij met hun manifest politieke geschiedenis geschreven door in recordtempo het onderwerp uit de politieke sfeer vandaan te halen. In het stuk stellen Borst en Gaemers dat te veel kwetsbare ouderen in verpleeghuizen structureel niet de zorg krijgen die zij nodig hebben. De moeder van Borst zit in een verpleeghuis en Gaemers’ moeder zat ook in zo’n instelling.
Borst en Gaemers kwamen met tien punten om de ouderenzorg te verbeteren. Dit sprak veel mensen aan, ook de tot voor kort verdeelde politieke partijen. Deze riepen verantwoordelijk staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) vervolgens op puntsgewijs in te gaan op het manifest.
Van Rijn zei tegen de Kamer dat hij het het manifest heeft ‘omarmd’: “Betere verpleeghuizen, dat is waar ik al jaren mee bezig ben. Dit manifest is heel constructief. Net als Hugo Borst geloof ik niet in een ‘kwik-fitje’ hier en een ‘kwik-fitje’ daar, het moet structureel beter met de verpleeghuizen. Blijf ons opjagen en opjutten.” Hij wilde niet beloven dat hij letterlijk alle tien punten uit het manifest overneemt, zoals de oppositie eiste.
De Machiavelliprijs wordt jaarlijks toegekend voor een opmerkelijke prestatie op het gebied van publieke communicatie. Vorig jaar kreeg de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) de prijs. RTL, burgemeester Eberhard van der Laan en eurocommissaris Neelie Kroes wonnen de prijs eerder ook. De prijs wordt dit jaar voor de 28e keer uitgereikt, op 8 februari.
AD 04.01.2017 Hugo Borst en Carin Gaemers hebben de Machiavelliprijs 2016 gewonnen voor hun manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’. Dankzij het duo staat de verpleeghuiszorg weer hoog op de politieke agenda. Met hun manifest zijn Borst en Gaemers volgens de jury ‘de meest effectief communicerende actiegroep van de laatste tijd’.
Borst vindt het ongemakkelijk om een reactie te geven. ,,Het is een schitterende prijs. Ook wordt het ongetwijfeld een mooie uitreiking. Maar we kijken vooral uit naar komende maand als ons manifest verder geconcretiseerd gaat worden.’’ Gaemers sluit zich hierbij aan. ,,Het is een eervolle onderscheiding en echt een hart onder de riem. Maar het is triest dat ons werk nodig is omdat er nog steeds mensenrechten worden geschonden.’’
In het manifest wordt puntsgewijs uitgelegd hoe we veel beter voor onze hulpbehoevende ouderen kunnen zorgen. Zo staat er onder meer dat zorginstellingen verplicht zijn om optimale verpleegzorg te leveren aan ouderen. Aandacht is daarbij volgens het duo net zo belangrijk als verzorging en veiligheid.
Ze hebben politieke geschiedenis geschreven door in recordtempo het onderwerp uit de politieke sfeer vandaan te halen, aldus De jury.
Het gevolg was een ware stortvloed aan reacties. Onder meer van de staatsecretaris zelf, patiënten, ouderenverzorgers en politici. De Tweede Kamer wil zelfs dat de regering het spraakmakende manifest compleet omarmt. Alle partijen in de Kamer schaarden zich achter een voorstel van de PVV, die wil dat staatssecretaris Martin van Rijn alle punten in het manifest volgt.
Recordtempo
Het tweetal heeft volgens de jury ,,politieke geschiedenis geschreven door in recordtempo het onderwerp uit de politieke sfeer vandaan te halen”. Zo hebben ze een megastap gezet naar de verbetering van de ouderenzorg. Dat alle politieke partijen zich eensgezind achter de boodschap schaarden, verdient volgens de jury een plek in de politieke geschiedenis.
De Maciavelliprijs wordt 8 februari voor de 28e keer uitgereikt voor een opmerkelijke prestatie wat betreft publieke communicatie tussen politiek, overheid en burgers. Vorig jaar kreeg de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) de prijs. RTL, burgemeester Eberhard van der Laan en eurocommissaris Neelie Kroes wonnen de prijs eerder ook.
VK 04.01.2017 Hugo Borst en Carin Gaemers hebben de Machiavelliprijs 2016 gewonnen voor het ‘in recordtempo depolitiseren van het zeer beladen politieke debat over ouderenzorg’. Het tweetal vormt met hun manifest ‘Scherp op Ouderzorg’ de meest effectief communicerende actiegroep van de laatste tijd.
Met het initiatief is een ‘megastap gezet naar de verbetering van de zorg voor ouderen’, oordeelde de jury van de Machiavelliprijs, die voor de 28ste keer werd uitgereikt voor een opmerkelijke prestatie op het gebied van publieke communicatie. Met hun communicatieve huzarenstukje – het bij alle politieke partijen in de Tweede Kamer een hoogst uitzonderlijke eensgezindheid afdwingen – hebben zij ‘een doorbraak bereikt die een plek in de politieke geschiedenis verdient’.
Volgens Borst en Gaemers krijgen te veel kwetsbare ouderen in verpleeghuizen structureel niet de zorg die zij nodig hebben. ‘Door gebrek aan aandacht zijn te veel verpleeghuisbewoners veroordeeld tot een monotoon bestaan’, staat in het manifest. ‘Dit is een aantasting van hun grondrechten.
‘Onacceptabel’
Zo kwam een modelverpleeghuis op de zwarte lijst
Ooit was de Hofstee een modelverpleeghuis; in juli 2016 werd de zorginstelling onder verscherpt toezicht geplaatst. De moeder van Hugo Borst lijdt ook in de Hofstee. Lees hier over de teloorgang van het verpleeghuis.
Ze vinden het ‘onacceptabel dat niet álle zorginstellingen worden verplicht om de beste verpleeghuiszorg te leveren aan onze dierbare ouderen’. Het ministerie van VWS, de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden, zorgorganisaties, zorgverzekeraars en de Inspectie voor de Gezondheidszorg worden door het tweetal opgeroepen dit te regelen.
Borst en Gaemers worden met name geprezen voor de publiciteit die zij om het manifest heen organiseerden. ‘Hun onpartijdigheid en onbevangenheid in het benaderen van politici, bepaalden hun politieke succes’, staat in het juryrapport. ‘Een mooi plan maken is een ding, daar goed over communiceren is een kwaliteit apart.’
Kritiek op winnaar Vaatstra
De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) won de prijs vorig jaar, omdat ‘het rapport over de ramp met de MH17 – waar mogelijk – klaarheid bracht voor de nabestaanden in het bijzonder en de wereld in het algemeen’. Daarnaast oordeelde de jury dat de OVV een schoolvoorbeeld is voor goede communicatie. Eerdere winnaars waren de zender RTL Nederland – ‘in veel opzichten vernieuwend, gedurfd en vooral ook bindend’ -, de Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan, columnist Jan Blokker en eurocommissaris Neelie Kroes.
In 2012 was er kritiek op de jury toen de prijs werd toegekend aan Bauke Vaatstra, de vader van de vermoorde Marianne Vaatstra. Sommige betrokkenen vonden dat hij de prijs niet verdiende, omdat hij agressief tegen een asielzoekerscentrum zou hebben geageerd. De oud-directeur van Vluchtelingenwerk Leeuwarden deed destijds aangifte van anonieme bedreiging met de dood door Vaatstra, die alle beschuldigingen ontkent.
Borst en Gaemers krijgen de prijs woensdag 8 februari uitgereikt door Marja Wagenaar, voorzitter van de Stichting Machiavelli in het Haagse Perscentrum Nieuwspoort.
VK 28.12.2016 2016 was het jaar van de plascontracten, pyjamadagen en zwarte lijsten. Kunnen we onze ouderen nog wel met een gerust hart in een verpleeghuis achterlaten? Charlotte Huisman liep op zoek naar een antwoord vijf dagen en nachten mee in verpleeghuis Adegeest in Voorschoten.
Ja, als er genoeg personeel is om ze op tijd naar het toilet te brengen
Mevrouw Van Os bekijkt op haar kamer de fotoboeken van haar grote familie, voor haar gemaakt voor haar 100ste verjaardag. Ze geniet nog elke dag, zegt ze. ‘Het leven gaat heel snel, opeens ben je oud.’ Nu ze niet meer kan lezen, komt eens per week een vrijwilliger haar het kerkblad voorlezen.
Is het leven menswaardig in een verpleeghuis? De excessen zijn uitgebreid in het nieuws geweest, met bijvoorbeeld verhalen over bewoners waarbij de urine langs de benen liep. In Adegeest gaan ze er prat op dat ook met de krappe bezetting de basiszorg wordt geleverd. Of een bestaan als menswaardig wordt ervaren, hangt ook af van hoe een bewoner zich voelt. Of hij wat leuks te doen heeft, of hij aandacht krijgt.
Zo zou mevrouw Van Os het fijn vinden als er sneller iemand komt als ze hulp nodig heeft. Ze valt steeds vaker. ‘Soms glijdt er gewoon een voet weg, en boem, daar lig ik weer’, zegt ze. Ze fluistert samenzweerderig: ‘Als het me zelf lukt om weer op te staan, dan vertel ik het niemand. Maar soms moet ik op de alarmknop drukken. Dan vragen de zusters: mevrouw, wat bent u aan het doen? Dan zeg ik: ik zocht een stuiver, onder mijn bed.’
Het vorig jaar geopende gebouw van verpleeghuis Adegeest is mooier dan een gemiddeld verpleeghuis. Beneden is een gemeenschappelijke ruimte, met onder meer een restaurant met stemmig behang met bloemen en vogels. Er wonen 52 bewoners. Op de begane grond en de eerste etage zijn gesloten afdelingen, met respectievelijk 16 en 18 bewoners met de ziekte van Alzheimer. Op de tweede etage hebben 18 bewoners met ernstige lichamelijke beperkingen een kamer op de open afdeling somatiek.
Het nieuwe gebouw wordt verschillend gewaardeerd. Mevrouw De Vries, een 88-jarige bewoonster die via een buisje in haar nek ademt, is enthousiast. ‘Zo mooi vind je het nergens in Nederland, met een keuken op elke afdeling en grote kamers voor de bewoners met ieder een eigen badkamer.’
Mevrouw Pieterse, een 71-jarige bewoonster met de ziekte van Parkinson, zegt dat mensen zich te veel blindstaren op hoe het eruitziet. ‘Ik had liever een lelijker gebouw gehad met meer handen aan het bed.’
Ik had liever een lelijker gebouw gehad met meer handen aan het bed
Zoals op de avond waarop zorgmedewerkster Kim (28) letterlijk voor twee werkt in Adegeest. Op de afdeling met achttien bewoners met lichamelijke beperkingen worden van 17.00 tot 21.00 uur gewoonlijk twee krachten ingeroosterd. Maar haar collega heeft zich ziek gemeld. En rond de feestdagen zijn er nauwelijks uitzendkrachten te krijgen. ‘In je hoofd moet je rust houden en bedenken wat je gaat doen.’ Kordaat begeleidt ze twee bewoners in rolstoelen met de lift naar het restaurantgedeelte. Daarna neemt ze maaltijden mee naar boven voor degenen die aan de tafel in de huiskamer van hun eigen afdeling willen dineren of in hun eigen kamer willen eten.
Later verstrekt Kim de achttien bewoners hun avondmedicijnen en begeleidt ze hen naar bed. Onderwijl reageert ze op hulpoproepen die via de persoonlijke alarmknoppen binnenkomen.
De bewoners weten dat het bij deze drukte soms even kan duren voordat er een verpleegkundige komt. ‘Dat je helemaal afhankelijk bent, vind ik zo moeilijk’, zegt de 91-jarige mevrouw Peeters, vanuit haar rolstoel. ‘Als ik moet plassen, moet ik hulp vragen. Soms moet ik zo lang wachten dat ik het niet meer kan ophouden. Dan kan ik wel huilen.’
Vanuit de deuropening kijkt mantelzorger Henri Versteeg bezorgd naar het geren van de ene zorgmedewerkster. Drie maanden woonde zijn 95-jarige moeder hier toen ze er haar heup brak. Drie dagen later, te snel naar zijn zin, ontsloeg het ziekenhuis haar weer. Deze avond is ze net teruggekeerd. ‘Mijn moeder heeft veel zorg nodig. Het kan toch niet zo zijn dat ze een half uur moet wachten als ze op de knop drukt, bijvoorbeeld als ze veel pijn heeft.’
Als iemand zorg nodig heeft en even moet wachten, duurt iedere minuut verschrikkelijk lang
De krappe bezetting is volgens de Cliëntenraad, die het woord voert namens de bewoners, de hoofdklacht in Adegeest. De woordvoerder, mijnheer Tjalma, echtgenoot van een bewoonster, zegt: ‘Vooral in de vroege avond, als de bewoners naar bed worden gebracht, is er soms zo weinig toezicht dat er risicovolle situaties kunnen ontstaan, bijvoorbeeld als een bewoner agressief wordt.’
‘Als iemand zorg nodig heeft en even moet wachten, duurt iedere minuut verschrikkelijk lang’, zegt manager Clarine van Wessem van Adegeest. Zij beaamt dat de krappe bezetting het grootste probleem is van het verpleeghuis. Een situatie als deze avond noemt zij niet wenselijk, maar het kan een enkele keer gebeuren. ‘In noodgevallen springt personeel van andere afdelingen bij. Als we het onverantwoord vinden moet een medewerker langer blijven of eerder beginnen met een dienst.’
‘Mensen die nu het verpleeghuis binnenkomen, hebben veel meer zorg nodig dan vroeger. Ze komen hier pas als het echt niet meer anders kan’, zegt Van Wessem. Probleem is dat er niet meer geld beschikbaar is gekomen. ‘Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) beoordeelt de mensen nu in veel lagere zorgcategorieën dan voorheen. Die categorie bepaalt het budget. Daardoor krijgen we te weinig geld voor wat we willen doen.’
Met het door deze indicaties van de bewoners bepaalde budget kan ze, rekent Van Wessem voor, per bewoner gemiddeld 2,5 uur zorg per dag bieden, de rest is toezicht. En daarmee draait het verpleeghuis al verlies; door de kleinschaligheid is de exploitatie niet rond te krijgen. ‘Wij beknibbelen nu verder op ondersteunende diensten als de receptie om maar niet te korten op de handen aan het bed. Pyjamadagen komen er bij ons niet, dat is niet menswaardig.’
Het gevoel continu tekort te schieten, is frustrerend
Soms wordt er nu te veel geëist van de medewerkers, vreest Van Wessem. ‘Het ziekteverzuim is hoog, ook door een aantal chronisch zieken, waardoor we een beroep moeten doen op uitzendkrachten. Als er onverwachts een zieke is, zijn niet alle bewoners voor elf uur gewassen en uit bed. Het gevoel continu tekort te schieten, is frustrerend.’
De volgende ochtend is de bezetting wel op orde op de afdeling. Met vier ervaren krachten in de ochtendploeg weten de zorgmedewerkers voor de koffie bijna alle achttien bewoners te wekken, medicijnen te verstrekken, de noodzakelijke zorg te geven, te wassen en aan te kleden. Ondertussen hebben vrijwilligers de tafels gereed gemaakt voor het ontbijt. Een dag later zijn die vrijwilligers voor het ontbijt er niet. ‘Elke dag is anders’, zegt zorgmedewerkster Dorenda de Vreede. ‘Met een goede bezetting kun je zorg geven zoals je die wilt geven. Met minder mensen is het stressvol. We moeten steeds meer dingen doen die niet direct ten goede komen aan de bewoners, zoals van alles afvinken van lijstjes en elke week de rolstoelen soppen.’
Ja, als de drukke familie toch ook eens een wasje doet
2. Mantelzorg
Sommige familieleden beginnen een tirade, als je hun mening vraagt over de zorg in Adegeest. Zoals de zoon van mevrouw Peeters. ‘Dit gebouw ziet er schunnig duur uit. Die meiden rennen hun poten uit hun reet’, zegt hij. ‘Ik heb meegemaakt dat mijn moeder hoogzomer om half 12 nog op bed lag, te smachten naar een koppie water. De keuken wordt zelden gebruikt. In het oude gebouw kregen de bewoners meer aandacht. Hier moet je de zustertjes zoeken.’
Ook tijdens de lunch op de gesloten afdeling met demente bewoners klaagt een schoondochter van een bewoonster honderduit. ‘De mensen worden te weinig geactiveerd’, zegt ze. ‘Meestal is er maar één woonzorgassistente per huiskamer tijdens het eten. Die zet gewoon een bord voor hen neer.’
Deze middag zijn er twee woonzorgassistentes aanwezig. Ze hebben een verse salade gemaakt. Brood en beleg staan uitgestald op tafel.
De schoondochter: ‘Soms is het gehoorapparaat van mijn moeder niet opgeladen. Of zijn de veters van haar schoenen niet gestrikt. Of ze vergeten haar tijdens het eten een slab om te doen. Ik kom elke dag, maar de communicatie kan beter. Sommigen hier vinden mij lastig.’
In de zithoek zit zorgmedewerker Robert (35) achter zijn laptop de dossiers bij te werken. ‘Familieleden hebben het idee dat het personeel zich afzondert als ze de verplichte administratie doen’, zegt maatschappelijk werkster Jeanette die bij hem zit. Robert zit vijftien jaar in de zorg. De houding van de familie is veranderd, zegt hij. ‘Vroeger zeiden ze: wat is de beste behandeling? Nu vertellen ze ons wat wij moeten doen.’
Jeanette: ‘Als de familie nu hun vader of partner hier brengt, zijn ze vaak uitgeput en overspannen omdat ze al tot de uiterste grens mantelzorg hebben verleend. Ze hebben er dan ook moeite mee de regie uit handen te geven. Er zit een groot gat tussen de verwachtingen die mensen hebben en hoe het hier is.’
Veel zorgmedewerkers vinden het jammer, dat veel mantelzorgers zo negatief zijn, maar ze tonen ook begrip. ‘Ze willen dat wij een-op-een voor hun familielid zorgen, maar daarvoor is geen geld.’
Vroeger zeiden ze: wat is de beste behandeling? Nu vertellen ze ons wat wij moeten doen
Bovendien heeft de overheid met de bezuinigingen in de zorg haar kaarten gezet op de ‘participatiemaatschappij’. Dat betekent concreet dat van de familieleden wordt verwacht dat zij ook de handen uit de mouwen steken.
Manager Van Wessem probeert de familie meer te betrekken bij het verpleeghuis. Maar toen zij vorige maand een familieavond organiseerde om daarover te praten, kwam maar van eenderde van de bewoners familie opdagen.
‘De familie is vaak druk-druk-druk’, zegt de verpleegkundige. ‘Sommigen zie je nooit, zelfs met de feestdagen halen ze hun vader of moeder niet op’, valt een collega haar bij. ‘Niet alle familieleden zijn bereid mee te helpen. Ze kunnen bijvoorbeeld even het afwasje doen van hun moeder of de koelkast inspecteren. Dat zou je thuis toch ook doen? Terwijl veel van onze personeelsleden op hun vrije dag hierheen kwamen om Zwarte Piet te spelen voor het sinterklaasfeest.’
Juridisch gezien kan een zorginstelling de familie niet dwingen mee te helpen in het verpleeghuis. Maar de politiek verwacht steeds meer van mantelzorgers en vrijwilligers. Sommige verpleeghuizen leggen familieleden een ‘morele verplichting’ op een paar uur per maand bijvoorbeeld spelletjes te doen met de bewoners of met hen te wandelen. Door bezuinigingen en de gestegen zorgbehoefte heeft het personeel zelf daarvoor minder tijd.
Adegeest ‘nodigt mantelzorgers nadrukkelijk uit’ om zich in te zetten. Bij de komst van een nieuwe bewoner vragen zorgmedewerkers de familie wat ze kunnen blijven doen, net zoals toen hun familielid nog thuis woonde. Als ze bijvoorbeeld elke vrijdag gingen wandelen of een bepaalde dag samen aten, of ze dat kunnen blijven doen. Deze afspraken worden vastgelegd. Van ongeveer eenderde van de bewoners van Adegeest zijn mantelzorgers wekelijks betrokken. Het verpleeghuis zegt nadrukkelijk er rekening mee te houden dat veel mantelzorgers zelf behoorlijk op leeftijd zijn en dat kinderen vaak ver wonen en drukke banen hebben.
Hoe maak je de familie op een prettige toon duidelijk het appartement van hun familielielid even op te ruimen, als ze er koffie hebben gedronken? Dat is een prangende vraag in Adegeest. Manager Van Wessum: ‘Sommige familieleden laten alles uit hun handen vallen. En zorgmedewerkers vinden het lastig om daar wat van te zeggen. Ze krijgen nu een training hoe de familie op een correcte manier aan te spreken.’
Het is een van de meest gehoorde frustraties van het personeel, naast de krappe bezetting: dat veel mantelzorgers hogere verwachtingen hebben van het verpleeghuis dan zij kunnen waarmaken. Een enkele keer loopt het uit de hand. De zoon van een bewoner gedroeg zich de week ervoor bedreigend tegen de verpleegkundigen op de gesloten afdeling. Hij schreeuwde en zei tegen een verpleegkundige: ‘Pas goed op je vrouw en je kind.’ De politie moest erbij komen.
De tijden zijn veranderd, stelt mijnheer Tjalma van de Cliëntenraad vast. Toen zijn vader in het oude verpleeghuis Adegeest woonde, ging zijn vrouw voor elk wissewasje naar hem toe. ‘Maar mijn drie dochters en twee zoons hebben allemaal voltijdsbanen en wonen van Harlingen tot IJsselstein. Nu zijn er nog veel vrouwelijke vrijwilligers, een aantal flink op leeftijd. De volgende generatie vrouwen werkt en heeft hiervoor veel minder tijd. Ook niet voor mantelzorg, waarvan de politiek zo veel verwacht.’
Natuurlijk moet de familie helpen, vindt ook meneer De Hart (87). Maar het is te gemakkelijk om te denken dat de mantelzorgers het wel oplossen. Hij komt op de gesloten afdeling zijn echtgenote opzoeken. Aanvankelijk woonde hij met haar in een van de aanpalende appartementen, tot het niet meer ging. ‘De druk op het personeel is groot’, zegt meneer De Hart, die drie keer per dag langskomt.
Na de lunch lijkt de tijd stilgezet. Aan tafel kijken drie vrouwen zwijgend voor zich uit. ‘Het is helemaal mis’, doorbreekt een met een sombere blik de stilte. Een ander tikt met de vingers op tafel. Een woonzorgassistente serveert zelfgemaakte smoothies. ‘Dit is lekker hoor, met fruit’, zegt ze tegen de bewoonsters die nauwelijks opkijken.
‘Deze woonzorgassistenten geven zo veel liefde’, zegt De Hart. ‘Ik ben het niet eens met staatssecretaris Van Rijn, die wil dat er vooral hogeropgeleid personeel gaat werken in de verpleeghuizen. Het personeel van hoog tot laag geeft ieder op zijn eigen wijze het beste.’
Mevrouw De Hart zit in een zwarte jurk met een gekleurde ketting in een fauteuil in de zithoek. Haar man neemt plaats in de fauteuil naast haar. ‘Ik ben zo blij dat je er bent, ik hou van jou’, zegt ze tegen hem. Als hij na een uur weer weggaat, begint mevrouw De Hart te snikken.’Wanneer ga ik naar huis, naar de kinderen?’, vraagt ze. ‘Help me, onze lieve heer. Ik ben helemaal alleen.’
Ja, als er niet alleen zorg is, maar ook zingen met Jan
3. Waardevolle dagbesteding
Aan de bewoners van Adegeest is te zien hoe verschillend van humeur mensen oud worden. De ene bewoner met de ziekte van Alzheimer zingt vrolijk een lied en maakt er een dansje bij, bij de ander lijkt alle levenslust verdampt.
Niet alleen de kwaliteit van de zorg, maar ook de daginvulling is onderwerp van gesprek in de verpleeghuizen. Het moet bijdragen aan een menswaardig leven. De overheid stelde er dit jaar extra geld voor beschikbaar.
In Voorschoten organiseren twee activiteitenbegeleiders regelmatig schilder- of spelletjesochtenden. Die zijn niet aan iedereen besteed. Of een bestaan menswaardig is, hangt ook af van hoe een bewoner zich voelt.
Tijdens het ontbijt op de gesloten afdeling dommelen een paar bewoners aan de eettafel alweer in. Een woonzorgassistente helpt geduldig een man die levenloos voor zich uit kijkt een boterham met muisjes te eten. Mevrouw Donker kijkt vanuit haar rolstoel afkeurend. ‘Hij is net een pop, hij heeft nergens nog verstand van’, zegt ze. ‘Ik trouwens ook niet meer hoor. Het verstand wordt eruit geslagen, als met een hamer op een blok. Ik vind helemaal niets leuk meer.’
Toch lichten de ogen van mevrouw Donker op als mevrouw Schmidt de kamer inkomt: de twee vrouwen begroeten elkaar enthousiast. ‘We zijn collega’s’, lacht mevrouw Schmidt. ‘Zo ben je wat in het leven, zo is het voorbij. We zitten hier opgesloten. Ik zou veel vaker naar buiten willen. Ik heb heimwee naar vroeger. Gelukkig is iedereen hier allerhartelijkst tegen me.’
Voor ons zingt meneer Jan soms: meisjes met rode lippen. Daarom stift ik ze
Wat een waardevolle dagbesteding met de bewoners doet, blijkt vrijdagmiddag. Dan zingen de bewoners met meneer Jan. Ruim op tijd zitten ze klaar in de grote centrale ruimte beneden. Op de wand worden de liedteksten geprojecteerd onder meer van Tulpen uit Amsterdam en Twee motten van Dorus. Vrijwilligers gaan rond met bitterballen en glaasjes advocaat met slagroom.
Meneer Jan doet dit al jaren zo. Maar hij is inmiddels zelf zo op leeftijd dat hij, met pijn in zijn hart, afscheid zal moeten nemen van de bewoners. Een bewoonster van achter in de zeventig heeft deze middag speciaal voor hem haar lippen gestift. ‘Hier zijn geen meisjes met rode haren, alleen meisjes met grijze haren’, lacht ze. ‘Voor ons zingt meneer Jan soms: meisjes met rode lippen. Daarom stift ik ze.’
Meneer Groen (85), die in een aanpalend appartement woont, komt meerdere keren per dag op de gesloten afdeling, om zijn 79-jarige vrouw te bezoeken. Hij gaat naast zijn vrouw zitten en houdt haar hand vast. Het gezicht van mevrouw Groen die even daarvoor nog leeg voor zich uit keek, krijgt een vredige uitdrukking.
Afgelopen nacht nog liep mevrouw Groen in een lang roze T-shirt energiek over de gangen. Als de verpleegkundige naar haar toe komt, lacht ze betrapt, als een stout kind. Die zet de tv voor haar aan, op een eentonig telsell-kanaal. Mevrouw Groen kijkt vanuit haar bed naar het beeld. Ze ziet er allesbehalve slaperig uit.
De verpleegkundige is nauwelijks haar kamer uit of de deur gaat weer open. Mevrouw Groen kijkt voorzichtig om het hoekje of iemand haar ziet. Die nacht wordt ze nog meerdere keren op de gang betrapt. ‘Wij hebben bijna zestig jaar samen geslapen’, zegt meneer Groen. ‘Ze kan er niet aan wennen, zo alleen in bed.’
Veel patiënten met de ziekte van Alzheimer zijn het gevoel voor tijd kwijt. Mevrouw Wieringa slaapt zo slecht dat nu voor een paardenmiddel is gekozen. Zij krijgt een Poseybed, een blokvormige tent die over het bed wordt gespannen. Doel ervan is dat de bewoner niet voortdurend zijn bed uit kan gaan en uiteindelijk rustiger gaat slapen, door het gevoel van geborgenheid dat de tent moet bieden.
Verantwoording
Charlotte Huisman kon zonder restricties in Adegeest rondlopen, dag en nacht. Een representatief verpleeghuis, aldus branche-organisatie Actiz, zij het iets kleinschaliger dan gemiddeld. Uiteraard kan de situatie anders zijn in andere verpleeghuizen. Op verzoek van betrokkenen zijn sommige namen veranderd. Sommige verzorgenden wilden alleen met hun voornaam in de krant.
‘Ze is de eerste nacht in paniek geraakt’, vertelt verpleegkundige Marriet Wennemers na haar nachtdienst. ‘Het is een zware maatregel om iemand zijn vrijheid zo te beperken, maar volgens de arts is het Poseybed de beste oplossing. Door haar doorwaakte nachten was ze overdag zo moe dat het ons nauwelijks lukte om haar te laten eten en drinken, waardoor ze verzwakte.’
Ze hoopt dat mevrouw Wieringa de volgende nachten beter reageert op het tentbed. ‘Het is niet de bedoeling dat ze zich er juist rotter door voelt.’ Bij haar volgende nachtdienst gaat ze meteen kijken. De tweede nacht ligt mevrouw Wieringa er al rustiger bij. Maar ze slaapt nog niet. ‘Ik leg nog een dekentje over u heen, dan ligt u lekker warm’, zegt de verpleegkundige. ‘Maakt u zich nergens zorgen over, u ligt fijn zo.’
Tegen half drie heeft Wennemers goed nieuws voor haar collega. ‘Mevrouw Wieringa slaapt als een roos.’ De twee vrouwen juichen stilletjes, in het nachtelijke verpleeghuis.
Wat kost de zorg voor een oudere?
Het aantal uren zorg per bewoner hangt af van de beoordeling van diens ‘zorgzwaarte’, die het budget bepaalt. Een dementerende zonder ernstige gedragsproblemen zou de beoordeling ZZP5 krijgen, het verpleeghuis krijgt voor de bewoner 210 euro per dag. Daaruit moeten wonen, zorg, eten en drinken, schoonmaak en dagactiviteiten worden betaald. Omgerekend is er ongeveer 2,5 uur per dag tijd voor zorg.
Ouderen gaan alleen naar een verpleeghuis als langer thuis wonen niet meer mogelijk is. De zorg wordt daardoor zwaarder terwijl de budgetten nauwelijks zijn meegestegen. Het aantal klachten over onderbezetting stijgt, met name van bezorgde mantelzorgers.
Er zijn geen wettelijke normen voor een minimale personeelsbezetting in de verpleeghuizen. De discussie in de politiek is nu of die normen er moeten komen, bijvoorbeeld twee zorgmedewerkers op acht dementerende bewoners. De vraag is of elke bewoner zo veel zorg nodig heeft; of het financieel reëel is en of er überhaupt menskracht genoeg is die de vacatures moeten vervullen. Het Zorginstituut Nederland vindt zo’n norm geen goed idee, bleek afgelopen week uit hun conceptadvies.
VERPLEEGHUIZEN IN HET NIEUWS
Plascontracten
In een verpleeghuishuis in Hellevoetsluis zou een bewoner slechts drie keer per dag op gezette tijden naar het toilet mogen, vertelde de familie deze herfst aan RTV Rijnmond. Zo ontstond de term ‘plascontract’. Er is geen plascontract dat toiletgang beperkt, zei het verpleeghuis. Veel demente bejaarden vergeten dat ze naar de wc moeten of zijn geweest. Volgens het verpleeghuis zijn de tijden juist vastgelegd om te zorgen dat de bewoners dan echt naar de wc gaan.
Zwarte lijsten
De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) publiceerde deze zomer een lijst met de elf slechtstpresterende zorgorganisaties met verpleeghuizen waar de zorg ondermaats is. Belangrijkste klachten: te weinig hoogopgeleid personeel en te veel uitzendkrachten, een onveilige medicatieverstrekking en/of de onvoldoende bijgehouden bewonersdossiers. Onder toezicht van de inspectie zijn de organisaties verplicht snel orde op zaken stellen.
Pyjamadagen
In 2003 ontstaat deze term, door de praktijk in een verpleeghuis waar niet genoeg personeel was om de bewoners elke dag uit bed te helpen. Het verpleeghuis stelde hierop elke week een dag in waarop de bewoners in hun pyjama moesten lopen. Na klachten in de pers van de familie ontstond maatschappelijke ophef.
Het manifest van Hugo Borst
In oktober stelde mantelzorger en publicist Hugo Borst voor slechtpresterende verpleeghuizen een lijst met tien verbeterpunten op. Hij pleit onder meer voor het instellen van een norm voor beschikbaar personeel. De politiek moet vervolgens het budget voor de ouderenzorg hierop aanpassen. Zijn manifest voor een betere ouderenzorg wordt door alle politieke partijen gesteund.
Zorgzwaartepakket
Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) beoordeelt hoeveel zorg een bewoner nodig heeft in categorieeën. Een bewoner in een verpleeghuis zou nu minimaal ZZP-(zorgzwaartepakket)-5 moeten hebben, dat wil zeggen dat iemand niet meer zelfstandig kan wonen. Volgens onder meer verpleeghuis Adegeest deelt het CIZ nu de bewoners lager in dan voorheen wat gevolgen heeft voor het budget.
Bezetting in verpleeghuis is soms krap, maar toewijding personeel groot
VK 27.12.2016 Is het echt zo slecht gesteld met ouderen in verpleeghuizen? Volkskrant-verslaggever Charlotte Huisman verbleef een volle werkweek in een verpleeghuis om de praktijk te ervaren. Morgen verschijnt een uitgebreide reportage in de Volkskrant. Lees hier een voorproefje.
‘Zwarte lijst’ verpleeghuizen
De namen van de elf slechtst presterende verpleeghuisinstellingen werden in juli bekendgemaakt. Wat is er mis? Vijf vragen. (+)
Is het nog wel verantwoord om je partner/vader/moeder onder te brengen in een verpleeghuis? Dat was de vraag, na alle berichten over bijvoorbeeld plascontracten en de publicatie van de ‘zwarte lijst’ van de Inspectie voor de Gezondheidszorg van verpleeghuizen met ondermaatse zorg.
Kwetsbare ouderen zouden in verpleeghuizen vaak niet de zorg krijgen die ze nodig hebben, zei onder meer mantelzorger en publicist Hugo Borst. Of heeft Nederland nog steeds de beste ouderenzorg van de wereld, zoals de branche zelf beklemtoont?
Verslaggever Charlotte Huisman verbleef een volle werkweek intern in verpleeghuis Adegeest in Voorschoten om het met eigen ogen te zien. Een representatief verpleeghuis, aldus de branche-organisatie Actiz, zij het iets kleinschaliger dan gemiddeld. Ze kon er zonder restricties rondlopen.
Inderdaad, de bezetting is soms krap. Het is een veelgehoorde klacht, ook in dit verpleeghuis. Maar de toewijding van het personeel is bewonderenswaardig groot.
Bijvoorbeeld deze avond, waarop zorgmedewerkster Kim letterlijk voor twee werkt in Adegeest. Op de afdeling met achttien bewoners met lichamelijke beperkingen worden van 17 uur tot 21 uur gewoonlijk twee krachten ingeroosterd. Maar haar collega had zich ziek gemeld. En rond de decemberfeestdagen zijn er nauwelijks uitzendkrachten te krijgen.
‘In je hoofd moet je rust houden en bedenken wat je gaat doen’, zegt de 28-jarige zorgmedewerkster. Kordaat begeleidt Kim twee bewoners in rolstoel met de lift naar de restaurantruimte van het gebouw. Naar boven neemt ze de maaltijden mee voor degenen die aan de tafel in de huiskamer van hun eigen afdeling willen dineren, of in hun eigen kamer.
Later verstrekt Kim de achttien bewoners hun avondmedicijnen en begeleidt ze naar bed. Ondertussen reageert ze op hun hulpoproepen via de persoonlijke alarmknoppen.
De bewoners weten dat het bij deze drukte soms even kan duren voordat er een verpleegkundige komt. ‘Dat je helemaal afhankelijk bent, vind ik zo moeilijk’, zegt de 91-jarige mevrouw Peeters, vanuit haar rolstoel. ‘Als ik moet plassen, moet ik hulp vragen. Soms moet ik zo lang wachten dat ik het niet meer kan ophouden. Dan kan ik wel huilen.’
Alzheimer
Het is niet zo erg als vaak wordt gezegd en geschreven, aldus Ben van Gent, bestuurder Florence.
Adegeest huistvest 52 bewoners in een nieuw gebouw, dat vorig jaar is geopend. Op de begane grond en de eerste etage zijn gesloten afdelingen met zestien en achttien bewoners met de ziekte van Alzheimer. Op de tweede etage hebben achttien bewoners met ernstige lichamelijke beperkingen een kamer op de open afdeling somatiek.
Het verpleeghuis valt onder Florence, een van de zorgorganisaties die dit jaar kritiek kregen van de Inspectie voor de Gezondheidszorg, maar inmiddels van de lijst af is van verpleeghuisorganisaties die onvoldoende presteren. ‘Door het magere budget dat wij van het Rijk krijgen, zijn er zeker tekortkomingen in onze zorg, bijvoorbeeld door de krappe bezetting’, zegt Florence-bestuurder Ben van Gent. ‘Maar het is niet zo erg als vaak wordt gezegd en geschreven.’
AD 21.12.2016 Er komen wel degelijk harde afspraken over genoeg personeel in de verpleeghuizen. Dat zegt staatssecretaris Martin van Rijn tegen AD.nl. Volgens Van Rijn voldoet hij hiermee zonder twijfel aan de wens die Hugo Borst en Carin Gaemers in hun manifest over de verpleeghuiszorg hebben neergelegd.
In het pamflet zegt Borst dat vastgesteld moet worden hoeveel zorgpersoneel nodig is om ‘complete zorg’ te leveren. Tot deze norm er ligt, geldt de vuistregel: minimaal twee zorgmedewerkers per acht bewoners. Gisteren bleek echter dat een belangrijke adviseur van Van Rijn één landelijke norm niet haalbaar vindt.
Het Zorginstituut, dat een onafhankelijke rol speelt, stelt nauwelijks bewijs te hebben gevonden dat zo’n exacte norm voor iedereen per se de zorgkwaliteit zal verbeteren. Toch komen er nog altijd heldere criteria, benadrukt Van Rijn. ,,Ze leggen wel degelijk een aantal goede richtlijnen op tafel.”
Zo moeten tijdens ‘intensieve zorgmomenten’ (zoals opstaan en naar bed gaan) twee zorgverleners aanwezig zijn. En gedurende de dag en avond is er altijd iemand in de huiskamer of de gemeenschappelijke ruimte om bewoners de benodigde aandacht en nabijheid te bieden en toezicht te houden.
Contact
Verder is direct contact met de cliënten essentieel. Zo is er in iedere dagdienst (ook in het weekend) iemand aanwezig die, los van zorgtaken, aandacht kan besteden aan een zinvolle daginvulling. Maar een arts of verpleegkundige kan ook binnen 30 minuten ingrijpen als directe medische zorg nodig is.
Van Rijn: ,,Dat hele pakket is een normering, hoe je het ook wendt of keert. Hugo wil daarnaast overal voldoende gekwalificeerd personeel en ook aan de opleiding wordt aandacht besteed.” De staatssecretaris benadrukt dat het advies van het Zorginstituut nog niet klaar is, maar dat de definitieve norm er snel zal liggen.
Hugo Borst wil pas op de definitieve plannen reageren.
NU 15.12.2016 Een deel van de Nederlandse zorginstellingen voldoet niet aan een minimale privacynorm. Wel is er in de sector steeds meer aandacht voor goede beveiliging van patiëntgegevens.
Dat blijkt uit een rapport van adviesbureau PBLQ in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport dat donderdag is gepubliceerd.
Uit interviews en enquêtes blijkt dat niet alle zorgaanbieders voldoen aan de zogenoemde NEN 7510-norm, die door de onderzoekers wordt omschreven als “een minimum beveiligingsniveau”. De wet schrijft voor dat alle zorginstellingen aan deze norm moeten voldoen. Het is niet bekend hoeveel zorginstellingen niet aan de norm voldoen en welke dat zijn; daar maakt het rapport geen melding van.
De privacynorm zou door medewerkers in de zorg als “complex en moeilijk te begrijpen” worden gezien, schrijven de onderzoekers. Een bijbehorend handboek wordt door kleinere instellingen niet aangeschaft, omdat daar “teveel drempels (zoals kosten en administratieve handelingen)” mee gemoeid zijn.
Beroepsgeheim
“De wil en het besef dat patiëntgegevens moeten worden beschermd is er bij zorginstellingen; het is zelfs de basis onder het medisch beroepsgeheim”, staat in het rapport. Maar niet iedereen weet precies hoe zij moeten omgaan met privacygevoelige gegevens: “Voor medewerkers in de zorg is de wet- en regelgeving voor informatiebeveiliging en privacybescherming vaak te abstract en onduidelijk voor hun specifieke werksituatie”, schrijven de onderzoekers.
Desalniettemin signaleren ze wel dat informatiebeveiliging “bij een aantal instellingen als integraal onderdeel van goede zorg wordt gezien.” Ook hier is onduidelijk om hoeveel instellingen het gaat en welke dat zijn.
De onderzoekers raden aan om managers in de zorg privacybewuster te maken en goed gedrag te bevorderen. Ook moeten er betere systemen komen om eventuele datalekken te melden en moeten er sectorbrede afspraken worden gemaakt. Daarnaast moeten er strengere contracten komen met derden die toegang krijgen tot patiëntgegevens, zogenoemde ‘bewerkersovereenkomsten’.
Reactie
In een brief aan de Tweede Kamer schrijft minister Schippers (Volksgezondheid) een actieplan te willen opzetten om de beveiliging van patiëntgegevens beter te regelen. Daarvoor zal onder meer worden samengewerkt met ziekenhuizen, GGZ-instellingen en toezichthouders.
“Het Actieplan zal moeten leiden tot structurele verbeteringen in de dagelijkse werkpraktijk in de genoemde zorginstellingen: in de bestuurskamer en bij de stafdiensten, bij de artsen, bij verpleegkundigen en bij onderzoekers”, schrijft Schippers. “Dat is een ambitieuze opgave, omdat het in de kern ook gaat over veranderingen in gedrag van mensen en verandering van de cultuur van organisaties.”
Telegraaf 14.12.2016 De bewoners van het Arnhemse woonzorgcentrum Insula Dei/Huize Kohlmann lopen mogelijk risico’s, zegt de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Daarom zijn beide vestigingen voor zes maanden onder verscherpt toezicht gesteld.
De inspectie had al eerder tekortkomingen vastgesteld en die zijn nog niet voldoende aangepakt. Het centrum moet de cliëntdossiers op orde brengen en actualiseren. Verder moeten leidinggevenden en behandelaren medewerkers beter ondersteunen.
„Afspraken zijn niet altijd duidelijk voor zorgmedewerkers. Daardoor komt men afspraken op het vlak van medicatieveiligheid en het gebruik van het cliëntdossier regelmatig niet na”, aldus de inspectie.
Telegraaf 08.12.2016 PvdA-Kamerlid Marith Volp heeft met opstappen gedreigd omdat ze wilde dat haar partij voor het eerst sinds jaren achter een PVV-voorstel zou gaan staan.
De PvdA boycot de PVV sinds de ‘minder-minder’-uitspraak van partijleider Geert Wilders in maart 2014. Het betekent dat de sociaaldemocraten nooit vooraf een handtekening zetten onder politieke plannen uit die hoek.
Vandaag is die trend voor het eerst doorbroken. De PvdA zette namelijk een krabbel onder de oproep van de PVV om het manifest van Hugo Borst over de verpleeghuiszorg te omarmen.
Bij de PvdA moest er echter wel heel wat water door de Rijn. De partij vond het verpleeghuisvoorstel weliswaar goed, maar baalde er tegelijkertijd van dat het uit de koker van de PVV kwam. Volp vond echter dat haar partij gewoon mee moest tekenen. Ze moest uiteindelijk bij een tegenstribbelende Diederik Samsom dreigen met opstappen om dat voor elkaar te krijgen, laat ze weten.
Manifest
Televisiebekendheid en sportjournalist Hugo Borst riep politieke partijen onlangs op om zijn manifest over verpleeghuizen te steunen. Dat manifest moet tot betere zorg in deze zorginstellingen leiden. Het is een tienpuntenplan. Er staat onder andere in dat er voldoende personeel dient te zijn en dat daar ook geld voor vrij moet worden gemaakt als dat nodig is.
Het eerste punt was voor PvdA-Kamerlid Volp uiteindelijk de reden om te stoppen met het boycotten van de PVV. Hugo Borst en zijn aanhangers roepen daarin op om te stoppen met het ’politiseren’ van de verpleeghuiszorg. „We moeten over onze schaduw heen springen”, zegt Volp. „Dat hebben we dan ook gedaan.”
Eigenlijk hadden coalitiepartijen VVD en PvdA in eerste instantie met elkaar afgesproken het verpleeghuisplan van de PVV niet vooraf te steunen, stelt een woedende Volp. „De VVD zag daar op het laatste moment echter van af.” Volgens haar kwam de PvdA daardoor in een wel zeer lastig parket. Het zou dan de enige partij zijn die het manifest niet zou omarmen.
Dat was het moment dat Volp besloot dat het maar eens afgelopen moest zijn met het boycotten van de PVV en dat ze hierover een verhit gesprek met partijleider Samsom startte.
Extra geld
Door de coalitiepartijen is overigens ook nog gesproken over extra geld voor de verpleeghuiszorg. De PvdA wilde dat het kabinet daar nu al mee over de brug zou komen. Volgens bronnen heeft minister Dijsselbloem (Financiën) dat geweigerd.
De VVD zegt op haar beurt woest te zijn op PvdA, omdat de sociaaldemocraten zouden hebben rondgestrooid dat ook de VVD voorstander van het voorstel voor extra verpleeghuisgeld zou zijn. De liberalen betwisten dan. Tussen de coalitiepartners is het op dit terrein dus alles behalve koek en ei.
Verpleeghuizen hebben het zwaar. Cliënten belanden door het kabinetsbeleid later in een verpleeghuis, maar moeten dan wel zwaardere zorg krijgen. Veel instellingen kampen met een personeelstekort. Sommigen leveren onvoldoende kwaliteit.
Binnenkort komen er nieuwe normen voor bijvoorbeeld de hoeveelheid handen aan het bed. Staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) beloofde eerder daar geld voor vrij te willen maken als dat echt nodig is. Minister Dijsselbloem wil de verpleeghuizen echter geen ongedekte cheque geven. Van Rijn zegt daarom nu eerst te willen inventariseren hoeveel de instellingen uit eigen zak kunnen betalen door bijvoorbeeld efficiënter te gaan werken. Mogelijk volgt later alsnog de extra zak met geld.
AD 08.12.2016 PvdA-Kamerlid Marith Volp heeft gezwaaid met haar Kamerlidmaatschap om te zorgen dat haar partij zich schaarde achter een PVV-motie die het manifest van Hugo Borst over ouderenzorg omarmt. ,,Ik ben er nog!”, zegt ze inmiddels vrolijk tegen deze site.
Vanmorgen was de stemming nog anders: Volp werd geconfronteerd met de harde PvdA-lijn dat er geen moties van de partij van Geert Wilders mede worden ondertekend. Die houding hebben de sociaaldemocraten sinds de ‘minder, minder’-uitspraken van Wilders.
Geen handtekening
Borst pleit in zijn manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’ voor ‘depolitisering’ van de ouderenzorg en kwaliteitsgaranties voor goede zorg, zoals een norm voor voldoende personeel op de werkvloer. Eerst zouden PvdA en VVD met een eigen motie komen om die wens te steunen.
Toen echter bleek dat de PVV ook een deugdelijke tekst, inclusief een deadline, voor staatssecretaris Van Rijn had gemaakt, besloten de liberalen daarvoor te gaan. Zo zou Volp als enig Kamerlid overblijven die geen handtekening kon zetten onder een unieke Kamerwens.
,,Dat vond ik onacceptabel. Dus heb ik Diederik (Samsom, red.) vanmorgen een berichtje gestuurd met de tekst: ‘Ik ga niet als enige niet onder motie staan. Als we niet meetekenen, dan stap ik op. Dat ga ik niet meemaken.'” Samsom antwoordde vervolgens: ‘Teken maar mee’.
Reactie
De Kamer wil begin januari een reactie van Van Rijn, waarin hij op elk punt van het manifest ingaat. De staatssecretaris heeft al beloofd dat er begin volgend jaar nieuwe kwaliteitseisen klaarliggen waar de verpleeghuizen zich aan dienen te houden. Ook komt er een bezettingsnorm.
Overigens is nog niet helder hoeveel deze ingrepen precies gaan kosten en waar dat geld vandaan moet komen. Een geplande motie van de PvdA, waarin feitelijk een blanco cheque werd gegeven, strandde door bezwaren van de VVD en ook het kabinet zag dit financiële risico niet zitten.
VK 08.12.2016 Een unicum: een motie van de PVV krijgt steun van de hele Tweede Kamer. Dus ook van de PvdA, hoewel die in 2014 nog aankondigde ‘nooit’ moties van de PVV zou steunen.
De Kamer wil dat het kabinet vóór 9 januari duidelijk maakt hoe staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid het manifest van sportjournalist Hugo Borst en onderzoeker Carin Gaemers gaat uitvoeren. In dat manifest, 25 oktober in het AD, roepen Borst en Gaemers op te stoppen met het ‘politiseren van verpleeghuiszorg’ en doen voorstellen ‘om goede zorg voor alle kwetsbare ouderen in verpleegtehuizen te waarborgen’. Denk aan het maximeren van overheadkosten, ballotage van bestuurders en toezichthouders en stoppen met de ‘overdaad aan registratie’.
Alle politieke partijen wilden het manifest claimen. Dat kon in november tijdens een debat met verantwoordelijk staatssecretaris Van Rijn. PVV-Kamerlid Fleur Agema ging er met de overwinning vandoor door nog voor het debat een motie over het manifest aan te kondigen. Dat schoot de andere partijen in het verkeerde keelgat, want Agema sprak bij het debat dat volgde eerst alleen schande van het beleid, vertrok daarna en kwam niet meer terug.
Een ongehoorde truc, mopperden de achtergebleven zorgwoordvoerders. Vervolgens soebatten ze over de tekst van de motie. Die werd zo globaal dat alle partijen hun handtekening eronder konden zetten. Maar die van de PVV staat bovenaan.
NU 08.12.2016 De Tweede Kamer wil dat de regering het manifest voor betere ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers omarmt.
Alle partijen in de Kamer schaarden zich donderdag achter een voorstel van de PVV, waarin staatssecretaris Martin van Rijn wordt opgeroepen puntsgewijs in te gaan op het manifest.
Borst en Gaemers roepen in hun plan ‘Scherp op Ouderenzorg’ op tot de “depolitisering” van de ouderenzorg. Het manifest roept verder onder meer op tot een plafond voor bijvoorbeeld bestuurskosten en reserves in verzorgingshuizen en een ondergrens voor het aantal verplegers.
Hugo Borst in de bres voor ouderenzorg
Steun PVDA
De steun van de PvdA voor de oproep van de PVV is opvallend. PvdA-leider Diederik Samsom zei namelijk in 2014, na de ‘minder Marokkanen’-uitspraak van PVV-leider Geert Wilders, dat zijn partij geen enkel voorstel van de PVV meer zou steunen.
Telegraaf 08.12.2016 De Tweede Kamer wil dat de regering het spraakmakende manifest voor betere ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers omarmt. Alle partijen in de Kamer schaarden zich donderdag achter een voorstel van de PVV, waarin staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) wordt opgeroepen puntsgewijs in te gaan op het manifest.
Borst en Gaemers pleiten in hun plan Scherp op Ouderenzorg voor ,,depolitisering” van de ouderenzorg. Volgens Kamerlid Henk Krol (50PLUS) is de unanieme steun voor de oproep van de PVV bewijs dat dit is gelukt. Het manifest roept verder onder meer op tot een plafond voor bijvoorbeeld bestuurskosten en reserves in verzorgingshuizen en een ondergrens voor het aantal verplegers.
De Kamer wil begin januari een reactie van Van Rijn, waarin hij op elk punt van het manifest ingaat. De staatssecretaris stemde daarmee in.
De steun van de PvdA voor de oproep van de PVV is opvallend. De partij zei namelijk in 2014, na de ‘minder Marokkanen’-uitspraak van PVV-leider Geert Wilders, geen enkel voorstel van de PVV meer te zullen steunen.
AD 08.12.2016 De Tweede Kamer wil dat de regering het spraakmakende manifest voor betere ouderenzorg van Hugo Borst en Carin Gaemers omarmt. Alle partijen in de Kamer schaarden zich achter een voorstel van de PVV, die wil dat staatssecretaris Martin van Rijn alle punten in het manifest volgt.
Borst en Gaemers roepen in hun plan Scherp op Ouderenzorg op tot de ,,depolitisering” van de ouderenzorg. Volgens Kamerlid Henk Krol (50PLUS) is de unanieme steun voor die oproep het bewijs dat dit is gelukt.
Het manifest roept verder onder meer op tot een plafond voor bijvoorbeeld bestuurskosten en reserves in verzorgingshuizen en een ondergrens voor het aantal verplegers.
Opvallend
Dat ook de PvdA de oproep van de PVV steunt, is opvallend. De partij zei namelijk in 2014, na de ‘minder Marokkanen’-uitspraak van PVV-leider Geert Wilders, geen enkel voorstel van de PVV meer te zullen steunen.
De Kamer wil begin januari een reactie van Van Rijn, waarin hij op elk punt van het manifest ingaat. De staatssecretaris stemde daarmee in.
Steun
De Kamer sprak vorige maand tijdens het zorgdebat al zijn steun uit voor het manifest. Toen gaf ook staatssecretaris Van Rijn aan dat de zorg in verpleeghuizen beter moet. Wel verschilde hij van mening met de Kamer over de aanpak.
Bij het debat zei PVV’er Fleur Agema dat ze het manifest van Borst in een motie wilde gieten. Nu het voorstel van haar partij de steun van de Kamer heeft, moet Van Rijn opnieuw gaan kijken hoe hij de zorg wil gaan verbeteren.
RTVWEST 01.12.2016 Thuiszorgorganisatie Gallus uit Rijswijk zit in de financiële problemen. Het bedrijf verkeert in surseance van betaling. Volgens advocaat Martijn Vermeeren, die is aangesteld als bewindvoerder, worden door het bedrijf 700 tot 800 patiënten van thuiszorg voorzien. Die wonen vooral in Den Haag en Zoetermeer.
Bij het bedrijf werken 170 mensen, zegt Vermeeren. Zij kunnen voorlopig aan de slag blijven, want de bewindvoerder is druk bezig met gesprekken over een reorganisatie. ‘Ik ben aan het kijken of het bedrijf kan voortbestaan’, zegt Vermeeren tegen Omroep West.
Volgens hem is het nog te vroeg om iets over de oorzaak te zeggen. ‘Maar ik kan al wel zeggen dat het bedrijf een hoog ziekteverzuim kent en ook zijn de marges door de bezuinigingen in de zorg erg krap’, aldus de bewindvoerder.
Zorg gaat gewoon door
Hij zegt dat cliënten zich voorlopig nog geen zorgen hoeven te maken, omdat alles ‘gewoon’ doordraait. De zorg gaat dus ook gewoon door. De advocaat verwacht dat er volgende week meer duidelijkheid komt over de toekomst van Gallus Thuiszorg.
De directie van het bedrijf was donderdagmiddag niet voor commentaar bereikbaar.
AD 24.11.2016 Staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) is hard in botsing gekomen met de oppositie in de Tweede Kamer door zijn optreden in een debat over langdurige zorg voor zwakke ouderen en ernstig gehandicapten.
Van Rijn haalde zich vanmorgen de woede van vooral SP, PVV en CDA op de hals. Hij zou volgens hen hebben gezegd dat schrijnende voorbeelden van de problemen niet per se opgaan voor de stand van zaken in de hele langdurige zorg.
Kamerlid Renske Leijten (SP) beet Van Rijn toe dat hij eens ‘op moet kijken van zijn getalletjes en rekenmachine’ en oog dient te hebben voor de echte problemen in de samenleving. De bewindsman reageerde daar vervolgens zeer boos op.
Verandering
Volgens Van Rijn wordt er continu overlegd over veranderingen in de zorg en gekeken of de nieuwe situatie goed uitpakt. Hij ontkent geen rekening te houden met individuele gevallen, die alle Kamerleden regelmatig in hun mailbox aantreffen.
Zo blijven oude, zieke mensen vaak onverantwoord lang thuis wonen doordat het kabinet de toegang tot het verpleeghuis heeft aangescherpt. Ze belanden op de eerste hulp als het thuis niet meer gaat of omdat ze een ernstig ongeluk krijgen.
‘Schande’
PVV’er Fleur Agema vindt het een schande dat Van Rijn ‘denkt in systemen’ en niet zou werken aan oplossingen voor de duizenden kwetsbare mensen die nodig naar een zorginstelling moeten, maar op de wachtlijst staan voor de instelling van hun voorkeur.
Kamerlid Mona Keijzer (CDA) denkt dat Van Rijn de Kamer aan het lijntje houdt door telkens maar in overleg te gaan of zaken eerst uitgebreid en langdurig te onderzoeken. Uiteindelijk ging de bewindsman de discussie met de boze leden vanmorgen niet meer aan.
De commissie VWS staat onder bewindslieden bekend als een ‘pittige’ club Kamerleden. De staatssecretaris overleefde al meermaals moties van wantrouwen vanuit de oppositie.
AD 23.11.2016 De Wereld Draait Door maakt vanavond de winnaar bekend van de NS Publieksprijs. Behalve de zes genomineerde auteurs schuift ook Hugo Borst aan. Hij was aanvankelijk niet genomineerd, maar op zijn boek Mawerd zo vaak gestemd dat hij nu ook een grote kanshebber is.
AD- columnist Borst geeft aan – mocht hij winnen – het bedrag van €7.500 dat bij de prijs hoort, te doneren aan onderzoek naar de ziekte van Alzheimer. ,,Een stem op Ma is dus een stem op dat onderzoek”, aldus Borst.
AD 18.11.2016 Hugo Borst en Carin Gaemers, die samen het manifest Scherp op ouderenzorg schreven, woonden gisteren een zorgdebat bij. Borst beschrijft hoe hij de dag heeft ervaren.
Ik kan niet ontkennen dat ik gisteren tijdens het debat over de verpleeghuiszorg ook ten prooi viel aan ongeduld, ergernis en argwaan, Hugo Borst.
Fleur Agema (PVV) deed het, en anders had Mona Keijzer (CDA), Henk van Gerven (SP), Henk Krol (50Plus), Vera Bergkamp (D66) of Linda Voortman (GroenLinks) het wel gedaan: alle politici oproepen om het manifest Scherp op ouderenzorg te steunen. Binnenkort worden onze aanbevelingen en verbeteringen mogelijk vervat in een motie. Maar zelfs als die wordt aangenomen, wat de verwachting is, staan Carin Gaemers en ik niet te juichen.
Gematigd positief
Ik zoek naar de juiste woorden voor onze gemoedstoestand. We zijn na een halfjaar actievoeren en lobbyen gematigd positief. Omdat we al meer dan 100.000 handtekeningen hebben. Omdat het heter wordt onder de voeten van slechte zorgbestuurders. Omdat alle politieke partijen echt willen dat het in alle verpleeghuizen in Nederland uitstekend gaat. Maar ik kan niet ontkennen dat ik gisteren tijdens het debat over de verpleeghuiszorg ook ten prooi viel aan ongeduld, ergernis en argwaan. Ik viel zelfs eventjes in slaap, twee seconden, maar toch. Wat is het soms gedetailleerd, taai en complex.
Ambivalent gevoel
De knap geconstrueerde open brief, gisteren in deze krant, die staatssecretaris Martin van Rijn aan Carin en mij schreef zorgde ook al voor een ambivalent gevoel. Mooi hoe hij over zijn demente moeder schrijft en warm wat hij zegt over de mensen die onze kwetsbare geliefden zo liefdevol verzorgen. Er staat eigenlijk geen onvertogen zin in zijn schrijven. Het moet potverdorie beter! Er is zelfs de suggestie van gezwinde spoed. Zo vlak voor de verkiezingen bewegen de heren en dames politici zich in looppas voort, maar halleluja, we gaan nog steeds over De weg der Geleidelijkheid – en wat is die gruwelijk lang.
Even iets technisch – helaas ontkomen ook Carin en ik er niet aan. De Leidraad Personeel moet per 1 januari de garantie worden voor goede verpleeghuiszorg. Er staan goede dingen in. Zwart op wit lezen we dat aandacht en begeleiding even belangrijk zijn als verzorging en verpleging. Eindelijk! Hulde.
Wie toetst die hautaine, eigenwijze, machtswellustige en/of slechte bestuurders?, aldus Hugo Borst.
Kanttekening
Maar we plaatsen – ‘Blijf ons alsjeblieft aanjagen, opjutten en helpen’ schrijft Van Rijn – een kanttekening. Terecht krijgen de verzorgenden in de nieuwe plannen de verantwoordelijkheid (terug) voor het geven van complete zorg en aandacht. Dus mogen zij bestuurders en managers ervan overtuigen hoe die zorg eruit moet zien en wat daarvoor nodig is. Maar in een goed verpleeghuis is dat helemaal niet nodig. Daar werken uitstekende bestuurders, die altijd al hebben geluisterd.
Slecht geleid
Het gaat om de zorgorganisaties waar bestuurders en managers niets van liefdevolle zorg snappen. Carin en ik schatten conservatief dat een derde van de verpleeghuizen slecht geleid wordt. Ook daar weten de verzorgenden precies wat er nodig is, maar hun bestuurders en managers luisteren al jaren niet. Kritische zorgmedewerkers worden genegeerd of geïntimideerd. We kunnen voorspellen wat er bij die zorginstellingen gaat gebeuren.
Er zal op hoog niveau worden gepalaverd. Er zal veel worden geschreven en vastgelegd. Het duurbetaalde beroepsleger van externe consultants en adviseurs stelt zich al in slagorde op. Met als gevolg wéér jarenlange hoge uitgaven aan overhead die aan feitelijke zorg had moeten worden besteed.
Dat is een achilleshiel van de Leidraad Personeel. Want wie toetst die hautaine, eigenwijze, machtswellustige en/of slechte bestuurders?
Sneller
Terug naar het debat. We zagen dat cynisme bij bijna alle partijen opspeelde. Terwijl er onderling toch niet bijster veel verschillen zijn. Ongeduld werkt op de zenuwen. Het moet sneller. Dat vindt de politiek en dat vinden wij. Carin en ik blijven aandringen op een noodmaatregel. Tijdelijk twee verzorgenden op acht bewoners. Zo’n maatregel zal rust brengen. In het verpleeghuis en in de Kamer.
Als u het zorgmanifest van Hugo Borst en Carin Gaemers wil delen, of wilt ondertekenen dan kan dathier.
VK 18.11.2016 Er gaat te weinig geld naar directe zorg en er moeten heldere normen komen voor personeelsinzet.
Te weinig personeel in verpleeghuizen is een ernstige misstand. Maar er zijn gelukkig goede verpleeghuizen met voldoende (en het juiste) personeel in de directe zorg. De middelen zijn er wel degelijk, maar worden niet altijd goed ingezet. Er wordt te weinig geld besteed aan directe zorg. Dat kan goed liggen aan het onvermogen van verantwoordelijken of aan de wil van de sector, bekostigers en politiek om instellingen aan te spreken op het juist verdelen van het geld.
Ik werk sinds 1991 aan het zo goed mogelijk organiseren van zorg, en dat lukt vaak. Voor mij begint goede zorg met het inzetten van voldoende, gemotiveerd en goed opgeleid personeel: de inzet van de juiste mensen op het juiste moment in de zorg.
Vanuit die ervaring en als ervaringsdeskundige (ook ik heb een demente moeder) denk ik dat ik iets kan zeggen over wanneer een verpleeghuis een goed verpleeghuis is.
Om opgenomen te worden is een indicatie nodig. Een indicatie staat voor een zak geld. Als een verpleeg-huis mensen opneemt, moet men weten wat er binnenkomt. Mijn ervaring is dat er toch zorgorganisaties zijn die dat niet precies weten.
Met een standaardindicatie voor verpleeghuiszorg kan een instelling ongeveer 68.000 euro per persoon per jaar besteden. Niet al dat geld kan naar de inzet van personeel in de zorg. Er is een gebouw, een tuin, er moet schoongemaakt worden, er zijn artsen, er moet gegeten worden en er zijn managers.
Maar je moet wel beginnen met redeneren hoeveel er van dat bedrag naar de inzet van zorgpersoneel gaat. Te vaak gebeurt dit niet en is de bewoner het sluitstuk.
Met een rekenvoorbeeld laat ik zien wat een verantwoorde inzet van personeel is, en wat dat kost. We gaan uit van kleinschalige zorg van acht tot twaalf bewoners bij elkaar. Een verantwoorde inzet van personeel is dat er van zeven uur ’s ochtends tot elf uur ’s avonds steeds twee goed opgeleide zorgverleners in de directe zorg zijn die ondersteuning kunnen krijgen van andere zorgverleners.
Vervolgens moet er een nachtdienst zijn en een achterwacht. Om dat 24 uur per dag, 365 dagen in het jaar te realiseren, heb je ongeveer negen formatieplaatsen nodig. Deze inzet kost een instelling ongeveer 390.000 euro.
Er komt tussen de 544.000 euro en 816.000 euro binnen. We zien vaak dat er 50 procent (of zelfs minder) van het geld doorgezet wordt naar de directe zorg. Dan is er voor acht bewoners 272.000 euro beschikbaar en voor twaalf bewoners 408.000 euro. Voor acht bewoners gaat het niet lukken, en voor twaalf bewoners is dat heel krap.
Zorg voor mijn moeder is nu naar tevredenheid geregeld
Voor de twaalf bewoners geldt dat bij 55 procent van het geld naar de directe zorg er 448.000 euro is. Dat kan. Maar als er maar iets gebeurt, gaat het mis. Het percentage moet dus omhoog naar 60 procent. Binnen de overige 40 procent van het geld moeten keuzes gemaakt worden. Keuzes in de overhead, keuzes met betrekking tot vastgoed en, laten we het toch maar noemen, keuzes met betrekking tot salarissen in de top.
Ik heb de praktijk hiervan gezien en weet: het is te doen. Familie van de bewoners en het personeel zijn hierover zeer tevreden. Op basis van deze norm is het gesprek aangegaan over de zorg voor mijn moeder, en die is nu naar tevredenheid geregeld.
Ik wil niet zeggen dat het eenvoudig is om dit te realiseren, maar als we het in de discussie over verpleeghuiszorg eens kunnen worden over twee dingen, dan gaat het echt beter!
1. Bij kleinschalige zorg zijn er van zeven uur ’s ochtends tot elf uur ’s avonds continu twee goed opgeleide zorgverleners in de directe zorg, die ondersteuning kunnen krijgen van andere zorgverleners.
2. Er gaat van het binnenkomende geld ten minste 55 procent naar de inzet van personeel in de directe persoonsgerichte zorg in het verpleeghuis, en dit geldt ook voor de niet kleinschalige huizen.
Ik heb vaak aangegeven dat er een heldere norm te formuleren is als het gaat om de personeelsinzet. Steeds is dit verzand in polderoverleg tussen werkgeversorganisaties, zorgkantoren, brancheverenigingen en politiek. Men lijkt geen concrete normen te willen. Zou dit het onvermogen van de verantwoordelijken duidelijk maken?
Trouw 17.11.2016 Verpleeghuizen kunnen meer geld krijgen als dat nodig is. Dat heeft staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) vandaag gezegd in de Tweede Kamer. Dat geld zegt hij nog niet hard toe, eerst wil Van Rijn een nieuwe ‘kwaliteitsnorm’ invoeren voor de personeelsbezetting. ‘Als daaruit blijkt dat er meer geld nodig is, valt er natuurlijk over te praten’, zei hij tegen de Tweede Kamer.
Net als Hugo Borst geloof ik niet in een ‘kwik-fitje’ hier en een ‘kwik-fitje’ daar, aldus Martin van Rijn.
De staatssecretaris is onder vuur komen te liggen door een manifest van schrijver en presentator Hugo Borst, door 120.000 mensen ondertekend. Borst eist betere verpleeghuiszorg en samenwerking tussen regering en oppositie om dat snel voor elkaar krijgen. Hij kwam met het manifest nadat zijn moeder in een Rotterdams verpleeghuis werd opgenomen.
De staatssecretaris heeft het manifest ‘omarmd’, zei hij tegen de Kamer. Hij kiest voor de vlucht naar voren: “Betere verpleeghuizen, dat is waar ik al jaren mee bezig ben. Dit manifest is heel constructief. Net als Hugo Borst geloof ik niet in een ‘kwik-fitje’ hier en een ‘kwik-fitje’ daar, het moet structureel beter met de verpleeghuizen. Blijf ons opjagen en opjutten.” Hij wilde niet beloven dat hij letterlijk alle tien punten uit het manifest overneemt, zoals de oppositie eist.
De afgelopen jaren heeft Van Rijn altijd de stelling uitgedragen dat de verpleeghuizen op zichzelf genoeg geld hebben. Het is een kwestie van goed bestuur, vindt hij. Van Rijn laat nu doorschemeren dat er misschien toch geld bij moet, om genoeg personeel op de vloer te krijgen. De oppositie eist dat er een minimumbezetting komt van twee personeelsleden op acht bewoners. Dat is ook een van de punten uit het manifest van Hugo Borst.
‘kwaliteitsnorm’
De tijd is voorbij dat we het aan de verpleeghuizen overlaten. Zij doen het gewoon niet, aldus Linda Voortman.
Van Rijn belooft een andere norm voor personeel, per 1 januari, een ‘kwaliteitsnorm’ per situatie. ‘Niet voor elke groep bewoners dezelfde norm, dat werkt niet’. Het Zorginstituut Nederland werkt op zijn verzoek aan een concreet voorstel. Van Rijn belooft dat de inspectie er streng op gaat toezien.
De oppositie in de Tweede Kamer wil verder gaan: een wettelijke norm, van minimaal ‘twee op acht’, direct in te voeren. CDA-Kamerlid Mona Keijzer: “Al twee jaar geleden heeft de Kamer in een motie gezegd: kom snel met een norm, en twee op acht is de tijdelijke vuistregel.” GroenLinks bereidt een nieuwe motie voor om Van Rijn onder druk te zetten; het geduld is op. “De tijd is voorbij dat we het aan de verpleeghuizen overlaten. Zij doen het gewoon niet”, aldus Kamerlid Linda Voortman.
Schrijver Hugo Borst zat op de publieke tribune bij het debat. Hij zag hoe de Tweede Kamer ouderwets aan het bakkeleien was. Precies het tegenovergestelde van wat hij hoopte. Zijn eerste punt in het manifest: stop de politisering van het debat over de ouderenzorg. Veel fracties gebruikten het debat om hun onvrede te uiten over de nieuwe rol van de VVD, die de laatste tijd hard alarm slaat over slechte verpleeghuizen.
De VVD kreeg de wind van voren van PVV, SP, ChristenUnie, D66 en CDA: “Gaat u de moties van de oppositie voor betere zorg nu steunen?”, schamperde SP-Kamerlid Henk van Gerven. ‘De VVD die het over leaseauto’s van bestuurders heeft, ik kan er nog niet aan wennen”, zei CDA-Kamerlid Mona Keijzer. Dat was een verwijzing naar de inbreng van VVD-Kamerlid Sjoerd Potters in het debat, die verpleeghuisdirecties verwijt ‘dat ze eerst denken aan hun leaseauto en dan pas aan de bewoners’.
Ook de staatssecretaris wilde nog even kwijt dat hij zich ergert aan de politieke spelletjes. ‘Bokito’s’, zei hij over de Tweede Kamer, zonder partijen te noemen. Van Rijn is overtuigd dat hij met de verpleeghuizen de weg omhoog heeft gevonden. ‘Als we met z’n allen zeggen: ‘Dit gaat lukken dan zal het toch wel gaan lukken!”, smeekte hij de Kamer. De oppositie bleef bij de kritiek: het gaat niet snel genoeg. Maar Van Rijn weet zich gesteund door de regeringspartijen. Ook de kritische VVD steunt de staatssecretaris in zijn huidige aanpak.
AD 17.11.2016 Het manifest van Hugo Borst en Carin Gaemers kreeg vandaag veel steun tijdens het debat verpleeghuiszorg in de Kamer. Toch moet er nog veel gebeuren om de zorg daadwerkelijk te verbeteren, concluderen zij.
Borst reageert: ,,Onze mening wordt alleen maar steeds verder bevestigd, er moet wat veranderen.” Ook Tweede Kamerlid Mona Keijzer reageert: ,,Er zijn heel veel woorden gezegd, maar met zeggen dat het beter gaat worden, is het nog niet beter.”
AD 17.11.2016 Voordat in alle verpleeghuizen sprake is van liefdevolle zorg van goede kwaliteit moet er nog veel gebeuren. Dat vindt staatssecretaris Martin van Rijn. De Tweede Kamer is het roerend met hem eens, maar verschilt van mening over de oplossingen. Vandaag werd in de Kamer met de staatssecretaris over deze kwestie gepraat.
Het debat in de Kamer begon vanmorgen om 10.00 uur. Tot nu toe lijkt de hele Kamer expliciet steun uit te spreken voor het manifest van Hugo Borst en Carin Gaemers voor betere verpleeghuiszorg.
Overheadnorm
Er is vandaag onder meer gediscussieerd over deoverheadnorm; het geld dat zorginstellingen uitgeven aan ondersteunende zaken zoals het management en ict. GroenLinks wil dat er een maximale norm komt van 10 procent voor wat instellingen daaraan mogen uitgeven. De PvdA is het eens met GroenLinks. De VVD is nog niet om, maar zij hebben wel aangegeven naar de norm te willen kijken. De steun van de VVD is nodig voor een meederheid.
Van Rijn was vanmorgen al vroeg aanwezig. Fleur Agema (PVV) sprak als eerste. Ze vindt het debat ongemakkelijk, omdat de persoonlijke situatie Van Rijn met kwestie verweven is. De staatssecreatis schreef vanmorgen in deze krant over zijn moeder, die in een Haagse zorginstelling ligt.
Personeelsnorm
In het manifest van Hugo Borst staat dat er een verplichte norm moet zijn van minstens twee zorgverleners op acht bewoners. Maar het is lastig om één bezettingsnorm te maken, blijkt nu. Ieder tehuis heeft andere bewoners met andere zorgbehoeftes.
Van Rijn geeft aan dat hij niet wegloopt voor de verantwoordelijkheid om geld beschikbaar te stellen, mocht een nieuwe personeelsnorm dat vereisen. Op 1 januari 2017 moet de norm er liggen. Daarna moet worden gekeken of de tarieven toereikend zijn, en of de tehuizen het geld wel goed inzetten.
Motie
Fleur Agema geeft aan dat ze het manifest van Hugo Borst in een motie wil gieten, ondertekend door de hele kamer. Vera Bergkamp (D66) steunt de oproep van Agema, net als de PvdA en het CDA. Bergkamp wil daarnaast weten wat Van Rijn de afgelopen jaren heeft gedaan aan de regeldruk in de zorg. En ze maakt zich zorgen over mensen in het ‘grijze gebied’; te goed voor een verpleeghuis, te slecht om thuis te blijven.
De SP is kritisch. ,,Prachtige verhalen hoor, in de krant. Maar Van Rijn moet ook leveren”, zegt Henk van Gerven. Hij vindt dat het kabinet niet mag wegkijken. ,,Die hebben de hele zorg gesloopt.”
Mona Keijzer (CDA) wil weten waar het geld vandaan komt dat nu beschikbaar is voor de ouderenzorg. Ze maakt daarnaast een ‘diepe buiging’ voor het manifest van Hugo en Carin. Keijzer kwam later in het debat nog eens terug op dit verzoek. Van Rijn antwoordde ietwat bot: ,,Over geld hebben we u al geïnformeerd bij begroting, lees dat maar terug.”
De vereniging van apothekers wil graag dat ieder verpleeghuis een eigen apotheker heeft. De SP steunt dat plan. Van Rijn heeft toegezegd te gaan kijken naar het plan van de vereniging, de KNMP.
Lees hier de brief van Van Rijn aan Carin en Hugo.
Drukker met beloning dan bewoning
De VVD wil hard zijn voor zorgbestuurders van verpleeghuizen die blijven onderpresteren. Ze zouden te druk zijn met hun salaris, vindt Sjoerd Potters. Ook vindt de VVD dat de nieuwe kwaliteitseisen, die per 1 januari ingaan, hard moeten worden gehandhaafd.
Henk Krol (50plus) wil dat de verbeteringen in de verpleeghuiszorg ‘in de haarvaten van alle organisaties doordringen’.
In reactie op het Manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’ van Hugo Borst en Carin Gaemers gaf Van Rijn gisteren al aan het ongeduld te delen over de benodigde veranderingen in onze verpleeghuizen. ,,Een structureel beter niveau bereiken in al onze verpleeghuizen is deels een kwestie van lange adem en inspelen op een veranderende zorgvraag.”
Op vaste basis heeft de bewindsman daarom 200 miljoen euro extra geregeld voor dagbesteding en meer deskundigheid. Ook is de voorgenomen bezuiniging op de langdurige zorg van 500 miljoen geschrapt.
Politiek verslaggever Edwin van der Aa volgt het debat en twittert live mee.
Telegraaf 17.11.2016 Het kabinet overweegt meer geld vrij te maken, zodat verpleeghuizen meer personeel kan aannemen.
Bestudeerd wordt momenteel of er extra geld nodig is voor extra personeel. Als dat zo is dan ’loopt’ staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) daar ’niet van weg’, laat hij weten.
Er zijn in de verpleeghuiszorg tal van signalen dat er eenvoudigweg te weinig verpleging is, te weinig handen aan het bed. In de Tweede Kamer bestaat er echter onduidelijk over hoe dat komt.
Per bewoner is er jaarlijks zo’n 81.000 euro beschikbaar. Dat staat vast. Onduidelijk is echter of dat voldoende is om goede zorg te leveren. PVV en VVD vrezen bijvoorbeeld dat er te veel geld in de zakken van bestuurders verdwijnt. Kamerlid Potters (VVD) wijst erop dat er instellingen zijn die voor 81.000 euro per bewoner momenteel prima zorg leveren. Hij vraagt zich af waarom het bij sommige andere niet lukt.
Van Rijn laat weten dat de Nederlandse Zorgautoriteit momenteel onderzoek doet naar de zorgkosten in verpleeghuizen. Dat moet helderheid geven. Maar eerst wil de PvdA-bewindsman dat er normen komen voor de hoeveelheid personeel in de verpleeghuizen. Daarna kan er pas worden bekeken of het budget dat daarvoor beschikbaar is voldoet, of moet worden aangevuld, stelt hij.
Van Rijn wil echter niet zelf met een personeelsnorm komen, laat hij weten. Liever laat hij dat over aan de sector zelf. De vraag is echter of de sector wel met een duidelijke norm komt. Er ligt een plan op tafel om vast te leggen dat er minimaal twee verzorgenden moeten komen voor elke acht verpleeghuisbewoners. Het Zorginstituut maakt de nieuwe norm binnenkort bekend. De inspectie moet er op gaan toezien.
Telegraaf 16.11.2016 Van alle arbeidssectoren ervaren werknemers in de zorg verreweg de hoogste werkdruk. Ook de emotionele belasting is hoger dan gemiddeld, blijkt uit een dinsdag verschenen onderzoek van statistiekbureau CBS en onderzoeksinstituut TNO.
Ruim de helft van de werknemers in onder meer ziekenhuizen, verpleeghuizen, huisartspraktijken en de thuiszorg zegt vaak ,,heel veel werk” te moeten verzetten. Daarnaast zegt 43 procent vaak ,,erg snel” te moeten werken en 35 procent moet vaak ,,extra hard” werken. Onder alle werknemers samen liggen deze percentages volgens de onderzoekers een stuk lager.
,,Werk kan niet alleen veel vergen doordat er vaak heel snel, veel of hard gewerkt moet worden, maar ook omdat het emotioneel zwaar is. In de gezondheids- en welzijnszorg is de emotionele belasting het hoogst van alle bedrijfstakken”, stellen de onderzoekers. Meer dan een kwart van de werknemers noemt het werk emotioneel veeleisend, ruim twee keer zo vaak als gemiddeld. Zorgmedewerkers vinden ook dat ze te weinig ruimte hebben om hun werkzaamheden naar eigen inzicht in te richten.
Suzanne Kruizinga voorzitter van vakbond CNV Zorg & Welzijn herkent de uitkomsten van de enquête. ,,We zien drie belangrijke oorzaken. Overbodige regels en onnodige administratie. Door de mantelzorg is de zorgbehoefte zwaarder als een professionele kracht in beeld komt. En als laatste oorzaak ontbreekt voor veel medewerkers echte invloed op het werk en de werktijden.” Kruizinga vindt dit zonde. ,,Deze mensen doen zulk mooi werk, maar door de hoge werkdruk wordt er roofbouw op hen gepleegd.”
In een woensdag door FNV Zorg & Welzijn uitgebracht onderzoek onder 2761 ziekenhuismedewerkers geeft de helft van de ondervraagden aan wel eens te overwegen een baan buiten de gezondheidszorg te zoeken. Meer dan de helft van deze mensen zegt dat dit wordt ingegeven door de hoge werkdruk.
De gezondheids- en welzijnszorg in Nederland telt bijna 1,2 miljoen werknemers. Het is een echte vrouwensector. Ruim acht op de tien van de werknemers is vrouw.
Telegraaf 16.11.2016 D66 maakt zich grote zorgen over de karige nachtdienst in verpleeghuizen. De partij krijgt meldingen dat er ’s nachts amper personeel aanwezig is. Kamerlid Vera Bergkamp wil dat staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) dit laat onderzoeken.
„De capaciteit in verpleeghuizen is een ondergeschoven kindje. Te vaak slechts één verzorgende en één verpleegkundige, op soms wel veertig tot zestig cliënten. Dat kan niet en is bovendien levensgevaarlijk.”
Het Kamerlid wil dat Van Rijn de Inspectie voor de Gezondheid (IGZ) vraagt om extra onderzoek te doen naar de nachtdienst. De IGZ neemt verpleeghuizen al vaker onder de loep. Na druk vanuit de Tweede Kamer wordt er sinds kort ook een zwakke lijst van zwakke instellingen gepubliceerd. Het moet ervoor zorgen dat zorgbestuurders beter hun best gaan doen.
Versuffende middelen
De Tweede Kamer spreekt donderdag over de verpleeghuiszorg. PVV en PvdA vragen daarin aandacht voor het toedienen van medicijnen aan de bewoners. Kamerlid Fleur Agema (PVV) vreest dat cliënten soms expres versuffende middelen toegediend krijgen, omdat het personeel het anders niet kan bolwerken.
PvdA-Kamerlid Marith Volp vindt dat sterk overdreven. Wel wil ze dat instellingen creatiever omgaan met onrustige patiënten. „Sommige dementerenden zijn erg onrustig en willen ontsnappen. Met slimme foefjes valt dat op te lossen.” Het Kamerlid wijst op de soms schrijnende taferelen bij gesloten deuren op geriatrische afdelingen. Dementerende senioren proberen die nog wel eens open te breken. Ze vertelt over een instelling in Brabant die de deur met speciaal folie bekleedde waardoor het op een boekenkast leek. „De onrust was weg.”
AD 16.11.2016 AD-columnist Hugo Borst schreef een paar weken geleden een manifest waarin hij puntsgewijs uitlegt hoe we volgens hem veel beter voor onze hulpbehoevende ouderen kunnen zorgen. Lees hieronder – aan de vooravond van het zorgdebat – de uitgebreide persoonlijke reactie van staatssecretaris Martin van Rijn op Hugo’s plannen.
Net als honderdduizenden andere zoons en dochters worstelen we met het lange afscheid dat dementie veroorzaakt.
Beste Carin en Hugo,
De dag dat ik mijn moeder naar een verpleeghuis bracht, was de verdrietigste dag van mijn leven. Zij en mijn vader konden niet meer altijd samen zijn. Wij herkennen elkaars ervaringen. Net als honderdduizenden andere zoons en dochters worstelen we met het lange afscheid dat dementie veroorzaakt. Met het verdriet dat je voelt als je geliefde of moeder je niet meer herkent.
Over liefdevolle zorg van goede kwaliteit moet je je dan geen zorgen hoeven maken. Die moet juist bij heel kwetsbare mensen boven elke twijfel verheven zijn.
Zoals je van me weet voel ik me juist daarom zo verbonden met jullie manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’. De zorg in onze verpleeghuizen voor onze partners, ouders en grootouders kan en moet beter. Daar kunnen we nooit teveel aandacht voor hebben in de samenleving en in de politiek.
Zo simpel als het zou moeten zijn, is het helaas niet altijd
De punten in jullie manifest onderschrijf ik ook: goed en genoeg personeel. Goede betrokken bestuurders. Goed contact en overleg met de familie over de zorg. Minder tijd besteden aan papier en meer aan de bewoners. Goede zorg is eigenlijk heel simpel.
Mijn ambitie om dat overal te realiseren, is groot. Mijn ongeduld zo mogelijk nog groter. Want zo simpel als het zou moeten zijn, is het helaas niet altijd. De betrokkenheid van de mensen op de werkvloer is hartverwarmend. Zij verdienen niets anders dan onze grootst mogelijke waardering. Tegelijkertijd zie ik hoe hun werk steeds moeilijker is geworden. In het verpleeghuis van nu hebben mensen meestal zeer zware zorg nodig.
Dat vraagt enorm veel van verpleegkundigen en verzorgenden. Zij mogen ook veel van ons vragen: terecht vraagt jullie manifest aandacht voor voldoende personeel. Dat wil ik ook. Daarom heb ik hen gevraagd een norm te maken, samen met de patiëntenfederatie. Dat is de ‘Leidraad Personeel’ geworden. Eén van de uitgangspunten is dat in elk team minstens één medewerker zit die alle mensen kent waarvoor zij zorgt.
Is dat genoeg? Nee, want met alleen voldoende personeel zijn we er niet. Zoals ik schreef: de zorg vraagt steeds meer van verplegend en verzorgend personeel. Daarom gaan wij de opleidingen verbeteren. Niet iets wat de werkelijkheid van vandaag op morgen verandert, wel heel erg nodig.
We moesten ook in de zorg bezuinigen maar hebben de zware zorg in verpleeghuizen uit de wind gehouden. Voor die betere opleiding en dagbesteding van bewoners is er onlangs meer geld bijgekomen – tot 210 miljoen elk jaar weer De geplande bezuinigingen op de Wet langdurige zorg van een half miljard heb ik geschrapt. Dat lag steeds als een steen op de maag. Zodra het iets beter ging met Nederland heb ik dat gelukkig voor elkaar weten te krijgen.
Blijf mij en alle andere betrokkenen alsjeblieft aanjagen, opjutten en helpen. Ik zal dat vanuit mijn rol ook blijven doen
Is geld alles? Nee. Was het maar zo simpel. Met de meer dan €80.000 per bewoner per jaar lukt het in het ene verpleeghuis goed en in het andere verpleeghuis niet. Het is daarom ook nodig dat er betrokken bestuurders zijn die weten wat er op de werkvloer speelt. Dat we iets doen aan de papier en registratielast. Dat we luisteren naar cliëntenraden.
Meer personeel aantrekken kost tijd. Beter opgeleid personeel kost tijd. Regels schrappen kost tijd. Op sommige plekken is die tijd er niet. Daar moet ingegrepen worden omdat de zorg door de bodem dreigt te zakken. Ik heb de Inspectie gevraagd dat scherper te doen. We hebben veel over die inspectielijst kunnen lezen. Ik vind heel belangrijk dat van alle verpleeghuizen duidelijkheid bestaat over de kwaliteit.
Iedere keer dat er een incident wordt uitvergroot, raakt dat medewerkers recht in het hart. Zij voelen zich aangesproken en aangetast in hun beroepseer. Slechte voorbeelden mogen niet verhullen dat op heel veel plekken liefdevolle zorg wordt gegeven. Daar moeten we meer aandacht voor hebben. Ik wil dat ze op een verjaardag trots kunnen vertellen dat ze in een verpleeghuis werken.
Tot slot. Aanstaande donderdag komt jullie manifest ongetwijfeld aan de orde als de Tweede Kamer doorpraat over verpleeghuizen. Dat vind ik ontzettend waardevol. Met het programma Waardigheid en Trots: naar een liefdevolle zorg voor onze ouderen hebben we al heel veel in gang gezet. Samen met heel veel betrokken mensen uit de verpleeghuiszorg. Maar we moeten ook nog veel doen om er voor te zorgen dat in alle onze verpleeghuizen sprake is van liefdevolle zorg van goede kwaliteit waar we allemaal trots op kunnen zijn.
Ik blijf daar dag in dag uit aan doorwerken. En ik voel me daarbij gesteund door jullie inzet. Ik twijfel er niet aan maar vraag het jullie toch hardop: Blijf mij en alle andere betrokkenen alsjeblieft aanjagen, opjutten en helpen. Ik zal dat vanuit mijn rol ook blijven doen. Zo kunnen we samen echt het verschil maken voor onze ouderen in verpleeghuizen.
Hartelijke groet,
Martin van Rijn
Op 12 juli publiceerde columnist Hugo Borst een open brief over de verpleeghuiszorg aan staatssecretaris Van Rijn. Op 24 oktober volgde een manifest van Hugo en zijn medestrijdster Carin Gaemers. Drie dagen later publiceerde deze krant een kort interview met Van Rijn, dat werd gepresenteerd als zijn reactie op Hugo Borst.
Dat laatste was maar ten dele waar: de staatssecretaris was op werkbezoek in China en het gesprek met onze verslaggeefster ging vooral dáárover. Bovendien werden er uitspraken aan hem toegeschreven die hij niet zo had gezegd. Vandaag, een dag voordat de Tweede Kamer debatteert over de verpleeghuiszorg, alsnog een uitgebreide persoonlijke reactie van Martin van Rijn op Hugo’s manifest.
Trouw 07.11.2016 Zorgorganisatie Stichting Careyn moet haar zaakjes nu snel op orde krijgen of er volgen vergaande maatregelen. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft er onvoldoende vertrouwen in dat Careyn zonder extra maatregelen, op korte termijn de vereiste verbeteringen kan aanbrengen.
De inspectie liet vandaag weten dat de instelling verplicht is binnen negen maanden verbeteringen door te voeren in alle vestigingen en locaties waar ouderen worden verzorgd.
Careyn staat op de zogenoemde ‘zwarte lijst’ met verpleeghuizen waar de inspectie de grootste zorgen over heeft. Er is al een zogeheten interventieteam aangesteld bij de stichting. Het is de eerste keer dat gebruik is gemaakt van deze zware maatregel.
In verpleeghuis Grootenhoek, onderdeel van Careyn, bleek onlangs tot afschuw van politici sprake van een ‘plascontract’ waarin is vastgelegd hoe vaak bewoners per dag naar het toilet kunnen. Volgens een woordvoerder van instelling is de ophef overdreven omdat er geen sprake is van een algemeen beleid.
De stichting heeft de afgelopen jaren te maken gehad met geldproblemen en reorganisaties en de zorg heeft hieronder geleden, stelt de inspectie. Careyn heeft de tijd gekregen de boel op orde te krijgen maar dat is niet gelukt. Nog steeds zijn bijvoorbeeld cliëntendossiers niet op orde en is er geregeld te weinig gekwalificeerd personeel en worden flexwerkers ingezet die niet de juiste opleiding hebben. Ook worden fouten niet altijd gemeld en heeft de raad van bestuur te weinig aandacht voor overbelasting en tijdgebrek van medewerkers, aldus de inspectie.
Zes andere zorginstellingen die samen met Careyn op de oorspronkelijke ‘zwarte lijst’ stonden, hebben zich de afgelopen maanden zo verbeterd dat ze van de lijst af mochten.
VK 05.11.2016 Wie zou de term ‘plascontract’ hebben bedacht? De familie die zich kritisch heeft geuit over de omgang met haar naaste? Of het management van verpleeghuis Careyn? Het woord heeft Nederland in ieder geval op zijn kop gezet.
In een verpleegtehuis komt het inderdaad voor dat een bewoner 36 keer per dag naar het toilet wil. Het moge duidelijk zijn dat dit niet haalbaar is. Een verzorgende kan iemand niet 36 keer naar het toilet brengen en dus wordt er een overleg gepland om te onderzoeken welke betekenis achter dit gedrag schuilgaat.
Vreemd gedrag, schaamtevol gedrag, het komt allemaal voor
Is de bewoner depressief, wat de onrust deels kan verklaren? Is het een schreeuw om aandacht, wat zijn uitweg vindt in de toiletgang (want pas dan heeft hij het gevoel gehoord te worden). Is er sprake van een traumatische gebeurtenis in het verleden wat het gedrag kan verklaren.
Toch is zorg leveren maatwerk en een plascontract waarin men drie keer per dag naar het toilet mag, is geen maatwerk. Drie keer per dag is inhumaan.
Maar ligt het eigenlijke probleem niet veel dieper? Is de maatschappij wel klaar voor het verpleeghuis? Ik denk van niet. Vreemd gedrag, moeilijk gedrag, schaamtevol gedrag, het komt allemaal voor. Mensen die de hele dag roepen, schreeuwen, naar het toilet moeten, voorwerpen verzamelen, huilen, claimen, agressief zijn. Het hoort er allemaal bij. We zullen dit moeten accepteren.
Afwijkend gedrag laat zich niet normaliseren door een wurgcontract
Pas wanneer de maatschappij hiervan doordrongen is, als ons beeld overeenkomt met de werkelijke situatie, kunnen we werken aan de broodnodige acceptatie van dit gedrag.
Zullen we alsjeblieft stoppen met het wegpoetsen en onder het tapijt vegen van bizar gedrag? Zodat de verzorgenden op verjaardagsfeestjes ook weer durven zeggen dat ze in de zorg werken, zonder zich voor hun prachtige beroep te hoeven schamen?
Ik ben ervan overtuigd dat alleen dan de verzorgenden werkelijk kunnen doen waar ze goed in zijn: zorgen. Zij zijn het die over de geweldige vaardigheid beschikken om te signaleren wanneer een bewoner naar het toilet moet en hier tijdig op inspringen. Hier hebben zij geen plascontract voor nodig.
En als iemand 36 keer per dag naar het toilet moet, zijn zij het die samen met de familie onderzoeken hoe vaak het wél haalbaar is iemand naar het toilet te brengen. Bijvoorbeeld ieder half uur een toiletronde. Samen.
Want drie keer per dag is inhumaan. Een blaas laat zich niet temmen en afwijkend gedrag laat zich niet normaliseren door een wurgcontract. Volg en lees meer over: OPINIENEDERLAND
AD 04.11.2016 Deze krant krijgt veel brieven en mails. De mooiste, ontroerendste en interessantste pikken wij eruit. Eerder deze week werd bekend dat een Hellevoets verpleeghuis bij enkele bewoners met een ‘plascontract’ werkt. Bewoners mogen dan alleen op afgesproken tijd naar het toilet. Veel lezers reageerden op dit nieuws.
Laat je stem horen in het stemhokje en haal mijn collega’s niet zo naar beneden
Hebben wij vaste toiletrondes? Ja. Is dat een schande? Nee
De media zetten de verpleeghuiszorg ten onrechte in een kwaad daglicht. Welke jongere kiest straks nog voor de ouderenzorg? Elk verhaal heeft twee kanten. Een zorgleefplan wordt in samenspraak met de cliënt, of bij wilsonbekwaamheid, met de familie opgesteld en ondertekend. Ik werk zelf op een gesloten afdeling, met dementerende ouderen. Hebben wij vaste toiletrondes? Ja. Is dat een schande? Nee.
Dementerenden kunnen na verloop van tijd vaak niet meer aangeven of ze naar het toilet moeten. Als je het vraagt, is het antwoord vaak ‘nee’. Gaan wij hierin mee, dan is het een kwestie van tijd dat iemand incontinent is. Dus wij proberen hem of haar over te halen om toch even naar het toilet te gaan en dat lukt ook vaak. Hier voorkomen we problemen mee, zoals incontinentie maar ook blaasontsteking of obstipatie.
Mensen worden ook naar het toilet gebracht na het uit bed komen en bij het naar bed gaan. Geeft iemand aan, tussen de rondes door, naar het toilet te moeten? Prima. We hebben ook mensen gehad die erg gefixeerd waren op het toilet. Zij wilden elke vijf minuten. En dan niets doen natuurlijk. Dan worden er afspraken gemaakt, in samenspraak met familie.
En er wordt uitgezocht wat de oorzaak kan zijn. Die heeft vaak met toiletgang te maken.
We laten de familie veel meer meedenken dan tien jaar geleden. Dat er problemen zijn in de zorg, is duidelijk. Wij krijgen steeds meer taken en geen extra personeel. Maar laat je stem horen in het stemhokje en haal mijn collega’s niet zo naar beneden. Het moet vanuit Den Haag komen, wij roeien met de riemen die we hebben.
Monique Duinhouwer, Zierikzee.
Ik sta alléén voor 35 dementerende ouderen
Ik kan soms wel huilen
Na de pyjamadagen de plasmomenten! Gaan er nou eens ogen open in het kabinet? Ik werk zélf in de zorg en ik weet dat er met incontinentiemateriaal goed moet worden omgesprongen. Dus wordt er niet zomaar een ‘luier’ omgedaan, zoals wordt beweerd. Verschrikkelijk! Wanneer is dat gedonder nou eens afgelopen?
Waar ik werk wordt een prachtig nieuw zorgcomplex gebouwd. De directeur, regiomanager én de manager daaronder lopen rond met opgestoken staart, trots als een pauw. Maar als je kijkt naar de nachtelijke bezetting, maak ik me zorgen. Ik sta alléén voor 35 dementerende ouderen. Wij, alle verzorgenden die het beste voor hun bewoners willen, worden langzaam uitgeknepen. Hoe moet dit nu verder? Wie is verantwoordelijk als er ongelukken gebeuren? Ik kan soms wel huilen, aldus Rianne Pon, Zuid-Beijerland.
Elsevier 02.11.2016 Verpleeghuis Grootenhoek in Hellevoetsluis instrueert het personeel om patiënten maximaal drie keer per dag naar de wc te laten gaan. In de Tweede Kamer wordt verontwaardigd gereageerd op de gang van zaken, die typerend lijkt voor zorgorganisatie Careyn.
In het verpleeghuis van Careyn in Hellevoetsluis klagen familieleden van patiënten dat bewoners maar drie keer per dag naar de wc mogen. RTV Rijnmond stuitte op formulieren waarop de toilettijden worden gedicteerd: elf, twee en zes uur. Als bewoners vaker willen, wordt er moeilijk gedaan. Wachttijden voor het toilet zijn eerder regel dan uitzondering.
Politiek noemt behandeling ouderen ‘schandalig’
Harry Luik, bestuurder van de verantwoordelijke zorgorganisatie Careyn, wil niet ingaan op individuele gevallen. ‘Mensen die dementerend zijn, zijn vaak rusteloos en willen soms wel 36 keer naar de wc. Wat wij dan vaak doen, is dat wij hen helpen in hun behoefte om zo normaal mogelijk naar het toilet te kunnen. Als het even kan faciliteren we het wc-bezoek uiteraard.’
Kamerleden vragen staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid, PvdA) om opheldering. Geert Wilders noemt de gang van zaken ‘schandalig’. Sjoerd Potters van de VVD zegt dat ‘je er niet aan moet denken dat bejaarden eerst een plascontract moeten tekenen voordat ze naar een verpleeghuis mogen’. Henk Krol (50PLUS) vraagt zich af ‘in wat voor land we leven.’
Veel meer problemen bij verpleeghuizen Careyn
De berichtgeving over Careyn, eigenaar van 29 verpleeghuizen in Utrecht, Zuid-Holland en Brabant, komt niet uit het niets: de instelling staat op de zwarte lijst van de Inspectie voor de Gezondheidszorg en als enige krijgt Careyn een ‘interventieteam’ over de vloer. Die moet erop toezien dat de kwaliteit van de zorg, die soms ernstig tekort schiet volgens IGZ, snel wordt verbeterd.
In het ADvertelt een leidinggevende van Careyn dat de plaatsing op de zwarte lijst terecht is. Volgens hem is het niveau van de verzorging in veel gevallen te laag, staan overal volle wasmanden en stinken de afdelingen naar pis. ‘Op dit moment zou ik mijn moeder niet onderbrengen bij een van onze huizen.’
Emile Kossen (1992) is sinds september 2015 online redacteur bij Elsevier. Portefeuilles/interesses Verenigde Staten Europese Unie Politiek Tech
AD 02.11.2016 De Tweede Kamer wil niet dat verpleeghuizen vastleggen hoe vaak bewoners per dag naar het toilet mogen. Ze reageert op het bericht van RTV Rijnmond dat zoiets momenteel wel gebeurt in een verpleeghuis in Hellevoetsluis. Staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) moet de Kamer woensdag voor 18.00 uur opheldering geven over de situatie in Hellevoetsluis. Ook moet van de VVD in de brief komen te staan dat dit ‘plasbeleid’ ,,per direct” wordt gestopt.
Dit belachelijke gedrag van het verpleeghuis moet vandaag nog stoppen. Zo gaan we niet met onze ouderen om, alduys Sjoerd Potters (VVD).
Een meerderheid van de Kamer wil opheldering. ,,In wat voor land leven we?”, vraagt Henk Krol (50PLUS) zich af. Schandalig, vindt Geert Wilders (PVV).
,,Je moet er toch niet aan denken dat je ouders eerst een plascontract moeten tekenen voordat ze naar het verpleeghuis mogen. Hier moet vandaag nog duidelijkheid over komen”, aldus Sjoerd Potters (VVD).
,,Dit belachelijke gedrag van het verpleeghuis moet vandaag nog stoppen. Zo gaan we niet met onze ouderen om.” Ook de PvdA wil weten hoe het zit.
Heel vervelend
Verpleeghuis Grootenhoek, onderdeel van zorginstelling Careyn, zegt de ontstane verontrusting heel vervelend te vinden. ,,Het is voor het personeel en voor de bewoners van het verpleeghuis jammerlijk om zo te worden neergezet en geeft weer gedoe over de situatie in verpleeghuizen”, aldus een woordvoerder.
Hij benadrukt dat de toiletafspraken geen algemeen beleid zijn, maar dat in individuele gevallen in een zorgplan wel afspraken worden gemaakt. Daarbij gaat het om een deel van de bewoners in het verpleeghuis die lijden aan dementie of incontinentie. Als patiënten dat wensen, kunnen de toiletafspraken worden aangepast, aldus de woordvoerder.
Rusteloos
Ook bestuurder Harry Luik van Careyn laat weten dat het voorkomt dat personeel afspraken maakt met bewoners om de werkdruk omlaag te brengen. ,,Dementerenden zijn vaak rusteloos en willen soms wel 36 keer naar de wc. Vaak helpen wij hen in hun behoefte om zo normaal mogelijk naar het toilet te kunnen. Als het even kan faciliteren we het wc-bezoek uiteraard.”
Careyn komt voor op de lijst van verpleeghuizen die slecht presteren. De lijst werd onlangs bekendgemaakt door staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) nadat verschillende partijen in de Tweede Kamer daar op hadden aangedrongen.
‘Oma plaste uit wraak in haar broek’
De 80-jarige oma van Samantha van Rookhuizen (41) verhuisde na een flinke heupoperatie naar verpleeghuis Grootenhoek. ,,Ik vond het mensonterend”, vertelt de kleindochter aan RTL Nieuws. Ook oma zelf had dat door. ,,Ze plaste in haar broek, zó boos was ze. ‘Nu hebben jullie nog meer werk aan mij’, zei ze erbij.”
De 80-jarige vrouw woonde in totaal driekwart jaar in het tehuis: ze overleed in 2011. ,,Het was vijf jaar geleden al zo. Ik weet nog dat mijn moeder en ik bij haar sterfbed stonden en dat ik tegen mijn moeder zei: ‘Mam, als jij ooit naar een bejaardentehuis moet, zal ik je nóóit hiernaartoe brengen’. Ik vind het heel erg dat mijn oma hier de laatste maanden van haar leven heeft doorgebracht. Als ik dit van tevoren had geweten, had ik een andere plek voor haar uitgezocht.”
AD 31.10.2016 Het Haagse Cato staat onder ‘intensief vervolgtoezicht’ van de gezondheidsinspectie. Het is één van de acht aanbieders in Nederland, waar de inspectie zich de meeste zorgen om maakt. Dat maakte de waakhond deze avond bekend.
Het orgaan publiceerde een geüpdate versie van de beruchte ‘zwarte lijst’ van verpleeghuizen, die in juli voor het eerst verscheen. Daar staan drie nieuwkomers op, waaronder Cato. Twee andere Haagse partijen, Florence en WZH, zijn zorgenkindje af en schoven van categorie 1 op naar categorie 2.
Cato biedt seniorenwoningen en verpleeghuiszorg op acht locaties in Den Haag. Op 18 augustus dit jaar werd de organisatie al op de vingers getikt. Cato kreeg een aanwijzing voor de locaties Bezuidenhout en Carel van den Oever en moest binnen zes weken de onvolledige cliëntdossiers op orde te brengen.
NU 31.10.2016 De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft verstrekkende maatregelen genomen bij drie verpleeghuisinstellingen omdat daar de medicatieveiligheid niet voldoet. Dat heeft staatssecretaris Martin van Rijn bekendgemaakt.
Van Rijn heeft maandag voor de tweede keer een lijst vrijgegeven van verpleeghuizen waar de grootste zorgen over zijn. Vijf van de elf verpleeghuizen die afgelopen zomer voor het eerst op de lijst stonden hebben zich niet aan het intensiefste toezicht weten te ontworstelen en staan er nog steeds op.
Omdat er drie (kleine) nieuwe instellingen op de lijst zijn geplaatst, telt die nu acht verpleeghuisinstellingen.
De instellingen die in september (nog) onder intensief toezicht stonden, zijn Avondrust, Care Residence Zonnestraal, Beweging 3.0, Careyn, Cato, Humanitas, Laurens en Warande.
Verhoogd risico
De staatssecretaris liet ook weten dat, sinds de start van het extra toezicht in 2015, bij 111 van de 150 verpleeghuisinstellingen waar sprake was van een verhoogd risico de kwaliteit inmiddels op orde is. Daar is geen extra toezicht van de inspectie meer nodig.
“Laat ik duidelijk zijn: ik wil dat de kwaliteit zo snel mogelijk verbetert in alle verpleeghuizen waar dat nodig is. Gelukkig is er door er bovenop te zitten echt vooruitgang geboekt in de afgelopen periode. Bij 111 instellingen is het extra toezicht ondertussen overbodig”, stelt Van Rijn.
AD 31.10.2016 De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft drie nieuwe verpleeghuizen op de zwarte lijst gezet. Het gaat om verpleeghuizen om: Cato uit Den Haag, Care Residence Zonnestraal uit Hilversum en Avondrust in Veenendaal. Zij presteren onder de maat.
De IGZ begon afgelopen zomer met het bekendmaken van de lijst. Bij de lancering stonden er elf verzorgingstehuizen op. Bij drie van hen voldeed de medicatieveiligheid niet. Vijf van die instellingen hebben zich niet aan het meest intensieve toezicht weten te ontworstelen en staan er nog steeds op. Dat zijn: Careyn, Humanitas, Laurens, Beweging 3.0 en Warande.
Bij één van de instellingen, Stichting Careyn, is zelfs een interventieteam ingezet. Het is de eerste keer dat dit gebeurt, en dat bij één van de grootste instellingen van het land. Careyn heeft 29 verpleeghuizen in de provincies Utrecht, Noord-Brabant en Zuid-Holland. Daarin wonen 2400 mensen.
Met de drie (kleine) nieuwkomers zijn er momenteel dus acht instellingen die niet goed scoren en in september (nog) onder intensief toezicht stonden. De inspectie neemt extra maatregelen om de situatie in de verpleeghuizen te verbeteren. Zo hebben vier van de acht instanties een bestuurlijke aanwijzing gekregen en krijgen de vier andere verscherpt toezicht.
Ik wil dat de kwaliteit zo snel mogelijk verbetert in alle verpleeghuizen waar dat nodig is, aldus Staatssecretaris Martin van Rijn
Van Rijn
Staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) laat ook weten dat, sinds de start van het extra toezicht in 2015, bij 111 van de 150 verpleeghuisinstellingen waar sprake was van een verhoogd risico de kwaliteit inmiddels op orde is. Daar is geen extra toezicht van de inspectie meer nodig.
De drie nieuwe (kleine) instellingen op de zwarte lijst maakten al onderdeel van de eerdere 150 verpleeghuizen met verhoogd risico.
,,Laat ik duidelijk zijn: ik wil dat de kwaliteit zo snel mogelijk verbetert in alle verpleeghuizen waar dat nodig is. Gelukkig is er door er bovenop te zitten echt vooruitgang geboekt in de afgelopen periode. Bij 111 instellingen is het extra toezicht ondertussen overbodig. Waar nog verbeteringen nodig zijn, treedt de inspectie handhavend op”, aldus Van Rijn.
AD 31.10.2016 Omroep MAX-directeur Jan Slagter breekt een lans voor het ontroerende boek ‘Ma’ dat AD-columnist Hugo Borst over zijn dementerende moeder schreef. Slagter mist het boek tussen de nominaties voor de NS Publieksprijs en roept ‘alle liefhebbers’ op het toch te nomineren via ns.publieksprijs.nl. ,,Het is onterecht dat ‘Ma’ niet genomineerd is”.
,,In de week dat Hugo Borst alomtegenwoordig was in de media met zijn manifest over de ouderenzorg, werden ook de genomineerde boeken voor de NS Publieksprijs bekendgemaakt. Stuk voor stuk bijzondere boeken: Neem een geit, De verwarde cavia, De Amerikaanse prinses, Gij nu, As in tas en Pogingen iets van het leven te maken.
,,Zeker die laatste titel, van Hendrik Groen, heeft mijn sympathie, al was het maar omdat we bij omroep Max een dramaserie op basis van dit boek gaan maken. Plaats van handeling: een verzorgingshuis. Maar ik mis een ander belangrijk boek, dat zich in een verpleeghuis afspeelt: ‘Ma’, van Hugo Borst.
Tussen de twee boeken is één groot verschil: het boek van Hendrik Groen is fictie, verzonnen dus, terwijl Hugo de schrijnende werkelijkheid beschrijft, aldus Jan Slagter.
Inkijkje
,,Tussen de twee boeken is één groot verschil: het boek van Hendrik Groen is fictie, verzonnen dus, terwijl Hugo de schrijnende werkelijkheid beschrijft.
,,Voor wie het heeft gemist: Hugo’s moeder, die aan alzheimer lijdt, woont in een verpleeghuis en in ‘Ma’ schetst hij een mooi, indringend beeld van haar, ook omdat hij herinneringen aan vroeger ophaalt.
,,Tegelijk krijgt de lezer een inkijkje in de ouderenzorg anno nu. Hoe raden van bestuur falen in de uitoefening van hun functie. Hoe managers zich schuldig maken aan wanbeleid. Hoe het personeel z’n best doet, en welke bureaucratische hindernissen het daarbij ondervindt. Zo wordt meteen duidelijk waarom Hugo met het manifest ‘Scherp op ouderenzorg’ naar buiten kwam.
Aandacht
,,Wat mij betreft gaan zijn tien punten nog niet ver genoeg. Zelf ben ik bezig met het opzetten van een kleinschalige woonvorm voor ouderen met dementie in Rotterdam, voor 24 ouderen. Daarbij wil ik op iedere acht bewoners drie zorgmedewerkers (Hugo vraagt om twee medewerkers op een groep van acht).
,,De zorg heeft dus ook míjn speciale aandacht. Dat zou welbeschouwd voor iedereen moeten gelden: er zijn maar weinig mensen die níet met ouderenzorg te maken krijgen, het niveau van de zorg gaat dus iedereen aan.
Steun de kwetsbare ouderen en de medewerkers in de ouderenzorg, stem op Ma.
Nogmaals Slagter.
Stem op Ma!
,,Terug naar het boek van Hugo. Het gaat mij er niet om dat ‘Ma’ de NS Publieksprijs wint, maar ik vind het onterecht dat zijn boek niet tussen de genomineerde titels staat. Eigenlijk is er maar één voorwaarde in de verder wat schimmige verkiezing, en dat is dat het tot de best verkochte titels van het jaar hoort. Daaraan voldoet ‘Ma’ met bijna honderdduizend verkochte exemplaren ruim.
,,Het mooie is nu dat we daar met z’n allen iets aan kunnen doen, het is immers een publieksprijs, dus het staat eenieder vrij op een ander boek te stemmen dan op een van de zes door de CPNB genomineerde titels. Ik roep daarom alle liefhebbers van de kroniek en de kruistocht van Hugo op om via nspublieksprijs.nl op ‘Ma’ te stemmen, zodat het alsnog meedoet bij de verkiezing. En zodat het onderwerp – hoe houden we de verpleeghuizen menselijk – weer een beetje extra aandacht krijgt. Want dat verdient het.
,,Steun de kwetsbare ouderen en de medewerkers in de ouderenzorg, stem op Ma.”
Trouw 28.10.2016 De Meente is weer van de zwarte lijst van de Inspectie voor de Gezondheidszorg af. De bewoners begrepen toch al niet waarom hun huis erop stond.
Nou, de verzorging was best. Oké, ze haalden me wel wat vroeg uit bed, rond zeven uur, aldus Bertus Bakker, inwoner De Meente.
“Zelfs de kippen zijn oud hier”, lacht Bertus Bakker (92) bij de kippenren op de binnenplaats van De Meente, hét verzorgingshuis van Genemuiden.
Na een graai in de ren tovert de gepensioneerde bouwvakker twee piepkleine eieren tevoorschijn. Eigenlijk zouden het er meer moeten zijn, maar de bejaarde beestjes houden van hun gemak, lacht hij.
Dat IJsselheem, waar De Meente onder valt, tot een maand geleden op de zwarte lijst van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) prijkte, kan hij moeilijk bevatten. “Momenteel heb ik weinig zorg nodig, maar een tijdje geleden hebben ze er bij mij een pacemaker ingedrukt. Nou, de verzorging was best. Oké, ze haalden me wel wat vroeg uit bed, rond zeven uur. Voor mij is acht uur ook prima.”
IJsselheem is een verhaal apart. Tot grote verbazing van het bestuur prijkte de organisatie in juli met tien andere instellingen met het cijfer ‘1’ op de zwarte lijst, de slechtst denkbare notering. Waar de andere instellingen nog steeds een ‘1’ hebben, of hooguit ‘2’ of een ‘3’, is IJsselheem sinds eind september alweer van de lijst verdwenen.
Een administratieve kwestie
Het draait om de regeltjes, en hoe je die noteert. Of wij goede zorg verlenen, dat lijkt van ondergeschikt belang, aldus Ciska Koerhuis, verzorgende.
Volgens regiomanager Hermien van Helsdingen was het in feite een administratieve kwestie. “Qua registratie was het volgens de Inspectie niet op orde. Zo werd de temperatuur van de koelkast niet altijd goed bijgehouden, of ontbraken de handtekeningen van de families onder de zorgplannen. Ik begrijp het probleem, maar met alle respect: onze medewerkers zijn praktisch ingestelde mensen. Die willen niet achter een computer zitten. Die willen zorg verlenen.”
Eind maart bleek uit een herbezoek van de Inspectie dat de kwestie grotendeels was opgelost. Maar omdat het onderzoek voor het opstellen van de lijst een paar weken eerder was beëindigd, kwam dat net te laat.
Verzorgende Ciska Koerhuis zegt dat ze er in het dorp op werd aangesproken. “Ze zeiden: Wat is er aan de hand? Ik zei: Het draait om de regeltjes, en hoe je die noteert. Of wij goede zorg verlenen, dat lijkt van ondergeschikt belang.” Op de dagbesteding, waar een handjevol ouderen een taart bakt, rakelt het begrip ‘zwarte lijst’ het oude zeer snel weer op. Els Visscher, een bewoner van de aanleuningwoningen, vindt het gemeen dat de Inspectie onjuiste ‘proaties’ rondstrooide. “Het is eten is goed, de verzorging is goed en het drinken ook. Er is zelfs af en toe een glaasje.”
Op zaterdag is er vis met rijst, net als in het dorp. Hier leeft het idee: De Meente is van ons allemaal. Daar moet je niet aankomen, aldus Hermien van Helsdingen, regiomanager.
Als ze in tranen uitbarst, vindt Van Helsdingen het tijd om de ruimte te verlaten. “Dit kan snel gebeuren bij kwetsbare ouderen”, licht ze toe. Maar wat ook meespeelt: “De Meente is het enige verzorgingshuis van Genemuiden. Op zaterdag is er vis met rijst, net als in het dorp. Hier leeft het idee: De Meente is van ons allemaal. Daar moet je niet aankomen.”
Bij de kippenren windt de 92-jarige Bakker zich intussen op over een verdwenen haan. Een verzorgster lag er tijdens haar slaapdienst van wakker. “Niet slapen? Ze moet acht geven”, bromt hij. De eieren, die moet de bezoeker meenemen, hij staat erop. “Ze zijn van goede kwaliteit, probeer maar. Als u er toch ziek van wordt, kom dan maar terug. We hebben hier goede zusters.”
Telegraaf 27.10.2016 Vijf verpleeghuizen presteren ondanks een eerdere waarschuwing nog steeds ondermaats. Careyn, Humanitas, Laurens, Beweging 3.0 en Stichting Antroz blijven in de zorgelijke categorie. Woont een familielid van u of iemand anders uit uw omgeving in een van deze verpleeghuizen? Dan komt De Telegraaf graag met u in contact.
NU 27.10.2016 Vijf van de verpleeghuizen die eerder op een zwarte lijst voor verpleeghuizen van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) stonden, krijgen in de nieuwe versie in oktober opnieuw de negatiefste beoordeling, zo blijkt uit een rondgang van vakblad Zorgvisie langs de verpleeghuizen.
Toen de lijst in juli uitkwam waren er grote zorgen over de kwaliteit van elf verpleeghuizen. Van die instellingen zijn de zorgen onveranderd bij Careyn in Utrecht en Zuid-Holland, Humanitas in Rotterdam, Laurens, Beweging 3.0 en de voormalige stichting Antroz. Al deze instellingen vallen in een categorie 1, de zwaarste categorie die de Inspectie hanteert, meldt Zorgvisie.
Enkele instellingen zeggen inmiddels verbeteringen aangebracht te hebben of stellen momenteel nog met verbetertrajecten bezig te zijn.
De publicatie van de lijst leidde in juli leidde tot veel ophef onder medewerkers en bewoners. Verpleeghuizen noemden de IGZ-lijst achterhaald en vinden dat ze onterecht negatief in het nieuws kwamen. De Tweede Kamer vroeg om een geactualiseerde lijst, die volgens Zorgvisie begin volgende week bekend gemaakt wordt door de Inspectie.
Staatssecretaris Van Rijn heeft gezegd mogelijk in te gaan grijpen wanneer de zorg in de verpleeghuizen in oktober niet weer op niveau zou zijn.
Telegraaf 27.10.2016 Van de elf verpleeghuizen die deze zomer op een zwarte lijst van de Inspectie voor de Gezondheidszorg stonden, staan er nog vijf op de nieuwe lijst die maandag gepubliceerd wordt. Dat concludeert Zorgvisie na een rondgang langs de betrokken verpleeghuizen.
Careyn, Humanitas, Laurens, Beweging 3.0 en Stichting Antroz blijven in de zorgelijke categorie 1. Zes andere verpleeghuizen hebben voortgang geboekt en gingen naar categorie 2 of zelfs 3.
Trouw 27.10.2016 De gewraakte zwarte lijst van de inspectie voor volksgezondheid (IGZ) telt nog maar vijf van de oorspronkelijke elf verpleegzorginstellingen. Zes andere instellingen hebben zich in de afgelopen vier maanden zo verbeterd dat ze van de lijst zijn afgevoerd.
Drie instellingen hebben flinke vorderingen gemaakt.
Er zijn ook nieuwkomers: verpleeghuizen waar de inspectie pas onlangs ernstige tekortkomingen heeft geconstateerd, waar de zorg is verslechterd of onvoldoende verbeterd.
Dat blijkt uit een inventarisatie van deze krant onder 150 zorginstellingen die de inspectie sinds 2015 onderzocht. De resultaten daarvan werden op 5 juli gepubliceerd. Over elf instellingen maakte de inspectie zich toen grote zorgen, omdat het medicatiebeleid niet op orde was en de veiligheid van bewoners niet kon worden gegarandeerd. Zij werden onder verscherpt toezicht gesteld.
Inmiddels hebben drie van deze instellingen flinke vorderingen gemaakt: Evean Zorg Amsterdam, Zorggroep Groningen en IJsselheem hebben de kwaliteit van hun verpleeghuizen zo verbeterd dat het toezicht is opgeheven.
Drie andere instellingen staan nog wel onder toezicht, maar het ‘verscherpt’ is eraf: het gaat om Stichting Amstelring Groep, Florence en Stichting Woonzorgcentra Haaglanden, het verpleeghuis waarin de moeder van staatssecretaris Martin van Rijn woont.
Nieuwe instellingen op lijst
Wanneer de herziene lijst wordt gepubliceerd is niet bekend. De IGZ wil op dit moment ook niet zeggen hoeveel nieuwe zorginstellingen er op de zwarte lijst staan: verpleeghuizen die recent onder verscherpt toezicht zijn geplaatst.
Eén daarvan is in elk geval Avondrust in Veenendaal: daar gaat het volgens de inspectie mis met medicatieveiligheid, ook is er onvoldoende deskundig personeel. Aan ‘inzet en goede wil’ ontbreekt het daarentegen niet. Volgens het management van Avondrust is de sfeer er ‘open en warm’.
Er was veel ophef over de eerste versie van de lijst in juli. Voor het personeel was alle negatieve publiciteit, zegt Bernadet Naber van Actiz, de koepel van zorgorganisaties. “Mensen kwamen echt huilend op het werk: ‘Ik loop me de benen uit het lijf en dan word ik in de pers zó weggezet’.”
AD 27.10.2016 Van de elf verpleeghuizen die deze zomer op een zwarte lijst van de Inspectie voor de Gezondheidszorg stonden, staan er nog vijf op de nieuwe lijst die aanstaande maandag bekend wordt gemaakt.
Dat concludeert het vakblad Zorgvisie na een rondgang langs de betrokken verpleeghuizen.
De verpleeghuizen Careyn, Humanitas, Laurens, Beweging 3.0 en Stichting Antroz blijven in de zorgelijke categorie 1, de ‘zwarte lijst’.
Dat betekent dat de zorg in de zes andere verpleeghuizen is verbeterd. Sommige huizen zijn van categorie 1 naar categorie 3 verplaatst, en de huizen Ijsselheem en Zorggroep Groningen zijn van de lijst verdwenen.
RTVWEST 26.10.2016 Ruim 45.000 stemmen zijn er al uitgebracht op de speciale website van Hugo Borst en Carin Gaemers. Dat vertelt het duo in het radioprogramma Studio Haagsche Bluf van Omroep West. Borst en Gaemers lanceerden dinsdag een zorgmanifest om aandacht te vragen voor de ouderenzorg in Nederland.
‘Het was echt een explosie’, reageert Borst op de vraag van presentator Tjeerd Spoor hoe er op het manifest gereageerd is. ‘Ik ga ervan uit dat we nu ook wel weer over dit getal heen zijn gegaan. En ik hoop wel dat de mensen die bijvoorbeeld mantelzorger of sociaal bewogen zijn naar onze website gaan en het manifest ondertekenen. Daar doen ze namelijk iedereen een plezier mee.’
De moeder van Borst is dement en woont in een verpleeghuis van de Rotterdamse zorginstelling Laurens. Ook de moeder van Gaemers woonde daar, tot zij twee jaar geleden overleed. Vanwege de in hun ogen abominabele ouderenzorg in Nederland stelde het tweetal een lijst op van tien punten die moeten veranderen in de ouderenzorg. Die lijst, Scherp op Ouderenzorg, werd dinsdag gepubliceerd in het AD.
‘We moeten een rampenplan maken’
‘Het grote probleem is dat er al heel vaak gesproken is over de ouderenzorg in ons land, maar dat iedereen op elkaar wacht. De zorginstellingen of brancheorganisaties schuiven alles naar elkaar toe’, legt Gaemers uit. ‘Terwijl we eigenlijk gewoon een rampenplan zouden moeten maken en moeten aanpakken alsof bijvoorbeeld de Deltawerken zijn doorgebroken.’
Borst: ‘Je kunt de situatie in de ouderenzorg een beetje vergelijken met het piramidespel van de Amerikaan Bernard Madoff. Hij had de financiële waardepapieren zo vaak versnipperd en verkocht dat niemand meer wist wat de waarde hiervan was. En dat zie je nu ook in de ouderenzorg. Er heerst apathie en niemand weet meer waar de verantwoordelijkheid ligt.’
Waakhond
Met hun manifest hoopt het tweetal hier een einde aan te maken. Toch zien ze zichzelf vooral als waakhond, niet als degenen die dé oplossing hebben. Gaemers: ‘Hoe meer steunbetuigingen we krijgen, hoe duidelijker we aan de politici en bewindvoerders kunnen laten zien dat we het zat zijn hoe onze ouderen verkommeren. Dus aan iedereen: blijf je stem geven!’
RTVWEST 26.10.2016 Hugo Borst is woensdagavond te gast in het radioprogramma Studio Haagsche Bluf van Omroep West. De columnist komt praten over de ouderenzorg in Nederland, die in zijn ogen veel beter kan en moet.
De moeder van voetbaljournalist Borst is dement en woont in een verpleeghuis van de Rotterdamse zorginstelling Laurens. Borst schreef deze zomer een brief aan staatsecretaris Martin van Rijn over de volgens hem abominabele ouderenzorg in Nederland.
Samen met Carin Gaemers van zorginstelling Laurens stelde hij een lijst op van tien punten die moeten veranderen in de ouderenzorg in Nederland. Die lijst, Scherp op Ouderenzorg, werd dinsdag gepubliceerd in het AD.
Fatsoen
‘Ouderenzorg is geen schadepost maar een kwestie van fatsoen’, vindt Borst. Hij pleit onder meer voor minder administratieve rompslomp, een verplichte ballotage voor bestuurders en toezichthouders en meer aandacht voor ouderen.
Borst is tussen 18.00 en 19.00 uur te gast bij Tjeerd Spoor in het laatste uur van Studio Haagsche Bluf.
AD 25.10.2016 Het zorgmanifest dat Hugo Borst en Carin Gaemers gisteren lanceerden heeft duizenden lezers in het hart geraakt. Ruim 21.000 steunbetuigingen kwamen er al binnen op een speciale website. In het manifest legt Borst puntsgewijs uit hoe we volgens hem beter voor onze hulpbehoevende ouderen kunnen zorgen.
Dit is enorm en geeft wel aan hoe dit leeft en dat wat wij naar voren brengen dus heel breed gedeeld wordt, aldus Carin Gaemers.
Gaemers is overweldigd door de enorme stapel reacties. ,,Dit is enorm. Wij krijgen in één dag de helft van het aantal reacties bij elkaar die nodig zijn voor een burgerinitiatief. Dat geeft wel aan hoe dit leeft en dat wat wij naar voren brengen dus heel breed gedeeld wordt.”
Volgens Gaemers is het nu de taak van de politiek om er ook echt eens iets aan te doen. ,,We zien in Nederland initiatieven waar het wel goed gaat. Maar wat wij niet snappen is waarom dat niet overal lukt. Het is genoeg geweest. Doe er nu iets aan.”
Wie het manifest ook wil ondersteunen kan terecht op de website van Scherp op Ouderenzorg.
AD 25.10.2016 AD-columnist Hugo Borst is blij met de ruim achtduizend handtekeningen die hij tot nu toe heeft ontvangen op zijn zorgmanifest. In de verklaring legt Borst uit hoe we volgens hem beter kunnen omgaan met de ouderenzorg.
,,De aandacht is overweldigend en dat is fijn, want uiteindelijk moet dat leiden tot betere ouderenzorg en een veranderd politiek beleid. Ik ben er heel optimistisch over”, aldus Borst.
Volgens de columnist zijn politieke partijen het op hoofdlijnen met zijn zorgmanifest eens. ,,Als de debatten over een paar weken plaatsvinden, dan hoop ik dat er wat gaat veranderen. Mocht dat niet zo zijn, dan gaan we de handtekeningen op onze site gebruiken. Jammer genoeg, zou ik bijna zeggen, want we hopen dat het zonder dat machtsmiddel kan.”
AD 25.10.2016 Het zorgmanifest dat Hugo Borst gisteren met Carin Gaemers lanceerde heeft tot veel steunbetuigingen geleid. In het manifest legt Borstpuntsgewijs uit hoe we volgens hem beter voor onze hulpbehoevende ouderen kunnen zorgen.
Je hebt me geraakt Hugo, met je juiste woorden, aldus Jeanette Westerink.
Actiz, de organisatie van zorgondernemers, prijst het zorgmanifest van Borst en hoopt dat het de politiek zal wakkerschudden. ,,Na alle veranderingen en bezuinigingen wordt het tijd dat er een keerpunt komt”, zegt woordvoerder Bernadet Naber.
Volgens haar is het manifest van Borst een kans om een stem vanuit de samenleving te laten klinken. ,,We moeten ons als maatschappij vooral afvragen wat we in de toekomst kunnen en mogen verwachten van de ouderenzorg en wat we daarvoor over hebben.”
Verandering
Borst, die zelf ook vaak in een verzorgingstehuis is te vinden omdat zijn moeder daar verblijft, maakt zich druk om de verpleegzorg in Nederland. Hij en Gaemers hopen daar met het manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’ verandering in te kunnen brengen. ,,Het doet pijn om te zien dat mensen die hun verstandelijke vermogens zijn kwijtgeraakt, te zien verpieteren”, aldus Borst.
Lintje
Op Facebook wordt het initiatief met veel enthousiasme ontvangen. ,,Je hebt me geraakt Hugo, met je juiste woorden. Iedereen heeft recht op goede zorg”, zegt Jeanette Westerink. Gaby Smith is enthousiast over de actie. ,,Deze man verdient een lintje!” Zegt ze. En Cor van Lievenoogen reageert: ,,Mijn ervaring met zorgverleners is dat dit vaak fantastische mensen zijn, die graag meer zouden willen doen. Maar zoals Hugo al zei, het zijn de bovenlagen waar het niet klopt.”
Oplossingen
Borst hoopt dat de politiek snel met oplossingen komt. ,,De politieke strijdbijl, die gehanteerd wordt in verband met de aankomende verkiezingen, die moet even begraven worden. Ik weet wel zeker dat ze dit gaan oplossen, want anders ben ik de afgelopen tijd met een kluitje in het riet gestuurd.”
AD 24.10.2016 Hugo Borst is boos. ,,Ik ben boos omdat het maar niet lukt om de verpleegzorg in Nederland te verbeteren.” Het manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’ dat hij vandaag met Carin Gaemers lanceerde, moet daar snel verandering in brengen. ,,Het doet pijn om te zien dat mensen die hun verstandelijke vermogens zijn kwijtgeraakt, te zien verpieteren.”
Borst roept de politiek op om snel met oplossingen te komen. ,,Ze zijn allemaal voornemens om dit op te lossen. De politieke strijdbijl, die gehanteerd wordt in verband met de aankomende verkiezingen, die moet even begraven worden. Ik weet wel zeker dat ze dit gaan oplossen, want anders ben ik de afgelopen tijd met een kluitje in het riet gestuurd.”
AD 14.10.2016 AD-columnist Hugo Borst beschrijft hoe hij en Carin Caemers tot een manifest voor betere zorg voor hulpbehoevende ouderen kwamen. Van de veelbesproken open brief aan staatssecretaris Martin van Rijn in juli, tot talloze gesprekken met politici en ouderenverzorgers. Ondanks de meningsverschillen en politiek, één kern: goede zorg voor afhankelijke ouderen, dat moet uit ons hart komen.
Mantelzorgers slaan het gefrustreerd gade. Onze geliefden krijgen niet de zorg en aandacht die ze verdienen
Ik geef Messi net een hondenbrokje als vlak voor de uitzending de display van mijn telefoon oplicht. Het is de staatsecretaris. Twee uur eerder heeft Martin van Rijn al een sms gestuurd met onder andere de mededeling: We are in this together.
Die dag heb ik op de voorpagina van deze krant een open brief aan hem geschreven die zo begint: ‘Verwarde ouderen (…) aandachtig en liefdevol verplegen en hun veiligheid garanderen. Ik weet hoe dat veel beter kan.’ De brief eindigt zo: ‘Boze mantelzorgers, gefrustreerde verzorgers en leidinggevenden met een geweten zullen de verpleeghuiszorg in deze mensonterende vorm laten ploffen.’
Van Rijn zegt door het schrijven geraakt te zijn en staat erop elkaar de volgende dag te ontmoeten. Maar het EK voetbal is bezig, ik doe Studio France, zeg ik. Dan kom ik naar Hilversum, antwoordt hij.
Pas een maand later zien we elkaar. Ik besluit onze ontmoeting bewust even uit te stellen. De open brief was weliswaar aan de staatssecretaris gericht, maar niet alleen voor hem bedoeld. Wie deelt de boosheid over het akelige lot van veel verpleeghuisbewoners in dit land nog meer?
Niet alleen Van Rijn reageert. Laptop en telefoon slaan na de publicatie op hol. Mantelzorgers. Mensen uit de zorg. Een enkele leidinggevende van een zorginstelling. De teneur: het is nog veel erger dan je schrijft, het is 2 over 12, zo kan het niet langer, eindelijk trekt iemand zijn mond open.
Problemen
Niet alleen in de zorginstelling waar mijn moeder woont leidt onderbezetting tot problemen. In veel Nederlandse verpleeghuizen is het mis. Er zijn goede huizen, maar ook daar wordt op zorgmedewerkers roofbouw gepleegd. In de Randstad lijkt dit het ergst, waarschijnlijk omdat de bezettingsgraad daar het laagst is. Een hoog ziekteverzuim is het gevolg van die hoge werkdruk. Vervangend personeel is er soms niet en indien wel aanwezig dan wreekt zich dat uitzendkrachten de bewoners niet kennen. Mantelzorgers slaan het gefrustreerd gade. Onze geliefden krijgen niet de zorg en aandacht die ze verdienen.
Niet alleen vanwege de bezoekjes aan mijn eigen moeder durf ik mezelf ervaringsdeskundige te noemen. Hoe vaak ik niet staande word gehouden. De e-mails die ik krijg. Elk individueel verhaal grijpt me naar de strot. In de alzheimercafé’s en bibliotheken waar ik wekelijks praat over mijn moeder, dementie en de haperende verpleeghuiszorg word ik door de meiden van de werkvloer bijgepraat over hoe het er bij hun verpleeghuis aan toe gaat. Conclusie: zelfs bij de huizen in de provincie (daar zijn meer vrijwilligers en is de sociale cohesie beter) lopen ze op hun tenen.
Jazeker, ik hoor ook weleens positieve verhalen. Natuurlijk. Een hemelgeschenk. Die zorginstellingen/verpleeghuizen doen het met hetzelfde budget goed. Fatsoenlijke zorg kan dus wel degelijk.
Voordat wij, bezorgde mantelzorgers, een dik klachtenboek konden overhandigen aan meneer Thepass gingen er twee maanden voorbij
Laurens
December 2015 komt er een pittige tante in mijn leven, Carin Gaemers. Haar ma zat in hetzelfde verpleeghuis als de mijne. Nadat haar moeder stierf bleef Carin haar werk als Cliëntenraadslid doen. Ze is ook lid van de Centrale Cliëntenraad van de zorginstelling Laurens. Carin, historicus, heeft veel verstand van verpleeghuiszorg en heeft een sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel.
Een paar dagen voor mijn open brief maakt de Inspectie voor de Gezondheid (IGZ) bekend dat 150 verpleeghuizen niet voldoende in staat zijn de juiste zorg te leveren. Bij 11 daarvan is de situatie zelfs zeer ernstig. Onder druk van de Tweede Kamer wordt de lijst openbaar gemaakt. Laurens zorginstelling (ma’s verpleeghuis valt daaronder) behoort tot die 11 slechtste. De IGZ heeft gezien dat het de spuigaten uitloopt.
‘Een schande,’ mokt bestuursvoorzitter Ids Thepass in het NOS Journaal. ‘Één groot onrecht naar onze medewerkers, klanten en familieleden.’ Meer bobo’s van slechte zorgorganisaties plengen krokodillentranen en dreigen, net als Laurens, naar de rechter te stappen. Wat niemand doet.
Drie weken later is de complete raad van bestuur gelukkig weg. Dat Laurens Zorginstelling op omvallen staat wordt deze bestuurders hard aangerekend. Wat Carin Gaemers en mij nog steeds dwars zit: bestuursvoorzitter Thepass en de zijnen regeerden op afstand. Vanuit hun ivoren toren hadden ze geen idee hoe het er op een woongroep aan toe gaat. Zelfs niet in tijden van crisis. Als Thepass zich al eens op een woongroep vertoonde, zag hij alleen wat hij wilde zien: Laurens leverde uitstekende zorg. Voordat wij, bezorgde mantelzorgers, een dik klachtenboek konden overhandigen aan meneer Thepass gingen er twee maanden voorbij. Hij heeft er in zijn laatste halfjaar niet eens op gereageerd. Ik denk dat toen het zaadje van mijn woede is geplant.
Cursus
Terwijl de politiek zijn zomerreces beleeft, zit VVD-zorgwoordvoerder Sjoerd Potters bij mij aan de keukentafel. Via via kennen we elkaar. Carin en ik krijgen een cursus Haagse manieren. We hebben het lang en breed over de zorg aan ouderen en wat me treft is Potters’ betrokkenheid. Zoiets is me twee maanden eerder op bezoek bij Mona Keijzer (CDA) ook al opgevallen: niet alle politici zijn kil. Zowel Potters (coalitie) als Keijzer (oppositie) balen enorm van de staat van de verpleeghuiszorg.
Carin en ik spreken na het zomerreces veel portefeuillehouders zorg. Wat is hun drijfveer? Bij Renske Leijten (SP) zou ik het (want zo herkenbaar) oerwoede willen noemen. Bij Henk Krol (50 +) de urgentie van de mantelzorger. Marith Volp (PvdA), Vera Bergkamp (D66) en Linda Voortman (GroenLinks) zijn geëngageerde vrouwen. Fleur Agema (PVV) laat zich een tikje verongelijkt leiden door echte boosheid en drift. We hopen haar nog te spreken.
We pleiten de politiek niet vrij, maar teveel zorginstellingen worden gewoon beroerd geleid. Dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn, goede bestuurders
Eensgezindheid
Er valt ons iets op. GroenLinks en SP denken in grote lijnen hetzelfde over betere verpleeghuiszorg als de VVD. Ze vinden dat er snel iets moet veranderen: werkdruk omlaag, regelgeving simpeler en een drastische mentaliteitsverandering bij de beleidsbepalers. En stevig ingrijpen van de staatsecretaris als zorgorganisaties slechte zorg leveren. SP wil daar trouwens meer geld voor uittrekken, GroenLinks en VVD niet. Die willen dat de overhead van dure zorginstellingen omlaag gaat. De besparing daarvan moet naar de directe zorg.
Verbaasd over zoveel eensgezindheid sturen we een mail met de suggestie eens met elkaar te gaan praten. Nog diezelfde week hebben Leijten, Voortman en Potters besloten samen een voorstel uit te werken. We spreken af elkaar op de hoogte te houden. Carin en ik geven onszelf op dat moment lacherig de status van lobbyist.
We zijn er halverwege al die gesprekken met woordvoerders namelijk ook achter gekomen dat het thema verpleeghuiszorg dringend moet worden losgekoppeld van de gebruikelijke haat en nijd in de Kamer. De enige kans op snelle maatregelen ligt in het depolitiseren van de gevoelige materie. Dat vinden ook Marith Volp (PvdA), Renske Leijten (SP), Henk Krol (50 +) en Vera Bergkamp (D66) verzekeren ze ons. Hopelijk denken Fleur Agema (PVV), Carla Faber (CU), Tunahan Kuzu (DENK) en Esther Ouwerhand (PvdD) er net zo over.
Gematigd optimistisch
Carin Gaemers en ik zijn na onze bezoekjes aan politiek Den Haag gematigd optimistisch over wat er de komende weken zal gaan gebeuren. Na de zorgspecialisten van de partijen praten we nu ook met fractievoorzitters. Ook aan hen vragen we of bij dit thema het debat vrij van politiek venijn kan zijn.
Met Halbe Zijlstra (VVD) en Diederik Samson drinken we koffie. Carin en ik brengen ActiZ ter sprake, die hautaine branchevereniging voor zorgbestuurders waarvoor in politiek Den Haag nou niemand een aardig woord overheeft. Ik knap op van Zijlstra’s cynisme over die club. Ons voorstel om elk lid van de raad van bestuur en de raad van toezicht van elke zorginstelling langs een ballotagecommissie te duwen doet Samsom euforisch opveren. Zijlstra heeft er ook niets op tegen.
Want daar, bij de bestuurders in de zorg, wringt de schoen behoorlijk. We pleiten de politiek niet vrij, maar teveel zorginstellingen worden gewoon beroerd geleid. Dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn, goede bestuurders. Op onze tocht langs verpleeghuizen ontmoeten we bekwame, gedreven mensen die het onderste uit de kan proberen te halen voor hun bewoners. Bestuurders die exact weten wat er leeft onder hun bewoners en zorgmedewerkers en die beseffen dat ze beide, ondanks een lage overhead, vaak tekort moeten doen. Bij een verpleeghuis in Brabant zien we dat bijvoorbeeld. Een goede sfeer, tevreden bewoners. Zorgmedewerkers en behandelaars die vanuit hun hart werken maar daar vanwege te weinig personeel niet genoeg aan toekomen.
Ergens in Overijssel hetzelfde verhaal. Kalme levendigheid, zo willen we de sfeer omschrijven. Op elke willekeurige woongroep zijn de demente ouderen zelf bezig of krijgen aandacht, maar als je verzorgenden spreekt hoor je hoe zwaar het is om met deze bezetting voldoende tijd te besteden aan iedereen. Ze zijn bang dat ze door de bodem zakken als er niets verandert. Beide huizen stonden onder toezicht van de IGZ. Inmiddels niet meer trouwens.
Inspectie
Tja, de Inspectie voor de Gezondheid. Er wordt flink op gemopperd. Door zorgbestuurders maar ook door zorgmedewerkers. Dat ze op overdreven veel slakken zout leggen. Dat de temperatuur van de koelkast niets zegt over de kwaliteit van de zorg. En dan al die idiote afvinklijstjes als er geïnspecteerd wordt. Maar de IGZ is een uitvoeringsorganisatie die alleen toetst op wat de overheid hen opdraagt.
Verzorgenden blijken als de dood voor de inspecteurs. Dat moeten ze beslist niet zijn, zegt directeur IGZ Ronnie van Diemen tegen ons. ‘We ontslaan ze toch niet. We leggen de vinger op de zere plek en eisen van bestuurders dat ze daar wat aan doen. Maar misschien moeten we dat nog beter uitleggen.’
Carin Gaemers en ik hebben natuurlijk ook House of Cards gekeken. We weten dat er giftig slib door de gangetjes rond de Tweede kamer stroomt…
Staatssecretaris
Indachtig de Inspectie voor de Gezondheid en vergeet al die managementslagen bij verpleeghuizen en zorginstellingen niet en dan al die verplichte registratie voor zorgmedewerkers: Carin en ik – en wij niet alleen – zien dat het allemaal te complex is geworden. Dat vindt de staatssecretaris ook.
Carin Gaemers en ik spreken Martin van Rijn twee keer. Een maand na de open brief in het AD zitten we in een Haags etablissement tegenover elkaar. Als iemand weet hoe een verpleeghuis er vanbinnen uitziet, dan hij wel. Zijn moeder verblijft er. Van Rijn is eerst mantelzorger dan staatssecretaris. Maar in de hoedanigheid van zijn ambt zegt hij niet in één maand en ook niet in één jaar te kunnen veranderen wat in 30, 40 jaar is ontstaan. Gelukkig zegt hij in één adem te gruwen van lijstjes, regeltjes en protocollen. Hij wil er korte metten mee maken, waarbij aangetekend: medicatieveiligheid is voor hem heilig.
Al duurt het leven van afhankelijk ouderen niet zo heel lang meer, de kwaliteit van hun levens in verpleeghuizen móet omhoog, vindt de staatssecretaris en we zien dat hij het meent. Vandaar Waardigheid en trots, een breed plan van Martin van Rijn om in alle Nederlandse verpleeghuizen liefdevolle zorg door trotse medewerkers te bewerkstelligen. Dat plan is lauw ontvangen. Critici vinden Waardigheid en trots na de ingrijpende overheidsmaatregelen in 2013 en 2015 een doekje voor het bloeden. De bedoeling is goed, maar de uitvoering overlaten aan de zorgsector zelf lijkt onverstandig. Zo bereikt het de verpleeghuisbewoner (nog) niet of te weinig.
Aandoenlijk
De tweede ontmoeting is op het ministerie. De directeur-generaal en de secretaris-generaal langdurige zorg zitten ook aan. Wat zien wij hier in Den Haag nou over het hoofd? vraagt de staatssecretaris.
Carin en ik zijn uitgenodigd om even vakkundig te worden gemasseerd, maar dat gebeurt op zo’n openlijke en bijna terughoudende manier dat het aandoenlijk is. De heren zijn uitstekende denkers, zien de bittere ernst van het probleem in, ze weten wat er verbeterd moet worden en hoe, ze zijn verder dan menig bestuurder uit de zorgsector, maar ze worstelen met het gegeven dat er te weinig geld vrijgemaakt kan worden. Ze delen hun ergernis over zorgbestuurders en toezichthouders die de bobo uithangen en constateren dat de branchevereniging niet erg medewerkend is als er naar oplossingen wordt gezocht.
Hoe nu verder?
Wij hebben vertrouwen in de politiek. Neem die wat stijve staatssecretaris Martin van Rijn. Dat hij uit het goede hout is gesneden bleek toen hij in 2015 met zijn portefeuille zwaaide toen de bezuinigingen op de ouderenzorg niet geschrapt leken te worden. Alle politici die we spreken zijn net als hij echt begaan met kwetsbare ouderen. Carin Gaemers en ik hebben natuurlijk ook House of Cards gekeken. We weten dat er giftig slib door de gangetjes rond de Tweede kamer stroomt. Het kan zijn dat we steeds met een kluitje in het riet worden gestuurd, maar daar hebben de politici dan toch echt zichzelf mee. Een week na de behandeling van de begroting van het ministerie van VWS is er een debat over de verpleeghuiszorg. Dán moet het gebeuren. Een slap compromis is onaanvaardbaar. Kamerbreed weet men dat er nu echt wat moet veranderen.
Geen partij durft voor de verkiezingen natuurlijk de vingers te branden aan zorgkwesties. De kiezer vindt zorg het belangrijkste thema. Laat ik het populistisch zeggen. Dementerende ouderen in de steek laten, na alle shit van de afgelopen jaren, dat is politieke zelfmoord. Maar met zo’n verkapt dreigement bedrijf ik zelf ook politiek, zegt mijn strijdgenoot Carin. Dat siert een lobbyist niet, zelfs een pseudo-lobbyist niet.
Ze heeft gelijk: goede zorg voor afhankelijke ouderen, dat moet uit ons hart komen. Wat er moet veranderen – en heel gauw – staat in ons manifest. We hopen dat heel veel mensen dat zullen ondertekenen.
AD 14.10.2016 Teveel kwetsbare ouderen in verpleeghuizen krijgen structureel niet de zorg die zij zo hard nodig hebben. Door gebrek aan aandacht zijn teveel verpleeghuisbewoners veroordeeld tot een monotoon bestaan. Dit is een aantasting van hun grondrechten.
Als u het manifest wil delen, of wilt ondertekenen dan kan dat hier.
Wij weten dat er veel verpleeghuizen zijn waar het wèl goed gaat. Daarom vinden wij het onacceptabel dat niet àlle zorginstellingen worden verplicht om optimale verpleeghuiszorg te leveren aan onze dierbare ouderen. Wij zien ook dat goede verpleeghuizen moeite hebben om niet door de bodem te zakken.
Wij roepen alle politieke partijen op eensgezind hun verantwoordelijkheid te nemen en zo snel mogelijk goede zorg voor alle kwetsbare ouderen in verpleegtehuizen te waarborgen. Nu en in de toekomst.
Ouderenzorg is geen schadepost maar een kwestie van fatsoen. Het is geen politiek thema maar een algemeen belang.
2. Stel vast hoeveel zorgpersoneel nodig is om complete zorg te leveren
Pas het budget aan aan die norm. Aandacht is net zo belangrijk als verzorging en veiligheid.
3. Hanteer totdat deze norm is vastgesteld als vuistregel: minimaal twee bevoegde en bekwame zorgmedewerkers op een groep van maximaal acht personen
Stel daarvoor als noodmaatregel direct geld beschikbaar. De ouderen die nu in verpleeghuizen zitten, kunnen niet wachten tot overheid en zorgorganisaties het eens zijn.
4. Stop de overdaad aan registratie
Registreer op een eenvoudige en werkbare manier alleen wat bijdraagt aan de directe zorg en een zo simpel mogelijke verantwoording daarvan. Voor Big Data hebben we het Centraal Bureau voor de Statistiek.
5. Voer een verplichte ballotage in voor bestuurders en toezichthouders
Verpleeghuizen waar het goed gaat hebben betrokken, gemotiveerde bestuurders. Hun manier van werken moet de maatstaf zijn. Iedere bestuurder en iedere toezichthouder dient te beseffen wat zorg is en moet beschikken over een goed werkend moreel kompas. Een bestuurder laat zich wekelijks zien op de werkvloer van een verpleeghuis, een toezichthouder doet dat elke maand.
6. Maximaliseer de overheadkosten en de reserves: 10 % aan overhead, maximaal 25% aan reserves voor elk verpleeghuis, voor elke zorginstelling
Zorggeld hoort naar de werkvloer te gaan en niet management, directie en bestuur. Het is onnodig en ongepast gemeenschapsgeld te besteden aan imago, status of marktpositie van een zorgorganisatie. Beloon zorgorganisaties die aan de nieuwe normen voldoen.
7. Maak een einde aan de angstcultuur die bij teveel zorginstellingen heerst en garandeer een prettige werkomgeving
Verzorgenden en behandelaars moeten weer invloed krijgen op hun eigen werk. Zij weten het beste wat hun bewoners nodig hebben.
8. Stel een eenvoudige norm op voor bijscholing
Vakkennis van verzorgenden en verpleegkundigen moet voortdurend worden aangevuld met nieuwe wetenschappelijke inzichten, maar dit mag niet leiden tot meer administratie en bureaucratie.
9. Geef mantelzorgers de mogelijkheid direct maatregelen af te dwingen wanneer de kwaliteit van de zorg tekortschiet
De bestaande procedures zijn te beperkt en de looptijd is te lang.
10. Geef cliëntenraden in verpleeghuizen helder inzicht in geldstromen en meer invloed waar het gaat om het bewaken van de kwaliteit van leven van verpleeghuisbewoners
Het huidige voorstel voor de herziening van de Wet Medezeggenschap Cliëntenraden Zorginstellingen biedt hiervoor onvoldoende mogelijkheden.
Tenslotte
Het ministerie van VWS, de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden, zorgorganisaties, zorgverzekeraars en de Inspectie voor de Gezondheidszorg moeten zo snel mogelijk de koppen bij elkaar steken om dit te regelen. Daarbij mogen belangen van organisaties en politieke partijen niet zwaarder wegen dan het belang van kwetsbare ouderen.
AD 14.10.2016 AD-columnist Hugo Borst schreef deze zomer een brief aan staatsecretaris Martin van Rijn over de volgens hem abominabele ouderenzorg in Nederland. Een ware stortvloed aan reacties was het gevolg. Onder meer van de staatsecretaris zelf, patiënten, ouderenverzorgers en politici. Borst komt vandaag met een manifest waarin hij puntsgewijs uitlegt hoe we volgens hem veel beter voor onze hulpbehoevende ouderen kunnen zorgen. ,,Aandacht is net zo belangrijk als verzorging en veiligheid.”
Telegraaf 24.10.2016 Woonzorgcentrum Huis in de Duinen in Zandvoort staat zes maanden onder verscherpt toezicht. Volgens de IGZ worden bij de instelling medicijnen onvoldoende veilig bewaard. Ook aan de registratie van wie medicijnen heeft gekregen en de deskundigheid van het personeel schort het een en ander.
Verder moet de samenwerking tussen het zorgpersoneel beter en moet Huis in de Duinen ervoor zorgen dat de cliëntdossiers volledig en up-to-date zijn. Huis in de Duinen is een woonzorgcentrum voor ouderen met dementie en mensen met lichamelijke aandoeningen.
De IGZ heeft dit en vorig jaar enkele inspectiebezoeken gebracht aan de instelling waarbij de inspectie telkens tekortkomingen vaststelde. Huis in de Duinen kreeg de tijd om deze zelf op te lossen, maar na het laatste bezoek van de IGZ-inspecteurs bleek dat niet gelukt.
AD 24.10.2016 Zorgcentrum Huis in de Duinen in Zandvoort komt de komende zes maanden onder toezicht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). In het verpleeghuis gaat nog van alles mis bij het toedienen van medicijnen, dossiers van cliënten en deskundigheid van het personeel.
De Inspectie constateerde bij een bezoek eind augustus dat de instelling niet voldeed aan elf van de vijftien beoordeelde normen.
,,De Inspectie heeft er onvoldoende vertrouwen in dat Huis in de Duinen zonder het nauwlettend volgen door de Inspectie, de noodzakelijke verbeteringen doorvoert”, schrijft interim-bestuurder Wies Oldenkamp aan het personeel.
Over de instelling komen al jaren meldingen binnen van wantoestanden. Ex-medewerkers meldden in 2008 in een zwartboek tientallen voorbeelden van mishandeling, verwaarlozing, onvakkundige zorg en onheuse bejegening van kwetsbare ouderen.
Kamervragen
In achttien maanden tijd waren er op één afdeling met 30 bewoners maar liefst 26 sterfgevallen. Toch concludeerden de Inspectie en het ministerie van VWS toen dat er geen bijzonderheden waren. De PVV stelde jarenlang tal van Kamervragen, maar de bewindslieden hielden vol dat de zorginstelling verbeteringen doorvoerde.
Vorige zomer sprak de Inspectie nog van een ‘uitermate zorgwekkende situatie’. ,,De zorg die Huis in de Duinen biedt, leidt tot ernstige risico’s op gezondheidsschade voor cliënten”, stond in het rapport.
Begin dit jaar constateerde de inspectie weliswaar dat veel is verbeterd, maar nog steeds voldeed de insteling niet aan bijna de helft van de normen.
De vooraad medicijnen en de houdbaarheidsdatum hiervan worden niet goed geregistreerd, constateert de Inspectie. Daarnaast gaat het personeel onverantwoord om met protocollen, en is er te weinig deskundigheid voor de dagelijkse zorg.
De komende zes maanden staat de zorginstelling onder verscherpt toezicht. ,,Dit is uiteraard geen goed nieuws, maar het helpt ons wel om de kwaliteitsslag beter te maken en de urgentie nog beter in te zien”, schrijft Oldenkamp in de eerdergenoemde brief.
Ze geeft aan dat er al maatregelen zijn genomen om de medicatieveiligheid te verbeteren. Daarover komen voor medewerkers verplichte bijeenkomsten, waarin de urgentie wordt benadrukt.
De oppositie heeft de messen geslepen na de bekendmaking van de regeringsplannen gisteren. Van wc-eendverhaal en oplichtingspraktijken tot een fata morgana; de plannen vielen bij veel partijen slecht. Vandaag krijgen ze de kans de plannen te fileren tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen.
Zorg
Het was al duidelijk dat het thema ‘zorg’ een belangrijke rol zou gaan spelen in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017. Partijen haken daarop in tijdens de Algemene Beschouwingen.
‘Waar denkt u het geld vandaan te halen voor uw zorgplannen?’
Roemer begon zijn toespraak – de eerste van de dag – met een vrolijke noot. Hij somde de Bijbelse plagen van Egypte op, waarna de diepgelovige SGP-leider Cees van der Staaij onmiddellijk naar de interruptiemicrofoon rent. Prima dat u de plagen noemt, zegt Van der Staaij, maar doe dat dan alstublieft wel in de juiste volgorde. De SP-leider ging daarna meteen door over de zorg – handig, want daarmee zetten de socialisten de toon voor het debat.
Te veel bureaucratie in de zorg
Hij haalde zijn paradepaardje van stal: felle weerstand bieden aan de marktwerking in de zorg. Volgens Roemer hebben de zorgverzekeraars in het huidige zorgstelsel veel te veel macht gekregen. Ook is er naar zijn mening hierdoor veel te veel bureaucratie ontstaan. Maar hoe denken de socialisten eigenlijk hun prijzige zorgplannen te bekostigen, klinkt het in de Tweede Kamer. Roemer wil af van het eigen risico van 385 euro, omdat mensen de zorg niet meer zouden kunnen betalen.
Waar moet u eigenlijk op letten bij de Algemene Beschouwingen vandaag en morgen?De ins en outs >
Het afschaffen van het eigen risico kost volgens hem 4,3 miljard. D66-leider Alexander Pechtold zegt dat hij dat niet alleen moet laten zien waar het geld naartoe moet. ‘Waar zijn de kaboutertjes die het allemaal gaan betalen, meneer Roemer?’ Om meteen een volgende sneer te geven: ‘U geeft gratis bier, maar zeventig procent van Nederland zegt in peilingen: nee, niet doen, u gaat te ver.’
Het antwoord van Roemer: het geld ligt op de plank bij de zorgverzekeraars, zo’n ’11 miljard’. Ook kan er volgens hem minstens 1,3 miljard worden verdiend door de aanpak van de bureaucratie in de zorg. Volgens VVD-fractieleider Halbe Zijlstrawordt de zorg juist duurder voor mensen met een minimuminkomen als het stelsel wordt aangepast aan de wensen van de SP. ‘Nu graag alle cijfers op tafel en anders erover ophouden.’ Het verwijt klinkt wel vaker aan het adres van Roemer: u hebt de cijfers niet paraat.
Ook PvdA-leider Diederik Samsom valt Roemer erop aan. ‘Ik kon op uw website niets vinden aan doorrekening’, zegt PvdA-leider Diederik Samsom tegen SP-leider Roemer. Hij heeft op zijn iPad de website nationaalzorgfonds.nl bekeken, maar zag daar geen doorrekeningen. ‘Ik wil graag met u meedenken. Wat is de onderbouwing? Waar is uw voorstel?’
Tijdens de eerste dag van de Algemene Beschouwingen woensdag is de Tweede Kamer aan zet. Het parlement mag reageren op de plannen van het kabinet voor het komende jaar. Morgen is premier Mark Rutte (VVD) aan de beurt om de vragen die bij de verschillende leven, te beantwoorden. Het debat staat hoogstwaarschijnlijk vrijwel volledig in het teken van de verkiezingen in maart. De campagnes zijn immers al volop bezig. Lees meer
CDA
CDA-leider Sybrand Buma opent vandaag tijdens de Algemene Beschouwingen frontaal de aanval op minister-president Mark Rutte. Volgens Buma moet Rutte niet terugschelden naar vloggers die de politie treiteren, maar ze aanpakken.
Geen oplossing
De CDA-voorman vindt dat de politiek moet uitstralen dat er grenzen zijn. ,,Dat doe je niet door terug te schelden, zoals Mark Rutte doet. Hoezo ‘pleur op’? Er gaat helemaal niemand weg! Hij biedt helemaal geen oplossing. Hij zegt dat het idioten zijn, Tokkies – weet ik wat – maar laat het verder gebeuren.”
Volgens Buma zijn partijen als de VVD en D66 er schuldig aan dat de vrijheid van meningsuiting zover is opgerekt dat beledigen en kwetsen normaal zijn geworden. ,,Alsof er een recht op treiteren is. Maar dat is er niet. Als je ze laat begaan, komt de democratie in gevaar.”
Lees hier het volledige interview met CDA-leider Sybrand Buma.
Koning Willem Alexander begon de troonrede met de economische crisis die Nederland heeft overwonnen. Dat er ongerustheid bestaat over de grote groepen vluchtelingen noemde hij ‘logisch’.
Het zijn niet alleen de vluchtelingen die Nederlanders nerveus maken, constateert sociologe Monique Kremer. Volgens haar is de toekomst‘fundamenteel ongewis.’
Dat is deels het gevolg van het kabinetsbeleid, vinden oppositiepartijen. Werkloosheid, pensioenen, schuivende normen en waarden, volgens het CDA zijn de boekhouders weliswaar blij, ‘maar blijft de samenleving onzeker en verweesd achter’.
De overheidsfinanciën zijn verbeterd en de economische groei zet naar verwachting door met 1,7 procent in 2017. Het consumentenvertrouwen neemt toe en bedrijven durven weer te investeren. Nederland staat er na een aantal zware jaren weer beter voor en publieke voorzieningen blijven ook voor toekomstige generaties betaalbaar. ‘Het tij is gekeerd. We hebben weer vaste grond onder de voeten. We kunnen weer verder vooruit kijken en investeren in kansen voor mensen’, aldus minister Dijsselbloem van Financiën bij de aanbieding van de Miljoenennota 2017.
Overheidsfinanciën verder verbeterd
Het overheidstekort dat tijdens het dieptepunt van de crisis in 2009 was opgelopen tot boven de 5 procent, komt volgend jaar naar verwachting uit op 0,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De staatsschuld daalt volgend jaar verder naar 62 procent van het bbp. De hervormingen van het kabinet hebben ervoor gezorgd dat publieke voorzieningen zoals onderwijs, zorg en sociale zekerheid betaalbaar blijven.
Begrotingstekort / EMU-saldo 2011 – 2017
Begrotingstekort
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
als % bbp
4,3
3,9
2,4
2,3
1,9
1,1
0,5
in miljarden €
28
25
15
15
13
8
3
per dag (in miljoenen €)
76
68
42
41
35
21
9
Overheidsschuld / EMU-schuld 2011 – 2017
Overheidsschuld
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
als % bbp
62
66
68
68
65
63
62
in miljarden €
396
428
442
450
441
439
440
per Nederlander (in €)
24.000
26.000
26.000
27.000
26.000
26.000
26.000
De Miljoenennota 2017Foto: Valerie Kuypers
Koopkracht en investeringen 2017
De overheidsfinanciën staan er nu beter voor dan aan de start van het kabinet in 2012 was voorzien. Daardoor is er ruimte om vanaf 2017 structureel € 1,1 miljard vrij te maken voor de koopkracht, zodat alle groepen – mensen met een baan of een uitkering en gepensioneerden – profiteren van de verbeterde economische situatie. Daarnaast wordt € 1,5 miljard uitgetrokken voor onze veiligheid, het onderwijs en de zorg.
Terreuraanslagen en gewapende conflicten maken het noodzakelijk om te investeren in veiligheid. Het kabinet geeft daarom € 450 miljoen extra uit aan Veiligheid en Justitie, waarvan ruim € 200 miljoen naar de Nationale Politie gaat. Er gaat € 300 miljoen naar Defensie, waarvan ruim 200 miljoen voor de strijdkrachten. Om ongelijkheid tegen te gaan wordt voor de bestrijding van kinderarmoede structureel 100 miljoen uitgetrokken. Dit geld is bijvoorbeeld bedoeld voor sport, schoolspullen en zwemles, zodat alle kinderen mee kunnen doen. Ook wordt geld vrijgemaakt voor kansengelijkheid en een betere doorstroming in het onderwijs. Verder schrapt het kabinet de geplande bezuinigingen op de langdurige zorg.
Maatschappelijke uitdagingen
Het kabinet wil nog deze kabinetsperiode besluiten nemen om de investeringen in Nederland verder te stimuleren. Het gaat daarbij om de faciliteiten voor het bedrijfsleven en grote maatschappelijke uitdagingen zoals energietransitie, verduurzaming, infrastructuur en onderwijs.
Het kabinet wil dat doen door investeringsmogelijkheden van de markt en de overheid beter op elkaar te laten aansluiten en de faciliteiten voor het bedrijfsleven efficiënter in te zetten. Het accent verschuift van subsidies naar ondersteuning van financiering. De meeste Europese landen spelen hierop in met een nationale investeringsbank die instrumenten bundelt en zo snel en adequaat kan reageren op nieuwe financieringsbehoeften. Het kabinet besluit nog dit jaar hierover.
Dit deed Rutte echt met uw portemonnee
Het kabinet Rutte-Asscher heeft het laatste koffertje met de miljoenennota aangeboden. Daarmee kan de rekening worden opgemaakt. Wie is deze kabinetsperiode de grote winnaar als het gaat om koopkracht, en wie zijn de verliezers?
Slecht nieuws voor PvdA-voorzitter Hans Spekman. De man die aan het begin van deze kabinetsperiode nog aangaf dat nivelleren een ‘feest’ was, heeft geen al te best feestje gebouwd. De zwakke groepen in de samenleving – mensen met een uitkering, gepensioneerden en werkenden met een laag inkomen – behoren duidelijk tot de verliezers van het kabinet VVD-PvdA. Spekman heeft wel geprobeerd ‘te nemen’ van de rijken, maar was karig voor ‘de armen’.
Gepensioneerden gingen als enige erop achteruit
Mensen met een aanvullend pensioen van 10.000 euro per jaar gaan er deze kabinetsperiode als enige groep echt op achteruit, blijkt uit een analyse van de cijfers van het Centraal Planbureau doorElsevier. Volgend jaar hebben zij zo’n 2 tot 3 procent minder te besteden dan in 2012, het jaar dat Rutte en Samsom hun coalitie smeedden. Sinds de start van de kredietcrisis in 2008 hebben zij nog meer ingeleverd. In 2017 hebben zij ongeveer 5 procent ingeleverd ten opzichte van 2007. De cijfers zijn medianen, wat betekent dat de helft van de gepensioneerden er meer op achteruit is gegaan, de andere helft minder.
Ook de mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt – tot 34.650 euro bruto salaris per jaar – hebben het relatief zwaar. Zij zijn van alle werkenden er het minst op vooruitgegaan. Hun plus is onder Rutte-II 2,8 procent. Voor uitkeringsgerechtigden is de plus 1,7 procent.
Een groot deel van de financiële pijn die Nederlanders in hun portemonnee voelden sinds de kredietcrisis, werd al geleden voor de start van dit kabinet in 2012. Sindsdien trok de wereldwijde economie aan. Deze kabinetsperiode (inclusief volgend jaar) zijn mensen er gemiddeld 5 procent op vooruitgegaan.
Tot de koopkrachtwinnaars van dit kabinet behoren de alleenstaande ouders. Ouders die het minimumloon verdienden, hebben volgend jaar 19 procent meer in hun portemonnee dan in 2012. Ouders met een modaal inkomen, hebben een plus van 9,2 procent.
Voor gezinnen waar één van de ouders werkt, zijn die plussen echter ver te zoeken. Dat is opvallend, omdat het kabinet in de Eerste Kamer afhankelijk is van christelijke partijen, die sterk opkomen voor deze groep. Iemand die met een modaal inkomen zijn gezin wil onderhouden, is volgend jaar slechts 0,3 procent beter af dan in 2012. Sinds start van de crisis hebben deze gezinnen hun koopkracht zelfs met 3,5 procent zien dalen.
‘Sterkste schouders’ leverden in, gunstig voor middeninkomens
Onder druk van de PvdA zette het regeerakkoord er op in ‘de sterkste schouders, de zwaarste lasten’ te laten dragen. Daartoe werden allerlei maatregelen genomen die alleen de hogere inkomens troffen, zoals het beperken van de pensioenopbouw en het beperken van de hypotheekrenteaftrek in de hoogste belastingschijf.
Sindsdien is een deel van de pijn weer verzacht, zodat de mensen die meer dan 100.000 euro verdienden er 4,8 procent bijkregen, net zoveel als de gemiddelde Nederlander. Maar de extra bijdrage die van deze groep is gevraagd, kwam dus niet terecht bij de meest kwetsbare groep. Wel bij de middengroepen. De groep met een inkomen rond de 50.000 euro heeft volgend jaar 7,2 procent meer te besteden dan toen VVD en PvdA gingen regeren.
Pas op laatste moment greep kabinet in
Ook opvallend: in de eerste jaren liet dit kabinet de verschillen in koopkracht gewoon haar beloop: het was niet zo erg als de ene groep er meer op achteruit ging dan de ander. Maar met de eindstreep – en belangrijker – de verkiezingen in zicht, is de afgelopen weken alles op alles gezet om niemand tegen het hoofd te stoten.
De meest publicitair gevoelige ‘minnen’ voor volgend jaar zijn weggepoetst en de plussen zitten allemaal tussen de 0,7 en 1,1 procent. Een ‘evenwichtiger’ beeld kan haast niet. Maar dat verhult niet dat er deze kabinetsperiode wel degelijk winnaars – de electoraal belangrijke middengroepen – en verliezers – mensen met een uitkering, pensioen en een laag inkomen – zijn.
Telegraaf 06.03.2017 De Nederlandse staat heeft 1,1 miljard euro opgehaald met de uitgifte van een nieuwe kortlopende staatslening. Dat maakte het Agentschap van de Generale Thesaurie van het ministerie van Financiën maandag bekend.
Het gaat om een lening met een looptijd tot eind augustus met een coupon van min 0,8 procent. Er werd vooraf gemikt op een opbrengst van 1 tot 2 miljard euro. Er werd voor 2,5 miljard euro ingeschreven op de obligatie.
Telegraaf 04.03.2017 Toen het kabinet Rutte 2, met een ongemakkelijke coalitie VVD/PvdA, in november 2012 van start ging, stond Nederland er bar slecht voor. We hadden een krimpende economie, de werkloosheid steeg, de koopkracht van de burgers daalde, het overheidstekort lag rond de 4% en de staatsschuld nam toe.
Nederland behoorde tot de EU-landen met de slechtst presterende economieën. Internationaal werden we gezien als een ‘verliezer’. Veel kiezers in ons land gingen er bovendien vanuit dat Rutte 2 de rit niet zou uitzitten. Vooral dankzij de inzet en creativiteit van de fractievoorzitters Halbe Zijlstra (VVD), Diederik Samson (PvdA), premier Mark Rutte en minister van financiën, Jeroen Dijsselbloem, die weet hoe je een schatkist moet bewaken, overleefde het kabinet alle stormen. Maar zonder de hulp van de zogenoemde ‘constructieve oppositie’, D66, ChristenUnie en SGP zou het waarschijnlijk niet zijn gelukt.
Sterke economie
Nu, ruim vier jaar later bij het afscheid van Rutte 2 behoort Nederland tot de best presterende landen van Europa. We hebben een sterke economie die met een groei van ruim 2% tot de kopgroep van Europa behoort. Daarnaast heeft Nederland als een van weinige Europese landen een begrotingsoverschot en een lage staatschuld. Onze sociale zekerheid en zorgstelsel behoren tot de beste van de wereld en de werkloosheid is de afgelopen jaren fors gedaald tot onder het Europese gemiddelde. Ook de koopkracht is toegenomen.
In het buitenland wordt met bewondering gekeken naar de geweldige prestaties die Rutte 2 de afgelopen vier jaar heeft geleverd. Tegelijk is er ook verbazing over de slechte peilingen voor de regeringspartijen VVD en PvdA. In de lopende verkiezingscampagne zien we dat deze partijen zelf ook worstelen met een adequate verklaring. In ieder geval is wel duidelijk dat Rutte 2 de afgelopen jaren op veel terreinen, zoals de zorg en de belastingen, impopulaire maatregelen heeft moeten nemen die bij kiezers tot boosheid hebben geleid.
De coalitie lag ook onder vuur van oppositiepartijen en roeptoeterende economen die riepen dat Rutte 2 bezig was onze economie kapot te maken. Nu hoor je ze niet meer en hebben ze problemen met hun geloofwaardigheid.
De kans is groot dat Rutte 2 op financieel-economisch terrein de geschiedenis in gaat als een van de beste kabinetten ooit. Bij de tegenstanders van Rutte2 zien we verschillende reacties, zoals “Het gaat helemaal niet goed in Nederland. De cijfers kloppen niet en het gaat om propaganda”. Ook zijn er critici die menen dat het mooie economische beeld dat Rutte 2 als erfenis achterlaat niet aan het kabinet is te danken, maar aan de oplevende wereldeconomie en dat de coalitie van VVD en PvdA de groei van onze economie juist heeft afgeremd.
Het wekt in politiek Den Haag veel ergernis dat deze beste stuurlui aan wal vooral economen zijn die in dienst zijn bij banken die in de economische wereld een kwalijke rol hebben gespeeld en dan past een grote broek al helemaal niet.
Dat neemt niet weg dat de coalitie van PvdA en VVD op een aantal beleidsterreinen zwak heeft geacteerd. Bij de zorg waren ingrepen onontkoombaar, maar daar had beter naar de sector geluisterd moeten worden, zoals een langer aanpassingsproces. Door verschil van opvatting binnen de coalitie is het arbeidsmarktbeleid niet uit de verf gekomen en ligt nu op het bordje van het nieuwe kabinet.
Maar onafhankelijk international experts zijn van mening dat Rutte 2 op hoofdlijnen een uitstekend financieel-economische beleid heeft gevoerd en wijzen er terecht op dat de cijfers voor zich spreken. In de komende kabinetsperiode valt er vast nog veel te verbeteren, maar met Mark Rutte zijn we het eens dat we in een gaaf land leven en daar mogen we best een beetje trots op zijn.
Een somber volkje
In vergelijking met de burgers in andere landen ligt dat niet in onze volksaard. We zijn vaak wat somberder gestemd en gelden in Europa niet als en volkje dat opvalt door vrolijkheid en optimisme. Het is vreemd dat VVD en PvdA tijdens de lopende campagne weinig inspelen op de successen die ze de afgelopen jaren hebben geboekt en zich vooral bezig houden met verdedigen. Daar win je geen wedstrijd mee en zeker niet, zoals de PvdA doet, door afstand te nemen van het gevoerde beleid. Kiezers houden daar niet van.
Sta voor je beleid en geef ook ruiterlijk toe wat er verkeerd is gegaan en wat beter had gekund. Ons land kent meer tevreden dan ‘boze’ kiezers en als die massaal naar de stembus komen, kan de uitslag voor de coalitie beter uitvallen dan de recente peilingen. De liberalen en sociaal democraten moeten de resterende campagne niet alleen wijzen op de mooie erfenis die ze nalaten, maar vooral de beste stuurlui aan wal vragen hoe ze het beter gaan doen dan Rutte 2. Laat ze maar duidelijk maken wat ze de kiezers te bieden hebben en hoe ze dat gaan waar maken.
In een eerdere column hebben wij al becijferd dat alle beloften op het terrein van een goedkopere en betere zorg ‘kiezersbedrog’ zijn. Nu al staat vast dat iedereen in Nederland het komende decennium een groter deel van het inkomen aan zorg zal moeten besteden. Een lager bedrag is alleen mogelijk bij een slechtere zorg. Daarnaast is de kans groot dat partijen die het begrotingsoverschot nu al aan het uitgeven zijn kiezers moeten teleurstellen, omdat door een lagere groei het verwachte overschot als sneeuw voor de zon verdwijnt.
Telegraaf 03.03.2017 De economische groei in de eurolanden is vorige maand aangetrokken tot het hoogste peil in bijna zes jaar. Dat stelde onderzoeksbureau Markit vrijdag op basis van nieuwe schattingen.
De graadmeter voor de economische groei in de muntunie bereikte in februari het hoogste punt van de afgelopen zeventig maanden, vooral dankzij sterke verbeteringen in Duitsland en Frankrijk. Verder lag de groei in Spanje en Italië afgelopen maand op het hoogste punt in ruim een jaar.
De huidige ontwikkelingen wijzen op een groei van 0,6 procent in de eurozone in het eerste kwartaal, concludeerde Markit. Daarbij groeit de werkgelegenheid in het sterkste tempo van het afgelopen decennium.
Eerder deze week werd al gemeld dat de industrie van de eurolanden in februari in het sterkste tempo groeide sinds het voorjaar van 2011. Vrijdag bleek dat dit ook gold voor de dienstensectoren. Volgens Markit is dan ook sprake van een zeer robuuste opleving van de groei, op alle fronten en in alle grote economieën.
NU 23.02.2017 Het Rijk heeft dankzij hogere inkomsten en lager dan verwachte uitgaven een begrotingsoverschot van 200 miljoen euro gedraaid in 2016. Dat blijkt donderdag uit een brief van minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) aan de Tweede Kamer.
Het overschot is te danken aan de totale belasting- en premieontvangsten die vorig jaar 3,1 miljard euro hoger uitvielen dan verwacht. De uitgaven vielen 0,2 miljard lager uit.
In de Najaarsnota werd nog rekening gehouden met een begrotingstekort van 3,1 miljard euro. Dijsselbloem benadrukt dat het gaat om voorlopige cijfers. In maart komt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) met meer cijfers over het overschot.
Het is volgens Dijsselbloem nog niet mogelijk een inschatting te geven van het effect van hogere ontvangsten in 2016 op de begroting van 2017. Eind maart komt het Centraal Planbureau met een raming voor 2017 en daaropvolgende jaren.
NU 20.02.2017 Consumenten zijn opnieuw iets positiever geworden. Het consumentenvertrouwen is in februari op het hoogste niveau in 9,5 jaar uitgekomen.
Het consumentenvertrouwen steeg met 1 punt naar 14, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maandag.
De lichte stijging van het consumentenvertrouwen is te danken aan een iets positiever oordeel over de economie en een iets hogere koopbereidheid. “Consumenten vinden de tijd gunstiger voor het doen van grotere aankopen en zijn minder negatief over hun financiële situatie in de afgelopen twaalf maanden”, aldus het statistiekbureau. Over hun verwachte financiële situatie in de komende twaalf maanden zijn ze wel iets negatiever.
Met 14 ligt het consumentenvertrouwen in februari ruim boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (-8). Het vertrouwen bereikte in april 2000 de hoogste stand ooit. Toen kwam de indicator uit op 27. Het dieptepunt werd bereikt in februari 2013 met -44.
Consumentenvertrouwen
Bestedingen
Het CBS meldde verder dat de consumentenuitgaven in december met 2,5 procent zijn toegenomen ten opzichte van een jaar eerder.
Er werd vooral meer uitgegeven aan duurzame goederen zoals huishoudelijke apparaten, artikelen voor woninginrichting en auto’s. Ook werd aanzienlijk meer gas verbruikt door het relatief koude weer die maand.
Aan overige goederen, voornamelijk gas, hebben consumenten in december 7,3 procent uitgegeven dan een jaar eerder. Aan duurzame goederen hebben huishoudens 6,1 procent meer besteed. Aan voedings- en genotmiddelen hebben ze juist 1,9 procent minder uitgegeven dan in december 2015.
Aan diensten, zoals woninghuur, verzekeringen, het openbaar vervoer en een bezoek aan de kapper, hebben consumenten meer uitgegeven. Het gaat om een stijging van 1,7 procent op jaarbasis. Uitgaven aan diensten zijn goed voor ruim de helft van de totale binnenlandse consumentenbestedingen.
Consumentenbestedingen
Omstandigheden
Volgens de consumptieradar van het CBS zijn de omstandigheden voor de aankoop van diensten en goederen in februari gunstiger dan in december 2016.
Dit komt volgens het CBS vooral doordat de koersen van Nederlandse aandelen zijn gestegen en consumenten positiever zijn geworden over de ontwikkeling van de werkloosheid. Daarnaast zijn ondernemers in de industrie positiever over de werkgelegenheid.
De ontwikkeling van de consumptie hangt samen met verwachtingen van consumenten, de situatie op de arbeidsmarkt en de ontwikkeling van hun vermogen.
AD 14.02.2017 Minister Henk Kamp (EZ) haalt uit naar economen die tijdens de crisis voorspelden dat Nederland nooit meer hoge groeipercentages van 2 of meer procent zou kennen.
Ik heb me nooit neergelegd bij al die economen die stelder dat groeipercentages van 2 procent of meer niet langer haalbaar zijn
,,Al die experts stelden dat we na de crisis moesten wennen aan hoogstens 1 a 1,5 procent groei,” zegt de VVD-bewindsman in een interview met het AD. ,,Het zou nooit meer worden, zoals het was. Ik heb me daar nooit bij neergelegd.”
Kamp, die na deze kabinetsperiode en ministerschappen op vier departementen afzwaait, doet zijn uitspraken op de ochtend dat het CBS met de definitieve economische cijfers over 2016 komt.
UPDATE: inmiddels blijkt dat de economie afgelopen jaar 2,1 procent groeide – de hoogste groei sinds 2007 – en dat het aantal werklozen met 100.000 daalde.
Voor dit jaar wordt op hetzelfde mooie percentage gerekend. ,,Voor een succesvol exportland als Nederland, met een goed opgeleide bevolking en een prima infrastructuur, was en is 2 procent nog altijd haalbaar. Ik ben erg blij dat dat gelukt is.”
Kamp vindt niet dat het kabinet de economie tijdens de crisis heeft stuk bezuinigd, een verwijt dat economen als Bas Jacobs, Coen Teulings en Marieke Blom regelmatig hebben gemaakt. ,,Dat zijn diezelfde economen die eerder zeiden dat we niet meer boven de 1 procent groei zouden komen,” stelt hij fijntjes vast.
Kansarme migranten
De minister wijst er op dat het Kabinet binnen drie jaar een recessie heeft omgebogen naar twee procent groei. ,,Dat is behoorlijk vlot. We hebben meer groei dan Duitsland, de werkgelegenheid stijgt fors en de werkloosheid daalt rap.”
Tegenover deze krant pleit Kamp voor minder kansarme migranten en breekt hij een lans voor zzp’ers. ,,We hebben al een flink aantal jaren te maken met een relatief groot aantal kansarme migranten die naar Nederland komen. Dat is niet goed voor een land. Ik ben niet tegen immigratie, maar immigranten moeten wel kansrijk zijn.”
Leeshet hele interview met Henk Kamp vandaag op AD.nl of op Blendle.
AD 14.02.2017 De Nederlandse economie draait als een tierelier. Met zo’n 2 procent groei zit ze dik boven het Europese gemiddelde, blijkt uit de jongste Europese groeivooruitzichten. De uittredende coalitie krijgt daarmee een mooi campagnepunt toegeworpen.
Nederland sluit 2016 waarschijnlijk af met 2,1 procent groei en komt ook dit jaar weer uit op 2 procent – flink hoger dan de twee keer 1,7 procent die Brussel drie maanden geleden nog voorzag. Het Centraal Planbureau trok eind vorig jaar zijn prognose al op naar 2,1 procent.
Nederland profiteert dankzij investeringen en toegenomen binnenlandse bestedingen van een ‘optimistisch economisch sentiment’ met een versneld dalende werkloosheid (naar 5,4 procent) en een zich sterk herstellende huizenmarkt, aldus Brussel. Ook met de overheidsfinanciën gaat het snel de goede kant uit: dit en volgend jaar een licht begrotingsoverschot en volgend jaar zit ook de staatsschuld weer onder de 60 procent.
Voor de hele eurozone is de Europese Commissie licht optimistisch, vooral dankzij een sterk tweede semester van 2016 en een ‘robuuste’ start van 2017. Brussel komt voor dit en volgend jaar op 1,6 en 1,8 procent groei, een fractie meer dan eerder voorzien. De werkloosheid zakt naar gemiddeld 9,6 procent, het tekort naar gemiddeld 1,7 procent. De gemiddelde schuldquote loopt gestaag terug, maar komt pas in 2018 onder de 90 procent.
Kwetsbaar
Hoofdboodschap van de altijd optimistisch gestemde Eurocommissaris voor Economische en Monetaire Zaken Pierre Moscovici was gisteren dat de groei in Europa standhoudt, ondanks de uitzonderlijke bedreigingen die dit jaar overal op de loer liggen. Amerika is de grootste onzekerheid, maar lidstaten doen er goed aan ook rekening te houden met negatieve gevolgen van de Brexit en de verkiezingen in onder meer Nederland, Frankrijk en Duitsland.
De kwetsbaarheid van de bankensector blijft een Europese zorg. Over het beleid van de nieuwe VS-president Trump is nog te weinig bekend om er veel over te kunnen zeggen, maar Moscovici verwacht eerst een groeiversnelling door de investeringen die Trump heeft beloofd en daarna een groeivertraging door zijn ‘America first’-beleid en het opzeggen van handelsverdragen, hoewel dat Europa ook nieuwe kansen biedt. De Brexit gaat vooral de Britten groei kosten, maar hier loopt ook Nederland bovengemiddelde risico’s, omdat Groot-Brittannië in termen van toegevoegde waarde de op een na grootste afzetmarkt van Nederland is.
Risico
Hoop put Moscovici uit het feit dat de eurozone gemiddeld al vijftien kwartalen op rij groeit en voor het eerst in bijna tien jaar ook de economieën van alle EU-lidstaten afzonderlijk over een hele prognoseperiode (2016, 2017, 2018) groei beloven. Risico’s door verkiezingen ziet Moscovici vooral in eigen land, Frankrijk, als daar Marine Le Pen aan de macht zou komen. Zij kondigde een Frexit-referendum aan voor als ze de verkiezingen wint.
Europees commissaris van de euro en sociale dialoog Valdis Dombrovskis drukte zich gisteren voorzichtiger uit toen hij nog een ander intern risico noemde: het met absolute zekerheid ooit aflopende opkoop- en stimuleringsprogramma van de ECB. Dat maakt het volgens de Let nodig dat lidstaten doorgaan met hervormingen en schuldreductie.
Telegraaf 14.02.2017 De Nederlandse economie is vorig jaar gegroeid met 2,1%, het hoogste peil sinds 2007. De groei is vooral te danken aan de toegenomen investeringen, export en de consumptie van gezinnen. Dat heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vandaag bekendgemaakt.
,,Het gaat om de hoogste groei sinds de crisis”, zegt hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. ,,En daarmee doen we het beter dan de landen om ons heen.”
En de vooruitzichten voor dit jaar zijn positief gezien het conjunctuurbeeld. Volgens het CBS presteren alle indicatoren beter dan hun langjarige trend. Zo is het vertrouwen van consumenten in januari toegenomen tot het hoogste niveau in negen jaar.
Ook het producentenvertrouwen steeg afgelopen maand naar de hoogste stand in bijna negen jaar. Ondernemers in de industrie zijn vooral positief over hun orderportefeuille.
,,Beide indicatoren zitten op een hoog niveau, dus het moet gek lopen als we dit jaar niet opnieuw rond een groei van 2% uitkomen”, aldus van Mulligen.
De economische groei zorgt ook voor meer werkgelegenheid. Zo waren er eind vorig jaar gemiddeld 10,1 miljoen banen. De werkloosheid daalde in het laatste kwartaal tot 487.000 en dat zijn er 100.000 minder ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder.
AD 14.02.2017 De Nederlandse economie is afgelopen jaar met 2,1 procent gegroeid. Dat is de sterkste groei sinds 2007 en nog iets beter dan vorig jaar. Ook de werkgelegenheid blijft hard stijgen. Alleen al het laatste kwartaal van 2016 kwamen er 53 duizend banen bij, de sterktste groei in vijf jaar.
Kamp: in 4 jaar van krimp naar stabiele groei
Nederland is in vier jaar van een economische krimp van 1 procent naar een ,,stabiele groei” van 2 procent gegaan. Dat zei minister Henk Kamp (Economische Zaken) in een reactie op de jongste groeicijfers van het CBS.
Kamp benadrukte dat Nederland het vorig jaar beter heeft gedaan dan de omringende landen. ,,Dat was ook nodig, want we hebben wat in te halen´, erkende hij. Het economisch herstel in ons land bleef de laatste jaren juist achter, vooral door de harde neergang op de woningmarkt.
Tijd om achterover te leunen is er volgens de minister niet. ,,We moeten alert blijven op internationale ontwikkelingen en ons eigen huis op orde houden”, zei hij. Eerder sprak hij ook al uitgebreid met het AD over de recente cijfers van het CBS.
Dat blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek vanochtend presenteerde. Over heel 2016 kwamen er 167.000 werkenden bij. Dat zijn wel voornamelijk flexwerkers: 109.000. Het aantal werknemers met een vast contract blijft afnemen en ligt eind 2016 inmiddels op 73,2 procent. Dat is een procentpunt minder dan een jaar eerder.
In bijna alle sectoren gaat het goed, alleen in de bouwnijverheid (-1.000) en de financiële dienstverlening (-2.000) nemen de banen afgelopen tijd nog af.
Rek
De rek is er nog niet uit, ook het aantal openstaande vacatures blijft stijgen. Eind 2016 waren er 169.000 openstaande vacatures, het hoogste in tien jaar. Toch is dat aantal nog altijd 80.000 minder dan het record uit 2007.
De werkloosheid daalde ondertussen verder. Het jaar eindigde op 487.000 werklozen, honderdduizend dan een jaar eerder.
Groei
Met de jaarcijfers presenteerde het CBS ook de groeicijfers van het vierde kwartaal. Daarin groeide de economie met een half procent. Dat komt vooral door de gestegen export en doordat gezinnen meer uitgeven. Voor 2017 is de verwachting dat de groei doorzet en opnieuw op zo’n 2 procent uitkomt.
Voor de jaren daarna voorziet het Centraal Plan Bureau percentages van iets onder de 2 procent. Daar zit wel de nodige onzekerheid bij. Als open economie is ons land sterk afhankelijk van de wereldhandel. Met Trump, Brexit en relatief lage olieprijzen kan er veel veranderen.
De groei van de economie wordt breed gedragen, aldus Het CBS.
Handel
Over heel 2016 steeg de export met 3,8 procent, de import lag bijna vier procent hoger. Gezinnen gaven 1,8 procent meer uit dan een jaar eerder. ,,De groei wordt breed gedragen”, concludeert CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen. En de lichten blijven op groen: zowel Nederlanders als bedrijven zijn zeer optimistisch. Consumenten- en producentenvertrouwen bereikte het hoogste percentage in negen jaar. ,,De Nederlandse economie verkeert in blakende gezondheid.”
Minpuntjes zijn er ook: de CO2 uitstoot bedroeg in het laatste kwartaal van 2016 liefst 7,3 procent meer dan dezelfde periode een jaar eerder. Dat komt doordat burgers en bedrijven meer gas verbruikten en stroomproducenten de elektriciteitscentrales harder lieten draaien.
Ander negatief puntje is dat de bedrijfsinvesteringen 3 procent lager liggen in de laatste drie maanden van 2016.
Trouw 14.02.2017 Minister Henk Kamp (L) van Economische Zaken en CBS hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen (R) tijdens de presentatie van de Staat van de Economie.GROEI
De Nederlandse economie? Die lijkt wel op een stadsrit zonder rode stoplichten. Op een treinreis zonder vertraging. Bijna alles groeit, behalve de werkloosheid, want die daalt. De uitstoot van het broeikasgas CO2 stijgt ook – dat is dan een nadeel bij al dat voordeel.
Groeien deed de Nederlandse economie vorig jaar als geheel, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vanochtend op basis van voorlopige berekeningen: 2,1 procent. Groeien deed de werkgelegenheid – 122.000 banen erbij in 2016 – en zelfs het aantal vaste banen nam toe. Dat was voor het eerst sinds de crisis. Het aantal 45-plussers met werk steeg en het aantal langdurig werklozen nam af. In de zorg lijkt er een eind te komen aan het verlies van banen. De werkgelegenehid neemt er weer wat toe.
Het vertrouwen van consumenten in de economie is sinds 2008 niet zo hoog geweest. Consumenten spendeerden in 2016 1,8 procent meer dan in 2015 en gezien hun vertrouwen lijkt hun koophonger alleen maar toe te nemen. Dat belooft nog wat voor dit jaar, want er is weinig zo goed voor economische groei als consumenten die veel geld uitgeven.
De verkopen van de detailhandel stegen vorig jaar met bijna 2 procent, het hoogste percentage sinds de crisis, en de online-verkopen namen met 19 procent toe. Dan verwisselden er ook nog ruim 20 procent meer woningen van eigenaar dan in 2015, stegen zowel de export als de import en gaven consumenten meer uit in café’s, restaurants en musea.
Niet alles gaat over rozen
Zijn er, bij al die groei, nog bedrijfstakken en sectoren waar de zaken niet zo florissant verlopen? Ja. De omzet van schoenenwinkels lag in december bijna 10 procent lager dan een jaar eerder. Recreatie-artikelen gingen ook minder vaak over de toonbank. In de financiële dienstverlening nam de werkgelegenheid af – een gevolg van de automatisering – en opvallend genoeg was dat in december ook zo in de bouw.
Opvallend was dat de uitstoot van het broeikasgas CO2 vorig jaar flnk steeg. In 2016 groeide de economie met 2 procent, maar daalde de uitstoot van broeikasgassen licht. Dat kwam onder meer doordat energiebedrijven vaker gas inzetten in plaats van kolen.
Het laatste kwartaal van 2016 liet een heel ander beeld zien. De uitstoot van CO2 was maar liefst 7,3 procent hoger dan in de laatste drie maanden van 2015. Dat kwam deels doordat energiebedrijven meer stroom produceerden, vooral voor de export. Dat het in het najaar van 2016 kouder was dan in het najaar van 2015 speelde ook een rol: huishoudens en bedrijven verstookten daardoor meer gas.
Maar ook de groei zelf leidde tot meer uitstoot: meer bedrijvigheid, meer transport, meer reizen per vliegtuig en een flink hogere productie van de chemische industrie. Als de temperaturen in het najaar van 2015 en 2016 dezelfde zouden geweest, zou de CO2-uitstoot in die periode met 2,7 procent zijn toegenomen.
RO 14.02.2017 De Nederlandse economie groeide in 2016 met 2,1%. Dit is de sterkste groei sinds 2008. Door krachtiger te groeien dan alle omringende landen, maakt Nederland haar titel als meest concurrerende economie van de Europese Unie waar. Ten opzichte van het 3e kwartaal van 2016 groeide de economie in het vierde kwartaal met 0,5%. De werkgelegenheid nam in het laatste kwartaal met 53.000 banen toe. Mede hierdoor kende 2016 de sterkste daling van de werkloosheid sinds tien jaar.
Minister van Economische Zaken Henk Kamp: “De Nederlandse economie groeit al bijna drie jaar krachtig door. De werkloosheid daalde het hardst sinds tien jaar, het aantal banen stijgt, consumenten geven meer uit, Nederlandse bedrijven exporteren steeds meer en de toegevoegde waarde van bijna alle bedrijfstakken neemt toe. Nederland behoort in 2016 tot de voorhoede van de Eurozone. De economisch groei was hoger dan in al onze omringende landen. Economisch gezien was 2016 een jaar waar we trots op mogen zijn. Ook de toekomst ziet er goed uit; we staan voor uitdagingen, maar die kunnen we aan.”
Consumentenvertrouwen hoogste punt in 9 jaar
De vandaag door het CBS gepresenteerde cijfers laten zien dat consumenten steeds meer gaan besteden. Het consumentenvertrouwen bereikte het hoogste punt in negen jaar. Consumenten gaven vooral meer geld uit aan goederen zoals kleding, auto’s, elektrische apparaten, en aan diensten zoals horeca, recreatie en cultuur. Ook nam de huizenverkoop in 2016 met 20,5 procent toe ten opzichte van 2015. De bedrijfsinvesteringen zijn in het afgelopen jaar verder gegroeid naar het niveau van het langjarig gemiddelde. En ook de uitvoer van Nederlandse bedrijven bleef robuust ondanks een moeizame wereldhandel.
Aantal banen groeit, arbeidsmarkt blijft punt van aandacht
Het afgelopen kwartaal steeg het aantal banen van werknemers met 46 duizend en het aantal banen van zelfstandigen met 7 duizend. Kamp benadrukte in zijn speech dat om ook in de toekomst de werkgelegenheid te laten groeien, het noodzakelijk is de arbeidsmarkt minder star en meer dynamisch te maken. De verhouding vast en flex moet anders. Vaste contracten moeten minder risicovol worden voor werkgevers. Werknemers moeten zich realiseren dat zekerheid vooral wordt verkregen door het hebben van meerwaarde voor werkgevers. En dat het dus noodzakelijk is in eigen kennis en vaardigheden te blijven investeren. Dit is de verantwoordelijkheid van werknemers zelf, maar de werkgevers en de overheid moeten op hun beurt werknemers meer in staat stellen en meer faciliteiten bieden om zich te blijven ontwikkelen.
Internationale positie en innovatie
Voor Nederland zijn open markten van cruciaal belang en de globalisering van de wereldhandel heeft in veel landen economische groei mogelijk gemaakt. Maar aan de internationale horizon, zijn er ook risico’s te zien, zoals de Brexit-onderhandelingen en de koers van president Trump. Hoewel de Nederlandse economie zich weerbaar heeft getoond, benadrukte Kamp in zijn toespraak dat we daarom moeten blijven werken aan een sterke positie van de Nederlandse industrie- en dienstensector op de internationale markten.
Om onze positie als een van de meest innovatieve landen ter wereld verder te versterken adviseert de OESO de uitgaven voor innovatie te verhogen. Een volgend kabinet zal minstens €1 mld moeten uittrekken voor investeringen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling om de doelstelling van 2,5% binnen bereik te houden.
VK 14.02.2017 De Nederlandse economie is vorig jaar met 2,1 procent gegroeid. Sinds 2007, het jaar voordat de financiële crisis begon, is die groei niet zo groot geweest, stelt het Centraal Bureau voor de Statistiek vandaag.
Dat de economie weer goed draait, illustreert het CBS met een groot aantal cijfers. Het aantal banen, de export, de consumptie van huishoudens, de productie van de industrie: de stijgingen ervan breken allerlei records. Dat heeft wel een prijs: de uitstoot van broeikasgassen in Nederland nam ook sterk toe.
In vier jaar ging Nederland van een economische krimp van 1 procent naar een groei van 2 procent, jubelt minister van Economische Zaken Henk Kamp (VVD). En die economische groei, zo verzekert hij in een reactie op de CBS-cijfers, is stabiel. Nederland doet het beter dan de omringende landen, meent Kamp. ‘Dat was ook nodig, want we hebben wat in te halen.’
Nederlandse export
Volgens het CBS groeit het bruto binnenlands product al elf kwartalen achter elkaar
Het lijkt evenwel niet waarschijnlijk dat de door de jarenlange financiële crisis gemiste groei ooit kan worden goedgemaakt. Daarvoor zouden nu groeicijfers nodig zijn die minstens het dubbele zijn van de ruim 2 procent die het CBS vandaag noteert. Daar komt volgens Kamp bij dat de Brexit en de protectionistische houding van het Amerika onder Trump bronnen van zorg zijn. Die ontwikkelingen maken de Nederlandse export onzeker en dat is nog altijd de belangrijkste motor van de Nederlandse economie.
Volgens het CBS groeit het bruto binnenlands product, de maatstaf voor de omvang van de economie, al elf kwartalen achter elkaar. Precies hetzelfde geldt voor de banengroei. De export groeide in de laatste drie maanden van 2016 sterker dan dezelfde periode in 2015. Nederlandse bedrijven hebben beduidend meer chemische producten en aardgas uitgevoerd dan een jaar eerder. Verder werden er ook meer machines en voedingsmiddelen geëxporteerd.
Tegelijk noteerde het CBS in het vierde kwartaal van vorig jaar de grootste consumptiegroei in 9 jaar. Consumenten gaven vooral meer uit aan kleding, auto’s en elektrische apparaten. En aan gas, door de naar verhouding koude november- en decembermaand. Ook een groeiende uitgavencategorie: diensten, zoals horeca, recreatie en cultuur.
Al vijftien maanden produceert de industrie meer dan in dezelfde periode een jaar eerder, zo becijferde het CBS. De productie ligt daarmee op het hoogste niveau ooit. Ook daalt het aantal faillissementen licht.
Keerzijde is wel dat de bedrijfsinvesteringen voor het eerst in circa 3 jaar zijn gekrompen. Dat komt vooral doordat bedrijven aanzienlijk minder vliegtuigen en personenauto’s hebben gekocht. Het CBS vermoedt dat dit te maken heeft met gewijzigde bijtellingsregels. Daar staat tegenover dat er aanzienlijk meer is geïnvesteerd in woningen, zij het iets minder dan in de maanden juli, augustus en september van het vorige jaar.
Gecorrigeerd voor de koude winter was de CO2-uitstoot 2,7 procent hoger dan een jaar eerder
Structurele groei
De groeiende economie begint ook, zij het met vertraging, structureel door te werken in de arbeidsmarkt. Werknemers en zelfstandigen vonden in het vierde kwartaal van 2016 ruim vijftigduizend nieuwe banen, de grootste toename in vijf jaar. Sinds begin 2014 zijn er al met al 306 duizend banen bijgekomen: 278 duizend werknemersbanen en 28 duizend banen voor zelfstandigen.
Verder steeg het aantal vacatures in het vierde kwartaal met achtduizend en daalde het aantal werklozen met 29 duizend. Het werkloosheidspercentage ging van 5,8 naar 5,5. Die daling was er onder werklozen in alle leeftijdsgroepen. Tegelijk neemt ook het aantal uitzenduren toe.
De CO2-uitstoot in Nederland was in het vierde kwartaal van vorig jaar 7,3 procent hoger dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Oorzaken zijn de gestegen productie van elektriciteitsbedrijven en het hogere gasverbruik voor verwarming. Dat komt doordat het eind vorig jaar kouder was dan eind 2015. Gecorrigeerd voor dit weereffect was de CO2-uitstoot 2,7 procent hoger dan een jaar eerder.
Telegraaf 13.02.2017 Overheid en toezichthouders zien toenemende onzekerheden rond de stabiliteit van het Nederlandse financiële stelsel. Dat staat in een maandag gepubliceerd verslag van regulier overleg tussen De Nederlandsche Bank (DNB), de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en het ministerie van Financiën dat vorige week is gehouden.
Mogelijke bedreigingen zijn het beleid van de nieuwe Amerikaanse regering, het Britse vertrek uit de Europese Unie, verkiezingen in verscheidene andere Europese landen en de terugkerende discussie over de Griekse overheidsschuld. De onzekerheid die daardoor ontstaat, kan tot flinke koersschommelingen leiden op de financiële markten.
Banken en verzekeraars
Het stabiliteitscomité, zoals het overleg tussen overheid en financiële toezichthouders ook wel wordt genoemd, merkt op dat het sentiment op met name de aandelenmarkten lijkt te zijn verbeterd sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Een plotselinge omslag kan echter tot flinke koersdalingen leiden. Die kunnen de financiële positie van banken en verzekeraars onder druk zetten.
Een ander risico is volgens de beleidsmakers dat hervormingen die sinds de bankencrisis zijn doorgevoerd, deels worden teruggedraaid. De Amerikaanse president Donald Trump liet onlangs weten dat hij de aangescherpte regels voor banken weer wil versoepelen.
Slechte leningen
Daarnaast blijft de Europese bankensector worstelen met veel leningen op de balans die waarschijnlijk niet meer kunnen worden terugbetaald. Omdat dat stuwmeer aan slechte leningen een rem zet op de economische groei in veel landen, is het zaak dat banken snel orde op zaken stellen, aldus het verslag.
DNB ziet daarin voor zichzelf een rol weggelegd. Het zou wenselijk zijn als de toezichthouder meer bindende uitspraken kan doen over de hoogte van de voorzieningen die banken moeten treffen, meent de centrale bank.
Telegraaf 13.02.2017 De Nederlandse economie groeit dit jaar naar schatting met 2 procent. Na een krachtig 2016, dat naar verwachting met 2,1 procent groei wordt afgesloten, houdt Nederland er volgens de Europese Commissie “de vaart in”, aangedreven door particuliere consumptie en investeringen. De eurozone groeit dit jaar met 1,6 procent, licht beter dan drie maanden geleden werd voorspeld (1,5 procent).
In haar maandag gepresenteerde winterramingen schrijft Brussel dat Nederland het beter doet dan verwacht. In november dacht de commissie nog dat de groei over 2016 op 1,7 procent zou uitkomen en voorspelde ze voor dit jaar ook 1,7 procent. Eind vorig jaar schroefde het CPB de verwachtingen voor Nederland al op met een voorspelling van 2,1 procent groei in 2017.
Nederland profiteert van een ,,optimistisch economisch sentiment”. Daarbij is de werkloosheid de afgelopen maanden versneld gedaald tot 5,4 procent, toont de huizenmarkt sterk herstel en loopt de inflatie op van 0,1 procent in 2016 tot 1,4 procent in 2017 en 2018.
Maar Brussel waarschuwt Nederland ook. De onzekerheid over het Britse vertrek uit de EU kan een negatief effect hebben op de export, omdat Groot-Brittannië de tweede grootste exportmarkt voor Nederland is qua toegevoegde waarde. Ook dalen de inkomsten uit directe buitenlandse investeringen door Nederlandse multinationals sinds enkele jaren aanzienlijk, aldus de commissie.
Over de mogelijke gevolgen van het handelsbeleid van de nieuwe Amerikaanse regering laat de commissie zich niet uit. ,,Donald Trump is pas 23 dagen president”, zei EU-commissaris Pierre Moscovici (Economische en Financiële Zaken). De impact van het ‘brexit’-referendum in 2016 doet zich in Groot-Brittannië nog niet voelen.
De Nederlandse overheid zal volgens de Europese Commissie dit jaar een begrotingsoverschot van 0,2 en in 2018 0,3 procent bereiken. De staatsschuld daalt verder tot 60,2 (2017) en 58,3 procent (2018). Brussel schat dat het Nederlandse werkloosheidspercentage in 2018 zal zijn gedaald tot 4,7.
De economie trekt in heel Europa aan, ,,voor het vijfde achtereenvolgende jaar”, aldus Moscovici. Voor de 28 landen als geheel verwacht hij dit en volgend jaar 1,8 procent groei.
AD 13.02.2017 De Nederlandse economie groeit dit jaar naar schatting met 2 procent. Na een krachtig 2016, dat naar verwachting met 2,1 procent groei wordt afgesloten, houdt Nederland er volgens de Europese Commissie ‘de vaart in’, aangedreven door particuliere consumptie en investeringen. De eurozone groeit dit jaar met 1,6 procent, licht beter dan drie maanden geleden werd voorspeld (1,5 procent).
In haar maandag gepresenteerde winterramingen schrijft Brussel dat Nederland het beter doet dan verwacht. In november dacht de commissie nog dat de groei over 2016 op 1,7 procent zou uitkomen en voorspelde ze voor dit jaar ook 1,7 procent. Eind vorig jaar schroefde het CPB de verwachtingen voor Nederland al op met een voorspelling van 2,1 procent groei in 2017.
Optimistisch
Nederland profiteert van een ‘optimistisch economisch sentiment’. Daarbij is de werkloosheid de afgelopen maanden versneld gedaald tot 5,4 procent, toont de huizenmarkt sterk herstel en loopt de inflatie op van 0,1 procent in 2016 tot 1,4 procent in 2017 en 2018. Eerder vandaag werd al bekend dat de omzet van winkels stevig aan het groeien is.
Maar Brussel waarschuwt Nederland ook. De onzekerheid over het Britse vertrek uit de EU kan een negatief effect hebben op de export, omdat Groot-Brittannië de tweede grootste exportmarkt voor Nederland is qua toegevoegde waarde. Ook dalen de inkomsten uit directe buitenlandse investeringen door Nederlandse multinationals sinds enkele jaren aanzienlijk, aldus de commissie.
Over de mogelijke gevolgen van het handelsbeleid van de nieuwe Amerikaanse regering laat de commissie zich niet uit. De impact van het ‘brexit’ -referendum in 2016 doet zich in Groot-Brittannië nog niet voelen.
VK 09.02.2017 Waar de inflatie over heel 2016 nog op het laagste peil in dertig jaar uitkwam, laat de eerste maand van 2017 een heel ander beeld zien: een recordstijging. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) liep de inflatie in januari op van 1 naar 1,7 procent. Dit is het hoogste niveau sinds eind 2013, en de tweede keer in vijftien jaar dat het prijspeil zo sterk steeg.
Normaliter loopt de inflatie niet zo snel op, maar het CBS verklaart de snelle toename door de prijsstijging van autobrandstoffen en de prijsontwikkeling van elektriciteit.
Ook waren er in januari meer dagen met hogere prijzen omdat de kerstvakantie een week langer doorliep. In 2016 eindigde de kerstvakantie al op 2 januari, dit jaar pas op 8 januari. In die extra dagen waren vliegtickets en accomodaties duurder dan een jaar eerder omdat die prijzen nu eenmaal hoger liggen in vakantietijd. Dit had een verhogend effect op de inflatie.
Alcohol en tabak
Omdat de prijzen van energie en voeding sterk fluctueren en de prijzen van alcohol en tabak vaak door belastingmaatregelen worden opgedreven, kijkt het CBS ook naar de inflatie exclusief deze productgroepen. Maar ook dan steeg de inflatie afgelopen maand behoorlijk fors; van 0,9 procent in december naar 1,4 procent in januari.
In de gehele eurozone steeg de inflatie in januari van 1,1 procent naar 1,8 procent, waarmee het verschil tussen het prijspeil in Nederland en die in Europa terugloopt.
Gefortuneerde gepensioneerden
In een overzicht dat minister Asscher van Sociale Zaken in december aan de Tweede Kamer stuurde, stond ook al dat de inflatie dit jaar hoger zal zijn dan eerst werd verwacht. Hierdoor stijgt de koopkracht iets minder snel dan gedacht. Zoals het er toen uitzag gaat 82 procent van de huishoudens er dit jaar op vooruit, terwijl 18 procent er tot 2 procent op achteruit gaat.
Vooral gepensioneerde ouderen met een vermogen van meer dan twee ton of een pensioen dat hoger is dan 45 duizend euro zullen erop achteruit gaan. Naast de stijgende inflatie speelt ook de lage rente en het bevriezen van de pensioenen hen parten.
NU 09.02.2017 De inflatie in Nederland is in januari opgelopen van 1 naar 1,7 procent. In de afgelopen vijftien jaar is het maar één keer voorgekomen dat de inflatie sterker steeg.
Dit is het hoogste niveau sinds eind 2013, zo meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag.
De inflatie steeg vooral door de prijsstijging van autobrandstoffen. Ook de prijsontwikkeling van elektriciteit droeg bij.
Verder waren er in januari meer dagen met hogere prijzen, omdat de kerstvakantie een week doorliep. Die eindigde in 2016 al op 2 januari. Hierdoor waren vliegtickets en het verblijf in vakantieparken duurder dan een jaar eerder, aangezien de prijzen daarvan hoger liggen tijdens vakanties. “Dit had een verhogend effect op de inflatie”, aldus het CBS.
Energie en voeding
Omdat de prijsontwikkeling van energie en voeding sterk fluctueert en de prijzen van alcohol en tabak vaak stijgen door belastingmaatregelen, wordt ook gekeken naar de inflatie exclusief deze productgroepen. De inflatie in januari volgens deze maatstaf was 1,4 procent. In december was dat nog 0,9 procent.
Op basis van de geharmoniseerde Europese meetmethode steeg de inflatie vorige maand, van 0,7 procent in december tot 1,6 procent in januari. De inflatie in de eurozone steeg van 1,1 procent naar 1,8 procent. Het verschil tussen de inflatie in Nederland en die in de eurozone loopt daarmee terug, zo merkt het CBS op.
Trouw 09.02.2017 Hoera, het geld is deze maand 1,7 procent minder waard geworden. Dat is goed nieuws, want een milde inflatie van rond de 2 procent is het beste smeermiddel voor de economie. Maar de ruim drie miljoen gepensioneerden in Nederland kijken daar toch iets anders tegenaan. Hoe hoger de inflatie, des te sterker het verlies aan koopkracht.
Gepensioneerden ontvangen AOW en in de meeste gevallen een aanvullende uitkering van de pensioenfondsen. De AOW stijgt mee met de inflatie, maar dat is bij de uitkeringen van de pensioenfondsen lang niet altijd het geval. Van de ongeveer 250 pensioenfondsen mogen er slechts dertig de pensioenen (deels) aanpassen aan de gestegen prijzen. Gevolg is dat de deelnemers van de andere 220 pensioenfondsen hun uitkering in waarde zien dalen.
Dat is al jaren het geval, maar met een lage inflatie was het verlies aan koopkracht beperkt. Nu de prijzen sneller stijgen, zal de druk om toch te indexeren (pensioenen aanpassen aan inflatie) ongetwijfeld toenemen.
Voor de Nederlanders die werken heeft een hogere inflatie twee kanten. Hogere inflatie betekent hogere looneisen bij de cao-onderhandelingen. Daar merken werknemers die onder een cao vallen pas volgend jaar iets van. Voor dit jaar krijgen werknemers er gemiddeld 1,7 procent bij. Dat is precies gelijk aan de inflatie van januari waardoor er netto niets van de loonstijging overblijft. Maar werknemers hebben vaak ook een hypotheek of andere schulden. Die worden door geldontwaarding minder waard. Mede daarom zijn prijsstijgingen toch goed voor de Nederlandse economie omdat die vol zit met schulden.
De ideale hoogte van de inflatie ligt volgens economen rond de 2 procent. Bij dat percentage geven consumenten het makkelijkst geld uit en blijkt de economie het beste te draaien. Nederland had lang te maken met een lage inflatie. Die tijd lijkt gekeerd.
Benzine duurder
Dat in januari de prijzen met 1,7 procent stegen vergeleken met vorig jaar, heeft vooral te maken met de prijs van brandstof. Een liter benzine kost 1,57 euro, vorig jaar was dat 14 eurocent minder. Dat scheelt toch al snel tien euro op een volle tank.
De elektriciteitsprijzen gingen ook omhoog, net als de prijzen voor kleding en schoenen, zuivelproducten, vis en vlees en sigaretten. Telefoons en computers werden juist goedkoper. Of iemand voor- of nadeel heeft van inflatie, hangt sterk af van zijn levensstijl. Wie veel autorijdt en daar de ene na de andere sigaret bij opsteekt, gaat dat aan het einde van de maand merken. Voor de fietsende vegetariër pakken de prijsstijgingen heel anders uit.
VK 08.02.2017 Niet iedereen profiteert van het economisch herstel, blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS. Het aantal arme huishoudens bleef in 2015 vrijwel gelijk.
Ondanks het economisch herstel neemt de armoede in Nederland nog niet af. Het aantal arme huishoudens bleef in 2015 nagenoeg gelijk, terwijl het aantal mensen dat langdurig in armoede leeft juist iets toenam. Dat laatste lot treft vooral werkloze 50-plussers die er niet in slagen weer een baan te vinden en na een aantal jaren WW in de bijstand belanden.
Dit blijkt uit de nieuwste inkomensgegevens van Nederlandse huishoudens die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) woensdag bekend heeft gemaakt. Het gaat om cijfers uit 2015; de inkomensgegevens over 2016 zijn nog niet beschikbaar.
2015 is het eerste jaar sinds het crisisjaar 2008 dat het aandeel lage inkomens niet toenam
In 2015 moesten iets meer dan 600 duizend huishoudens rondkomen van een laag inkomen. Deze groep, 8,8 procent van alle huishoudens, liep in 2015 volgens het CBS ‘een risico op armoede’. Dit percentage was in 2015 gelijk aan dat in 2014. Het jaar 2015 was het eerste jaar sinds het crisisjaar 2008 dat het aandeel lage inkomens niet toenam. Het CBS legt de lage-inkomensgrens bij 1.030 euro per maand voor een alleenstaande en bij 1.930 euro per maand voor een stel met twee kinderen.
Het percentage huishoudens dat het vier jaar of langer met een laag inkomen moet zien te rooien, steeg in 2015 wel licht, van 3,0 naar 3,3 procent. Dat komt neer op 221 duizend langdurig arme gezinnen, alleenstaanden en stellen, een toename met 17 duizend. Die stijging kwam dus vooral voor rekening van langdurig werkloze 50-plussers die na het ‘verbruiken’ van hun WW-jaren terugzakken naar een bijstandsuitkering. Maar eenoudergezinnen waren dankzij overheidsingrijpen gemiddeld juist iets beter af dan het jaar ervoor. Het kabinet verhoogde in 2015 het kindgebonden budget voor alleenstaande ouders.
De economische groei heeft de groeiende groep bijstandsgerechtigden nog lang niet bereikt, zegt hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen van het CBS. ‘Er was in 2015 meer werk beschikbaar en de lonen stegen weer harder dan de prijzen, maar wie eenmaal in de bijstand komt, blijft daar vaak lang afhankelijk van. Deze bijstandsgerechtigden zitten vaak al lang zonder werk, al dan niet vanwege gezondheidsklachten.’ Ondanks de economische groei in 2015 en 2016 neemt het aantal mensen in de bijstand nog steeds toe. In november 2016 waren er 442 duizend bijstandsgerechtigden, 20 duizend meer dan een jaar eerder.
Eenoudergezinnen met minderjarige kinderen lopen het meeste risico op armoede. Ruim een kwart van de eenoudergezinnen moest in 2015 rondkomen van een laag inkomen, en één op de twaalf van deze gezinnen leefde al vier jaar of langer van een laag inkomen. Ruim 320 duizend minderjarige kinderen groeiden in 2015 op in een arm gezin. Van Mulligen: ‘Dat staat voor gemiddeld één leerling per schoolklas van 25 leerlingen.’
Wie eenmaal in de bijstand komt, blijft daar vaak lang afhankelijk van
Huishoudens gaven in 2015 voor het eerst sinds het uitbreken van de economische crisis in 2008 meer uit. Ze spendeerden gemiddeld 34 duizend euro aan consumptiegoederen. Dat bedrag ligt, gecorrigeerd voor inflatie, nog altijd duizend euro onder het gemiddelde van 2008. Vooral hogere inkomens verhoogden hun uitgaven in 2015. De rijkste huishoudens (besteedbaar inkomen van 79 duizend euro) gaven met 52 duizend euro gemiddeld bijna tweeënhalf keer zoveel uit als de minst verdienende huishoudens (21 duizend euro). Dat komt deels doordat rijkere huishoudens gemiddeld groter zijn (2,5 personen) dan de minst verdienenden (1,7). De twee laagste inkomensgroepen (besteedbaar inkomen 15 duizend en 25 duizend euro) gaven in 2015 juist minder uit dan in 2013.
Telegraaf 07.02.2017 De Nederlandse Staat heeft dinsdag €5,7 miljard opgehaald bij de veiling van een nieuwe staatslening voor tien jaar. Het effectief rendement op het schuldpapier bedraagt 0,707%.
Daarmee is de Staat minder voordelig uit dan in november, toen werd geleend tegen 0,265%. Sindsdien is de lange rente echter opgelopen.
De Staat mikte vandaag op €4 tot 6 miljard met de uitgifte van de lening, die loopt tot 15 juli 2027 en een couponrente van 0,75% heeft. De belangstelling bij beleggers voor de obligatie was groot, want er werd voor circa €13 miljard ingeschreven. Uiteindelijk is de staatsobligatie vooral geplaatst bij partijen in Groot-Brittannië, Nederland, Zwitserland en de Verenigde Staten.
Telegraaf 06.02.2017 De Nederlandse overheid heeft maandag 1,9 miljard euro geleend voor zes maanden. Het rendement op de obligaties lag daarbij verder onder het nulpunt dan bij de voorgaande vergelijkbare veiling.
De rente kwam uit op min 0,67 procent. Half januari werden vergelijkbare obligaties in de markt gezet tegen een gemiddeld rendement van min 0,62 procent.
De Staat mikte op een opbrengst van 1,5 tot 2,5 miljard euro met de lening.
Telegraaf 06.02.2017 De Nederlandse overheid heeft maandag 1,9 miljard euro geleend voor zes maanden. Het rendement op de obligaties lag daarbij verder onder het nulpunt dan bij de voorgaande vergelijkbare veiling.
De rente kwam uit op min 0,67 procent. Half januari werden vergelijkbare obligaties in de markt gezet tegen een gemiddeld rendement van min 0,62 procent.
De Staat mikte op een opbrengst van 1,5 tot 2,5 miljard euro met de lening.
Telegraaf 04.02.2017 In dit verkiezingsjaar is het heel verleidelijk voor politici om cadeautjes uit te delen. Maar een volgend kabinet moet die verleiding weerstaan. Nederland heeft een buffer nodig voor een volgende crisis.
Dat zeggen economen tegen de Financiële Telegraaf. De overheidsfinanciën staan er goed voor, een begrotingsoverschot is in zicht. „We moeten in goede tijden een buffer aanhouden”, zegt Job Swank, directielid van De Nederlandsche Bank (DNB).
„In het verleden gaf de overheid gas als de economie goed draaide en trapte ze op de rem als het slecht ging. Dat moet andersom”, stelt de DNB-directeur. Econoom Roel Beetsma, die Brussel adviseert over begrotingsregels, valt hem bij: „De grote verleiding zal nu zijn om geld te gaan verbrassen, zeker met de verkiezingen. Maar dat moeten we niet doen.”
Sinds 1970 heeft Nederland nog maar zes keer een overschot op de begroting gehad, in de meeste gevallen een heel minimaal plusje. De overheid geeft dan minder uit dan er aan belastingen binnenkomt. Alleen onder toenmalig minister Gerrit Zalm van Financiën is er één keer een substantieel overschot geweest, van bijna 2 procent van het bruto binnenlands product.
Nederland koerst nu weer af op een begrotingsoverschot, zo voorspelde DNB deze week. Het Centraal Planbureau denkt dat dit overschot in de komende jaren op kan lopen tot ongeveer 1 procent, dat is ongeveer 7 miljard euro. Met dank aan de economie, zegt Beetsma. „De economie groeit harder dan verwacht, we komen in een hoogconjunctuur. Dan wordt het tekort vanzelf kleiner.”
Hoogleraar Flip de Kam zegt ook dat de Haagse politiek terughoudend moet zijn met het uitgeven van meevallers. Maar investeren mag wel, als die investeringen maar nuttig zijn voor de langere termijn. Hij stelt investeringen voor in wegen, dijken en het milieu. „Maar ik ben bang dat er de verleiding is om de meevallers niet voor investeringen te gebruiken, maar voor hogere koopkracht. Dan verjubel je het geld.”
Telegraaf 02.02.2017 Nederland hoeft dit jaar 124 miljoen euro minder aan de Europese Unie af te dragen dan verwacht. Dat komt doordat de Europese Commissie in Brussel bijdragen van vorig jaar heeft nagerekend.
Dat maakte minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) donderdag bekend. Hij hield eind vorig jaar al rekening met een kleine meevaller. Een paar jaar geleden was er nog een forse naheffing.
900 miljoen euro per jaar minder
Het bedrag van 124 miljoen staat los van de bijna 2,7 miljard euro die Nederland uit Brussel terugkrijgt, aldus een woordvoerder van Financiën donderdag. Die miljarden waren al in de begroting 2017 verwerkt.
De 2,7 miljard is een correctie met terugwerkende kracht over 2014, 2015 en 2016 omdat de nationale bijdragen sinds 2014 anders worden berekend. Structureel gaat Nederland tot 2020 900 miljoen euro per jaar minder betalen.
AD 02.02.2017 Nederland hoeft dit jaar 124 miljoen euro minder aan de Europese Unie af te dragen dan verwacht. Dat komt doordat de Europese Commissie in Brussel bijdragen van vorig jaar heeft nagerekend.
Dat maakte minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) vandaag bekend. Hij hield eind vorig jaar al rekening met een kleine meevaller. Een paar jaar geleden was er nog een forse naheffing.
Het bedrag van 124 miljoen staat los van de bijna 2,7 miljard euro die Nederland uit Brussel terugkrijgt, aldus een woordvoerder van Financiën. Die miljarden waren al in de begroting 2017 verwerkt.
De 2,7 miljard is een correctie met terugwerkende kracht over 2014, 2015 en 2016 omdat de nationale bijdragen sinds 2014 anders worden berekend. Structureel gaat Nederland tot 2020 900 miljoen euro per jaar minder betalen.
Telegraaf 20.01.2017 Ondanks hoopgevende berichten over onder meer de werkloosheid en de consumentenbestedingen gaat het nog niet echt goed met Nederland. Dit is althans de mening van bijna twee derde van de bezoekers van DFT.
Uit een peiling op DFT waarop elfhonderd maal is gestemd, blijkt dat 34% vooral teleurgesteld is over de achterblijvende loonontwikkeling. Nog eens 30% vreest dat de economische opleving van korte duur is.
De respondenten die het wel positief inzien, wijzen in vrijwel gelijke mate op de groeiende consumentenbestedingen als op de teruglopende werkloosheid.
Telegraaf 17.01.2017 Het economisch beeld in Nederland is in januari opnieuw iets gunstiger geworden dan in de voorgaande maanden. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dinsdag op basis van zijn zogenoemde conjunctuurklok.
In die index brengt het CBS vrijwel alle belangrijke economische informatie samen die het de afgelopen maand of het afgelopen kwartaal heeft gepubliceerd. Deze maand dragen al die deelindicatoren bij aan de verbetering van het economische plaatje.
Zo ligt het vertrouwen bij zowel consumenten als ondernemers boven het langjarig gemiddelde. De consumptie van huishoudens zit in de lift, net als de export en de investeringen. Ook de industrie en arbeidsmarkt blijven aantrekken terwijl het aantal faillissementen daalt.
Het CBS publiceert dinsdag 14 februari een eerste berekening van de economische groei en werkgelegenheid in het vierde kwartaal, en daarmee voor heel 2016. In het derde kwartaal nam het bruto binnenlands product (bbp) met 0,8 procent toe. Dat was met name te danken aan een hogere export en consumptie.
Telegraaf 16.01.2017 De Nederlandse overheid heeft maandag 2,6 miljard euro opgehaald met korte leningen. Daarbij lag de rente opnieuw duidelijk onder het nulpunt.
De overheid leende 1,4 miljard euro voor tweeënhalve maand en 1,2 miljard euro voor vijfenhalve maand. Het gemiddelde rendement op beide leningen bedroeg min 0,62 procent. Daarmee lag de rente iets minder ver onder nul dan bij de vorige vergelijkbare veilingen. Toen zakte de rente tot circa min 0,8 procent.
Bij beide leningen werd gemikt op een opbrengst van 1 tot 2 miljard euro.
Telegraaf 05.01.2016 De inflatie in Nederland is in december opgelopen van 0,6 naar 1 procent. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag.
Ondanks de stijging in de laatste maand van het jaar kwam de geldontwaarding over heel 2016 uit op het laagste peil in bijna dertig jaar. Het prijspeil in Nederland steeg in 2016 slechts met 0,3 procent. De inflatie bleef in 1987 voor het laatst zo beperkt.
Vooral de prijsdaling van elektriciteit hield de algemene prijsstijging vorig jaar in toom. Zowel de heffingen als de leveringstarieven gingen omlaag. Daarnaast viel de huurstijging lager uit dan in 2015 en waren vliegtickets en vakanties naar het buitenland goedkoper. Ook betaalden consumenten minder voor diensten van banken.
Gas
De prijsontwikkeling van gas had daarentegen een verhogend effect op de inflatie. In tegenstelling tot elektriciteit ging de heffing op gas omhoog. Kleding werd duurder en de prijsdaling van benzine was in 2016 minder groot dan in 2015.
De lage inflatie in Nederland past in het beeld dat in heel Europa zichtbaar is. Daar ligt de geldontwaarding al lange tijd ver onder het door de Europese Centrale Bank nagestreefde peil van net geen 2 procent. Dat kwam onder meer door de enorme daling van de olieprijs in de afgelopen jaren. Olie werd afgelopen jaar echter weer wat duurder, waardoor dat effect uit de inflatiecijfers begint te verdwijnen.
Telegraaf 30.12.2016 Vooral gezinnen kunnen vanaf volgend jaar opnieuw rekenen op een extraatje in de portemonnee. Het kabinet heeft de bedragen van zowel de kinderopvangtoeslag als het kindgebonden budget verder opgeschroefd. En omdat het minimumloon stijgt, worden bovendien een hele hoop uitkeringen die daaraan zijn gekoppeld naar boven bijgesteld.
Ook voor werkgevers wordt een aantal spelregels veranderd. Een overzicht:
Opvangtoeslag
Wie kinderen heeft die naar de crèche gaan, heeft het bij de vooruitbetaling van de kinderopvangtoeslag de afgelopen maand al gemerkt: het bedrag is hoger geworden. Het kabinet heeft namelijk opnieuw extra geld beschikbaar gesteld. En dat kan voor een gezin voor flinke meevallers zorgen, van enkele tientjes tot ruim €900, afhankelijk van het aantal kinderen en hoeveel dagen ze naar de opvang gaan. Zo zullen voortaan alle ouders minimaal een derde van de kosten van kinderopvang vergoed krijgen, en de laagste inkomens bijna het hele bedrag. Wel gaan ook de uurtarieven van de opvang iets omhoog, dus niet al het extra geld kan direct de huishoudpot in.
Kinderbijslag
De kinderbijslag stijgt een klein beetje. Er zal met terugwerkende kracht tot 1 oktober 2016 bovendien geen onderscheid meer worden gemaakt tussen leerlingen die naast hun topsportopleiding naar het voortgezet onderwijs gaan en leerlingen die beroepsonderwijs volgen.
Het kindgebonden budget, dat mensen met weinig geld naast de kinderbijslag kunnen krijgen, wordt flink verruimd. Zo gaat het maximumbedrag voor ouders met een eerste kind volgend jaar met ruim €100 omhoog naar €1142. Voor het tweede kind wordt dat opgetrokken naar €898. In totaal kunnen ouders met een laag of een middeninkomen met twee kinderen maximaal €2040 krijgen. Wie meer kroost heeft, krijgt per kind €285 extra.
AOW
Samenwonende AOW’ers die na 1994 met pensioen gingen, krijgen vanaf volgend jaar €820,18 per maand inclusief vakantiegeld. Alleenstaanden ontvangen €1199,40, inclusief vakantiegeld. Senioren (alleenstaand én samenwonend) die vóór 1994 al van de oude dag kon gaan genieten, krijgt €1199,40 (inclusief vakantie-uitkering). Voor ouderen met een partner jonger dan 65 jaar gelden andere bedragen, zij krijgen een toeslag. Die partnertoeslag geldt echter niet meer voor wie daar na 1 januari 2015 voor het eerst aanspraak op wil maken, met uitzondering van mensen die door de verhoging van de AOW-leeftijd pas toen AOW-gerechtigd werden.
AOW-leeftijd
De AOW-leeftijd gaat in stappen omhoog. Afgelopen jaar kregen mensen met 65,5 jaar een uitkering. Dit jaar moeten zij drie maanden langer wachten. Voor mensen die hierdoor te maken krijgen met een pensioengat, is onder bepaalde voorwaarden een overbruggingsregeling beschikbaar.
Fraude
De overheid wil bij de bestrijding van uitkeringsfraude meer aan maatwerk te doen. Voordat er boetes worden uitgedeeld, komt er meer ruimte om een waarschuwing vooraf te geven. De boete voor uitkeringsgerechtigden die de inlichtingenplicht overtreden, wordt voortaan meer afgestemd op de omstandigheden rond de fraude.
Schijnconstructies
Het kabinet probeert malafide dienstverbanden te bestrijden. Zo mogen werkgevers niet minder dan het hele minimumloon betalen en geen bedragen, zoals maaltijdkosten, inhouden op het loon. Om dit goed te kunnen handhaven, kunnen in het goederenvervoer vanaf 2017 ook de opdrachtgevers aansprakelijk worden gesteld voor de loonvorderingen van vrachtwagenchauffeurs en ander personeel in die sector.
Werkgevers
Er wordt een streep gezet door het onderscheid tussen vaste en tijdelijke dienstverbanden als het gaat om de financiering van gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid (WGA). Werkgevers gaan één gecombineerde WGA-premie betalen en ze krijgen de keuze om voor het hele WGA-risico eigenrisicodrager te worden of zich publiek te verzekeren.
Verder krijgen werkgevers een financiële tegemoetkoming wanneer zij werknemers in dienst hebben die tussen de 100 en 125% van het wettelijk minimumloon verdienen en minimaal 1248 uur per jaar werken.
Banenafspraken
Mensen met een arbeidsbeperking die vallen in de doelgroep van de Participatiewet, worden zonder beoordeling door UWV al in het doelgroepregister opgenomen als op hun werk is vastgesteld dat hun loonwaarde onder het wettelijk minimumloon ligt. Dit geldt ook voor (ex-)leerlingen van het praktijkonderwijs, als ze bij het UWV een schriftelijk verzoek indienen. Deze regeling gold al voor leerlingen uit het voortgezet speciaal onderwijs.
Dit overzicht verschijnt zaterdag 31 december in De Financiële Telegraaf. Lees daarin ook over de fiscale regelingen bij een auto van de zaak en het hypotheekplafond dat in 2017 voor velen lager ligt.
Telegraaf 30.12.2016 De economische cijfers voor Nederland zijn prachtig, beaamt econoom Barbara Baarsma. „Ik ga het feestje niet verpesten.” Maar dat neemt de onvrede in de samenleving niet weg. Ze pleit voor fiks lagere lasten op arbeid en de aanpak van zorg en pensioenen die nu een flinke hap uit het besteedbaar inkomen nemen. Én de arbeidsmarkt moet op de schop. Want daar heeft minister Asscher gefaald. „Hij was gewaarschuwd.”
Nederlanders moeten wendbaar en weerbaar worden, betoogt Barbara Baarsma, directeur Kennisontwikkeling bij Rabobank en hoogleraar economie. De technologische veranderingen gaan zo snel dat iedereen zijn best moet doen om bij te blijven. Econoom Baarsma maakt zich zorgen over oudere werklozen, maar vooral om ……
AD 26.12.2016 Experts van de ING zien voor komend jaar goede perspectieven voor de economie in de Haagse agglomeratie. Ook de werkloosheid blijft afnemen, maar waakzaamheid op dit gebied blijft geboden.
Bijna tien jaar na het begin van de economische crisis bereikt de regio weer dezelfde omvang als in 2008
De ING bracht deze week een regio-rapportage naar buiten waarin hun economen een blik werpen op 2017. De Haagse economie zien zij een comeback maken, zoals de ING het omschrijft. Ook herpakt de arbeidsmarkt zich.
De economie groeit in 2017 weliswaar iets minder hard (+2,1 procent) dan dit jaar (+ 2,5 procent), maar dat geldt voor de meeste regio’s in het land. De verwachte groei wordt ‘nog altijd respectabel’ genoemd.
Het herstel van de zakelijke dienstverlening in combinatie met een rijksoverheid die na jaren van bezuinigen weer bezig is met geld uitgeven, zijn stevige steunen in de rug voor de economie in de Haagse agglomeratie. Verder worden de oplopende budgetten voor het bestrijden van cybercriminelen gunstig genoemd voor de stad, omdat die zich tot spil heeft weten te maken in wat het bedrijfscluster The Hague Security Delta is gaan heten.
Investeren
‘Bijna tien jaar na het begin van de economische crisis bereikt de regio weer dezelfde omvang als in 2008’, staat er in de analyse. ‘Positief voor bedrijven die afhankelijk zijn van de overheid is dat de focus langzaam verschuift van bezuinigen naar investeren. Dit zal via publiek private samenwerkingen meer dan in het verleden bij het bedrijfsleven neerslaan.’
De daling van de werkloosheid ziet ING ook komend jaar doorzetten. Na een forse terugloop van werkgelegenheid tijdens de crisis neemt de werkgelegenheid sinds 2015 weer toe in onze regio.
Tegelijkertijd zullen er de komende jaren door digitalisering ook veel (administratieve) banen verdwijnen bij verzekeraars als Nationale Nederlanden en Aegon en bijvoorbeeld rechtbanken, waar veel mensen in deze regio werken. ‘Het blijft een belangrijke opgave om het aanbod met onder andere scholingsprogramma’s zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de veranderde vraag naar werknemers’, meldt de toekomstvisie.
Tot slot constateert ING tot zijn vreugde dat de Hagenaars zelf hun geld meer laten rollen. De horeca en detailhandel profiteerden hier dit jaar al van en dat zal zich voortzetten in het nieuwe jaar. ‘De bestedingen waren ondanks een groeiende bevolking jarenlang een zwakte in Den Haag.’
VK 23.12.2016 De economie is in het derde kwartaal iets harder gegroeid dan gedacht. Het bruto binnenlands product (bbp) nam met 0,8 procent toe, waar eerder nog werd uitgegaan van 0,7 procent groei. Dat bleek vrijdag uit de tweede raming van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Lees ook
Het sluimerende onbehagen heeft sindskort een cijfer. De nieuwe Brede Welvaartsindicator (BWI) moet een alternatief bieden voor die andere, veel bekendere afkorting: Bruto Binnenlands Product (BBP). Waar de laatste suggereert dat de Nederlandse economie groeit en bloeit, toont de BWI dat de crisis harder nadreunt dan gedacht.
De werkloosheid daalt, maar is nog lang niet op het niveau van de ‘gouden tijden’ in 2008. In augustus van dat jaar zaten slechts 310 duizend mensen zonder baan en was er hier en daar zelfs sprake van grote krapte op de arbeidsmarkt. Zal de werkloosheid ooit weer zo laag worden?
Het tiende kwartaal van groei op rij is vooral te danken aan de toegenomen consumptie van gezinnen en investeringen. Ook de export droeg positief bij. Ten opzichte van de eerste berekening is de groei van de consumptie van gezinnen en van de investeringen iets naar boven bijgesteld. De consumptie van de overheid werd daarentegen wat teruggeschroefd.
De Nederlandse economie was vorig kwartaal 2,4 procent groter dan in het derde kwartaal van 2015. Volgens het CBS zijn de economische omstandigheden de afgelopen maanden verder verbeterd. Het consumentenvertrouwen nam toe en de productie in de industrie zat verder in de lift. Alle indicatoren voor groei staan momenteel boven hun langjarig gemiddelde.
Sterke banengroei
Volgens de tweede berekening steeg het aantal banen in het derde kwartaal met 24 duizend ten opzichte van een kwartaal eerder. Bij de eerste raming werd nog uitgegaan van 26 duizend nieuwe banen. De sterkste banengroei vond met 18 duizend plaats in de zakelijke dienstverlening, vooral de uitzendbranche, en in de bedrijfstak handel, vervoer en horeca (10.000).
De overheidsschuld daalde in het derde kwartaal met 9 miljard euro tot 428 miljard euro. De schuldquote, de overheidsschuld als percentage van het bruto binnenlands product (bbp), daalde voor het zesde kwartaal op rij en kwam uit op 61,9 procent. De schuldquote staat al sinds 2011 boven de Europees afgesproken norm van 60 procent.
Telegraaf 23.12.2016 De economie is in het derde kwartaal iets harder gegroeid dan gedacht. De omvang van de economie nam met 0,8 procent toe, waar eerder nog werd uitgegaan van 0,7 procent groei. Dat bleek vrijdag uit de tweede raming van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Het tiende kwartaal van groei op rij is vooral te danken aan de toegenomen consumptie van gezinnen en investeringen. Ook de export droeg positief bij. Ten opzichte van de eerste berekening is de groei van de consumptie van gezinnen en van de investeringen iets naar boven bijgesteld. De consumptie van de overheid werd daarentegen wat teruggeschroefd.
De Nederlandse economie was vorig kwartaal 2,4 procent groter dan in het derde kwartaal van 2015.
Volgens het CBS zijn de economische omstandigheden de afgelopen maanden verder verbeterd. Onder meer het consumentenvertrouwen nam toe en de productie in de industrie zal ook verder in de lift. Alle indicatoren voor de groei staan momenteel boven hun langjarig gemiddelde.
Banen
Volgens de tweede berekening steeg het aantal banen in het derde kwartaal met 24.000 ten opzichte van een kwartaal eerder. Bij de eerste raming werd nog uitgegaan van 26.000 nieuwe banen. De sterkste banengroei vond met 18.000 plaats in de zakelijke dienstverlening, vooral de uitzendbranche, en in de bedrijfstak handel, vervoer en horeca (10.000).
De overheidsschuld daalde in het derde kwartaal met 9 miljard euro tot 428 miljard euro. De schuldquote, de overheidsschuld als percentage van het bruto binnenlands product (bbp), daalde voor het zesde kwartaal op rij en kwam uit op 61,9 procent. De schuldquote staat al sinds 2011 boven de Europees afgesproken norm van 60 procent.
Elsevier 14.12.2016 Het gaat goed met de Nederlandse economie. Zo goed dat we zelfs onderweg zijn naar volledige werkgelegenheid.
Dat zegt Hans de Boer, voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW, woensdag inde Telegraaf.
‘Iedereen kan profiteren’
De Boer ziet door de positieve economische ontwikkelingen zelfs schaarste op de arbeidsmarkt ontstaan. ‘Er zijn alweer moeilijk vervulbare vacatures. Volledige werkgelegenheid komt in zicht. Dat is goed nieuws, want dan kan iedereen profiteren.’ Hij zegt daarbij wel dat een volgend kabinet de groeiende economie moet blijven ondersteunen met een uitgebreide investeringen voor klimaat en mobiliteit.
‘Het is belangrijk dat we de groei nu aan de praat houden en zorgen dat we meerjarig gaan investeren.’ De werkgeversvoorman is heel enthousiast over de stand van onze economie. ‘De belastinginkomsten groeien als kool onder meer door de belastingverhogingen van de laatste jaren. De consumptie trekt aan en mensen krijgen weer vertrouwen.’ Naast de hogere inkomsten door belastingen en premies heeft het Rijk 1,3 miljard euro verdiend aan de nieuwe aandelenverkoop van ABN Amro.
Dinsdag bleek dat de Nederlandse economie er goed voorstaat. Het kabinet kan de regeerperiode afsluiten zonder overheidstekort, schat het Centraal Planbureau (CPB).Ook de economie is terug op het peil van voor de financiële crisis in 2008. De economie (per hoofd van de bevolking) zal naar verwachting 2,1 procent groeien in 2017, vooral gestimuleerd door een gezonde consumptie.
Hoewel ook de werkloosheid daalt naar 5,2 procent, is nog steeds een groter deel van de bevolking werkloos dan het langjarig gemiddelde (5 procent). De werkloosheid ligt nog een stuk hoger dan het niveau van voor de crisis in 2008, toen slechts 4 procent van de bevolking werkloos was.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Ja, zegt het Centraal Planbureau: de economische groei is stukken hoger dan verwacht en het bruto binnenlands product is weer terug op het niveau van voor 2008.
VK 13.12.2016 Het Centraal Planbureau, de economisch adviseur van het kabinet, voorspelt dat de begroting van minister Dijsselbloem van Financiën volgend jaar in evenwicht is. Begrotingsevenwicht betekent dat de staatsschuld niet meer groeit. Die schuld aflossen naar een niveau van voor 2008 toen de economische crisis begon, is nu de missie van dit kabinet. Kan nu de vlag uit bij minister Dijsselbloem van Financiën?
Hoe verrassend is dat begrotingsevenwicht?
Het CPB ziet de economische groei doorzetten: dit en volgend jaar met 2,1 procent. Tegelijk daalt de werkloosheid volgend jaar naar 5,3 procent van de beroepsbevolking en dan neemt de koopkracht ook iets toe. Al steekt de voorspelde koopkrachtstijging van 0,7 procent in 2017 wat magertjes af tegen de plus van 2,7 procent dit jaar. Het CPB gaat er niettemin van uit dat consumenten volgend jaar in plaats van te sparen tegen lage rente, hun inkomensgroei van de afgelopen jaren gaan uitgeven. Bijvoorbeeld om hun woongenot te verbeteren. Dat hun huizen meer waard worden, geeft die consumenten financieel zelfvertrouwen. De groeiende consumentenbestedingen worden volgend jaar de belangrijkste aanjager van de economie.
Dat de begroting van de overheid daarvan opknapt en dus volgend jaar zelfs in evenwicht is – iets waarnaar elke minister van Financiën streeft – komt door meer belastinginkomsten en minder uitgaven aan bijvoorbeeld werkloosheidsuitkeringen. Dat bleek vorige maand, toen minister Dijsselbloem zijn geld telde voor dit jaar. Er bleek 4,3 miljard euro meer aan belasting binnen te komen dan op Prinsjesdag was verwacht. Daardoor valt het begrotingstekort ook dit jaar al mee: 0,4 procent in plaats van 1,1 procent. De positieve lijn doortrekkend kom je dan voor volgend jaar al gauw op begrotingsevenwicht uit, wat het CPB nu dan ook voorspelt.
Zitten er nog addertjes onder het gras?
Na acht jaar keert de economie terug op het ‘pre-crisisniveau’ van 2008
Het CPB stelt vast dat na acht jaar de economie terugkeert op het ‘pre-crisisniveau’ van 2008. Dat is voor Nederlandse begrippen uitzonderlijk lang (normaal is drie á vijf jaar), maar internationaal niet ongebruikelijk na een financiële crisis. De werkloosheid mag dan wel sterk dalen, het lage niveau van voor de crisis is nog ver weg.
Het CPB maakt verder de kanttekening dat de internationale omgeving met veel onzekerheid is omgeven. Weliswaar valt het wel mee met het negatieve, economische effect van de voorgenomen uittreding van Groot-Brittannië, de Brexit, maar de eurozone blijft een bron van twijfel. Denk aan de dreigende bankencrisis en politieke instabiliteit waarmee Italië nu te maken heeft. Ook blijft, zo stelt het CPB, ‘de politieke situatie in de Europese Unie ongewis’. De CPB-economen zien internationaal gematigde handelsgroei, ‘beleidsonzekerheid’ in EU en VS en aanhoudende zwakte van eurolanden. Dat zijn risico’s voor economische groei, ook die van Nederland.
Is het begrotingsevenwicht te danken aan het kabinetsbeleid?
Vertrouwen is lastig met kabinetsbeleid te sturen, wel te beïnvloeden
Toen Rutte II eind 2012 aantrad – de crisis woedde nog volop – wilde het bereiken dat dit jaar het begrotingstekort 1,9 procent zou zijn en volgend jaar 1,4 procent. Dat pakt allemaal veel gunstiger uit dan verwacht. Het voorspellen van economische krimp en groei met modellen gaat met veel onzekerheid gepaard, waardoor de krimp vaak te optimistisch wordt ingeschat en de groei te bescheiden. Die onvoorspelbaarheid is ook een indicatie dat invloed van ‘de politiek’ op de economie beperkt is.
Denk aan het consumentenvertrouwen, dat volgens het CPB volgend jaar de economische motor zal zijn. Vertrouwen is lastig met kabinetsbeleid te sturen, maar wel te beïnvloeden. De hervormingen die het kabinet op de huizenmarkt heeft doorgevoerd hebben uiteindelijk mede geresulteerd in de huidige opleving op die markt. Al zeggen economen ook dat het niet had uitgemaakt wát het kabinet had gedaan zolang Rutte II maar iets deed om de onzekerheid op die markt te doorbreken.
En nu? Krijgen we op de valreep nog cadeautjes van de VVD-PvdA-coalitie?
Alleen ambtenaren krijgen vooralsnog een steuntje in de rug van Rutte II
Zou het kabinet ervoor kiezen het tekort toch met 1 procent op te laten lopen, dan kan het een verkiezingscheque van bijna 7 miljard euro aan burgers en bedrijven ‘teruggeven’. Eigenlijk heeft Rutte II dit jaar al zoiets gedaan: in 2015 besloot het kabinet in 2016 Nederland een belastingverlaging te gunnen van 5 miljard, geld dat eigenlijk was bedoeld om een hervorming van het belastingstelsel te financieren. Dat gaan we niet nog eens doen, heeft Dijsselbloem herhaaldelijk laten weten. Ook al stijgt de koopkracht volgend jaar maar mondjesmaat en wordt die stijging bovendien voor velen deels teniet gedaan door stijgende zorg- en pensioenpremies en een hogere energierekening.
Begrotingsevenwicht betekent dat de staatsschuld niet meer groeit. Die schuld aflossen naar een niveau van voor de economische crisis die in 2008 begon, is nu de missie van dit kabinet. Alleen ambtenaren, die gedurende die crisis jarenlang geen loonsverhoging hebben gehad en ook nog eens hun pensioenpremie zien stijgen, krijgen vooralsnog een steuntje in de rug van Rutte II.
Telegraaf 13.12.2016 Nu het lekker gaat met de economie, moeten de begrotingsmeevallers gebruikt worden om buffers op te bouwen voor slechtere tijden. Dat stelt minister Dijsselbloem van Financiën in reactie op de CPB-cijfers die vanochtend verschenen. Daaruit blijkt dat het begrotingstekort volgend jaar is weggewerkt.
De bewindsman wijst erop dat er de afgelopen 50 jaar maar zes keer een begrotingsevenwicht was of een plus op de begroting. Om toekomstige tegenslagen in de economie op te vangen, moet je daarom dus „kunnen bufferen” en de staatsschuld verder omlaag brengen, zegt hij.
„We hebben een open en kwetsbare economie”, aldus Dijsselbloem. „Zodra we weer een crisis krijgen, knalt de begroting in de rode cijfers. We hebben er nu keer negen jaar over gedaan om de financiën op orde te brengen. We hebben dus geen geld over.”
Dat het tekort is weggewerkt, is te danken aan de aantrekkende economie. „De seinen staan op groen”, zegt minister Kamp (Economische Zaken) daarover. Hij ziet dat het „negatieve effect van de Brexit vooralsnog lijkt mee te vallen” al zegt hij ook dat „risico’s blijven bestaan.”
Miljarden
Doordat de cijfers gunstiger uitvallen dan eerder dit jaar werd verwacht toen de nieuwe begroting werd opgesteld, kan het kabinet op miljarden euro’s aan meevallers rekenen. In het voorjaar wordt gekeken hoe die meevallers worden verdeeld.
Ook dit jaar pakt de begroting al positiever uit doordat er meer belastinginkomsten zijn. Hoewel premier Rutte onlangs benadrukte dat het niet zo is „dat opeens de zilvervloot is binnen gevaren.” Dat extra geld gaat naar de staatsschuld, die volgend jaar mede daardoor onder de door Europa geëiste grens van 60 procent zakt.
Werkgelegenheid
Met de werkgelegenheid gaat het ook beter. Die stijgt volgend jaar naar het niveau van voor de crisis, hoewel het CPB wel spreekt van een „uitzonderlijk lange herstelperiode.” Volgens het planbureau is het herstel te danken aan consumenten die profiteren van de loonsverhogingen van de afgelopen twee jaar. Ook weet Nederland volgend jaar zijn aandeel op de internationale markten te vergroten.
Volgens Kamp bewijzen de goede cijfers het gelijk van het kabinetsbeleid. „Het toont aan dat het loont om in moeilijke tijden inspanningen te leveren om de economische structuur te versterken”, aldus de bewindsman. „Maar vooral toont het de veerkracht van de ondernemers in dit land.”
Volgens hem is de opdracht van het volgende kabinet nu om „vooruit te kijken en inspanningen te leveren om de Nederlandse economie duurzaam te versterken.”
VK 13.12.2016 De Nederlandse economie en de overheidsfinanciën staan er flink beter voor dan enkele maanden geleden werd gedacht. Volgend jaar sluit een kabinet voor het eerst in negen jaar zijn regeerperiode zonder begrotingstekort af, terwijl de economie weer terugkomt op het peil van voor de financiële crisis in 2008.
Dat voorspelt het Centraal Planbureau (CPB) in zijn dinsdag gepresenteerde decemberraming. Daarin voorziet het planbureau van het kabinet een economische groei van 2,1 procent in 2017. Daarmee zou de vooruitgang even sterk zijn als dit jaar, na een plus van 2 procent vorig jaar. Drie maanden geleden werd voor 2016 en 2017 nog een terugval tot 1,7 procent voorspeld.
Onlangs bleek al dat de aanhoudende economische groei voor aanzienlijke belastingmeevallers zorgt, waardoor het overheidstekort dit jaar kleiner is dan eerder werd gedacht. Het CPB verwacht dat die ontwikkeling doorzet, waardoor de uitgaven en inkomsten van de Staat volgend jaar voor het eerst in negen jaar in evenwicht zijn.
De robuuste groei zorgt er bovendien voor dat de economie weer even groot is als in 2008, gerekend per hoofd van de bevolking. Ook de werkgelegenheid keert eindelijk weer terug op het niveau van voor de crisis, na de volgens het CPB ‘uitzonderlijk lange’ herstelperiode. De werkloosheid daalt volgend jaar verder, maar blijft met 5,3 procent hoger dan voor de dubbele recessie.
De groei wordt volgend jaar aangejaagd door consumenten, die profiteren van loonsverhogingen in de afgelopen twee jaar. De koopkracht loopt daarbij verder op, hoewel de vooruitgang met 0,7 procent aanzienlijk kleiner is dan de plus van bijna 3 procent die dit jaar werd geboekt.
Onzekere situatie in de EU
Het CPB benadrukt wel dat de economische en politieke situatie in de EU onzeker blijft, ondanks deze zonnige prognoses. De gevolgen van de Brexit lijken echter vooralsnog mee te vallen. Wel houdt Nederland volgend jaar last van de zwakke groei van de wereldhandel, maar wordt ons aandeel op de internationale markt naar verwachting wel vergroot.
Tot slot neemt ook de staatsschuld verder af. Die komt volgens de nieuwe ramingen in 2017 voor het eerst sinds 2010 onder het Europees vastgestelde maximum van 60 procent van het bruto binnenlands product (bbp).
Veerkrachtige ondernemers
Minister Henk Kamp van Economische Zaken zegt niet verrast te zijn door de positieve economische vooruitzichten. ‘De seinen van de Nederlandse economie staan al een tijd op groen. Deze positieve vooruitzichten van het CPB liggen dan ook in de lijn der verwachting’, aldus Kamp.
Volgens Kamp tonen de gunstige cijfers twee dingen aan: dat het loont om in moeilijke tijden inspanningen te leveren om de economische structuur te versterken én hoe veerkrachtig ‘de ondernemers in dit land’ zijn.
Volgens de minister is het nu zaak om de economie duurzaam te versterken. ‘Dat kan door de energietransitie te versnellen, te investeren in innovatie en maatregelen te nemen die de arbeidsproductiviteit verhogen.’
Telegraaf 13.12.2016 De seinen staan op groen. Dat zegt minister Kamp (Economische Zaken) in reactie op de CPB-cijfers die vanochtend zijn verschenen. Het begrotingstekort is volgend jaar weggewerkt en de economie trekt verder aan.
Kamp wijst erop dat het „negatieve effect van de Brexit vooralsnog lijkt mee te vallen” al zegt hij ook dat „risico’s blijven bestaan.”
Doordat de cijfers gunstiger uitvallen dan eerder dit jaar werd verwacht toen de begroting voor 2017 werd opgesteld, kan het kabinet nu al op miljarden euro’s aan meevallers rekenen. In het voorjaar wordt gekeken hoe die meevallers worden verdeeld.
Ook dit jaar pakt de begroting al positiever uit, omdat er meer belastinginkomsten zijn dankzij de groeiende economie. Hoewel premier Rutte onlangs nog wel benadrukte dat het niet zo is „dat opeens de zilvervloot is binnen gevaren.” Dat extra geld gaat naar de staatsschuld, die volgend jaar mede daardoor onder de door Europa geëiste grens van 60 procent zakt.
Met de werkgelegenheid gaat het ook beter. Die stijgt volgend jaar naar het niveau van voor de crisis, hoewel het CPB wel spreekt van een „uitzonderlijk lange herstelperiode.” Volgens het planbureau is het herstel te danken aan consumenten die profiteren van de loonsverhogingen van de afgelopen twee jaar. Ook weet Nederland volgend jaar zijn aandeel op de internationale markten te vergroten.
Volgens Kamp bewijzen de goede cijfers het gelijk van het kabinetsbeleid. „Het toont aan dat het loont om in moeilijke tijden inspanningen te leveren om de economische structuur te versterken”, aldus de bewindsman. „Maar vooral toont het de veerkracht van de ondernemers in dit land.”
Volgens hem is de opdracht van het volgende kabinet nu om „vooruit te kijken en inspanningen te leveren om de Nederlandse economie duurzaam te versterken.”
Minister Dijsselbloem (Financiën) vindt dat er buffers opgebouwd moeten worden nu het goed gaat met de staatsfinanciën. Hij wijst erop dat er de afgelopen 50 jaar maar zes keer een begrotingsevenwicht was of een plus op de begroting. Om toekomstige tegenslagen in de economie op te vangen, moet je daarom dus „kunnen bufferen” en de staatsschuld verder omlaag brengen, vindt hij.
Elsevier 13.12.2016 Weer een meevaller voor het kabinet: de regeerperiode kan worden afgesloten zonder overheidstekort, schat het Centraal Planbureau (CPB). Ook de economie is terug op het peil van voor de financiële crisis in 2008.
In 2017 is de overheidsbegroting volgend jaar weer in evenwicht, volgens de schatting van het CPB. De economie (per hoofd van de bevolking) zal naar verwachting 2,1 procent groeien in 2017, vooral gestimuleerd door een gezonde consumptie.
Zo wordt de economie weer net zo groot als in 2008. Nederland heeft, net als veel andere eurozone-landen, nog onverwachts lang moeten kampen met problemen van de crisis. Het herstel na de crash in 2008 duurde veel langer dan in eerste instantie werd voorspeld.
De decemberraming van het CPB is opvallend positief, vooral ten opzichte van de meest recente schatting van drie maanden geleden. Toen werd voor 2017 nog een groei verwacht van 1,7 procent. Huishoudens hebben meer te besteden, en geven ook daadwerkelijk meer uit, waardoor de economie harder groeide dan verwacht.
Hoewel ook de werkloosheid daalt naar 5,2 procent, is nog steeds een groter deel van de bevolking werkloos dan het langjarig gemiddelde (5 procent). De werkloosheid ligt nog een stuk hoger dan het niveau van voor de crisis in 2008, toen slechts 4 procent van de bevolking werkloos was.
Minister Henk Kamp van Economische Zaken (VVD) zegt niet verrast te zijn door de cijfers van het CPB die vooral ‘de veerkracht van de ondernemers in dit land tonen’. ‘De seinen van de Nederlandse economie staan al een tijd op groen,’ aldus de minister.
Het gaat om een meevaller van 4,3 miljard euro. Dat betekent dat het begrotingstekort uitkomt op 0,4 procent, ten opzichte van de schatting van 1,1 procent die werd aangekondigd op Prinsjesdag. Het Rijk kon meer aan belastingen en premies innen omdat Nederland er economisch beter op vooruitgaat dan verwacht.
Naast de hogere inkomsten door belastingen en premies heeft het Rijk 1,3 miljard euro verdiend aan de nieuwe aandelenverkoop van ABN Amro. Er zijn toen 65 miljoen aandelen verkocht. In november kondigde het kabinet aan een verdere 7 procent aan aandelen naar de beurs te brengen.
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier
Telegraaf 13.12.2016 Minister Henk Kamp van Economische Zaken is niet verrast door de positieve economische vooruitzichten die het Centraal Planbureau (CPB) schetst in zijn decemberraming. „De seinen van de Nederlandse economie staan al een tijd op groen. Deze positieve vooruitzichten van het CPB liggen dan ook in de lijn der verwachting”, aldus Kamp, die de economie verder wil versterken.
Kamp stelt dat de gunstige cijfers aantonen aan dat het loont om in moeilijke tijden inspanningen te leveren om de economische structuur te versterken. „Maar vooral tonen ze de veerkracht van de ondernemers in dit land.”
Volgens de minister is het nu zaak om de economie verder duurzaam te versterken. „Dat kan door de energietransitie te versnellen, te investeren in innovatie en maatregelen te nemen die de arbeidsproductiviteit verhogen”, zegt Kamp.
PvdA-Tweede Kamerlid Henk Nijboer wijst er vooral op dat de werkloosheid sterk is afgenomen. „Er zijn nu meer dan tien miljoen banen en zelfs de ouderenwerkloosheid daalt. Maar we zijn er nog niet. We hebben een gezonde basis gelegd voor een investeringsagenda: in meer werk, goede en betaalbare zorg en goede publieke voorzieningen.”
VK 13.12.2016 De Nederlandse economie en de overheidsfinanciën staan er een stuk beter voor dan enkele maanden geleden nog werd gedacht. Het kabinet-Rutte-II sluit zijn regeerperiode volgend jaar zonder tekort af, terwijl de economie weer terugkomt op het peil van voor de uitbraak van de financiële crisis in 2008.
Dat voorspelt het Centraal Planbureau (CPB) in zijn dinsdag gepresenteerde decemberraming. Daarin voorzien de rekenmeesters van het kabinet een economische groei van 2,1 procent in 2017. Daarmee zou de vooruitgang even sterk zijn als dit jaar, na een plus van 2 procent vorig jaar. Drie maanden geleden werd voor 2016 en 2017 nog een terugval tot 1,7 procent voorspeld.
Onlangs bleek al dat de aanhoudende economische groei voor aanzienlijke belastingmeevallers zorgt, waardoor het overheidstekort dit jaar kleiner is dan eerder gedacht. Het CPB verwacht dat die ontwikkeling doorzet, waardoor de uitgaven en inkomsten van de Staat volgend jaar voor het eerst in negen jaar in evenwicht zijn.
Robuuste groei
De robuuste groei zorgt er bovendien voor dat de economie weer even groot is als in 2008, gerekend per hoofd van de bevolking. Ook de werkgelegenheid keert eindelijk weer terug op het niveau van voor de crisis, na de volgens het CPB ‘uitzonderlijk lange’ herstelperiode. De werkloosheid daalt volgend jaar verder, maar blijft met 5,3 procent hoger dan voor de dubbele recessie.
De groei wordt volgend jaar aangejaagd door consumenten, die profiteren van de loonsverhogingen van de afgelopen twee jaar. De koopkracht loopt daarbij verder op, hoewel de vooruitgang met 0,7 procent aanzienlijk kleiner is dan de plus van bijna 3 procent die dit jaar werd geboekt.
Zonnige prognoses
Het CPB wijst er ondanks de zonnige prognoses op dat de economische en politieke situatie in de EU onzeker blijft. De gevolgen van de Brexit lijken daarbij vooralsnog echter mee te vallen. Nederland houdt volgend jaar last van de zwakke groei van de wereldhandel, maar weet zijn aandeel op de internationale markt naar verwachting wel te vergroten.
De staatsschuld neemt verder af en komt volgens de nieuwe ramingen in 2017 voor het eerst sinds 2010 onder het Europees vastgestelde maximum van 60 procent van het bruto binnenlands product (bbp).
Telegraaf 08.12.2016 De Nederlandse inflatie is in november gestegen naar 0,6 procent. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag. Een maand eerder waren goederen en diensten voor de consument 0,4 procent duurder dan een jaar eerder.
Duurdere vakantiereizen naar het buitenland verhoogden de inflatie vorige maand. Toen lagen de prijzen van vakantiereizen 5,6 procent hoger dan vorig jaar, terwijl deze in oktober op jaarbasis nog 2,6 procent lager waren. Ook de prijsontwikkeling van voeding en kleding verhoogde de inflatie. Met name groenten en melk werden duurder en droegen bij aan de toename van de inflatie.
Omdat de prijsontwikkeling van energie en voeding sterk fluctueert en de prijzen van alcohol en tabak vaak stijgen door belastingmaatregelen, wordt ook gekeken naar de inflatie exclusief deze productgroepen. Volgens deze maatstaf steeg de inflatie naar 0,9 procent. In oktober was dit 0,6 procent.
Op basis van de zogenoemde geharmoniseerde Europese meetmethode steeg de inflatie van 0,3 procent in oktober naar 0,4 procent in november. De inflatie in de eurozone steeg naar 0,6 procent. De toename in de eurozone komt voornamelijk door hogere prijzen van voedingsmiddelen, alcohol en tabak, aldus het statistiekbureau.
Trouw 08.12.2016 De Nederlandse inflatie is in november gestegen naar 0,6 procent. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag. Vorige maand waren goederen en diensten voor de consument 0,4 procent duurder dan een jaar eerder. In juli was nog sprake van ‘negatieve inflatie’.
De inflatie werd veroorzaakt door duurdere vakantiereizen naar het buitenland. De prijzen van vakantiereizen lagen 5,6 procent hoger dan vorig jaar, terwijl deze in oktober op jaarbasis nog 2,6 procent lager waren. Ook de prijsontwikkeling van voeding en kleding verhoogde de inflatie. Met name groenten en melk werden duurder.
Omdat de prijsontwikkeling van energie en voeding sterk fluctueert en de prijzen van alcohol en tabak vaak stijgen door belastingmaatregelen, wordt ook gekeken naar de inflatie exclusief deze productgroepen. Volgens deze maatstaf steeg de inflatie naar 0,9 procent. In oktober was dit 0,6 procent.
De inflatie in de eurozone steeg naar 0,6 procent. De toename in de eurozone komt voornamelijk door hogere prijzen van voedingsmiddelen, alcohol en tabak, aldus het statistiekbureau. De inflatie in het eurogebied ligt nog wel ruim onder de doelstelling van de Europese Centrale Bank (ECB).
AD 06.12.2016 Asscher spreekt mooie woorden, maar doet te weinig om de problemen op de arbeidsmarkt aan te pakken. Dat is samengevat de kritiek op de PvdA-minister van Sociale Zaken, die vanavond klinkt tijdens het jaarlijkse begrotingsdebat.
Zalvende woorden over vaste banen klinken mooi, maar de cijfers liegen niet, aldus D66-Kamerlid Steven van Weyenberg.
‘Een Asschertje’ noemt D66 het. ,,Hele mooie vergezichten schetsen, waardoor je bijna zou vergeten dat hij er al vier jaar over gaat”, zegt D66-Kamerlid Steven van Weyenberg. Het resultaat van vier jaar Asscher op het ministerie van Sociale Zaken is volgens hem mager. ,,Op de arbeidsmarkt is de tweedeling tussen flex en vast alleen maar gegroeid. Zalvende woorden over vaste banen klinken mooi, maar de cijfers liegen niet.”
Ook het CDA spreekt van ‘gemengde gevoelens’ na vier jaar Asscher als minister. ,,Op het gebied van de arbeidsmarkt waren de trailers vooraf beter dan de film. Het eindresultaat stak vaak bleekjes af bij de eerder gewekte verwachtingen”, aldus CDA-Kamerlid Pieter Heerma.
SP-Kamerlid Sadet Karabulut: ,,Hij zegt vaak mooie woorden, maar uiteindelijk gaat het erom Nederland te veranderen.”De partij vindt dat Asscher te weinig heeft gedaan aan ongelijkheid tussen arm en rijk.
Goede samenwerking
De VVD was als coalitiepartner wat positiever gestemd. Het liberale Kamerlid Bas van ’t Wout sprak van een goede samenwerking. ,,Ik zag Asscher soms vaker dan mijn vrouw.” Toch hekelt ook hij de Wet Werk en Zekerheid, die het doel voor meer vaste contracten en minder flexwerk nog niet heeft waargemaakt. Na de verkiezingen wil de VVD de wet van tafel vegen.
Asscher mag donderdagmiddag 08.12.2016 in de Kamer reageren op de kritiek.
Telegraaf 05.12.2016 Nederland, Duitsland en Luxemburg presteren economisch zo goed, dat ze volgend jaar meer kunnen uitgeven dan in hun begrotingen is voorzien. Daar zijn de eurolanden het over eens, bleek maandag in Brussel nadat de eurogroep over de ontwerpbegrotingen van 2017 had gesproken.
“Maar het blijft van belang dat er een balans is tussen uitgaven en begrotingsdiscipline”, zei minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) op een persconferentie. “In Nederland geven we al meer uit en tegelijk verminderen we ons begrotingstekort.”
De Europese Commissie zei in november dat de eurozone in 2017 0,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) meer moet investeren. Nederland werd niet bij name genoemd maar is een van de lidstaten met de meeste budgettaire ruimte daarvoor. In een gezamenlijke verklaring van de EU-ministers van maandag worden de drie uitblinkers nu wel genoemd.
2017 wordt het vijfde jaar van economisch herstel in de eurozone. Alle negentien eurolanden boeken naar verwachting groei. “Meer en meer landen zullen daardoor begrotingsruimte krijgen”, aldus Dijsselbloem, die erop wees dat die ruimte er momenteel juist niet is in de landen die investeringen het hardst nodig hebben.
Italië, dat volgens Brussel in 2017 uit de pas dreigt te gaan lopen, zou “aanzienlijke extra maatregelen” moeten treffen om dat te voorkomen. Maar dat is nu moeilijk te vragen van een land zonder een regering, erkent de eurogroep. Italië gaat gebukt onder een enorme staatsschuld en extra kosten door de vluchtelingencrisis en recente aardbevingen. Ook is de beoogde redding van de bank Monte dei Paschi di Siena een hoofdpijndossier.
NU 05.12.2016 Nederland, Duitsland en Luxemburg presteren economisch zo goed, dat de lidstaten volgend jaar meer kunnen uitgeven dan in hun begrotingen is voorzien.
Daar zijn de eurolanden het over eens, bleek maandag in Brussel nadat de Eurogroep over de ontwerpbegrotingen van 2017 heeft gesproken.
“De Eurogroep erkent dat deze landen hun gunstige budgettaire situatie kunnen gebruiken om hun binnenlandse vraag en groeipotentieel verder te versterken”, staat in een verklaring van de Eurogroep. Maar de eurolanden benadrukken dat Nederland, Duitsland en Luxemburg daarbij nationaal gemaakte afspraken en voorwaarden kunnen laten meewegen.
“Het blijft van belang dat er een balans is tussen uitgaven en begrotingsdiscipline”, zei minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) tijdens een persconferentie. ”In Nederland geven we al meer uit en tegelijk verminderen we ons begrotingstekort.”
Commissie
De Europese Commissie zei in november dat de eurozone volgend jaar 0,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) meer moet investeren.
De commissie stelde dat alle EU-landen een tandje moeten bijzetten om het herstel van de Europese economie te bespoedigen. Nederland werd toen niet bij name genoemd maar is een van de lidstaten met de meeste budgettaire ruimte daarvoor.
Begrotingsruimte
2017 wordt het vijfde jaar van economisch herstel in de eurozone. Alle negentien eurolanden boeken naar verwachting groei. ”Meer en meer landen zullen daardoor begrotingsruimte krijgen”, aldus Dijsselbloem, die erop wees dat die ruimte er momenteel juist niet is in de landen die investeringen het hardst nodig hebben.
Italië, dat volgens Brussel in 2017 uit de pas dreigt te gaan lopen, zou “aanzienlijke extra maatregelen” moeten treffen om dat te voorkomen. Maar dat is nu moeilijk te vragen van een land zonder een regering, erkent de Eurogroep.
Italië gaat gebukt onder een enorme staatsschuld en extra kosten door de vluchtelingencrisis en recente aardbevingen. Ook is de beoogde redding van de bank Monte dei Paschi di Siena een hoofdpijndossier.
AD 05.12.2016 Europa mag Nederland en andere rijke Noord-Europese landen niet verplichten om met extra investeringen uit eigen zak de Europese economie aan te jagen. Eurogroepvoorzitter Dijsselbloem kon vanmiddag dat Brusselse plan, waar hij fel tegen was, torpederen.
Brussel kwam midden vorige maand met de aanbeveling aan landen met een laag tekort om volgend jaar al voor zo’n 50 miljard extra te investeren. De landen met het laagste tekort – Duitsland, Nederland en Luxemburg – moesten het grootste deel voor hun rekening nemen.
,,Veel landen gaan de goede kant uit met hun tekort en dat biedt hen kansen om investeringen voorrang te geven. In Nederland, verwacht ik, gaan we dat ook zeker doen. Maar het idee om daar een cijfer of hard doel op te plakken is niet overgenomen”, aldus Dijsselbloem na afloop van een ‘openhartige’ discussie in de eurogroep.
Logica
Eurocommissaris van economische en monetaire zaken Pierre Moscovici, fervent verdediger van het plan, haastte zich om te zeggen dat het ook hem niet om cijfers ging, maar om ‘de economische logica’. ,,Grote internationale spelers als IMF en Oeso dringen hier al jaren op aan.” Volgens Dijsselbloem is er niks op tegen het breekbare herstel een duwtje in de rug te geven, maar hij wil wel een goede balans tussen steun en ‘begrotingsduurzaamheid’.
Het gemiddelde tekort mag dan zakken van 6 procent in het crisisjaar 2010 naar 1,5 volgend jaar, nog steeds voldoen maar vijf landen aan de Brusselse tekorteisen. Vijf andere voldoen er ‘min of meer’ aan, acht dreigen er niet aan te voldoen. Bovendien zit de gemiddelde schuld nog steeds tegen de 90 procent, waar 60 de afspraak is. Brussel wilde graag extra steun van rijke landen bovenop het Europese investeringsplan van 315 miljard dat al loopt.
De EU-ministers van Financiën praten morgen over een verlenging en verdubbeling van dat investeringsplan (naar zes jaar en 630 miljard).
VK 02.12.2016 Keukenspeciaalzaken durven weer winkels te openen. Na vijf jaren op rij waarin het aantal vestigingen gestaag afnam, telt Nederland nu voor het eerst weer meer van die winkels dan een jaar geleden. Het is een duidelijke vingerwijzing dat het herstel van de woonbranche doorzet. En dat is weer een rechtstreeks gevolg van de aantrekkende woningmarkt.
Er zijn dit jaar zo’n 35 keukenzaken bijgekomen, een stijging van 4 procent op een totaal van 885, blijkt uit vandaag bekendgemaakte cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De omzet van de keukenboeren lag in juli, augustus en september bijna 7 procent boven die van hetzelfde tijdvak in 2015.
Het herstel van de keukenwinkels kondigde zich drie jaar geleden voor het eerst aan, met positieve omzetcijfers over het derde kwartaal van 2013. Bouwmarkten, doe-het-zelf-zaken en winkels in woonartikelen haakten een jaar later aan bij het nieuwe elan op de huizenmarkt, na een uitgebreide periode van kommer en kwel. Zij realiseerden in het derde kwartaal van dit jaar 7 procent meer omzet ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.
Kleding en schoeisel
De vlag kan niet overal uit. De ongewoon warme septembermaand was een klap voor de kledingwinkels. Hun omzet bleef 11 procent achter bij die van september vorig jaar.
Met name schoenenzaken hebben het zwaar. De omzet daalt er al jaren. In het derde kwartaal verkochten schoenenzaken bijna 16 procent minder dan een jaar eerder. In 2012 telde Nederland nog 3.400 schoenenzaken, begin dit jaar waren dat er 640 minder, een daling van bijna 19 procent.
De ongewoon warme septembermaand was een klap voor de kledingwinkels
Online winkelen
De omzet in de detailhandel als geheel steeg voor het achtste kwartaal op rij. Dat is vooral te danken aan de aanhoudende populariteit van online winkelen. Webwinkels groeien veel harder dan fysieke winkels. Hun omzet steeg in het derde kwartaal met bijna 18 procent.
Ook de reisbranche doet het met een omzetstijging van 7,8 procent prima, blijkt uit de jongste CBS-cijfers. Het zijn vooral de bemiddelaars bij het regelen van tickets en accommodaties die goed boeren. Hun aantal neemt snel toe, van 1.940 in 2010 tot 2.450 in 2016.
Reisorganisaties en touroperators, oftewel bedrijven die complete reispakketten samenstellen en verkopen, doen het minder goed. Hun omzet steeg weliswaar, maar minder hard dan het aantal bedrijven dat erbij kwam. Daardoor liep de gemiddelde omzet per bedrijf in dit segment van de reisbranche iets terug. Het gaat bij de nieuwkomers veelal om eenmanszaken.
Telegraaf 30.11.2016 De Nederlandse economie profiteert volgend jaar van de sterke huizenmarkt en de toename van de werkgelegenheid. De economische groei komt daardoor naar verwachting uit op 1,8%. Ons land blijft daarmee harder groeien dan het Europese gemiddelde.
Dat blijkt uit berekeningen die de Rabobank woensdag heeft gepubliceerd. Volgens de bank neemt de Nederlandse economie wel iets gas terug, want in 2016 bedraagt de groei ongeveer 2%.
Ondanks de positieve cijfers roept de Rabobank het (nieuwe) kabinet op om werk te maken van de ‘structurele weeffouten’ in onze economie op het gebied van pensioenen, arbeidsmarkt, zorg en woningmarkt. “Het grote verschil tussen zzp’ers en ‘vaste’ krachten blijft zonder beleid bijvoorbeeld een probleem”, aldus de bank.
Wereldeconomie
De Rabobank voorziet voor de wereldeconomie een groei van circa 3% in 2017. Volgens markteconoom Elwin de Groot zorgt de verkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten voor extra onzekerheid. “Ook Europa gaat een politiek onzekere tijd tegemoet en kent forse uitdagingen. Verder zien we dat de Chinese economie lijkt te stabiliseren, maar ook dat land kent nog de nodige knelpunten.”
De Groot verwacht dat de recente stijging van de kapitaalmarktrentes slechts van tijdelijke aard is. “Door de politieke onzekerheid ligt een forse stijging van de euro ten opzichte van de dollar niet voor de hand. Tot slot verwachten wij dat staatsobligaties van landen als Italië, Griekenland en Portugal ook in 2017 gevoelig zullen blijven voor de politieke ontwikkelingen in Europa.”
Trouw 30.11.2016 De omzet van hotels, restaurants, snackbars en cafés is flink gestegen. Hotels zitten voller en er wordt vaker een consumptie besteld in een café. Er is volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek CBS sprake van een recordgroei.
In vergelijking met een jaar eerder groeide de omzet in de horeca met 8,8 procent, meldt het CBS vandaag. Een dergelijke omzetstijging behaalde de horeca voor het laatst in het eerste kwartaal van 2007.
Bij restaurants en cafés steeg de omzet het sterkst, met respectievelijk 3,5 en 3,4 procent op kwartaalbasis. De groei in beide branches was tevens hoger dan in de eerste helft van dit jaar. Cafés, eetcafés en koffiezaken realiseerden samen niet eerder zo’n sterke stijging van de omzet. In tegenstelling tot de andere horecabranches liggen de verkopen van cafés nog steeds wel lager dan voor de crisis.
Snackbars, lunchrooms, fastfoodrestaurants, maaltijdbezorgers en ijssalons zetten samen 2,7 procent meer om in het derde kwartaal. Vooral fastfoodketens en maaltijdbezorgers boekten meer omzet dan een kwartaal eerder.
Voor hotels was de omzetgroei met 0,2 procent minder sterk dan voor de andere branches. Ook ten opzichte van eerdere kwartalen zwakte de groei hier af.
RO 25.11.2016 De belasting- en premieontvangsten vallen in 2016 4,3 miljard euro hoger uit dan op Prinsjesdag werd verwacht, dankzij hogere inkomsten bij de vennootschapsbelasting (vpb), de inkomstenbelasting en de omzetbelasting (btw). Dit komt onder meer doordat het economisch beter gaat. Dit schrijft minister Dijsselbloem van Financiën in de Najaarsnota, die een actualisatie geeft van de inkomsten en uitgaven in 2016.
Begrotingstekort en overheidsschuld
Het begrotingstekort (EMU-saldo) komt in 2016 naar verwachting uit op -0,4% van het bruto binnenlands product (bbp). Dit is een verbetering van 0,7 procentpunt ten opzichte van de raming in de Miljoenennota 2017. Vooral de hogere geraamde inkomsten zorgen voor een verbetering van het geraamde tekort in 2016.
De recente verkoop van 65 miljoen aandelen ABN Amro levert de staat 1,3 miljard euro op waarmee het Rijk aflost op de schuld. De EMU-schuld bedraagt eind 2016 naar verwachting 63% van het bbp. De EMU-schuld komt hiermee 0,4 procentpunt lager uit dan het kabinet in de Miljoenennota 2017 van uitging.
Lagere asielinstroom
Door de lagere asielinstroom worden ook de uitgaven aan de eerstejaarsopvang verlaagd. Dat zorgt ervoor dat 460 miljoen euro – verdeeld over 2016 en 2017 – wordt teruggeboekt naar Ontwikkelingssamenwerking (OS). Dit bedrag moet worden ingezet om binnen de begroting de neerwaartse bijstelling op het OS budget op te vangen, vanwege de verandering in de omvang van de economie (BNI). Daarbovenop gaat in totaal 48 miljoen euro naar het Noodhulpfonds van OS als gevolg van een correctie in de toerekening voor de eerstejaarsasielopvang in de periode 2015-2017.
EU-afdracht
Nederland krijgt een korting van in totaal 2,8 miljard euro op de afdrachten aan de Europese begroting over de periode 2014-2016. Deze korting komt niet, zoals eerder geraamd in 2016, maar in 2017. Dat leidt tot een tegenvaller in 2016, maar daar staat tegenover een meevaller in 2017. Voor het begrotingstekort heeft dit geen gevolgen, omdat niet het ontvangstmoment van belang is, maar het moment waarop het Europees Parlement de aanvullende begroting goedkeurt. Vermoedelijk gebeurt dat in 2016. Dit is meegenomen in de raming van het EMU-saldo.
Elsevier 25.11.2016 Een meevaller voor het kabinet: het begrotingstekort van dit jaar daalt behoorlijk omdat de belastinginkomsten hoger uitkomen dan verwacht. Door economische groei kon het Rijk rekenen op hogere vennootschapsbelasting, inkomstenbelasting en btw.
Het gaat om een meevaller van 4,3 miljard euro. Dat betekent dat het begrotingstekort uitkomt op 0,4 procent, ten opzichte van de schatting van 1,1 procent die werd aangekondigd op Prinsjesdag. Het Rijk kon meer aan belastingen en premies innen omdat Nederland er economisch beter op vooruitgaat dan verwacht.
Naast de hogere inkomsten door belastingen en premies heeft het Rijk 1,3 miljard euro verdiend aan de nieuwe aandelenverkoop van ABN Amro. Er zijn toen 65 miljoen aandelen verkocht. In november kondigde het kabinet aan een verdere 7 procent aan aandelen naar de beurs te brengen.
In de Najaarsnota kondigt de Staat aan dat het begrotingstekort steeds verder wordt teruggedrongen. ‘Dat betekent dat we wat buffers hebben voor als het economisch weer wat slechter mocht gaan,’ aldus minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA).
Omdat er in 2016 minder migranten naar Nederland kwamen dan in 2015, kon ook daar op worden bespaard. Dat geld (zo’n 500 miljoen) kan Lilianne Ploumen, minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (PvdA) uitgeven aan ontwikkelingssamenwerking, in plaats van asielopvang.
VK 25.11.2016 Nederlanders hebben 4,3 miljard euro meer dan eerder met Prinsjesdag verwacht aan belasting en premies betaald. Daardoor valt het tekort op de begroting dit jaar een stuk kleiner uit. Met Prinsjesdag becijferde het kabinet dat tekort op 1,1 procent van het bruto binnenlands product. Dat blijkt nu 0,4 procent te zijn.
Wat de overheidsfinanciën betreft gaat het kabinet met een goed cijfer de verkiezingen in. Toen Rutte II aantrad koerste het op een tekort van 1,9 procent dit jaar en 1,4 procent volgend jaar. Door het vroeger dan verwacht inzetten van economisch herstel pakken de werkelijke cijfers dermate gunstig uit dat mogelijk volgend jaar al begrotingsevenwicht mogelijk is.
Het gunstige vooruitzicht wil niet zeggen dat Nederlanders daar meteen iets van in hun portemonnee merken. De koopkracht stijgt op papier volgend jaar maar mondjesmaat en die stijging wordt voor velen deels teniet gedaan door stijgende zorg- en pensioenpremies. Ook dreigt de energierekening voor menig gezin volgend jaar hoger uit te pakken.
Compensatie
De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht, aldus Minister Dijsselbloem van Financiën.
Wel zei minister Dijsselbloem van Financiën dat ambtenaren compensatie krijgen voor de stijging van de pensioenpremie die hen wacht. Ambtenarenpensioenfonds ABP verhoogt de premie structureel van 18,8 procent naar 21,1 procent van het loon waarover pensioen wordt gespaard. ‘Als je er geen extra geld bijlegt gaat dat ten koste van de loonsverhoging’, zei Dijsselbloem. ‘Dat zou betekenen dat leraren, soldaten, politiemensen allemaal geen loonsverhoging zouden krijgen. Ze hebben lang op de nullijn gezeten. Dat willen we niet meer.’
De minister rekende voor hoe de meevaller van 4,3 miljard is opgebouwd. ‘Doordat het economisch beter gaat’, rolt er grofweg 2 miljard meer vennootschapsbelasting in de schatkist, 1 miljard meer inkomstenbelasting en 1 miljard meer btw. ‘De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht.’
Dat geldt ook voor minister Ploumen van Ontwikkelingssamenwerking die de kosten van de eerstejaars opvang van asielzoekers uit haar budget moet betalen. Doordat er minder asielzoekers dan verwacht zijn gekomen, heeft Ploumen dit en volgend jaar een meevaller van in totaal 460 miljoen euro. Geld dat gebruikt zal worden om de tekorten bij haar ministerie weg te werken.
Afdracht aan Brussel
Ook de staatsschuld blijkt iets, 0,4 procent, kleiner te zijn dan de verwachting was op Prinsjesdag. Dat heeft vooral te maken met de verkoop deze maand van 65 miljoen aandelen van ‘staatsbank’ ABN Amro. De opbrengst van 1,3 miljard euro gaat volledig naar aflossing van de schuld. Die was immers gegroeid door de nationalisatie in 2008 van de bank.
De afdracht aan Brussel is een boekhoudkundige exercitie. Nederland hoeft in totaal en met terugwerkende kracht 2,8 miljard euro minder aan de EU af te dragen over de periode 2014-2016. Dat geld komt in 2017, maar Dijsselbloem verzekert dat dit geen gevolgen heeft voor het begrotingstekort van 2016. Zolang het Europees Parlement dit jaar de EU-begroting maar goedkeurt, kan de minister de mindere afdracht over het tekort van 2016 berekenen.
Trouw 25.11.2016 Het kabinet presenteert een financiële meevaller van 4,3 miljard euro. Met name door de economische groei betalen burgers en bedrijven meer belastingen en premies dan verwacht. Het begrotingstekort daalt daardoor dit jaar naar 0,4 procent, maakte minister Jeroen Dijsselbloem van financiën vandaag na de ministerraad bekend.
Op Prinsjesdag ging het kabinet er nog van uit dat het overheidstekort dit jaar zou uitkomen op 1,1 procent en volgend jaar op 0,5 procent. De nieuwe cijfers staan in de Najaarsnota die naar het parlement is gestuurd. De economische groei is een van de factoren die zorgt voor de hogere inkomsten.
“De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht”, aldus Dijsselbloem. Het is een tussenstand, voegde hij eraan toe. Volgende maand komt het Centraal Planbureau (CPB) met nieuwe ramingen. Van de extra inkomsten is grofweg twee miljard afkomstig uit vennootschapsbelastingen, een miljard uit btw en een miljard uit inkomstenbelasting.
Minder asielzoekers
Voor minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) is er ook een meevaller. Door de komst van minder asielzoekers is zij minder kwijt aan de opvang. Uit haar begroting wordt de opvang in het eerste jaar betaald. Ploumen houdt door de lagere instroom dit en volgend jaar in totaal 460 miljoen euro over.
Dat geld wordt bijna volledig gebruikt om het tekort bij haar ministerie weg te werken. Wel gaat er 48 miljoen euro naar noodhulp. Dat bedrag is volledig bestemd voor een alliantie van Nederlandse hulporganisaties die helpt bij humanitaire rampen, de zogenoemde Dutch Relief Alliance. De Kamer nam eerder deze maand een voorstel aan waarin Ploumen werd gevraagd zestig miljoen vrij te maken voor deze alliantie.
Meevaller ambtenaren
Het kabinet heeft besloten een deel van de meevaller, 330 miljoen euro, uit te geven aan loonsverhoging van leraren, soldaten, agenten en andere ambtenaren, meldde minister Dijsselbloem.
Zij moeten volgend jaar meer pensioenpremie betalen omdat ambtenarenpensioenfonds ABP er niet goed voorstaat. Door de maatregel van het kabinet kunnen de salarissen toch nog stijgen, aldus de bewindsman.
Dijsselbloem: “Als je er geen extra geld bijlegt gaat dat ten koste van de loonsverhoging. Dat zou betekenen dat leraren, soldaten, politiemensen allemaal geen loonsverhoging zouden krijgen. Dat vinden wij voor deze tijd slecht te verantwoorden. Mensen hebben lang op de nul-lijn gezeten. Dat willen we niet meer.”
De premie van het ABP is nu nog 18,8 procent en dat wordt volgend jaar 21,1 procent van het loon waarover pensioen wordt gespaard. Verder heeft het fonds met 2,8 miljoen deelnemers gisteren ook besloten dat de pensioenen komende vijf jaar niet of nauwelijks kunnen meegroeien met de gemiddelde prijsontwikkeling.
NU 25.11.2016 Het kabinet haalt dit jaar 4,3 miljard euro meer aan belastingen en premies op dan verwacht. Het begrotingstekort daalt in 2016 daardoor naar 0,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dat zei minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën vrijdag na de ministerraad.
Op Prinsjesdag ging het kabinet er nog van uit dat het overheidstekort dit jaar zou uitkomen op 1,1 procent en volgend jaar op 0,5 procent. De staatsschuld daalt naar 63 procent van het bbp.
De nieuwe cijfers staan in de Najaarsnota die naar het parlement is gestuurd. De economische groei is een van de factoren die zorgt voor de hogere inkomsten.
Doordat het economisch beter gaat dan eerder werd verwacht, zijn de opbrengsten uit belastingen en premies hoger uitgevallen. Van de extra inkomsten is grofweg 2 miljard afkomstig uit vennootschapsbelastingen, een miljard uit btw en een miljard uit inkomstenbelasting.
Beter
”De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht”, stelt Dijsselbloem. ”Het laat ook zien dat het economisch herstel echt heel sterk is.” De cijfers zijn een tussenstand. Volgende maand komt het Centraal Planbureau (CPB) met nieuwe ramingen.
Daarnaast leverde de verkoop van nog eens 65 miljoen aandelen van ABN Amro 1,3 miljard euro op voor de schatkist. Dit geld wordt gebruikt om de staatsschuld verder af te lossen.
Geen lastenverlichting
Deze extra inkomsten betekenen niet dat er ruimte is voor lastenverlichting, verklaart premier Mark Rutte vrijdag. De staatsschuld moet verder teruggebracht worden om toekomstige economische schokken te kunnen opvangen. ”Het is niet zo dat opeens de zilvervloot is binnengevaren.”
Nederland voldoet deels aan de Europese regels. Die schrijven voor dat het begrotingstekort niet groter mag zijn dan 3 procent van het bbp. De staatsschuld mag niet meer dan 60 procent van het bbp bedragen.
Asielzoekers
Voor minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) is er ook een meevaller. Door de komst van minder asielzoekers is zij minder kwijt aan de opvang.
Uit haar begroting wordt de opvang in het eerste jaar betaald. Ploumen houdt door de lagere instroom dit en volgend jaar in totaal 460 miljoen euro over.
Dat geld wordt bijna volledig gebruikt om het tekort bij haar ministerie weg te werken. Wel gaat er 48 miljoen euro naar noodhulp. Dat bedrag is volledig bestemd voor een alliantie van Nederlandse hulporganisaties die helpt bij humanitaire rampen, de zogenoemde Dutch Relief Alliance.
De Kamer nam eerder deze maand een voorstel aan waarin Ploumen werd gevraagd 60 miljoen vrij te maken voor deze alliantie.
Telegraaf 25.11.2016 Het gaat lekker met de inkomsten van het kabinet over dit jaar. Dankzij de aantrekkende economie, kent de begroting een plus van 4,3 miljard euro.
Daardoor loopt het begrotingstekort fors verder terug, naar 0,4 procent. Ook de lagere asielinstroom draagt bij aan de meevaller. Volgens minister Dijsselbloem (Financiën) zijn deze cijfers gunstig voor de staatsschuld. Hoe er met eventuele overschotten wordt omgegaan, komt pas aan bod in het voorjaar.
Deze extra inkomsten betekenen niet dat er ruimte is voor lastenverlichting, verklaarde premier Mark Rutte. De staatsschuld moet verder teruggebracht worden om toekomstige economische schokken te kunnen opvangen. „Het is niet zo dat opeens de zilvervloot is binnengevaren.”
Tekort verwacht
Op Prinsjesdag ging het kabinet er nog van uit dat het overheidstekort dit jaar zou uitkomen op 1,1 procent en volgend jaar op 0,5 procent. De nieuwe cijfers staan in de Najaarsnota die naar het parlement is gestuurd. De economische groei is een van de factoren die zorgt voor de hogere inkomsten.
„De cijfers zijn heel veel beter dan aanvankelijk verwacht”, aldus Dijsselbloem. Het is een tussenstand, voegde hij eraan toe. Volgende maand komt het Centraal Planbureau (CPB) met nieuwe ramingen. Van de extra inkomsten is grofweg 2 miljard afkomstig uit vennootschapsbelastingen, een miljard uit btw en een miljard uit inkomstenbelasting.
Meevaller
Voor minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) is er ook een meevaller. Door de komst van minder asielzoekers is zij minder kwijt aan de opvang. Uit haar begroting wordt de opvang in het eerste jaar betaald. Ploumen houdt door de lagere instroom dit en volgend jaar in totaal 460 miljoen euro over.
Dat geld wordt bijna volledig gebruikt om het tekort bij haar ministerie weg te werken. Wel gaat er 48 miljoen euro naar noodhulp. Dat bedrag is volledig bestemd voor een alliantie van Nederlandse hulporganisaties die helpt bij humanitaire rampen, de zogenoemde Dutch Relief Alliance. De Kamer nam eerder deze maand een voorstel aan waarin Ploumen werd gevraagd 60 miljoen vrij te maken voor deze alliantie.
Telegraaf 22.11.2016 De Nederlandse economie groeit sneller dan verwacht, aldus ABN Amro. De bank heeft zijn vooruitblik voor dit jaar stevig verhoogd.
De bank ging voor 2016 eerder nog uit van 1,5% groei, dat wordt 2,1%. Voor het jaar erop zal de economie minder sterk groeien, maar nog altijd met 1,7%. Dat was 1,5% in de laatste vooruitblik van de bank. Voor 2018 kan Nederland met 1,9% aansterken.
Binnen Europa, dat volgens hoofdeconoom Han de Jong ‘doormoddert’, steekt Nederland redelijk af.
Schommelingen
China krijgt steun dankzij stimulering uit Peking. Hij waarschuwt bij voorspellingen voor een groot aantal politieke ontwikkelingen zoals het populisme van Trump in de VS, het Verenigd Koninkrijk met de Brexit-gesprekken, presidentsverkiezingen in Frankrijk en bijvoorbeeld het Italiaanse referendum, die alle de voorspellingen kunnen laten schommelen. ,,We staan aan de vooravond van een brave new world“, schrijft de hoofdeconoom.
Zo zal de Federal Reserve zijn rente verhogen en de ECB de beleidsrente naar verwachting nog laag houden, stelt De Jonge.
Grondstoffen
Voor de voorspelling is ook relevant dat de inflatie geleidelijk gaat oplopen.
Verbeterde grondstoffenprijzen laten de wereldeconomie volgens de econoom groeien, met de Braziliaanse en Russische economie als grootproducenten voorop.
Telegraaf 18.11.2016 De Europese Commissie moet zich in eerste plaats richten op het bewaken van de Europese begrotingsregels en niet landen adviseren meer te investeren. Dat heeft minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem vrijdag gezegd.
Dijsselbloem werd gevraagd naar uitlatingen van de Europese Commissie. Die opperde eerder deze week dat landen die er economisch beter voorstaan meer zouden kunnen investeren in hun economie, ten bate van de gehele Europese economie. Hierbij werden Duitsland en Nederland als voorbeelden aangehaald.
Eurocommissaris voor Economische Zaken Pierre Moscovici zei woensdag dat de Commissie meer als de minister van Financiën van de eurozone wil optreden. De minister vindt het niet aan de Commissie om dergelijke aanbevelingen te doen. „Hij is ambitieus op het terrein waar hij geen zeggenschap heeft, en op het terrein waar hij wel zeggenschap heeft zou het iets ambitieuzer kunnen”, aldus Dijsselbloem over Moscovici.
Telegraaf 18.11.2016 Consumenten hebben in september 2016 0,9 procent meer uitgegeven dan in dezelfde maand een jaar eerder. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vrijdag. Ze gaven vooral meer uit aan diensten, zoals woninghuur, reizen met bus of trein, bezoek aan restaurant of kapper, en verzekeringen, aldus het statistiekbureau.
Uitgaven aan diensten, die concreet 1,6 procent hoger lagen dan een jaar eerder, maken ruim de helft van de totale binnenlandse consumptieve bestedingen uit.
Daarnaast werd er 0,8 procent meer aan voedings- en genotmiddelen besteed. Verder gaven consumenten 0,4 procent meer uit aan duurzame goederen. Vooral de uitgaven aan auto’s lagen hoger dan een jaar eerder, aldus het CBS.
Volgens de zogenoemde consumptieradar van het CBS zijn de omstandigheden voor de consumptie in november gunstiger dan in september.
VK 15.11.2016 Opnieuw is de Nederlandse economie gegroeid. In het derde kwartaal groeide de economie met 0,7 procent ten opzichte van een kwartaal eerder. Vergeleken met het derde kwartaal een jaar eerder groeide de economie met 2,4 procent.
Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dinsdag. Daarmee is de economie voor het tiende achtereenvolgende kwartaal gestegen. De economische uitdijing is vooral te danken aan de uitvoer en de consumptie van gezinnen. ‘Meer investeringen, meer consumptie en meer uitvoer’, luidt het persbericht.
Consumenten geven meer geld uit aan woningen. Ook besteden ze meer aan elektronica, horeca, recreatie en aan zorg. ‘Op een dipje in februari na is de stemming onder consumenten al bijna twee jaar positief.’ In oktober bereikte het consumentenvertrouwen het hoogste peil na augustus 2007.
In oktober bereikte het consumentenvertrouwen het hoogste peil na augustus 2007
Brexit
Meer Volkskrantverhalen over de economische trend
Hoewel de cijfers in Nederland hoopgevend zijn, waarschuwde het IMF onlangs voor al te veel optimisme:
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) vreest een negatieve spiraal van lage groei en populistische beleidsmaatregelen.
De consument lijkt zich afgaande op de CBS-cijfers nog weinig aan te trekken van de nieuwe onzekerheden in de wereld, zoals de Brexit. In de cijfers zijn uiteraard de invloed van de overwinning van Donald Trump bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen niet verwerkt. Het is nog onzeker wat de gevolgen daarvan zijn voor de wereldhandel. De productie van de bouwnijverheid en de zakelijke dienstverlening groeide in het derde kwartaal het sterkst. Binnen de zakelijke dienstverlening beleeft de uitzendbranche gouden tijden.
Het totaal aantal banen is in het derde kwartaal van dit jaar met 26 duizend toegenomen. Ook steeg het aantal vacatures en nam de werkloosheid af. Een trend is de afname van banen voor zelfstandigen (8.000 minder). Het afgelopen jaar is het aantal zelfstandigenbanen zelfs met 1,7 procent afgenomen. Die afname zat vooral in de zorgsector. Nog steeds is eenvijfde van alle banen een zzp-baan.
De banengroei is vooral toe te schrijven aan uitzendkrachten. Bij uitzendbureaus nam het werk het afgelopen kwartaal toe met 16 duizend. In een jaar tijd was er een stijging van 9 procent. Verder doen op banengebied de handel en de horeca het goed en herstelt voor het eerst in jaren de werkgelegenheid in de bouw. Met drieduizend banen is de toename in die sector de grootste sinds 2008, het begin van de economische crisis.
Ook is het afgelopen kwartaal het aantal vaste banen iets gestegen, iets dat in het tweede kwartaal van dit jaar begon. Dit is een trendbreuk met de afgelopen jaren, waarin bedrijven vooral van hun vaste werknemers af probeerden af te komen.
Telegraaf 15.11.2016 De Nederlandse economie is in het derde kwartaal van dit jaar verder gegroeid, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
De economische groei kwam uit op 0,7% en is vooral toe te schrijven aan de uitvoer en consumptie. Het is het tiende kwartaal op rij dat er sprake is van groei.
,,We doen het veel beter dan de landen om ons heen”, zegt hoofdeconooom Peter Hein van Mulligen. ,,We zitten na drie kwartalen op een groei van 2,1% op jaarbasis en dat is een stuk hoger dan de voorspellingen van het Centraal Planbureau.”
Trouw 15.11.2016 De economie blijft maar groeien. Waarschijnlijk met 2,4 procent dit jaar, meldt het CBS. Dat betekent een meevaller van bijna twee miljard euro voor het kabinet. Al is de vrees dat niet elke Nederlander dat meteen merkt.
De afgelopen tien jaar liepen mensen net wat langer in dezelfde spijkerbroek, stelden de aanschaf van een nieuwe televisie uit en aten net wat minder vaak een hapje buiten de deur. Daar is een einde aan gekomen. Vooral de elektronica, zoals computers en keukenapparatuur, vinden weer gretig aftrek. Deze consument die weer geld uitgeeft, ook aan dagjes uit en in de horeca, zorgt voor goed nieuws voor de economie.
Alweer tien kwartalen op rij groeit de economie, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vanochtend. In vergelijking met het derde kwartaal van 2015 is er een sterke groei van wel 2,4 procent. Dat komt niet alleen door de burger die zijn portemonnee weer trekt, maar natuurlijk ook doordat het bedrijfsleven meer investeert. Met weer alle positieve gevolgen van dien.
Want hierdoor trekt de arbeidsmarkt aan. Er komen tienduizenden banen bij. Vooral in de bouw groeit de werkgelegenheid hard. De werkloosheid in Nederland is gedaald naar 5,9 procent. Er komen zelfs meer vaste banen, al neemt het aantal flexibele banen -zoals uitzendwerk, jaarcontractanten en oproepkrachten- nog altijd harder toe.
Ik vrees dat veel mensen nog niet merken dat het veel beter gaat, aldus Marieke Blom.
Opvallend is dat het aantal zelfstandigen is gedaald. “Een afname van zzp’ers is goed nieuws”, reageert Marieke Blom, hoofdeconoom bij ING Nederland. “Dat betekent dat mensen minder vaak verplicht zelfstandig moeten worden.” Denk bijvoorbeeld aan de zorgsector. Veel werknemers in de thuiszorg zijn ontslagen en gingen door als zelfstandige. Het aantal banen voor zzp’ers in de zorg neemt nu af, weet het CBS.
Het aantal vaste banen in de zorg blijft echter ook afnemen. Er zijn er afgelopen kwartaal weer vierduizend afgegaan, terwijl enkele jaren geleden nog werd voorspeld dat er een groot tekort aan verplegers en verzorgers zou zijn door de vergrijzing. In de werkelijkheid wordt heel veel opgevangen door familie. In vier jaar tijd is het aantal banen in de zorg met 88.000 afgenomen.
De toename van het aantal flexibele banen vindt Bas ter Weel, directeur SEO economisch onderzoek, geen fijne ontwikkeling. “Het doel van flexibilisering was om specialisten tijdelijk aan te kunnen nemen. Dat is in Nederland doorgeschoten. Dat vind ik wel zorgelijk.” In Nederland vindt de flexibilisering namelijk veel plaats bij lageropgeleiden. Blom: Daardoor daalde het inkomen vaak. Ik vrees dat veel mensen nog niet merken dat het veel beter gaat.”
Oplossingen
De econoom van ING adviseert het nieuwe kabinet daarom om oplossingen te zoeken voor laag opgeleide mensen. “Zorg ervoor dat zij zich kunnen herscholen, dat ze op latere leeftijd nog een opleiding kunnen volgen.” Daar voelt Ter Weel ook voor: “Op de arbeidsmarkt liggen grote problemen. Tijdens de crisis zijn veel veertigers en vijftigers ontslagen en zij moeten nu weer instromen op een andere baan. Veelal tegen een lager loon. Dat is een hard gelag voor deze mensen. Levenslang leren is een grote uitdaging voor de politiek.”
Verder bevindt het kabinet zich in een luxe positie. Door de snellere stijging dan verwacht, kan het kabinet straks in de najaarsnota al bijna twee miljard euro extra uitgeven. Minister Henk Kamp van economische zaken reageerde dan ook zeer tevreden: “Over de volle breedte blijft onze economie uitzonderlijk goed presteren. We groeien ruim twee keer zo hard als het Europese gemiddelde. We laten al 2,5 half jaar een solide en stevige groei zien.”
RO 15.11.2016 De omvang van de Nederlandse economie is afgelopen kwartaal met 2,4% gegroeid ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Ten opzichte van het tweede kwartaal van 2016, is de economie met 0,7% gegroeid. Daarmee zit Nederland flink boven het gemiddelde van 0,3% in het Eurogebied. De groei is bovendien solide en breedgedragen. Solide, want de groei houdt voor het tiende kwartaal op rij aan, een periode van tweeënhalf jaar aaneengesloten groei. Breed gedragen, omdat de groei wordt gestoeld op zowel meer investeringen, meer binnenlandse consumptie als meer uitvoer.
De effecten van deze groei op de arbeidsmarkt zijn voor steeds meer mensen duidelijker merkbaar. De afgelopen tweeënhalf jaar kwamen er 250 duizend banen bij. En dit herstel op de arbeidsmarkt zet steeds sneller door: afgelopen kwartaal daalde het aantal werklozen met 37 duizend, de grootste werkloosheidsdaling van de afgelopen tien jaar. Dit blijkt uit de vandaag door het CBS gepubliceerde cijfers over het derde kwartaal van 2016.
Minister Henk Kamp van Economische Zaken: “Over de volle breedte blijft onze economie uitzonderlijk goed presteren. We groeien ruim twee keer zo hard als het Europese gemiddelde en laten in een nog altijd onzekere internationale situatie, al tweeënhalf jaar een solide en stevige groei zien. Steeds meer bedrijven, ondernemers en burgers ervaren de kansen die deze groei met zich brengt. Vooral de sterke daling van de werkloosheid vind ik belangrijk. Dit betekent dat steeds meer mensen aan de slag gaan, werkervaring opdoen, hun talenten verder ontplooien en zo actief bijdragen aan onze welvaart.”
Toekomst met vertrouwen tegemoet zien
Kamp wijst er op dat ook naar de toekomst toe de signalen positief zijn: het consumentenvertrouwen bevindt zich op het hoogste niveau in ruim 9 jaar en het producentenvertrouwen is sinds september 2014 onafgebroken positief. Dit vertrouwen leidt er mede toe dat consumenten in het derde kwartaal flink meer hebben besteed dan een jaar eerder en dat ook de investeringen aanzienlijk zijn gegroeid. Natuurlijk zijn er nog wel een aantal internationale onzekerheden die volgend jaar de economie kunnen beïnvloeden, zoals Brexit en de beleidsplannen van de nieuwe Amerikaanse president.
CO2-uitstoot ontkoppelt van economische groei
Naast de getallen over de economische groei, publiceerde het CBS vandaag ook cijfers over de CO2-uitstoot in Nederland. Hieruit bleek dat de CO2-uitstoot in Nederland in het afgelopen kwartaal 2,3% lager was dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Dit terwijl de economie in dezelfde periode met 2,4% groeide. Daarmee is er nu drie kwartalen op rij sprake van een CO2-uitstoot die afneemt terwijl er sprake is van economische groei. De ontkoppeling tussen economische groei en CO2-uitstoot zet daarmee krachtig door.
Trouw 10.11.2016De Nederlandse inflatie is in oktober gestegen naar 0,4 procent. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vandaag. Dat is het hoogste niveau in ruim een halfjaar. In september waren goederen en diensten voor de consument nog 0,1 procent duurder dan een jaar eerder.
Duurdere autobrandstoffen verhoogden de inflatie vorige maand. ‘De prijzen van benzine en diesel zijn ruim een jaar niet zo hoog geweest’, zo merkte het statistiekbureau daarbij op. Ook de prijsontwikkeling van pakketreizen naar het buitenland en kleding had een opwaarts effect op de inflatie.
Omdat prijsontwikkelingen van energie en voeding sterk fluctueren en prijzen van alcohol en tabak vaak stijgen door belastingmaatregelen, wordt ook gekeken naar de inflatie zonder deze productgroepen. Volgens deze maatstaf steeg de inflatie vorige maand naar 0,6 procent. In september was dit 0,4 procent.
Op basis van de zogenoemde geharmoniseerde Europese meetmethode steeg de inflatie van min 0,1 procent in september naar 0,3 procent in oktober. De inflatie in de eurozone steeg naar 0,5 procent. Daarmee blijft de inflatie in Nederland onder het niveau van de eurozone, maar het verschil wordt kleiner.
Telegraaf 27.10.2016 Na in september nog even onder de 0% te zijn gedaald, tikte de rente op tienjarige Nederlandse staatsobligaties vandaag het hoogste niveau aan sinds juni van dit jaar bij een stand van 0,26%.
De flinke stijging van de langlopende Nederlandse rente die ook in andere EU-landen zichtbaar is, werd in de hand gewerkt door beter dan verwachte cijfers over de Britse economie.
De opsteker uit het Verenigd Koninkrijk dat minder onder de gevolgen van de Brexit gebukt gaat dan gedacht, tempert de verwachting in de markt dat de Britse centrale bank de beleidsrente verder zal gaan verlagen.
Ook in de VS neemt de langlopende rente geleidelijk toe vanwege de inschatting dat de Amerikaanse centrale bank zeer waarschijnlijk in december het belangrijkste rentetarief gaat verhogen.
Volgens het statistiekbureau steeg het consumentenvertrouwen met 4 punten, waarmee het uitkwam op 12. De indicator voor het vertrouwen bereikt hiermee de hoogste waarde sinds augustus 2007. Vooral de koopbereidheid neemt sterk toe. Verder oordelen consumenten iets positiever over het economisch klimaat.
Met 12 ligt het consumentenvertrouwen ruim boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (min 8). Het vertrouwen bereikte in april 2000 de hoogste stand ooit op 27. Het dieptepunt werd bereikt in februari 2013 op min 44.
Meer uitgaven
Het CBS meldde daarnaast dat consumenten in augustus 1 procent meer hebben uitgegeven dan in dezelfde maand een jaar eerder. Er werd vooral meer uitgegeven aan diensten, zoals woninghuur, reizen met de bus of trein of een bezoek aan een restaurant of kapper, aldus het statistiekbureau.
Uitgaven aan diensten, die concreet 1,6 procent hoger lagen dan een jaar eerder, maken ruim de helft van de totale binnenlandse consumptieve bestedingen uit, merkt het CBS daarbij op. Daarnaast werd 0,4 procent meer aan voedings- en genotmiddelen besteed en gaven consumenten 0,2 procent meer uit aan overige goederen zoals motorbrandstoffen.
Werkloosheid
Ook met de werkloosheid gaat het volgens het statistiekbureau de goede kant op: die is in september wederom verder gedaald, naar 5,7 procent van de beroepsbevolking.
De werkloosheid loopt nu al sinds april elke maand een beetje terug. In augustus bedroeg de werkloosheid nog 5,8 procent. Het aantal mensen dat werkloos thuiszat kwam in september uit op 510 duizend. Dat is het laagste aantal in vier jaar.
De verbetering in de werkloosheidcijfers komt vooral doordat steeds minder werkenden hun baan kwijtraken. Ook vinden de laatste tijd weer relatief veel 45-plussers een baan. Daarnaast zijn er meer vrouwen aan de slag gegaan en in de bouw zijn er veel banen bij gekomen.
Ten opzichte van een jaar geleden telt Nederland nu bijna 100 duizend werklozen minder. Het zijn er nog wel zo’n 200 duizend meer dan in augustus 2008, vlak voor het begin van de crisis. Ook de jeugdwerkloosheid is in september gedaald, naar 149 duizend. Deze bevindt zich nu al op het laagste punt in vijf jaar.
Trouw 20.10.2016 De stemming onder Nederlandse consumenten is in oktober opnieuw verbeterd. Het consumentenvertrouwen was sinds augustus 2007 niet meer zo hoog. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag.
Volgens het statistiekbureau steeg het consumentenvertrouwen 4 punten, waarmee het uitkwam op 12. De indicator voor het vertrouwen bereikt hiermee de hoogste waarde na augustus 2007. Vooral de koopbereidheid neemt sterk toe. Verder oordelen consumenten iets positiever over het economisch klimaat.
Met 12 ligt het consumentenvertrouwen ruim boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (min 8). Het vertrouwen bereikte in april 2000 de hoogste stand ooit op 27. Het dieptepunt werd bereikt in februari 2013 op min 44.
Meer uitgaven
Het CBS meldde ook dat concumenten in augustus 1 procent meer uitgaven dan in dezelfde maand een jaar eerder. Er werd vooral meer uitgegeven aan diensten, zoals woninghuur, reizen met de bus of trein of een bezoek aan een restaurant of kapper, aldus het statistiekbureau.
Uitgaven aan diensten, die concreet 1,6 procent hoger lagen dan een jaar eerder, maken ruim de helft van de totale binnenlandse consumptieve bestedingen uit, merkt het CBS daarbij op. Daarnaast werd 0,4 procent meer aan voedings- en genotmiddelen besteed en gaven consumenten 0,2 procent meer uit aan overige goederen zoals motorbrandstoffen.
Telegraaf 20.10.2016 De stemming onder Nederlandse consumenten is in oktober opnieuw verbeterd. Dat constateerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) donderdag. De consumentenvertrouwen kwam uit op het hoogste punt in ruim negen jaar.
Volgens het statistiekbureau steeg het consumentenvertrouwen 4 punten, waarmee het uitkwam op 12. De indicator voor het vertrouwen bereikt hiermee de hoogste waarde na augustus 2007. Vooral de koopbereidheid neemt sterk toe. Verder oordelen consumenten iets positiever over het economisch klimaat.
Met 12 ligt het consumentenvertrouwen ruim boven het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (min 8). Het vertrouwen bereikte in april 2000 de hoogste stand ooit op 27. Het dieptepunt werd bereikt in februari 2013 op min 44.
AD 19.10.2016 Nederland hoeft dit jaar 300 miljoen euro minder aan Brussel over te maken dan de eerder begrote 7,6 miljard. Dat maakte minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën vandaag bekend.
De verlaging van de afdracht komt mede doordat de Europese Commissie nu minder geld nodig heeft dan gepland. Brussel geeft dit jaar onder meer 7 miljard euro minder uit aan hulp voor achtergebleven regio’s in de Europese Unie. Sommige projecten zijn vrijwel afgerond, andere lopen vertraging op.
Het kan zijn dat er de komende jaren weer meer geld nodig is. Dan kan er van Nederland weer een extra bijdrage worden verlangd. Een woordvoerder van Financiën sluit dergelijke ,,correcties de andere kant op” niet uit als vertraagde projecten alsnog worden uitgevoerd.
Telegraaf 19.10.2016 Nederland hoeft dit jaar 300 miljoen euro minder aan Brussel over te maken dan de eerder begrote 7,6 miljard. Dat komt omdat de Europese Commissie nu minder geld nodig heeft dan gepland. Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën maakte de verlaging van de afdracht woensdag bekend.
Brussel geeft dit jaar onder meer 7 miljard euro minder uit aan hulp voor achtergebleven regio’s in de Europese Unie. Sommige projecten zijn vrijwel afgerond, andere lopen vertraging op.
Het kan zijn dat er de komende jaren weer meer geld nodig is. Dan kan er van Nederland weer een extra bijdrage worden verlangd. Een woordvoerder van Financiën sluit dergelijke “correcties de andere kant op” niet uit als vertraagde projecten alsnog worden uitgevoerd.
Telegraaf 14.10.2016 Het economisch beeld in Nederland is deze maand verder verbeterd. Dat meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vrijdag op basis van zijn eigen conjunctuurbarometer.
Alle indicatoren waarmee het CBS de stand van de economie bepaalt, doen het momenteel beter dan hun langjarig gemiddelde. Zo is het vertrouwen onder consumenten en producenten verder gegroeid en nemen de investeringen, consumptie en export toe. Verder daalt de werkloosheid nog altijd en is het aantal faillissementen volgens de meest recente cijfers gedaald naar het laagste niveau van de afgelopen acht jaar.
VK 13.10.2016 Nederland krijgt volgend jaar eenmalig 2,7 miljard euro terug van de Europese Unie. Dat is het gevolg van de nieuwe financiering van de EU die vorige maand definitief door de lidstaten is goedgekeurd. Vanaf 2017 leidt de nieuwe systematiek tot een structurele korting van 1,1 miljard per jaar, schrijft minister Dijsselbloem van Financiën aan de Tweede Kamer.
Ook Duitsland profiteert van de veranderde afdrachtmethode, blijkt uit berekeningen van de Europese Commissie. Berlijn kan 3 miljard euro tegemoet zien.
Voor andere lidstaten pakt de systematiek nadelig uit. Zo moet Frankrijk eenmalig 600 miljoen extra in de EU-begroting storten, Italië 900 miljoen en België – dat in een zoektocht naar bezuinigingen op de rand van een kabinetscrisis balanceert – krijg een naheffing van 500 miljoen.
De Britten kunnen dat geld goed gebruiken om de kosten van de Brexit mee te dekken
De Commissie benadrukt dat de Europese regeringsleiders zelf de financieringswijze van de EU hebben aangepast. Er gaat niet meer geld naar de Unie, wel wordt de rekening anders verdeeld. Om de financiële pijn voor sommige landen te verzachten, wordt tegelijk met de aanslag vanwege de nieuwe contributiewijze, geld teruggegeven uit de begroting dat dit jaar niet nodig zal zijn. Zonder deze compensatie zou Frankrijk 1,6 miljard hebben moeten betalen, Italië 1,2 miljard en België 600 miljoen.
Voor Groot-Brittannië, dat heeft aangekondigd de EU te willen verlaten, pakt de compensatie zelfs erg ruim uit: Londen krijgt nu 1,5 miljard euro van Brussel terug terwijl het anders 800 miljoen had moeten bijbetalen. De Britten kunnen dat geld goed gebruiken om de kosten van de Brexit mee te dekken. Volgens de Financial Times kan de rekening van de scheiding oplopen tot 20 miljard euro.
Lees ook:
De Europese Unie kan haar miljarden veel zinvoller en efficiënter besteden, stelt Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer. Hoe? Door simpel de vraag te stellen: is het doel wel nuttig waaraan het geld wordt besteed?
De meevaller voor Nederland volgt op twee jaar (in 2014 en 2015) van Brusselse naheffingen van bij elkaar ruim 1 miljard euro. Daarover ontstond destijds tumult in Den Haag, de nabetaling kwam als een verrassing. De Kamer sprak schande, maar Dijsselbloem betaalde toch, zij het gespreid over twee jaar. De naheffing vloeide voort uit een technische nacalculatie (gebaseerd op meer accurate informatie) van het bruto binnenlands product van Nederland. Dat bleek hoger dan geraamd. Omdat de afdracht aan de EU mede is gebaseerd op hetgeen een land verdient, ging die bijdrage ook omhoog.
Dat Nederland nu geld terugkrijgt, komt door het financieringssysteem waarover de lidstaten in 2014 een akkoord bereikten. Het kabinet bedong in dat gevecht een korting op de Europese contributie, goed voor zo’n 1,1 miljard per jaar. De ratificatie van dat nieuwe contributiestelsel werd pas op 19 september voltooid. Daarom krijgt Nederland volgend jaar het teveel betaalde over 2014-2016 terug: 2,7 miljard.
Brenninkmeijer noemt deze stilstand ‘volstrekt deprimerend’
Dit keer zijn alle lidstaten ruim van tevoren geïnformeerd over de veranderingen in hun EU-bijdrage. De Commissie wil een herhaling van de rel in 2014 – toen naast Nederland ook Groot-Brittannië zwaar verzet aantekende – voorkomen.
De financiering en besteding van het EU-budget stuit elk jaar op forse kritiek. Vandaag presenteert de Europese Rekenkamer haar jaarverslag over de EU-uitgaven in 2015. Ruim 5 miljard euro is volgens de Rekenkamer niet conform de regels besteed. Het foutenprecentage in de uitgaven (3,8 procent) daalt niet wezenlijk sinds 2009.
Het Nederlandse Rekenkamerlid Brenninkmeijer noemt deze stilstand ‘volstrekt deprimerend’. De controle door de Rekenkamer is volgens hem weinig doeltreffend.
Trouw 12.10.2016 Nederland krijgt begin volgend jaar bijna 2,7 miljard euro uit Brussel terug. Dat is het gevolg van een nieuw zogeheten Eigen Middelen Besluit (EMB) dat net in werking is getreden. Daardoor valt de afdracht aan de EU voor Den Haag gunstiger uit.
Dat heeft het ministerie van Financiën woensdagavond bevestigd nadat Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer, in Brussel over het ‘goede nieuwtje” had gesproken. Het bedrag zit al verwerkt in de ontwerp-begroting van 2017 die dezer dagen in Brussel wordt ingeleverd, aldus een woordvoerder van Financiën.
De 2,7 miljard is een correctie met terugwerkende kracht over de jaren 2014, 2015 en 2016. Structureel gaat Nederland tot 2020 900 miljoen euro per jaar minder betalen. Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) heeft de Kamer begin deze maand per brief op de hoogte gesteld van de ‘meevaller’ die al sinds 2014 in de pijplijn zat.
Nieuwe berekeningsmethode
De EU-landen bereikten in 2014 een akkoord over de herziening van de berekeningsmethode voor de nationale afdrachten. Maar pas vorige maand hebben alle landen het geratificeerd en trad het EMB in werking.
De afdrachten worden berekend op grond van douanerechten, btw en de grootte van het binnenlandse bruto product (bbp). Duitsland krijgt 3,3 miljard euro terug.
Voor sommige landen valt de herberekening echter ongunstig uit. Italië en Frankrijk moeten elk 1,5 miljard euro betalen, België 600 miljoen. Het Verenigd Koninkrijk mag 1,1 miljard euro naar Brussel overmaken.
De EU-contributie wordt altijd achteraf herberekend en kan steeds verschillen. Eind 2015 kreeg Dijsselbloem te horen dat Nederland een ‘naheffing’ van 446 miljoen euro aan Brussel moest betalen.
NU 12.10.2016 Nederland krijgt begin volgend jaar bijna 2,7 miljard euro uit Brussel terug. Dat is het gevolg van een nieuw zogeheten Eigen Middelen Besluit (EMB) dat net in werking is getreden. Daardoor valt de afdracht aan de EU voor Den Haag gunstiger uit.
Dat heeft het ministerie van Financiën woensdagavond bevestigd nadat Alex Brenninkmeijer, het Nederlandse lid van de Europese Rekenkamer, in Brussel over het “goede nieuwtje” had gesproken.
Het bedrag zit al verwerkt in de ontwerp-begroting van 2017 die dezer dagen in Brussel wordt ingeleverd, aldus een woordvoerder van Financiën.
De 2,7 miljard is een correctie met terugwerkende kracht over de jaren 2014, 2015 en 2016. Structureel gaat Nederland tot 2020 900 miljoen euro minder betalen. Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) heeft de Kamer begin deze maand per brief op de hoogte gesteld van de meevaller die al sinds 2014 in de pijplijn zat.
Akkoord
De EU-landen bereikten in 2014 een akkoord over de herziening van de berekeningsmethode voor de nationale afdrachten. Maar pas vorige maand hebben alle landen het geratificeerd en trad het EMB in werking.
De afdrachten worden berekend op grond van douanerechten, btw en de grootte van het binnenlandse bruto product (bbp). Duitsland krijgt 3,3 miljard euro terug.
Voor sommige landen valt de herberekening echter ongunstig uit. Italië en Frankrijk moeten elk 1,5 miljard euro betalen, België 600 miljoen. Het Verenigd Koninkrijk mag 1,1 miljard euro naar Brussel overmaken.
VK 12.10.2016 Nederland blijft onverminderd kwetsbaar voor een crisis. Opeenvolgende kabinetten hebben die financiële instabiliteit in veel gevallen juist bevorderd.
Die alarmerende conclusie trekt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in een woensdag gepubliceerd rapport.
Het adviesorgaan waarschuwt dat burgers zich acht jaar na de bankencrisis niet veilig mogen wanen. ‘De onrust in het financiële systeem blijft de komende tien jaar’, voorspelde hoogleraar ondernemingsfinanciering en WRR-lid Arnoud Boot bij de presentatie van het rapport in Den Haag. Dat kan tot nieuwe crises en kostbare bankenreddingen leiden. Hij wees in het bijzonder op de onrust rond Deutsche Bank de afgelopen weken.
De Nederlandse financiële sector is nog altijd ‘topzwaar’
Ondanks hervormingen is de Nederlandse financiële sector nog altijd ‘topzwaar’, constateren de onderzoekers. Dit in weerwil van de indruk bij het grote publiek. Dat zag het aantal banen in de financiële dienstverlening tussen 2008 en 2014 met ruim 10 procent krimpen. Sindsdien hebben Rabobank, ABN Amro en ING nieuwe massaontslagen aangekondigd. Het Nederlandse ‘financiële waterhoofd’, zoals critici het ooit noemden, lijkt daarmee verleden tijd.
Niets is minder waar, stelt de WRR. Zo zijn de bezittingen van de banken ruim vier keer zo groot als de totale Nederlandse economie. Het resultaat is dat er ‘nog steeds sprake is van een financiële dominantie in de samenleving en een daarmee samenhangende kortzichtigheid’.
Opvallend is dat de adviesraad niet alleen de financiële wereld als boosdoener aanwijst. Ook de overheid treft blaam. Diens sociaaleconomische en fiscale beleid heeft volgens econoom Boot ‘in de volle breedte bijgedragen aan de ontsporingen van de financiële sector’.
Medeverantwoordelijk
De wereldwijde schuldenlast is opgelopen tot 135.000 miljard euro
Het kabinet en zijn voorgangers zijn medeverantwoordelijk voor het feit dat huishoudens, het MKB en semi-overheidsinstellingen de afgelopen jaren dieper in het rood zijn komen te staan. Zo is de Nederlandse hypotheekschuld gegroeid naar 646 miljard euro. Dat is meer dan de 550 miljard op het hoogtepunt van de huizenbubbel, in 2007. De WRR noemt ook de invoering van het leenstelsel door Rutte II. Dat ‘zorgt ervoor dat jongeren zich al vroeg in de schulden moeten steken’.
Daarmee volgt Nederland een mondiale trend. Vorige week maakte het Internationaal Monetair Fonds bekend dat huishoudens, bedrijven en overheden dieper in de schulden zitten dan ooit. De wereldwijde schuldenlast is opgelopen tot het astronomische bedrag van 135.000 miljard euro.
Grote schuldige in Nederland is volgens de WRR het belastingstelsel. Dat stimuleert schulden. Zo profiteren huishoudens, ondanks inperkingen, nog altijd volop van de hypotheekrenteaftrek. Bedrijven mogen hun rentelasten deels aftrekken van de winst, waardoor zij minder belasting betalen. Dat maakt het aantrekkelijker om nieuwe schulden aan te gaan dan eigen vermogen op te bouwen.
Tegenwoordig is het in Nederland: wie spaart, wordt bestraft
‘Vroeger gold: wie spaart die heeft wat’, zegt voorzitter Maurice Limmen van vakcentrale CNV in een reactie. ‘Tegenwoordig is het in Nederland: wie spaart, wordt bestraft.’
Tegenover de hoge particuliere schulden staan enorme vermogens. De pensioenpotten zijn aangezwollen tot 1373 miljard euro. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van crisisjaar 2008.
De WRR ziet daarin desondanks geen reden tot juichen. De hoge verplichte pensioenbesparingen maken Nederland financieel instabieler. Dat komt door de strikte regels rond dekkingsgraden en de rekenrente. Een daling van, bijvoorbeeld, de aandelenkoersen heeft daardoor direct gevolgen voor pensioenpremies en -uitkeringen. Anders gezegd: zodra de financiële markten hoesten, is Nederland verkouden.
Lobby
De oplossing ligt in meer ‘financiële weerbaarheid’
De oplossing ligt wat de WRR betreft in meer ‘financiële weerbaarheid’. Zo stelt zij een radicale ingreep in het belastingstelsel voor om te zorgen dat schulden niet langer fiscaal aangemoedigd worden. In navolging van DNB wil de WRR ook dat huishoudens minder kunnen lenen voor hun huis. Dat is tegen het zere been van Bouwend Nederland. Voorzitter en oud-minister Maxime Verhagen hekelde een dag eerder de ‘te strenge’ hypotheekregels. Als het aan de bouwbedrijven ligt, mogen lagere inkomens, tweeverdieners en hoogopgeleiden zich juist dieper in de schulden steken.
Een ander controversiële maatregel waar de WRR voor pleit, is dat banken meer reserves moeten aanhouden. De Europese banken voeren daar al maanden een felle lobby tegen. Minister Dijsselbloem, die het rapport in ontvang nam, leek hier dinsdag begrip voor te tonen. ‘Ik ben er niet voor dat de kapitaalratio voor alle Europese banken omhoog moet’, zei hij bij een EU-overleg in Luxemburg.
Werkgeversvoorzitter Hans de Boer is faliekant tegen. ‘Wij als ondernemers zijn als de dood dat deze plannen de financiering van hypotheken en bedrijven zal beknotten. Dan kan de broze groei zomaar omslaan in krimp’, stelt hij in een reactie op het WRR rapport.
Hoe financieel weerbaar is Nederland?
Het zou veel beter zijn als huiseigenaren meer eigen vermogen inleggen
De huizenbezitters
Wat we wilden: nooit weer zo’n huizenbubbel.
Wat er sinds 2008 gebeurde: de totale hypotheekschuld is opgelopen tot 646 miljard euro.
De oplossing (volgens de WRR): Doe eindelijk iets aan de ‘schuldenbias’ in ons belastingstelsel. Die stimuleert huizenkopers om zoveel mogelijk geld te lenen. Als individuele huiseigenaar hoef je daarin natuurlijk niet mee te gaan. Je kunt een kleinere hypotheek nastreven door goedkoper te wonen – in de Verenigde Staten bestaat al zoiets als een ‘tiny house movement’. Maar cynisch bekeken ben je dan een dief van de eigen portemonnee.
Het zou veel beter zijn voor de financiële stabiliteit van Nederland als huiseigenaren meer eigen vermogen inleggen. In omliggende landen als Duitsland is dat al gebruikelijk. Het kabinet heeft daartoe de nodige maatregelen genomen. Zo kunnen nieuwe huizenkopers geen aflossingsvrije hypotheek meer afsluiten. Ook wordt de hypotheekrenteaftrek voor de hoogste inkomens voorzichtig ingeperkt.
Als het aan de WRR ligt, gaat de regering daarin nog veel verder. Ook wil zij nadenken over alternatieven als een ‘bouwspaarfaciliteit’. Jongeren kunnen dan tijdelijk minder pensioen opbouwen om geld opzij te zetten voor hun eigen huis. Tenslotte is dat ook een investering in de oude dag.
Als de koersen stijgen of dalen, heeft dat direct gevolgen voor de dekkingsgraad van een pensioenfonds
De pensioenfondsen
Wat we wilden: minder afhankelijkheid van financiële markten.
Wat er gebeurde: het totale belegde pensioenvermogen is opgelopen tot het recordbedrag van 1373 miljard euro.
De oplossing: De gigantische pensioenspaarpotten, in combinatie met strikte regels rond rekenrente en dekkingsgraden, maken Nederland veel te afhankelijk van de grillen van de financiële markten. Dat werkt zo. Als de koersen stijgen of dalen, heeft dat direct gevolgen voor de dekkingsgraad van een pensioenfonds. Zoals de WRR schrijft: ‘min of meer dagelijks moet bepaald worden of er “genoeg” geld in de gemeenschappelijke pot zit’. Is dat langere tijd niet het geval, dan moeten de pensioenpremies verhoogd worden. Of er wordt gekort op de pensioenuitkeringen.
Dat zorgt voor veel onzekerheid bij zowel werkenden als gepensioneerden. Zij hebben last van de kortademigheid van de financiële markten. De WRR wil daarom dat pensioenfondsen beleggen met een langere horizon.
Dat heeft twee voordelen. Het maakt Nederlanders minder afhankelijk van korte termijnschommelingen op de financiële markten. En het draagt bij aan het toekomstige verdienvermogen van de Nederlandse economie – wat uiteindelijk de beste garantie is voor een goed pensioen. Zo’n omslag kan prima samengaan met plannen die al rondzingen in Den Haag om de pensioenpotten persoonlijker te maken. Jong spaart dan niet langer voor oud.
Verklein de speelruimte voor semi-publieke instellingen
De semi-overheid
Wat we wilden: geen schandalen meer.
Wat er gebeurde: Onderwijsinstellingen, zoals het ROC Leiden, hebben zich verslikt in vastgoedprojecten. Ziekenhuizen, universiteiten en woningbouwcorporaties nemen (forse) risico’s met derivaten.
De oplossing: Verklein de speelruimte voor semi-publieke instellingen. Dat zou een trendbreuk zijn. Als gevolg van de verzelfstandiging hebben onderwijsinstellingen, ziekenhuizen en woningbouwcorporaties de afgelopen twintig jaar steeds grotere financiële verantwoordelijkheden gekregen. Vroeger droeg de rijksoverheid zorg voor hun vastgoed. Tegenwoordig moeten zij daar zelf mee aan de slag. Met als gevolg dat zij verzeild zijn geraakt in een voor hen onbekende financiële wereld.
Grote vastgoedprojecten zijn voor de meeste organisaties geen dagelijkse kost. Ze kunnen bovendien zeer complex zijn. Ongelukken op de loer. De instelling, schrijft de WRR, ‘is overgeleverd aan financiële partijen en projectontwikkelaars’. Voer daarom een verplichte, externe toetsing van investeringen en contracten in. Het moet peperdure debacles – zoals het derivatendrama bij Vestia, of de twee nieuwe megagebouwen die het ROC Leiden neerzette – in de toekomst voorkomen.
Elsevier 12.10.2016 Een meevaller die de aandacht is ontglipt: de Nederlandse staatskas kan rekenen op een teruggave van 2,7 miljard euro van de Europese Unie. Het is het gevolg van een nieuw rekensysteem, dat vorige maand in werking is getreden.
Dat meldt Alex Brenninkmeijer van de Europese Rekenkamer woensdag aan een groep journalisten in Brussel. Het stond eerder deze maand ook al in een brief van het Ministerie van Financiën aan de Tweede Kamer.
Nieuw rekenmodel
De terugbetaling is het gevolg van de inwerkingtreding van het ‘Eigen Middelen Besluit’ (EMB). De herberekening komt uit een non paper van juli 2015 van de Europese Commissie, en beslaat nu met terugwerkende kracht de jaren 2014, 2015 en 2016.
Omdat Roemenië het besluit vorige maand als laatste ratificeerde, is het deze maand officieel in werking getreden. De herberekening komt vooral door een verandering in btw-afdracht.
De EU-begroting wordt opgebouwd uit 12 procent douanerechten, 20 procent komt uit btw en de rest wordt bepaald op basis van de grootte van het bbp. De afdrachtsystematiek is ‘heel ingewikkeld’, aldus Brenninkmeijer.
Overzicht
Nederland heeft in totaal dus 2,7 miljard euro te veel afgedragen aan de EU. Dat bedrag wordt waarschijnlijk in januari 2017 gestort. Ook Duitsland kan rekenen op een teruggave: 3,3 miljard euro in totaal.
Er zijn ook landen die juist te weinig afdroegen en daardoor nu extra moeten betalen:
Italië moet de EU 1,5 miljard euro betalen
Frankrijk 1,5 miljard euro
Groot-Brittannië moet 1,1 miljard betalen
En België 600 miljoen euro.
In de komende jaren kan het bedrag dat moet worden betaald dan wel teruggevorderd nog veranderen, omdat deze berekeningen altijd met terugwerkende kracht worden toegepast.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
NU 05.10.2016 Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) blijft erbij dat de bezuinigingen die in de nasleep van de financiële crisis en de eurocrisis sinds 2012 zijn doorgevoerd, het beste waren voor de Nederlandse economie.
“Als je niets had gedaan, dan was het begrotingstekort opgelopen en hadden we onze triple A-rating waarschijnlijk niet teruggekregen”, zegt Dijsselbloem woensdag in de Tweede Kamer tijdens een debat over de begroting van volgend jaar.
De maatregelen waren nodig om het vertrouwen van consumenten en investeerders terug te winnen, aldus de bewindsman.
Te veel
Met name oppositiepartijen SP en PVV verwijten de regering dat er in crisistijd te veel is bezuinigd. Dat gaat ten koste van economische groei en zorgt ervoor dat de werkloosheid minder snel afneemt. Onder meer de ING en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) wijzen op het gevaar van te rigoureus snijden in de overheidsuitgaven in economisch zware tijden.
“Bezuinigen in crisistijd is olie op het vuur gooien”, zegt PVV-Kamerlid Tony van Dijck.
De SP wijst erop dat Dijsselbloem zichzelf tegenspreekt. In de afgelopen kabinetsperiode zijn namelijk de btw en het eigen risico verhoogd. “Moest dat het vertrouwen dan terugbrengen?”, vraagt Merkies aan Dijsselbloem.
Daarbij zijn de leenkosten voor de regering volgens de SP’er niet omhooggeschoten toen Nederland het even zonder de hoogste kredietwaardigheid moest doen. “Kom daar niet mee aanzetten”, zegt Merkies.
Van Dijck noemt de maatregelen van Dijsselbloem dom en zegt dat die zijn ingegeven uit angst voor Brusselse begrotingsregels. “Wees mans genoeg om nu te zeggen: we namen de verkeerde afslag.”
Tussenuit piepen
Dijsselbloem wil daar niets van weten. “De PVV piepte er tussenuit tijdens de bezinigingsonderhandelingen in het kabinet Rutte I. Het land stond er verschrikkelijk voor.”
Het kabinet met de VVD en het CDA, met gedoogsteun vanuit de Kamer van de PVV, viel in april 2012. Er werd vervolgens een akkoord gesloten tussen de VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie voor de begroting van 2013.
Bovendien stelde de PVV zelf ook bezuinigingen voor in 2012, benadrukt Dijsselbloem. “Kom niet aanzetten dat het op orde brengen van de begroting verkeerde beleidsmaatregelen waren. De wijsheden van de PVV achteraf, daar kopen we niets voor.”
Hij geeft wel toe dat de economische groei nu wel hoger was geweest als er vooral was geïnvesteerd, maar de nadelen wegen volgens hem niet op tegen de voordelen.
“Het tekort en de schuld zouden zijn opgelopen, hervormingen waren niet doorgevoerd en structurele problemen zouden blijven bestaan. Dan zouden we nu een debat voeren over welke maatregelen er nog komen waardoor investeringen en uitgaven worden uitgesteld.”
NU 05.10.2016 De Nederlandse staatsschuld en het overheidstekort blijven de komende jaren naar verwachting slinken, waardoor de schuld in 2019 weer voldoet aan de Europese begrotingsregels.
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) verwacht dat de staatsschuld van Nederland volgend jaar daalt van 63,5 naar 61,8 procent van het bruto binnenlands product (bbp), voorspelt het fonds in een woensdag gepubliceerd rapport.
Vervolgens wordt een verdere afname voorzien, tot 58,8 procent in 2019. Daarmee zou de schuld voor het eerst sinds 2010 lager zijn dan het in de Europese begrotingsregels vastgestelde maximum van 60 procent.
Verder loopt het tekort op de begroting volgens het IMF de komende jaren langzaam verder terug, totdat de uitgaven en inkomsten in 2020 volledig in balans zijn.
Voor 2021 wordt vervolgens een overschot van 0,2 procent voorzien, tegen een tekort van 0,7 procent volgend jaar. Daarmee is het fonds voorzichtiger dan het Centraal Planbureau, dat voor 2021 een plus van 0,9 procent heeft geraamd.
Trouw 05.10.2016 De ‘modernisering’ van ontwikkelingssamenwerking heeft niet geleid tot effectievere besteding van hulpgeld. Het eerste kabinet Rutte sneed flink in de kosten en koppelde daaraan de belofte dat het beschikbare geld efficiënter zou worden ingezet. Die belofte werd niet waargemaakt.
Dat schrijft de interne evaluatiedienst van het ministerie van buitenlandse zaken (IOB) aan de Tweede Kamer. Omdat er over de bezuinigingen niet is overlegd met andere donorlanden, het departement discutabele beslissingen nam en grote haast had, liep Nederland ‘de kans mis om hulp écht effectiever te maken’.
Had Rutte I helemaal niet bezuinigd, berekende het IOB, dan hadden er nu in Afrika en Zuid-Amerika 30.000 klaslokalen extra kunnen staan en hadden er 12.000 levens gered kunnen worden.
Min 2 miljard
De Kamer vroeg al in 2012 om een evaluatie van de effecten van de bezuinigingen. Reden was dat het toen net aangetreden Rutte II besloot het ontwikkelingsbudget nog verder terug te brengen. De teller staat nu op een min van bijna 2 miljard euro.
Verantwoordelijk staatssecretaris tijdens Rutte I, Ben Knapen.
De evaluatie richt zich op de ruim 800 miljoen euro die het eerste kabinet-Rutte – VVD, CDA, gedoogsteun van de PVV – van de ontwikkelingsbegroting schrapte in 2010. Hulp werd weinig efficiënt besteed, was het argument toen. Nederland had te veel partners, in te veel landen en richtte zich op alle mogelijke problemen.
Hulprelatie
Verantwoordelijk staatssecretaris Ben Knapen besloot dat Nederland met nog vijftien landen een ‘hulprelatie’ wilde; achttien landen zegde hij de wacht aan. Het idee: die vijftien kunnen we goed leren kennen, zodat we precies weten waar ons geld het best terechtkomt.
Vanwaar dat getal vijftien?, vraagt het IOB zich af. Het West-Afrikaanse Burkina Faso voldeed ruimschoots aan de criteria die Nederland aan zijn nieuwe hulprelaties stelde, maar het viel toch af. Terwijl Nederland er een van de hoofddonoren was. Als Nederland ‘vijftien’ had veranderd in ‘zestien’ had het zich de ‘moeilijke beslissing’ om Burkina Faso te schrappen kunnen besparen, aldus het IOB. En dat was wel zo efficiënt geweest: Nederland kende Burkina Faso al heel goed.
Nederland besloot ook om zich voortaan op vier onderwerpen te concentreren: water, voedselzekerheid, seksuele en reproductieve rechten – denk aan anticonceptie en moeder- en kindzorg – en veiligheid en recht. Ook hier was de aanname dat specialisatie efficiënt was. Ontwikkelingsklassiekers als onderwijs en gezondheidszorg vielen van de lijst.
Terwijl, schrijft de IOB, er overweldigend bewijs is dat moeder- en kindzorg vooral gebaat is bij een fatsoenlijk functionerend gezondheidssysteem. Dus wat is er efficiënt aan die keuze voor seksuele en reproductieve rechten ten koste van basisgezondheidszorg?
Eigen plan
Ook andere donoren besloten in die tijd gerichter te werk te gaan. Hadden Nederland, Denemarken, Zweden en Duitsland de taken en landen verdeeld, dan was die grotere efficiëntie reëel geweest, aldus het IOB. Maar Nederland stemde niet af. Het trok zijn eigen plan. Het nam nauwelijks lopende projecten van anderen over. Anderen waren niet bereid in het gat te springen dat Nederland achterliet.
Projecten zijn niet overgenomen, maar halverwege gestopt. Dat is onzorgvuldig omgaan met belastinggeld, aldus Joël Voordewind, ChristenUnie.
“Het IOB laat zien dat het ministerie te weinig tijd nam om uit te faseren en niet heeft geprobeerd om af te stemmen. Projecten zijn niet overgenomen, maar halverwege gestopt. Dat is onzorgvuldig omgaan met belastinggeld”, vindt Joël Voordewind, Kamerlid voor de ChristenUnie, die in 2012 om de evaluatie verzocht.
Meer doen met minder geld is wat staatssecretaris Knapen en huidig minister Ploumen beloven, aldus Voordewind, maar het IOB laat zien dat dat niet werkt. Zijn partij wil terug naar een hulpbudget van 0,7 procent van het bnp. Dat betekent dat er zo’n miljard bij moet.
Volgens de koepel van ontwikkelingsorganisaties Partos moet het hulpbudget omhoog met 500 miljoen euro.
Telegraaf 04.10.2016 De oppositiepartijen CDA en SGP willen dat er volgend jaar 100 miljoen euro extra naar Defensie gaat. Zij willen dat de begroting wordt aangepast.
CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt zei dat dinsdag in de Tweede Kamer tijdens een debat over de begroting. Het geld moet komen van de kansspelbelasting. Regeringspartij VVD zei onlangs te streven naar fors meer geld voor Defensie, namelijk jaarlijkse verhogingen van een miljard euro.
De regering maakte op Prinsjesdag bekend dat Defensie volgend jaar 300 miljoen euro meer krijgt. Dat is voor de vijfde keer op rij extra geld. Eerder werd nog fors bezuinigd op de strijdkrachten.
Militaire vakbonden klagen dat het in 2017 niet om 300 miljoen meer gaat, maar feitelijk slechts om 197 miljoen.
Trouw 04.10.2016 De Nederlandse economie groeit volgend jaar waarschijnlijk duidelijk minder sterk dan eerder werd verwacht. Dat blijkt uit nieuwe ramingen die het Internationaal Monetair Fonds (IMF) vandaag heeft gepresenteerd.
Het fonds verwacht dat de groei van de Nederlandse economie dit jaar uitkomt op 1,7 procent en volgend jaar afzwakt naar 1,6 procent. Die ramingen komen overeen met de verwachtingen van het Centraal Planbureau, maar zijn minder optimistisch dan de vorige inschattingen van het IMF. In april werd namelijk nog een versnelling tot bijna 2 procent in 2017 voorspeld.
De nieuwe ramingen zijn ook minder positief over de werkloosheid, die minder sterk afneemt dan een halfjaar geleden werd verwacht. Het IMF voorziet nu een daling tot 6,5 procent van de beroepsbevolking in 2017, van 6,9 procent vorig jaar. Eerder werd een afname tot 6,2 procent voorspeld.
Stagnerende economie
Ook wereldwijd voorspelt het IMF historisch gezien matige groei van de internationale economie, van net iets meer dan 3 procent in 2016 en 2017. Dat “langzame en gebrekkige” herstel vormt volgens het fonds een gevaar op zich, omdat het de ideale voedingsbodem vormt voor politici die grenzen willen sluiten, zowel voor migranten als voor internationale handel.
De economische groei zit volgens het IMF acht jaar na de financiële crisis wereldwijd nog altijd vast in een lage versnelling, die tot steeds meer onvrede leidt. Daardoor groeit de wens om economieën af te schermen van het buitenland, wat de toch al matige vooruitzichten verder ondermijnt.
Telegraaf 04.10.2016 De groei van de Nederlandse economie vertraagt. Daarvoor waarschuwt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in de meest recente vooruitblik op de wereldeconomie.
Een open economie als die van Nederland is gevoelig voor de vertraging van de wereldhandel. Het IMF verwacht een lagere groei voor ons land. Groeide de economie vorig jaar nog 2%, dit jaar blijven we steken op 1,7%, volgend jaar is dat naar verwachting 1,6%.
De groeiverwachting is in lijn met de prognose van het Centraal Planbureau. Die kwam bij de meest recente verwachting in augustus uit op dezelfde percentages van het IMF.
Onzekerheid door Brexit
Dat was wel een verlaging ten opzichte van juni. Toen dacht het CPB dat onze economie volgend jaar 2,1% zou groeien. Maar de onzekerheid rond het Brexit-referendum heeft op korte termijn negatieve effecten op de consumptie, investeringen en wereldhandel.
Ook wereldwijd ziet het IMF dat de economie afkoelt. Het fonds waarschuwt voor groeiend protectionisme en populisme, dat de groei hindert.
Het IMF verwacht dat de wereldeconomie dit jaar 3,1% groeit, volgend jaar stijgt dat naar 3,4%. Die groeiversnelling is vooral te danken aan een verbetering van de groei in opkomende landen, waaronder Rusland en Brazilië. Beide ramingen liggen echter 0,1% lager dan bij de vooruitzichten van april.
Protectionisme neemt toe
De risico’s van die politieke onenigheid en protectionistisch beleid nemen volgens het fonds toe. Als voorbeeld wordt het Brexit-referendum genoemd. Hoe groot de gevolgen daarvan zijn, blijft onduidelijk zolang de handelsverdragen tussen de Britten en de EU nog niet bekend zijn.
Ook de harde verkiezingsstrijd in de VS laat zien dat het vraagvlak voor globalisering en vrije handel afbrokkelt. Maar je verschuilen achter de eigen grenzen is volgens het IMF niet het juiste antwoord op de groeiende inkomensongelijkheid en de lage economische groei.
Wereldhandel vertraagt
Het IMF maakt zich zorgen om de trage groei van de wereldhandel. Sinds 2012 nam de wereldhandel gemiddeld per jaar slechts 3% toe. Dat was de helft lager dan de gemiddelde groei in de drie decennia daarvoor.
Een sluitende verklaring daarvoor heeft het IMF niet. Een belangrijke factor is het trage tempo waarin de wereldeconomie groeit. Maar het fonds wijst ook naar een toename van protectionistische maatregelen en een lager tempo waarin landen akkoorden voor vrije handel sluiten.
BB 04.10.2016 Het kabinet zou alsnog onderzoek moeten doen naar de financiële en maatschappelijke gevolgen van de belangrijkste bezuinigingen en lastenverzwaringen van de laatste jaren. Die oproep deed de Algemene Rekenkamer maandag.
Niet duidelijk
De overheidsfinanciën van Nederland zijn na jaren van bezuinigingen verbeterd, maar welke prijs betaalden burgers en bedrijven hiervoor? Dat is volgens het onafhankelijke orgaan dat de overheidsuitgaven controleert, niet duidelijk. De kabinetten-Rutte hebben namelijk nooit bijgehouden wat het effect van al die honderden maatregelen is geweest. ‘Zonder deze informatie kan het parlement bij een volgende economische crisis en verslechterende overheidsfinanciën niet afwegen of een aanpak zoals in de afgelopen jaren weer wenselijk is’, waarschuwde de Rekenkamer.
Niet meer evalueren
Minster Jeroen Dijsselbloem van Financiën liet in een reactie weten het met de Rekenkamer eens te zijn dat de effecten van beleid goed in beeld moeten zijn. Hij vindt het een goed idee om voortaan eerder gegevens te verzamelen. Maar de bewindsman voegde daaraan toe geen noodzaak te zien om nog meer te gaan evalueren. (ANP)
NU 03.10.2016 Het is niet duidelijk wat de precieze gevolgen, opbrengsten en consequenties zijn van de bezuinigingen die tussen 2011 en 2016 door de overheid zijn doorgevoerd, meldt de Algemene Rekenkamer maandag.
Het kabinet zou daarom alsnog onderzoek moeten doen naar de financiële en maatschappelijke gevolgen van de belangrijkste bezuinigingen en lastenverzwaringen van de laatste jaren, aldus de Rekenkamer in het rapport.
Het is wel aannemelijk dat de in totaal 486 maatregelen die door de afgelopen drie kabinetten zijn uitgevoerd, hebben bijgedragen aan een verbetering van de overheidsfinanciën. Er waren 512 maatregelen aangekondigd.
Volgens het Centraal Planbureau (CPB) verbeterde het begrotingstekort van 4,3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in 2011 naar een tekort van 1,4 procent dit jaar. Ook de staatsschuld liep de afgelopen jaren gestaag terug.
Burgers
Maar welke prijs burgers en bedrijven bedrijven hiervoor betaalden is volgens het onafhankelijke orgaan dat de overheidsuitgaven controleert niet duidelijk.
De kabinetten-Rutte hebben nooit bijgehouden wat het effect van al die honderden maatregelen is geweest. “Zonder deze informatie kan het parlement bij een volgende economische crisis en verslechterende overheidsfinanciën niet afwegen of een aanpak zoals in de afgelopen jaren weer wenselijk is”, waarschuwt de Rekenkamer.
Dijsselbloem
Minster Jeroen Dijsselbloem van Financiën liet in een reactie weten het met de Rekenkamer eens te zijn dat de effecten van beleid goed in beeld moeten zijn. Hij vindt het een goed idee om voortaan eerder gegevens te verzamelen. Maar de bewindsman voegde daaraan toe geen noodzaak te zien om nog meer te gaan evalueren.
Volgens de Rekenkamer leveren de maatregelen door een mix van bezuinigingen en lastenverzwaringen en in beperktere mate intensiveringen en lastenverlichtingen structureel 47,4 miljard euro op. Er was voor 50,4 miljard euro aan maatregelen aangekondigd.
NU 27.09.2016 De inkt van de miljoenennota is nog maar nauwelijks droog of de eerste meevaller is al binnen. Minister Dijsselbloem van Financiën rekende voor 2016 nog op tekorten, maar de kans is groot dat er eind 2016 toch met zwarte inkt in het kasboek kan worden geschreven.
Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in Trouw.
De jongste cijfers stemmen hoopvol. De Nederlandse overheid kreeg in de eerste helft van 2016 bijna 7 miljard euro meer binnen dan in dezelfde periode van 2015.
De aantrekkende economie is daarvan de oorzaak. Doordat meer mensen werk krijgen, worden er meer sociale premies in het nationale kasboek bijgeschreven. Doordat consumenten meer geld uitgeven, wordt er meer BTW afgedragen en door de toenemende winsten in het bedrijfsleven gaat er meer vennootschapsbelasting naar de schatkist.
De schuld is inmiddels gedaald naar 63,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De norm in Europa is maximaal 60 procent.
Trouw 23.09.2016 De overheid had in de eerste helft van 2016 bijna 7 miljard euro meer inkomsten dan een jaar eerder, terwijl de uitgaven bijna gelijk bleven. Het overheidstekort is verder gedaald tot 0,8 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vandaag.
Het Centraal Planbureau (CPB) gaat voor heel 2016 uit van een overheidstekort van 1,1 procent. Dat zou nog steeds een daling betekenen ten opzichte van het tekort van 1,9 procent over heel 2015. Volgens Europese regels mag het overheidstekort niet hoger zijn dan 3 procent van het bbp, ofwel de totale omvang van de economie.
De stijging van de inkomsten van de overheid kwam voornamelijk door de ontvangen sociale premies. Ook de vennootschapsbelasting en btw brachten meer geld in het laatje. Daar stonden lagere aardgasbaten tegenover als gevolg van de verminderde productie in Groningen.
De staatsschuld kwam halverwege het jaar uit op 437 miljard euro. Dat is 63,7 procent van het bbp, 1,4 procentpunt minder dan eind 2015. De Europese norm staat op 60 procent. Dat de overheidsschuld ondanks het tekort met bijna 4 miljard euro daalde, is te danken aan opbrengsten uit financiële transacties, waaronder de beursgang van verzekeraar ASR.
De groeiende polarisatie in Europese landen kan een voedingsbodem vormen voor radicalisering en extremisme. Ook in Nederland kan geweld door extreemlinks en extreemrechts plaatsvinden. De afgelopen periode kende een heftig debat over het racistische gehalte van Nederland, dat gepaard ging met beledigingen en bedreigingen.
De komst van vluchtelingen, gepaard met angst voor terrorisme, heeft geleid tot steeds openlijker activiteiten van extreemrechts. Mede in reactie hierop neemt het soms zelfs gewelddadig verzet van extreemlinks tegen asielbeleid en tegen extreemrechts sinds medio 2015 toe. Ook het aantal meldingen van anti-islamincidenten is gestegen.
Extra dreigingsniveau
Op basis van de bevindingen van de conferentie ‘Tien Jaar DTN’ in december 2015 is het systeem van dreigingsniveaus met ingang van DTN42 aangepast met het oog op de toekomstbestendigheid.
De dreigingsniveaus worden aangegeven met de nummers 1 (laagste niveau) tot en met 5 (hoogste niveau). De ernst van de huidige reële dreiging is niet veranderd. Daarom blijft het niveau gehandhaafd op substantieel, niveau 4 van op een schaal van 5 in het aangepaste systeem.
Conclusies
De nieuwste dreigingsanalyse van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV) en Veiligheid heeft twee algemene conclusies. Enerzijds reizen er minder jihadisten vanuit Europa naar het zelfbenoemde ‘kalifaat’ van terreurbeweging Islamitische Staat (IS), anderzijds bevinden zich in Europa ‘vele tientallen door IS aangestuurde mensen die hier terroristische aanslagen willen plegen’.
De aanslagen in Parijs en Brussel in november en maart werden gecoördineerd en aangestuurd door het IS-leiderschap vanuit Syrië, schrijft NCVT Dick Schoof in het rapport.
Waar de NCTV eerder ‘geruststellend’ sprak over de mogelijkheid van terroristen die zouden meeliften met de asielstroom, wordt nu gezegd dat IS eind 2015 ‘veelvuldig’ aanslagplegers mee stuurde in de asielstroom vanuit Syrië. De inlichtingendiensten zijn ‘achterhaald door de feiten’ nu is gebleken dat jihadistische organisaties afgelopen zomer en najaar de asielstroom hebben misbruikt, zegt Schoof daarover. ‘Hoewel we er rekening mee hielden, leek het ons onwaarschijnlijk dat het echt zou gebeuren.’
Er zouden volgens Schoof dan ook nog ‘diverse ISIS-cellen’ in Europa zitten, ook na de arrestatie van meerdere mensen uit het netwerk van de aanslagplegers uit Brussel en Parijs.
De NCTV wijst naar de banden met Nederland die werden ontdekt tussen arrestanten uit het netwerk van aanslagplegers. ‘Dergelijke netwerken trekken zich bij hun activiteiten weinig aan van grenzen tussen landen,’ schrijft Schoof.
Tegelijkertijd neemt het aantal jihadisten dat naar het ‘kalifaat’ vertrekt af sinds begin dit jaar. In totaal zijn er sinds 2012 zo’n 260 mensen uitgereisd. Ongeveer 40 van hen zijn teruggekeerd naar Nederland, en 42 van hen zijn in Syrië of Irak gedood.
Momenteel zitten nog zo’n 140 mensen die uit Nederland vertrokken in Syrië en Irak, onder wie vrouwen en kinderen.
RO 21.11.2016 Op de nationale terrorismelijst staan personen en organisaties die zijn betrokken bij terroristische activiteiten. Hun tegoeden zijn bevroren. Dit betekent dat zij onder andere niet meer bij hun geld kunnen en geen gebruik meer kunnen maken van hun bankrekeningen en creditcards. Hierdoor is het voor deze mensen een stuk moeilijker om terreurdaden te plegen of er (financieel) bij betrokken te zijn.
Deze bevriezingsmaatregel is 1 van de maatregelen in het kader van het Nederlandse terrorismebestrijdingsbeleid en vloeit voort uit de internationale verplichting gesteld in Resolutie 1373 (2001) van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (VN).
RTVWEST 18.11.2016 De man die donderdag een valse terreurmelding zou hebben gedaan op Rotterdam The Hague Airport, blijft voorlopig nog even vastzitten. Hij moet nog dertien dagen celstraf uitzitten voor een eerder vergrijp. Wat dat vergrijp is, heeft het Openbaar Ministerie niet bekendgemaakt.
De Koninklijke Marechaussee liet donderdag al weten dat de opgepakte man een ongewenste vreemdeling is met een openstaande straf. De man, verward en zonder vaste woon- of verblijfplaats, heeft eerder valse meldingen gedaan bij de politie. Hij wordt verhoord.
De controle op de luchthaven werd donderdag aangescherpt na een anoniem dreigement. De hele middag en avond was er veel marechaussee op de been. Het vliegverkeer heeft geen vertraging opgelopen. Reizigers konden gewoon aankomen of vertrekken.
NU 18.11.2016 De 45-jarige man die donderdag is opgepakt omdat hij mogelijk verantwoordelijk is voor de melding die eerder op de dag leidde tot extra beveiliging op Rotterdam The Hague Airport, blijft vastzitten.
De man had namelijk nog een gevangenisstraf van dertien dagen uit te zitten voor een eerder vergrijp, liet het Openbaar Ministerie vrijdag weten.
Verdachte dreiging Rotterdam Airport zit nog vast
De Koninklijke Marechaussee liet donderdag al weten dat de opgepakte man een ongewenste vreemdeling is met een openstaande straf. De man, verward en zonder vaste woon- of verblijfplaats, heeft eerder valse meldingen gedaan bij de politie. Hij wordt verhoord.
De controle op de luchthaven werd donderdag aangescherpt na een anoniem dreigement. De hele middag en avond was er veel marechaussee op de been. Het vliegverkeer heeft geen vertraging opgelopen. Reizigers konden gewoon aankomen of vertrekken.
Den HaagFM 18.11.2016 Bij Rotterdam The Hague Airport is het onderzoek vanwege een mogelijke terreurdreiging beëindigd. De politie hield donderdagavond een man aan die mogelijk verantwoordelijk is voor de anonieme melding die leidde tot het terreuralarm.
Het gaat om een ongewenste vreemdeling met een openstaande straf. De verwarde 45-jarige man zonder vaste woon- of verblijfplaats deed eerder andere valse meldingen bij de politie.
Het ‘stil alarm terrorisme’ werd donderdag rond het middaguur geactiveerd na de anonieme melding. Zwaarbewapende marechaussees controleerden auto’s en bussen op de luchthaven. Het vliegverkeer ondervond geen hinder van de controles.
Telegraaf 18.11.2016 De 45-jarige man die donderdag is opgepakt omdat hij mogelijk verantwoordelijk is voor de melding die eerder op de dag leidde tot extra beveiliging op Rotterdam The Hague Airport, blijft vastzitten. De man had namelijk nog een gevangenisstraf van dertien dagen uit te zitten voor een eerder vergrijp, liet het Openbaar Ministerie vrijdag weten.
De Koninklijke Marechaussee liet donderdag al weten dat de opgepakte man een ongewenste vreemdeling is met een openstaande straf. De man, verward en zonder vaste woon- of verblijfplaats, heeft eerder valse meldingen gedaan bij de politie. Hij wordt verhoord.
De controle op de luchthaven werd donderdag aangescherpt na een anoniem dreigement. De hele middag en avond was er veel marechaussee op de been. Het vliegverkeer heeft geen vertraging opgelopen. Reizigers konden gewoon aankomen of vertrekken.
RO 18.11.2016 Minister Van der Steur (Veiligheid en Justitie) wil de mogelijkheden verruimen om terrorisme te bestrijden. Het gaat om voorstellen die de opsporing en vervolging van terroristische misdrijven verbeteren.
Dit blijkt uit een wetsvoorstel dat vandaag voor advies naar verschillende instanties is gestuurd, zoals de Raad voor de rechtspraak en het Openbaar Ministerie (OM).
De maatregelen zijn nodig om effectief te kunnen blijven optreden tegen terrorisme en om aanslagen – zo goed als mogelijk – te voorkomen. Ook houdt het wetsvoorstel rekening met recente verschijningsvormen van terrorisme, zoals die zich het afgelopen jaar in West-Europa en elders hebben voorgedaan.
Bijvoorbeeld de aanslagen door geradicaliseerde, solistische daders. Verder is er aandacht voor veranderingen in de nabije toekomst, zoals de terugkeer van Nederlanders die zich hebben aangesloten bij terroristische organisaties in Syrië en Irak en daar worden verdreven.
Verblijf
Zo komt er een verbod om zonder toestemming in een gebied te verblijven dat door een terroristische organisatie wordt gecontroleerd. Hiermee is een extra strafbaarstelling voorhanden voor die gevallen waarin het plegen van terroristische misdrijven door een terugkeerder uiteindelijk niet kan worden bewezen.
Ook is de maatregel een reactie op het gevaar dat voor de Nederlandse samenleving ontstaat, als iemand naar een gebied gaat dat in handen is van een terroristische organisatie en deelneemt aan terroristische activiteiten.
Van der Steur komt met deze regeling naar aanleiding van de motie van de Kamerleden Zijlstra, Van Haersma Buma, en Van der Staaij. Op overtreding van het verbod staat een gevangenisstraf van maximaal 2 jaar.
Een klein aantal personen dat wél een legitieme reden heeft om af te reizen, zoals hulpverleners van een humanitaire organisatie en journalisten die een reportage willen maken, krijgt straks vooraf toestemming van de minister van Veiligheid en Justitie om naar het bewuste gebied te reizen.
Het kabinet wijst die gebieden aan, zodat duidelijk is waar de strafbaarstelling geldt. Dit gebeurt bij – aparte – algemene maatregel van bestuur. De regeling beperkt zich tot Nederlandse onderdanen en vreemdelingen die een vaste woon- en verblijfplaats hebben in Nederland.
Kiesrecht
Ook wil Van der Steur dat de rechter de mogelijkheid krijgt om iemand die veroordeeld is voor een terroristisch misdrijf uit het kiesrecht te ontzetten. Dat kan nu nog maar in een beperkt aantal gevallen. De maatregel is alleen aan de orde als de verdachte is veroordeeld tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van ten minste 1 jaar voor het plegen van een terroristisch misdrijf.
Voorlopige hechtenis
Verder wil de minister de opsporing en vervolging van terroristische misdrijven verbeteren. Daartoe gaat hij de mogelijkheden verruimen om teruggekeerde jihadstrijders die verdacht worden van een terroristisch misdrijf in voorlopige hechtenis te kunnen houden. Dit om méér tijd te hebben om bewijs te verzamelen.
Bijvoorbeeld voor zaken waarin ingewikkeld (forensisch) onderzoek nodig is. Van der Steur vindt dat het OM in zo’n geval een terrorismeverdachte ook zonder sterkere verdenking nog dertig dagen langer moet kunnen vasthouden. De maatregel vloeit voort uit een motie van de Kamerleden Samsom en Segers.
DNA-onderzoek
Daarnaast wordt het makkelijker bij verdachten van terroristische misdrijven celmateriaal af te nemen, met het oog op DNA-onderzoek. Nu moet nog sprake zijn van ernstige bezwaren tegen de verdachte. Dit kan een belemmering zijn voor adequaat onderzoek naar terroristische misdrijven.
Bijvoorbeeld als meerdere verdachten in beeld zijn en hun onderlinge relatie en werkverdeling in kaart moet worden gebracht, terwijl de verdenking nog niet tegen elke verdachte afzonderlijk sterk genoeg is om celmateriaal te kunnen afnemen. Op zo’n moment is dan juist behoefte aan nader onderzoek.
Aangifteplicht
Tot slot wordt de aangifteplicht uitgebreid tot alle terroristische misdrijven, inclusief de handelingen ter voorbereiding van die misdrijven. Informatie over een mogelijke aanslag, of over deelneming aan een terroristisch trainingskamp is cruciaal voor de bestrijding van terrorisme. Zo bieden alertheid en actie van de omgeving kansen om de voorbereiding van een aanslag door een solistische dader tijdig te ontdekken.
VK 17.11.2016 Minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken wil ‘serieus nadenken’ over het opzetten van een Europese inlichtingendienst. Terreuraanslagen moeten daardoor eerder voorkomen worden. Nationale diensten kunnen het zich nu ‘echt niet meer veroorloven’ om langs elkaar heen te werken. Dit heeft minister Koenders donderdag gezegd in een toespraak voor studenten van de Universiteit Leiden.
‘Na elke aanslag komen we tot conclusie dat de verschillende stukjes van de opsporings-puzzel wel degelijk aanwezig waren. Maar dat ze verstopt waren in de nationale structuren’, zegt Koenders. ‘Ik wil daarom dat we serieus gaan nadenken over het opzetten van een ‘Europese FBI’ en een Europese CIA -een inlichtingendienst. Zodat we sneller die puzzelstukken samen kunnen leggen en handelen op basis van die informatie – voordat het te laat is.’
Europa moet voortaan de eigen broek gaan ophouden en veel meer zelf voor de veiligheid van de eigen burgers gaan zorgen, betoogt Koenders verder in zijn toespraak. De tijd van het leunen op de VS voor hulp is voorbij.
President Hillary zou zelfde zeggen
Waarom moet de VS anno 2016 zo’n groot deel van de veiligheidscheque betalen voor ons in Europa?, aldus Bert Koenders.
Hij ontkent dat zijn aanbeveling heeft te maken met het dreigement van de nieuw verkozen president van de Verenigde Staten, Donald Trump, dat Europa het voortaan zelf maar moet uitzoeken.
‘Make no mistake: de belangstelling van de VS voor Europa neemt onvermijdelijk af. Dat was ook met president Hillary gebeurd – ik heb geen illusies daarover’, zegt Koenders. ‘Trump zei het al hardop in zijn campagne, maar alle VS beleidsmakers, ook Democraten, denken het.’ En dat vindt Koenders niet helemaal onterecht. ‘Want waarom moet de VS anno 2016 zo’n groot deel van de veiligheidscheque betalen voor ons in Europa?’
De Europese samenwerking is niet alleen nodig omdat de VS zich steeds meer afkeren van Europa. ‘Ook door de Brexit neemt het strategisch gewicht van Europa af’, denkt Koenders. Europa verliest alleen al ’30 procent van haar vloot en 30 procent van haar expeditionaire militaire vermogen We moeten de Amerikanen Britten betrokken houden.’
De onzekerheid over het nieuwe Amerikaanse leiderschap sterkt mij zeker in de overtuiging om Europa strategisch te versterken, aldus Bert Koenders.
Koenders vindt dat Europa niet alleen op het gebied van inlichtingen verzamelen de rijen moet sluiten, maar ook militair veel verdergaand moet gaan samenwerken. Daar hoort ook inzet van Europese gevechtstroepen bij, besloot hij maandag in Brussel met andere ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie.
‘De onzekerheid over het nieuwe Amerikaanse leiderschap sterkt mij zeker in de overtuiging om Europa strategisch te versterken’, zegt Koenders. ‘En ik kijk daarvoor met grote nadruk naar onze oosterbuur: het Duitsland van Angela Merkel’.
Net als minister Jeanine Hennis (Defensie) pleit hij voor meer geld voor de krijgsmacht. De bewindsvrouw zei eerder donderdag dat vanaf 2018 jaarlijks 2,3 miljard euro bij de Defensiebegroting moet.
Tot slot pleit Koenders donderdag in zijn toespraak voor het versterken van het Nederlandse ambassadenetwerk in de ring rondom Europa. ‘Dat doen de Russen, Turken en Iraniërs ook. We mogen niet achterblijven.’
Concreet wil hij diplomatieke posten oprichten of uitbreiden in Niger, maar ook Libië, Libanon, Irak, Algerije, Tsjaad en Turkije. Koenders: ‘Daar broeien de problemen van morgen. En die wil ik vroegtijdig gesignaleerd krijgen.’
Telegraaf 17.11.2016 Een Europese CIA, een Europese FBI en een nationale veiligheidsraad. Met voorstellen daartoe wil minister Koenders (Buitenlandse Zaken) de Europese defensie versterken en de veiligheid in Europa en Nederland vergroten.
Dat is hard nodig nu Europa voor z’n militaire bescherming steeds minder op grote broer Amerika kan rekenen. Dat was zonder de verkiezing van Donald Trump tot president van de VS ook zo geweest, zo zei Koenders tijdens een toespraak over veiligheid op de Haagse campus van de Universiteit Leiden.
Hij pleitte voor meer samenwerking in Europa om militaire en terreurdreigingen het hoofd te bieden. „Na elke aanslag komen we tot conclusie dat de verschillende stukjes van de opsporings-puzzel wel degelijk aanwezig waren. Maar dat ze verstopt waren in de nationale structuren. Dat kunnen we ons echt niet meer veroorloven”, zei Koenders. Daarom pleit hij voor een Europese criminele inlichtingendienst en een Europese politiedienst. „Zodat we sneller die puzzelstukken samen kunnen leggen en handelen op basis van die informatie – voordat het te laat is.”
En ook al verlaten de Britten de EU, dat betekent niet dat we ze niet bij onze veiligheidsstrategie moeten betrekken, zei de PvdA-bewindsman. „We moeten het VK verankeren in onze Europese veiligheidspolitieke samenwerking. De EU heeft belang bij een veiligheidsarrangement met het VK. Ook daarmee moeten we niet dralen.”
Ook Nederland moet meer investeren in de eigen veiligheid, zo zei Koenders. Hij wil daarom dat het diplomatieke postennetwerk wordt versterkt. „Dat doen de Russen, Turken en Iraniërs ook. We mogen niet achterblijven.” Vooral in instabiele landen als Niger, Libië, Libanon, Irak, Algerije en Tsjaad moet Nederland z’n aanwezigheid versterken. „Daar broeien de problemen van morgen. En die wil ik vroegtijdig gesignaleerd krijgen. Dat krijg ik niet uit de krant. Ik heb meer diplomatieke verkenners daar nodig, die rijksbreed onze belangen in kaart brengen, en lokaal coalities zoeken.”
Ook opperde hij een idee voor een volgend kabinet: een nationale veiligheidsraad naar Amerikaans model. Daarin zouden alle onderwerpen en diensten samenkomen die met veiligheid te maken hebben: defensie, inlichten, diplomatie, maar ook ’klimaat en milieu’.
Elsevier 17.11.2016 Volgens minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken, PvdA) kunnen nationale inlichtingendiensten het zich niet langer veroorloven om langs elkaar heen te werken. Zijn oplossing: een Europese FBI en CIA.
Tijdens een toespraak voor studenten aan de Universiteit Leiden ging Koenders in op de wereldwijde ontwikkelingen op het gebied van veiligheid. Zijn meest opvallende uitspraak: er moet ‘serieus worden nagedacht’ over een Europese variant op de Amerikaanse FBI (binnenlandse dienst) en CIA (buitenlands).
Elke keer na aanslag blijkt samenwerking gebrekkig
Zulke federale instanties zijn nodig in de strijd tegen terrorisme, vindt Koenders. ‘Na elke aanslag komen we tot de conclusie dat de verschillende stukjes van de opsporingspuzzel wel degelijk aanwezig waren. Maar dat ze verstopt waren in de nationale structuren. We moeten die puzzelstukken sneller samen leggen en handelen.
Zo wist Ibrahim el Bakraoui, een van de Brusselse aanslagplegers, in 2015 langs de douane op Schiphol te lopen, ondanks dat hij op Belgische terreurlijsten stond.
Volgens Koenders staan de lidstaten van de Europese Unie op een ‘strategisch kantelmoment’. Instabiliteit in Amerika, met de verkiezing van Donald Trump, en Brexit, zorgen ervoor dat er haast geboden is. Europa moet zijn eigen broek gaan ophouden, aldus de Nederlandse minister. ‘Want waarom moet de VS anno 2016 zo’n groot deel van de veiligheidscheque betalen voor ons in Europa?’ Hij ziet een sleutelrol weggelegd voor het Duitsland van Angela Merkel.
Meer geld naar Defensie lijkt kwestie van tijd
Maar ook de Nederlandse Defensie moet ‘flink meer geld gaan krijgen’, aldus Koenders, iets waar Defensieminister Jeanine Hennis (VVD) het mee eens is. Zij gaf aan dat de begroting vanaf 2018 jaarlijks met 2,3 miljard euro omhoog moet. Dat geld is nodig om de Nederlandse krijgsmacht te onderhouden en te moderniseren.
Nederland geeft momenteel 1,16 procent van het bruto binnenlands product uit aan Defensie. Dat is een stuk lager dan het Europees gemiddelde, 1,43 procent, en komt niet in de buurt van de NAVO-norm van 2 procent.
Het is niet voor het eerst dat het idee van een Europese inlichtingendienst wordt geopperd. In de nasleep van de aanslagen in Parijs kwam de Belgische premier Charles Michel met eenzelfde plan.
Emile Kossen (1992) is sinds september 2015 online redacteur bij Elsevier. Portefeuilles/interesses Verenigde Staten Europese Unie Politiek Tech
VK 17.11.2016 De politie heeft donderdagavond een verwarde man van 45 jaar aangehouden die mogelijk verantwoordelijk is voor de melding die eerder op de dag leidde tot extra beveiliging op Rotterdam The Hague Airport. Het is volgens de Koninklijke Marechaussee een ongewenste vreemdeling met een openstaande straf.
De man, zonder vaste woon- of verblijfplaats, heeft eerder valse meldingen gedaan bij de politie. Hij wordt verhoord.
Aan het begin van de middag werd de controle op de luchthaven aangescherpt na een anoniem dreigement. De hele middag en avond was er veel marechaussee op de been. Het vliegverkeer heeft geen vertraging opgelopen. Reizigers konden gewoon aankomen of vertrekken.
De maatregelen die politie en Koninklijke Marechaussee eerder op de dag hebben genomen, zijn donderdagavond afgeschaald.
‘Bij dit soort incidenten heb je met veel verschillende partijen te maken: politie, veiligheidsregio, Koninklijke Marechaussee, NCTV, Openbaar Ministerie’, zegt Edwin Boer, die de Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden (SGBO) leidde die naar aanleiding van de dreiging was gestart.
Zwaar bewapende marechaussees op toegangswegen Rotterdam Airport. Zou te maken hebben met terrorismedreiging. 1:10 PM – 17 Nov 2016
‘Mij viel op dat we elkaar in- en extern snel wisten te vinden. We wisten snel een gedegen onderzoek te starten. Maar ook de collega’s op straat hebben goed werk verricht. Ze bleven rustig, maar wel alert en hebben professioneel hun werk gedaan.’ De SGBO is na de aanhouding van de man weer ontbonden.
RTVWEST 17.11.2016 Een 45-jarige verwarde man zonder vaste woon- en verblijfplaats is donderdagavond door de Marechaussee in Rotterdam aangehouden. De man, die illegaal in Nederland is, wordt verdacht van het doen van een valse terreurmelding op vliegveld Rotterdam The Hague Airport.
Eerder donderdag werden de controles op het vliegveld aangescherpt en deed de Marechaussee onderzoek. Die maatregeen zijn donderdagavond afgeschaald.
Het vliegverkeer heeft geen last gehad van de dreiging. Op een ingelaste persconferentie beklemtoonde een woordvoerder van de marechaussee dat er voor passagiers geen enkele reden is de luchthaven te mijden.
De man is meegenomen voor verhoor. Hij heeft nog een straf openstaan. Waarvoor is niet bekend. Ook heeft hij eerder valse meldingen gedaan.’
Politie houdt man aan naar aanleiding van onderzoek dreiging Rotterdam the Hague Airport
In het onderzoek naar de melding van een mogelijke dreiging op Rotterdam The Hague Airport heeft de politie in Rotterdam op donderdagavond 17 november een ongewenst vreemdeling met een openstaande straf aangehouden. Het gaat om een verwarde 45-jarige man zonder vaste woon- of verblijfplaats die eerder valse meldingen heeft gedaan bij de politie.
De politie vermoedt dat de man betrokken is bij de melding die voor politie en Koninklijke Marechaussee aanleiding was om op en rond de luchthaven extra veiligheidsmaatregelen te nemen. Hij wordt hierover gehoord, omdat hij mogelijk over belangrijke informatie kan beschikken. Politie en Koninklijke Marechaussee hebben de maatregelen op en rond de luchthaven herzien.
Regio15 17.11.2016 Rotterdam Militairen van de Koninklijke Marechaussee op Rotterdam The Hague houden op het moment een groot onderzoek op de luchthaven.
Nadat een anonieme tip over een terreurdreiging binnenkwam bij de politiemeldkamer is direct groot uitgepakt op de luchthaven.
Om wat voor dreiging het precies gaat is nog niet bekend gemaakt. In verband met de dreiging heeft de Koninklijke Marechaussee controleposten opgericht. Al het verkeer dat het luchthaventerrein op of af wil wordt gecontroleerd.
Ook op het afgesloten deel van de luchthaven wordt onderzoek gedaan. Behalve de verkeersdoorlaatposten heeft de Koninklijke Marechaussee nog meer ‘zichtbare en onzichtbare’ beveiligingsmaatregelen genomen.
Het is niet bekend tot wanneer de controles duren. Meer informatie en foto’s staan op de site van MediaTV, onze collega’s uit Rotterdam.
De Koninklijke Marechaussee maakt bekend dat in het onderzoek naar de anonieme tip een verwarde 45-jarige man is aangehouden. Deze man, die bovendien ongewenst vreemdeling is en een straf had openstaan, wordt verhoord. Hij heeft in het verleden vaker (anoniem) valse meldingen gedaan bij de hulpdiensten.
Den HaagFM 17.11.2016 Bij Rotterdam The Hague Airport is het onderzoek vanwege een mogelijke terreurdreiging beëindigd. De politie hield donderdagavond een man aan die mogelijk verantwoordelijk is voor de anonieme melding die leidde tot het terreuralarm.
Het gaat om een ongewenste vreemdeling met een openstaande straf. De verwarde 45-jarige man zonder vaste woon- of verblijfplaats deed eerder andere valse meldingen bij de politie.
Het ‘stil alarm terrorisme’ werd donderdag rond het middaguur geactiveerd na de anonieme melding. Zwaarbewapende marechaussees controleerden auto’s en bussen op de luchthaven. Het vliegverkeer ondervond geen hinder van de controles. …lees meer
NU 17.11.2016 De politie heeft donderdagavond een verwarde 45-jarige man aangehouden in het onderzoek naar de mogelijke terreurdreiging op vliegveld Rotterdam The Hague Airport.
Het gaat volgens de politie om een ongewenste vreemdeling zonder vaste woon- of verblijfplaats, die een openstaande straf heeft. Hij deed eerder ook al valse meldingen bij de politie.
De politie heeft het vermoeden dat de man betrokken is bij de melding over de mogelijke terreurdreiging, die donderdagochtend binnenkwam via een anonieme tip.
Vanwege de dreiging was donderdag extra politie aanwezig bij de luchthaven. De toegangswegen werden afgezet en er werden extra controles uitgevoerd. De politie en Koninklijke Marechaussee hebben besloten de maatregelen op en rond de luchthaven te herzien.
Politie bewaakt vliegveld Rotterdam na terreurdreiging
Effect
De controles hadden nauwelijks effect op de dagelijkse gang van zaken op de luchthaven. Ook het vliegverkeer ging door. In de aankomst- en vertrekhal was nauwelijks iets van van de controles te merken.
Het ging volgens een woordvoerder om zichtbare en onzichtbare maatregelen die werden getroffen. Er werd gelet op auto’s en bussen.
“Bij dit soort incidenten heb je met veel verschillende partijen te maken: politie, veiligheidsregio, Koninklijke Marechaussee, NCTV, Openbaar Ministerie'”, zegt Edwin Boer, die de Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden (SGBO) leidde die naar aanleiding van de dreiging was gestart.
“Mij viel op dat we elkaar in- en extern snel wisten te vinden. We wisten snel een gedegen onderzoek te starten. Maar ook de collega’s op straat hebben goed werk verricht. Ze bleven rustig, maar wel alert en hebben professioneel hun werk gedaan.” De SGBO is na de aanhouding ontbonden.
VK 17.11.2016 De politie heeft donderdagavond een verwarde man van 45 jaar aangehouden die mogelijk verantwoordelijk is voor de melding die eerder op de dag leidde tot extra beveiliging op Rotterdam The Hague Airport. Het is volgens de Koninklijke Marechaussee een ongewenste vreemdeling met een openstaande straf.
De man, zonder vaste woon- of verblijfplaats, heeft eerder valse meldingen gedaan bij de politie. Hij wordt verhoord.
Aan het begin van de middag werd de controle op de luchthaven aangescherpt na een anoniem dreigement. De hele middag en avond was er veel marechaussee op de been. Het vliegverkeer heeft geen vertraging opgelopen. Reizigers konden gewoon aankomen of vertrekken.
De maatregelen die politie en Koninklijke Marechaussee eerder op de dag hebben genomen, zijn donderdagavond afgeschaald.
‘Bij dit soort incidenten heb je met veel verschillende partijen te maken: politie, veiligheidsregio, Koninklijke Marechaussee, NCTV, Openbaar Ministerie’, zegt Edwin Boer, die de Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden (SGBO) leidde die naar aanleiding van de dreiging was gestart.
‘Mij viel op dat we elkaar in- en extern snel wisten te vinden. We wisten snel een gedegen onderzoek te starten. Maar ook de collega’s op straat hebben goed werk verricht. Ze bleven rustig, maar wel alert en hebben professioneel hun werk gedaan.’ De SGBO is na de aanhouding van de man weer ontbonden.
NU 17.11.2016 De politie heeft donderdagavond een verwarde 45-jarige man aangehouden in het onderzoek naar de mogelijke terreurdreiging op vliegveld Rotterdam The Hague Airport.
Het gaat volgens de politie om een ongewenste vreemdeling zonder vaste woon- of verblijfplaats, die een openstaande straf heeft. Hij deed eerder ook al valse meldingen bij de politie.
De politie heeft het vermoeden dat de man betrokken is bij de melding over de mogelijke terreurdreiging, die donderdagochtend binnenkwam via een anonieme tip.
Vanwege de dreiging was donderdag extra politie aanwezig bij de luchthaven. De toegangswegen werden afgezet en er werden extra controles uitgevoerd. De politie en Koninklijke Marechaussee hebben besloten de maatregelen op en rond de luchthaven te herzien.
Politie bewaakt vliegveld Rotterdam na terreurdreiging
Effect
De controles hadden nauwelijks effect op de dagelijkse gang van zaken op de luchthaven. Ook het vliegverkeer ging door. In de aankomst- en vertrekhal was nauwelijks iets van van de controles te merken.
Het ging volgens een woordvoerder om zichtbare en onzichtbare maatregelen die werden getroffen. Er werd gelet op auto’s en bussen.
“Bij dit soort incidenten heb je met veel verschillende partijen te maken: politie, veiligheidsregio, Koninklijke Marechaussee, NCTV, Openbaar Ministerie'”, zegt Edwin Boer, die de Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden (SGBO) leidde die naar aanleiding van de dreiging was gestart.
“Mij viel op dat we elkaar in- en extern snel wisten te vinden. We wisten snel een gedegen onderzoek te starten. Maar ook de collega’s op straat hebben goed werk verricht. Ze bleven rustig, maar wel alert en hebben professioneel hun werk gedaan.” De SGBO is na de aanhouding ontbonden.
Regio15 17.11.2016 Militairen van de Koninklijke Marechaussee op Rotterdam The Hague houden op het moment een groot onderzoek op de luchthaven.
Nadat een anonieme tip over een terreurdreiging binnenkwam bij de politiemeldkamer is direct groot uitgepakt op de luchthaven.
Om wat voor dreiging het precies gaat is nog niet bekend gemaakt. In verband met de dreiging heeft de Koninklijke Marechaussee controleposten opgericht. Al het verkeer dat het luchthaventerrein op of af wil wordt gecontroleerd.
Ook op het afgesloten deel van de luchthaven wordt onderzoek gedaan. Behalve de verkeersdoorlaatposten heeft de Koninklijke Marechaussee nog meer ‘zichtbare en onzichtbare’ beveiligingsmaatregelen genomen.
Het is niet bekend tot wanneer de controles duren. Meer informatie en foto’s staan op de site van MediaTV, onze collega’s uit Rotterdam.
De Koninklijke Marechaussee maakt bekend dat in het onderzoek naar de anonieme tip een verwarde 45-jarige man is aangehouden. Deze man, die bovendien ongewenst vreemdeling is en een straf had openstaan, wordt verhoord. Hij heeft in het verleden vaker (anoniem) valse meldingen gedaan bij de hulpdiensten.
RTVWEST 17.11.2016 De Marechaussee doet donderdagmiddag uitgebreid onderzoek op Rotterdam The Hague Airport. Dat bevestigt een woordvoerder tegenover Omroep West. Maar wat er precies aan de hand is, wil hij niet zeggen. Het zou gaan om een ‘stil alarm terrorisme’ dat is geactiveerd. De Marechaussee wil dat niet bevestigen.
Volgens RTV Rijnmond zijn er extra controles bij de ingang. De Marechaussee wil tegenover Omroep West verder niets zeggen, en verwijst naar de woordvoerder van de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb. Die verwijst op zijn beurt weer door naar politie Rotterdam.
Daar wil een woordvoerder alleen kwijt dat een anonieme melding de oorzaak van alle commotie is. De melding zou wijzen op een mogelijke dreiging. Maar wat die inhoudt, wil ook hij niet zeggen.
Vliegverkeer gaat gewoon door
Het vliegverkeer gaat wel gewoon door, zegt een woordvoerder van de luchthaven. Ook zij wil verder niet zeggen wat er aan de hand is. Op een ingelaste persconferentie beklemtoonde een woordvoerder van de marechaussee dat er voor passagiers geen enkele reden is de luchthaven te mijden. Het luchtverkeer liep donderdag geen enkele vertraging op door de maatregelen.
Telegraaf 17.11.2016 De marechaussee is massaal aanwezig op en bij de luchthaven van Rotterdam. Er is sprake van een ’groot onderzoek’. De politie meldt dat er een anonieme tip is binnengekomen die „wijst op een mogelijke dreiging op Rotterdam The Hague Airport.”
Naar aanleiding van de tip hebben de Koninklijke Marechaussee en de politie direct een onderzoek naar deze melding ingesteld. De actie werd in gang gezet omdat het ’stil alarm terrorisme was geactiveerd’. De gemeente Rotterdam zal later met een verklaring komen. Er vindt overleg plaats tussen de burgemeester van Rotterdam, de Hoofdofficier van Justitie en de Politiechef over de te nemen maatregelen. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) zegt op de hoogte te zijn en houdt nauw contact met de betrokken partijen.
Weinig effect op gang van zaken
Er worden controles uitgevoerd op toegangswegen en daarnaast op de vliegveld zelf. Het vliegverkeer gaat vooralsnog gewoon door. De aangescherpte controle op Rotterdam The Hague Airport van politie en marechaussee heeft nauwelijks effect op de dagelijkse gang van zaken op de luchthaven. Op een ingelaste persconferentie beklemtoonde een woordvoerder van de marechaussee dat er voor passagiers geen enkele reden is de luchthaven te mijden. Het luchtverkeer liep donderdag geen enkele vertraging op door de maatregelen.
Schiphol
Op en rond Schiphol werden eind juli en begin augustus extra veiligheidsmaatregelen genomen in verband met ,,een signaal’’ dat betrekking had op de luchthaven. Wat dat signaal is geweest, is nooit duidelijk gemaakt.
Verslaggever Gerda Frankenhuis is voor De Telegraaf ter plaatse in Rotterdam.
Den HaagFM 17.11.2016 Bij Rotterdam The Hague Airport is een onderzoek gaande vanwege een mogelijke terreurdreiging. Het ‘stil alarm terrorisme’ werd geactiveerd nadat bij de politie een anonieme melding was binnengekomen die wijst op een mogelijke dreiging.
Sinds ongeveer 12.30 uur zijn toegangswegen afgezet en worden extra controles uitgevoerd door zwaarbewapende marechaussees. Vooral auto’s en bussen worden gecontroleerd. Wat er precies aan de hand is, is onduidelijk. Ook op het terrein van het vliegveld zou een groot onderzoek aan de gang zijn. In de omgeving zouden “onzichtbare beveiligingsmaatregelen” zijn genomen. Het vliegverkeer ondervindt geen hinder van de controles.
Zoals gebruikelijk vindt tussen de burgemeester van Rotterdam, Hoofdofficier van Justitie en de Politiechef nader overleg plaats over de te nemen maatregelen. Zij staan in nauw contact met de Koninklijke Marechaussee. …lees meer
NU 17.11.2016 Bij vliegveld Rotterdam The Hague Airport is donderdag extra politie aanwezig vanwege mogelijke terreurdreiging. De toegangswegen zijn afgezet en er zijn extra controles uitgevoerd.
De melding kwam binnen via een anonieme tip die “serieus” wordt genomen, aldus de politie in Rotterdam. Vanwege de dreiging is er extra politie aanwezig op het vliegveld en in de directe omgeving.
De controles hebben nauwelijks effect op de dagelijkse gang van zaken op de luchthaven. Ook het vliegverkeer gaat vooralsnog door.
“Het gaat om zichtbare en onzichtbare maatregelen die worden getroffen”, aldus een woordvoerder van de Koninklijke Marechaussee. Er wordt gelet op auto’s en bussen.
In de aankomst- en vertrekhal is nauwelijks iets van van de controles te merken. Voor een ingang staan enkele marechaussees bij een jeep. Ook in de hal staan enkele marechaussees.
Politie bewaakt vliegveld Rotterdam na terreurdreiging
Terrorismebestrijding
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) zegt op de hoogte te zijn en nauw contact te houden met de driehoek (burgemeester, politie en hoofdofficier van justitie) en de marechaussee.
Afgelopen zomer werden er extra controles uitgevoerd bij Schiphol vanwege mogelijke terreurdreiging. Bezoekers werden op de snelweg al gecontroleerd met lange files tot gevolg.
Terreurdreiging Rotterdam The Hague Airport
Zwaar bewapende marechaussees op toegangswegen Rotterdam Airport. Zou te maken hebben met terrorismedreiging.
AD 17.11.2016 De Koninklijke Marechaussee is vanmiddag uitgerukt naar aanleiding van een terroristische dreiging op Rotterdam Airport. Bij de politie kwam een anonieme melding binnen die zeer serieus werd genomen.
Er zijn op en rondom het vliegveld zichtbare en onzichtbare maatregelen genomen die nog steeds van kracht zijn. Veel toegangswegen werden afgezet. Op de stoep staan nog enkele zwaar bewapende marechaussees. Volgens de marechaussee worden er vooral bussen en auto’s gecontroleerd. Het vliegverkeer heeft tot op heden geen hinder van de dreiging ondervonden.
Woordvoerder Stan Verberkt van de marechaussee kon vanmiddag weinig loslaten over de dreiging. ,,We doen er alles aan om de veiligheid te garanderen, vandaar dat u ziet wat u ziet qua marechaussee.” Verder kon hij niks vertellen over de inhoud. ,,Er is geen sprake dat mensen de luchthaven moeten vermijden”.
Rustig
Volgens verslaggevers Sander Sonnemans en Koen Voskuil was, en is de sfeer op het vliegveld rustig. Dat bevestigde ook reiziger Wilma van ’t Hof uit Spijkenisse: ,,Mijn man stond op de koffers te wachten en las op zijn mobiel het bericht dat er een terreurdreiging was. Hij begreep het niet en geloofde het niet want er was niets aan de hand. Ook Els en Rob van Heijningen wisten van niks. ,,Ik zag het op mijn telefoon”, vertelde Els. ,,Terreurdreiging. Dat hebben wij weer, zei ik. Maar goed, echt bang zijn we niet.”
De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb werd vanmorgen tijdens een debat uit de gemeenteraad geroepen. Dit had te maken met de melding. ,,Hij moest de telefoon direct aannemen, omdat het een urgente kwestie betrof”, aldus zijn woordvoerder, die verder geen mededelingen wilde doen.
Schiphol
Op en rond Schiphol werden eind juli en begin augustus ook extra veiligheidsmaatregelen genomen in verband met ‘een signaal’ dat betrekking had op de luchthaven. Wat dat signaal is geweest, is nooit duidelijk gemaakt.
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) houdt nauw contact met de driehoek (burgemeester, politie en hoofdofficier van justitie) en de marechaussee.
Verkeer
De Verkeers Informatie Dienst (VID) meldt dat de controles op Rotterdam The Hague Airport zorgen voor vertragingen op de weg.
AD 17.11.2016 De Koninklijke Marechaussee doet groot onderzoek op Rotterdam The Hague Airport. Het onderzoek is gestart naar aanleiding van een bij de politie binnengekomen anonieme melding die wijst op een mogelijke dreiging op de luchthaven.
15.20: Het is verder rustig op Rotterdam Airport. De marechaussee blijft aanwezig, maar neemt verdergeen extra maatregelen. Voorlopig is er geen hinder voor het vliegverkeer, alleen het verkeer op de weg rondom het vliegveld kan hinder ondervinden door extra controles.
15.13: Hoewel niemand angstig is, is er wel veel onduidelijkheid over wat er nou precies aan de hand is.
15.07: Volgens Transavia verandert er niks in het vluchtschema: ,,Vooralsnog staan alle vluchten nog gewoon in het systeem zoals gepland. We adviseren onze passagiers om gewoon te komen. Wel moeten zij rekening houden met eventuele extra reistijd. Er hebben zich nog geen passagiers gemeld die hun vlucht willen omboeken.” Lees in ons liveblog de laatste gebeurtenissen terug.
Elsevier 16.11.2016 De Koninklijke Marechaussee verwacht een stijging in het aantal terugkerende jihadisten in Nederland, en een aantal zal waarschijnlijk door de beveiliging glippen. De Marechaussee is behoorlijk onderbezet, en terroristen kunnen dan ook ongemerkt terugkeren naar Nederland.
Zeker 500 extra marechaussees zijn nodig om de verhoogde druk aan te kunnen, zegt Ton de Zeeuw, de voorzitter van de Marechausseevereniging in een interview met AD. ‘We vullen gaten met gaten,’ aldus De Zeeuw. Er zou geen budget zijn vrijgemaakt voor de verhoogde dreiging van terugkerende Syriëgangers.
In een interview met Elsevier zegt Schoof dat hij geleerd heeft van de gebeurtenissen in de Belgische terreurcel in Molenbeek, waar de aanslagen op Parijs en Brussel werden voorbereid. Het feit dat daar Syriëgangers zaten die via de vluchtelingenroute terug naar België en Frankrijk reisden heeft de autoriteiten ‘gesterkt in de gedachte dat ze veel moeten investeren in gesprekken met familie en lokale contacten van diegenen die zijn uitgereisd’, aldus Schoof.
‘Voor een deel zullen we moeten leunen op inlichtingen- en opsporingsdiensten,’ geeft de coördinator toe. Maar de Marechaussee blijkt al langere tijd onderbezet. In juli en augustus werden na een melding van een dreiging extra veiligheidscontroles aangekondigd. De Marechaussees bleken toen al ‘op hun tandvlees te lopen’.
De controles werden zelfs verlengd, terwijl de Marechaussees aangaven de druk bijna niet aan te kunnen. De landmacht moest bijspringen: pas in 2017 zal de Koninklijke Marechaussee weer voldoende mensen hebben opgeleid om de beveiliging aan te kunnen.
Vooral het gebrek aan ervaring van nieuwe Marechaussees is een probleem, geeft De Zeeuw aan. Ondertussen worden ook Joodse instellingen en doelwitten als ambassades en het Binnenhof extra bewaakt, uit angst voor een terroristische aanslag.
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier
AD 16.11.2016 Terugkerende jihadisten kunnen ongemerkt Nederland binnenglippen, omdat de Koninklijke Marechaussee zwaar onderbezet is. Er zijn 500 extra marechaussees nodig om de bewaking, onder meer op Schiphol, op peil te krijgen.
,,We vullen gaten met gaten”, zegt Ton de Zeeuw, voorzitter van de Marechausseevereniging. ,,De komende tijd verwachten we een stijging van het aantal terugkerende jihadisten, maar ik ben bang dat we ze er niet allemaal kunnen uitpikken. Daarvoor zijn we met te weinig mensen.”
Uit berekeningen van het ministerie van Defensie blijkt dat zo’n 500 extra marechaussees nodig zijn, maar daar wordt volgens De Zeeuw geen budget voor vrijgemaakt. ,,Er is door verschillende ministeries geld bij elkaar geschraapt om tijdelijk 100 man aan te nemen. Die groep kan komende zomer aan de slag, na een versnelde opleiding.”
De deskundigheid van nieuw ingestroomde marechaussees blijft achter, zegt De Zeeuw. Het ontbreekt hen aan ervaring, waardoor ze geen scherp oog hebben om afwijkend gedrag van reizigers te herkennen.
Uitgebreid
In totaal telt Nederland ruim 6.000 marechaussees, van wie er 1.800 op Schiphol werken. Dit jaar werd de Marechaussee met 400 man uitgebreid, vanwege de verhoogde terreurdreiging. ,,Ondanks die uitbreiding lopen grensbewakers nog altijd op hun tandvlees”, zegt De Zeeuw. ,,Niet alleen op Schiphol. Ook bij de blauwe grenzen, zoals de havens van Hoek van Holland en IJmuiden. We lopen continue achter de feiten aan. De moedeloosheid is groot.”
Dick Schoof – de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) – waarschuwde maandag voor terugkerende jihadisten en gewelddadige eenlingen. Als het kalifaat van Islamitische Staat uiteenvalt, zal het aantal terugkeerders stijgen. Een deel van hen zal de jihadistische beweging hier versterken en zich op Nederlandse doelwitten richten.
Kwetsbaar
De extra marechaussees zijn onder meer nodig om kwetsbare doelwitten te beveiligen, zoals ambassades, het Binnenhof en Joodse instellingen. ,,Dat gaat ook ten koste van de grensbewaking”, zegt De Zeeuw. ,,De NCTV verwacht meer polarisatie in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. Dat betekent nóg meer beveiligingswerk, iets wat ons grote zorgen baart.”
Het ministerie van Defensie kon gisteren niet reageren. Afgelopen zomer bevestigde een woordvoerder van de Koninklijke Marechaussee dat de druk op de organisatie groot is.
VK 14.11.2016 Het risico op een aanslag in Nederland is onverminderd hoog (dreigingsniveau 4 uit 5), blijkt uit het 43ste Dreigingsbeeld Terrorisme Nederlandvan de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Dit zijn de drie opmerkelijkste bevindingen uit het rapport.
Nederland lijkt op Frankrijk
De kans op een aanslag in Nederland is even groot als in landen waar recentelijk al grote aanslagen werden gepleegd. Nederland wordt onder jihadisten nog altijd gezien als een ‘vijand van de islam’, ook nu Nederland niet meer deelneemt aan bombardementen tegen IS. Het steunen van de anti-IS-coalitie en missies in andere islamitische landen geven Nederland onder jihadisten een profiel dat vergelijkbaar is met dat van andere Europese landen. ‘De terroristische dreiging in en tegen Nederland vertoont grote overeenkomsten met die in de rest van West-Europa’, zegt Dick Schoof, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.
Dat in Nederland nog geen grote aanslag is gepleegd, doet hier niets aan af. Volgens Schoof zou het hoogmoed zijn om te zeggen dat dit komt door het werk van de NCTV. Promovendus en terrorisme-expert Jelle van Buuren van de Universiteit Leiden noemt ‘dom geluk’ als een verklaring. Ook zijn Frankrijk, Duitsland en de Europese hoofdstad Brussel mogelijk prestigieuzere doelwitten voor jihadisten. ‘En door de aanslag op Theo van Gogh heeft Nederland een voorsprong met preventiemaatregelen.’
Pas op met eenling bij de verkiezingen
NCTV: terugkerende jihadisten vormen bedreiging voor Nederland
Terugkerende jihadisten kunnen een bedreiging vormen voor de veiligheid in Nederland. De verwachting is dat het aantal mensen dat vanuit Syrië en Irak naar Nederland terugkeert, gaat toenemen als het kalifaat valt. Het uiteenvallen van het kalifaat kan bovendien een reden zijn voor geradicaliseerde jongeren in Nederland om hier over te gaan tot een aanslag.
Eenlingen zijn bij de aanstaande verkiezingen een groter risico dan in andere jaren. Waar de rapporten van de NCTV de laatste jaren vooral gingen over de dreiging van jihadisme, waarschuwt Schoof nu ook voor een Breivik- of Fortuyn-achtige aanslag in Nederland. ‘In het huidige gepolariseerde klimaat rond de thema’s islam, asiel, integratie, Europa en Turkije bestaat er daarnaast een kans op gewelddadige incidenten van extreem-rechts en extreem-links’, zegt Schoof. Met Tweede Kamerverkiezingen in het vooruitzicht (maart 2017) acht hij verdere polarisatie voorstelbaar in Nederland. Ook in campagnetijd is er hierdoor ‘meer dan anders het risico van een mogelijke gewelddaad door een eenling’.
De aanslag in München (juli 2016) door een volger van Anders Breivik laat volgens Schoof zien dat ook rechts-extremistisch gedachtengoed individuele aanslagplegers kan inspireren. ‘We zien in Nederland extreem-rechts activistischer en intimiderender worden’, zegt Schoof. ‘Extreem-links reageert hier dan weer op. Ze schuwen daarbij de confrontatie in de openbare ruimte niet, zagen we al bij een Pegida-demonstratie en rond de zwartepietdiscussie.’
Ook Van Buuren denkt dat de dreiging rond de verkiezingen reëel is. ‘Er is maar een persoon nodig om de samenleving op zijn kop te zetten.’
Zowel geradicaliseerde thuisblijvers als gevaarlijke jihadisten die proberen terug te keren, vormen een gevaar. Waar eerdere terugkeerders zo’n twee jaar geleden vooral gedesillusioneerd terugkwamen, is bij de NCTV nu ‘een handjevol’ gevaarlijke jongeren in beeld die naar Nederland proberen te komen. ‘Wij zien daar een groot risico in’, zegt Schoof. ‘Zij hebben 2 tot 3 jaar daar gezeten, gevechtservaring opgedaan en welbewust gekozen deel uit te maken van een terroristische organisatie. Nu IS terrein verliest is de kans groter dat meer van hen terug proberen te komen.’
De binnenlandse jihadistische beweging in Nederland – die uit enkele honderden aanhangers en enkele duizenden sympathisanten bestaat – was tot voor kort vooral gericht op een vertrek naar Syrië. Sinds begin 2016 neemt het aantal jihadi’s dat uit Nederland vertrekt af. ‘Nu uitreizen moeilijker wordt, gaat de beweging zich mogelijk meer richten op Nederland zelf’, zegt Schoof.
Nederlandse jihadisten communiceren grotendeels via gesloten kanalen, aldus Dick Schoof.
Het is mogelijk dat deze thuisblijvers Nederlandse jihadisten in het kalifaat helpen bij het voorbereiden van zelfmoordaanslagen in Nederland. Schoof: ‘Dan ontstaat een explosief mengsel’. Een mogelijke indicatie voor onderlinge contacten is volgens de NCTV dat Nederlandse jihadisten in de zomer van 2016 online actiever zijn geworden. Het is dan ook voorstelbaar dat in Nederland wonende jihadisten gehoor gaan geven aan de voortdurende oproepen van IS en al Qaida om in eigen land tot terroristisch geweld over te gaan.
Nederlandse jihadisten in Syrië en hun geestverwanten in Nederland zijn verder zeer veiligheidsbewust zijn geworden. ‘Ze communiceren grotendeels via gesloten kanalen.’ De NCTV gaat er dan ook van uit dat niet alle dreiging in beeld is van de veiligheidsdiensten.
In totaal zijn circa 270 mensen vertrokken naar het kalifaat. 44 van hen kwamen om volgens de AIVD, 40 keerden terug. Dit betekent dat op dit moment nog zo’n 190 uit Nederland afkomstige personen in Syrië en Irak aanwezig zijn, denkt de NCTV.
Volgens terrorisme-expert Van Buuren moet ook rekening worden gehouden met jihadisten zonder Nederlandse link die hierheen kunnen komen. ‘Ten tijde van de aanslagen in België en Frankrijk pendelden betrokkenen voortdurend op en neer tussen die twee landen en deden sommigen ook Nederland aan.’
RO 14.11.2016 Jihadisten die terugkeren uit Syrië en Irak vormen mogelijk een bedreiging voor de veiligheid in Nederland. Als het ‘kalifaat’ van ISIS uiteenvalt, zal naar verwachting het aantal terugkeerders geleidelijk toenemen. Een deel van hen zal waarschijnlijk de jihadistische beweging in Nederland versterken. Nu uitreizen moeilijker wordt, gaat de beweging zich mogelijk meer richten op Nederland zelf. Dat staat in het 43e Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland van de NCTV.
In Nederland wonende jihadisten kunnen gehoor geven aan de voortdurende oproepen van ISIS en Al Qaida om in eigen land terroristisch geweld te plegen. ISIS maakt daarbij ook misbruik van kwetsbare en makkelijk te beïnvloeden mensen. Dat bleek ook uit de aanslagen in onder meer Duitsland en Frankrijk afgelopen zomer.
Eerder stuurde ISIS al tientallen zogeheten operatives naar Europa met als doel een aanslag te plegen of daarbij te helpen. ISIS is vastbesloten om met name West-Europa met aanslagen te treffen, zeker nu het onder militaire druk staat in Syrië en Irak. Ook de actuele dreiging van Al Qaida blijft omvangrijk.
Het dreigingsniveau in Nederland blijft staan op niveau 4, op een schaal van 5. Dat betekent dat de kans op een aanslag in Nederland reëel is, maar dat er geen concrete aanwijzingen zijn dat er voorbereidingen worden getroffen voor een aanslag.
Naast de dreiging van jihadisten, bestaat er kans op gewelddadige incidenten van extreemrechts en extreemlinks rond de thema’s islam, asiel, integratie, Europa en Turkije. Meer polarisatie is voorstelbaar in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017. Tijdens de verkiezingscampagne is er ook een hoger risico op een gewelddaad door een eenling.
Trouw 14.11.2016 Nu terreurorganisatie IS in Syrië en Irak steeds meer terrein verliest, neemt de kans op een aanslag in het Westen toe – en dus ook in Nederland. Daarvoor waarschuwt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in het ‘Dreigingsbeeld terrorisme‘. Jihadisten die uit IS-gebied terugkeren, vormen mogelijk een bedreiging voor de veiligheid in Nederland.
Volgens de NCTV is ondanks het terreinverlies de ‘slagkracht’ van IS nog niet structureel aangetast. Zo heeft IS ‘geruime tijd’ aanslagen beraamd en zijn er tientallen jihadisten naar Europa gestuurd om de aanvallen voor te bereiden. Nu IS in Syrië en Irak onder druk staat, kan dat leiden tot aansporing om in het Westen meer aanslagen te plegen. Bovendien zal, als het kalifaat uit elkaar valt, het aantal terugkeerders geleidelijk terugkeren. Een deel van hen versterkt ‘waarschijnlijk’ de jihadistische beweging in Nederland.
Het dreigingsniveau in Nederland blijft wel op 4 staan. Dit betekent dat de kans op een aanslag in Nederland reëel is, maar er geen concrete aanwijzingen zijn voor een aanslag.
Als uitreizen naar het kalifaat ook moeilijk wordt (wat nu het geval is), gaat de jihadistische beweging binnen Nederland zich meer intern roeren, aldus de NCTV. Dat gebeurt onder meer door haatprediking of het rekruteren van nieuwe mensen. “Een mogelijke indicatie hiervan is dat Nedrlandse jihadisten in de zomer van 2016 online actiever zijn geworden. Maar het is ook voorstelbaar dat in Nederland wonende jihadisten gehoor geven aan de voortdurende oproepen van ISIS en al-Qaida om in eigen land tot terroristisch geweld over te gaan.”
Bezoekers van ‘jihadproces’ Context. Deze mannen zijn voor zover bekend niet betrokken geweest bij de strijd in Syrië en Irak.
Een deel van de strijders van IS in Europa komt mee met de vluchtelingenstroom die als gevolg van de oorlog in Syrië aan de gang is. Waren er vorig jaar nog duizenden asielzoekers in de opvang geplaatst zonder identificatie of screening, vandaag concluderen minister Ard van der Steur en staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie) dat er inmiddels voldoende aandacht is ‘voor het opsporen van jihadisme, radicalisering en ronselpraktijken’.
Uit onderzoek dat beide bewindsmannen hebben laten uitvoeren (en dat vandaag naar de Tweede Kamer is gestuurd), blijkt dat het signaleren van jihadisme of ronselpraktijken onder asielzoekers nog wel verder kan worden ‘geoptimaliseerd’. Zo is er nog steeds bij sommige diensten een tekort aan personeel, en wordt informatie tussen de diensten niet altijd goed gedeeld.
Polarisatie
De NCTV waarschuwt verder dat rond verkiezingstijd het aantal gewelddadige incidenten kan toenemen. Meer polarisatie op thema’s als islam, asiel, integratie, Europa en Turkije is dan meer denkbaar. Bovendien is tijdens verkiezingstijd een hoger risico op een geweldsactie van een eenling.
Ook in het algemeen waarschuwt de NCTV voor polarisatie. Extreemrechts heeft minder gelegenheid voor actie omdat het aantal asielzoekers terugloopt. Maar de haat tegen de islam, vluchtelingen en de Nederlandse politiek zijn daarmee niet verdwenen en nog steeds zichtbaar, vooral op internet. De NCTV noemt in dat verband ook de oprichting van burgerwachten met een extreemrechtse achtergrond, zoals de Nederlandse versie van Soldiers of Odin.
Bij extreemlinks ‘lag de focus’ op het ‘verstoren en onmogelijk maken van demonstraties van de anti-islamgroep Pegida’, aldus de NCTV. “Links-extremisten pogen bij deze tegendemonstraties geweld uit te lokken en schromen de inzet van vuurwerk of rookbommen niet. Tevens zijn extreemlinkse anarchisten en de Anti-Fascistische Actie beducht op vermeend ‘racistisch politiegeweld’.”
VK 14.11.2016 Terugkerende jihadisten kunnen een bedreiging vormen voor de veiligheid in Nederland. De verwachting is dat het aantal mensen dat vanuit Syrië en Irak naar Nederland terugkeert, gaat toenemen als het kalifaat valt. Het uiteenvallen van het kalifaat kan bovendien een reden zijn voor geradicaliseerde jongeren in Nederland om hier over te gaan tot een aanslag.
Dit staat in het maandag gepubliceerde Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof. Het dreigingsniveau staat nog altijd op niveau 4, op een schaal van 5. Dat wil zeggen dat de kans op een aanslag in Nederland reëel is, maar dat er geen concrete aanwijzingen zijn voor een aanslag. Op dit moment zijn nog ongeveer 190 van de in totaal 270 uitgereisde Nederlandse jihadisten in Syrië en Irak.
De NCTV verwacht dat als het door IS gestichte kalifaat uiteenvalt, het aantal terugkeerders geleidelijk gaat toenemen. Een deel van hen zal dan de jihadistische beweging hier versterken en zich op Nederland gaan richten. ‘In Nederland wonende jihadisten kunnen gehoor geven aan de voortdurende oproepen van IS en Al Qaida om in eigen land terroristisch geweld te plegen’, staat in het dreigingsbeeld.
Deze groep reist ook nauwelijks nog uit, zegt Schoof tegen de Volkskrant. Het gaat volgens hem om ‘een enkeling’. ‘Het is niet meer aantrekkelijk’, zegt Schoof. ‘IS-gebied is versplinterd. Men probeert het nog wel, maar ze zijn vooral hier in Nederland aan het hergroeperen en zullen mogelijk in Nederland blijven om een aanslag te plegen.’
IS zou tientallen aanhangers naar Europa hebben gestuurd. Een deel van die mensen is nog niet bekend bij de veiligheidsdiensten, net als hun bedoelingen. Schoof zegt wel dat een aantal jihadisten probeert terug te keren naar Nederland. ‘Wij zien daar groot risico in.’
De NCTV waarschuwt behalve voor de dreiging van jihadisten ook voor incidenten uit extreem-rechts en extreem-linkse hoek. ‘Meer polarisatie is voorstelbaar in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017. Tijdens de verkiezingscampagne is er ook een hoger risico op een gewelddaad door een eenling.’
Extreem-rechts heeft volgens de NCTV minder gelegenheid voor actie omdat het aantal asielzoekers terugloopt. Maar de haat tegen de islam, vluchtelingen en de Nederlandse politiek zijn daarmee niet verdwenen en nog steeds zichtbaar, vooral op internet. De NCTV noemt in dat verband ook de oprichting van burgerwachten met een extreem-rechtse achtergrond, zoals de Nederlandse versie van Soldiers of Odin.
Lees ook
PVV-leider Geert Wilders reageerde resoluut toen de inlichtingendienst AIVD en de Nationaal Terrorismebestrijder NCTV in 2015 zeiden dat er geen signalen waren dat Islamitische Staat structureel handlangers via asielroutes naar Europa stuurde. ‘Geloof ze niet!’, twitterde hij. Afgelopen juli werd dat ‘onwaarschijnlijke’ (NCTV) scenario ineens reëel en heeft IS ‘veelvuldig’ gebruikgemaakt van de vluchtelingenstroom om op ‘heimelijke wijze’ handlangers naar Europa te laten reizen.
NU 14.11.2016 De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) waarschuwt dat het uiteenvallen van IS kan zorgen voor een toename van de dreiging in Nederland door terugkerende jihadstrijders.
Momenteel verliest IS terrein in Syrië en Irak. Als het IS-gebied verder uit elkaar valt, neemt ook de kans op terugkeerders toe, waarschuwt de NCTV.
Omdat deze terugkerende IS-strijders vervolgens moeilijker weer kunnen uitreizen om mee te doen aan de jihadistische strijd, gaan zij zich mogelijk richten op aanslagen in Nederland.
Bovendien stuurde IS al eerder strijders terug naar Europa om hier aanslagen te plegen. De kans dat dit gebeurt neemt alleen maar toe als IS verder onder druk komt in Syrië en Irak.
Op dit moment zijn nog ongeveer 190 Nederlandse uitreizigers in IS-gebied aanwezig. Ongeveer 40 uitreizigers zijn inmiddels weer in Nederland, zou blijken uit cijfers van inlichtingendienst AIVD. In totaal zijn sinds 2012 270 Nederlanders uitgereisd om mee te doen aan de gewapende strijd. Daarvan zijn er 44 omgekomen.
Hoe verloopt de strijd tegen Islamitische Staat?
Al-Qaeda
Volgens de NCTV vormt niet alleen IS een gevaar, maar bijvoorbeeld ook al-Qaeda. Ook bestaat er kans op gewelddadigheden door extreemrechts of extreemlinks.
Verder wijst de coördinator op het gevaar van een toename van de polarisatie in aanloop naar de verkiezingen van volgend jaar. Dan is er meer risico op geweld door een eenling.
Telegraaf 14.11.2016 Terugkerende jihadisten kunnen een bedreiging vormen voor de veiligheid in Nederland. De verwachting is dat het aantal mensen dat vanuit Syrië en Irak naar Nederland terugkeert, gaat toenemen. Dat staat in het maandag gepubliceerde Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof.
Het dreigingsniveau staat nog altijd op niveau 4, op een schaal van 5. Dat wil zeggen dat de kans op een aanslag in Nederland reëel is, maar dat er geen concrete aanwijzingen zijn voor een aanslag. Op dit moment zijn nog ongeveer 190 van de in totaal 270 uitgereisde Nederlandse jihadisten in Syrië en Irak.
De NCTV verwacht dat als het door IS gestichte kalifaat uiteenvalt, het aantal terugkeerders geleidelijk gaat toenemen. Een deel van hen zal dan de jihadistische beweging hier versterken en zich op Nederland gaan richten. ,,In Nederland wonende jihadisten kunnen gehoor geven aan de voortdurende oproepen van IS en Al Qaida om in eigen land terroristisch geweld te plegen”, staat in het dreigingsbeeld.
Er wordt ook vermeld dat IS al tientallen aanhangers naar Europa heeft gestuurd. Een deel van die mensen is nog niet bekend bij de veiligheidsdiensten, net als hun bedoelingen, aldus de NCTV.
De NCTV waarschuwt behalve voor de dreiging van jihadisten ook voor incidenten uit extreemrechts en extreemlinkse hoek. ,,Meer polarisatie is voorstelbaar in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017. Tijdens de verkiezingscampagne is er ook een hoger risico op een gewelddaad door een eenling.”
Extreemrechts heeft volgens de NCTV minder gelegenheid voor actie omdat het aantal asielzoekers terugloopt. Maar de haat tegen de islam, vluchtelingen en de Nederlandse politiek zijn daarmee niet verdwenen en nog steeds zichtbaar, vooral op internet. De NCTV noemt in dat verband ook de oprichting van burgerwachten met een extreemrechtse achtergrond, zoals de Nederlandse versie van Soldiers of Odin.
RTVWEST 14.11.2016 Het aantal mensen dat vanuit Syrië en Irak naar Nederland terugkeert, gaat waarschijnlijk toenemen. Dat staat in het maandag gepubliceerde Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof. Een groot deel van de jihadisten die uitreizen, komt uit Den Haag en Delft.
Burgemeester Jozias van Aartsen meldde in september dat tot dat moment 35 Haagse jihadisten naar het Midden-Oosten waren vertrokken, onder wie vier minderjarigen. 17 mensen uit Den Haag zijn er vermoedelijk om het leven gekomen.
De NCTV verwacht dat als het door IS gestichte kalifaat uiteenvalt, het aantal terugkeerders geleidelijk gaat toenemen. Een deel van hen zal dan de jihadistische beweging hier versterken en zich op Nederland gaan richten. ‘In Nederland wonende jihadisten kunnen gehoor geven aan de voortdurende oproepen van IS en Al Qaida om in eigen land terroristisch geweld te plegen’, staat in het dreigingsbeeld.
Meer kans op geweld
In het rapport staat ook dat IS al tientallen aanhangers naar Europa heeft gestuurd. Een deel van die mensen is nog niet bekend bij de veiligheidsdiensten. Het is ook onduidelijk wat precies hun bedoelingen zijn, aldus de NCTV.
De NCTV waarschuwt behalve voor de dreiging van jihadisten ook voor incidenten uit extreemrechts en extreemlinkse hoek. ‘Meer polarisatie is voorstelbaar in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017. Tijdens de verkiezingscampagne is er ook een hoger risico op een gewelddaad door een eenling’.
Haat tegen islam
Extreemrechts heeft volgens de NCTV minder gelegenheid voor actie omdat het aantal asielzoekers terugloopt. Maar de haat tegen de islam, vluchtelingen en de Nederlandse politiek zijn daarmee niet verdwenen en nog steeds zichtbaar, vooral op internet. De NCTV noemt in dat verband ook de oprichting van burgerwachten met een extreemrechtse achtergrond, zoals de Nederlandse versie van Soldiers of Odin.
Den HaagFM 14.11.2016 Het aantal mensen dat vanuit Syrië en Irak naar Nederland terugkeert, gaat waarschijnlijk toenemen. Dat staat in het maandag gepubliceerde Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Dick Schoof (kleine foto). Een aanzienlijk deel van de jihadisten die uitreizen, komt uit Den Haag.
Terugkerende jihadisten kunnen een bedreiging vormen voor de veiligheid in Nederland. Het dreigingsniveau staat nog altijd op niveau vier, op een schaal van vijf. Dat wil zeggen dat de kans op een aanslag in Nederland reëel is, maar dat er geen concrete aanwijzingen zijn voor een aanslag. Op dit moment zijn nog ongeveer 190 van de in totaal 270 uitgereisde Nederlandse jihadisten in Syrië en Irak.
In het rapport staat ook dat IS al tientallen aanhangers naar Europa heeft gestuurd. Een deel van die mensen is nog niet bekend bij de veiligheidsdiensten. Het is ook onduidelijk wat precies hun bedoelingen zijn, aldus de NCTV.
Burgemeester Jozias van Aartsen meldde in september dat tot dat moment 35 Haagse jihadisten naar het Midden-Oosten waren vertrokken, onder wie vier minderjarigen. Zeventien mensen uit Den Haag zijn er vermoedelijk om het leven gekomen. …lees meer
VK 14.11.2016 Bij de komst van asielzoekers is er voldoende aandacht voor het opsporen van jihadisme, radicalisering en ronselpraktijken. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie waarvan de resultaten maandag naar de Tweede Kamer zijn gestuurd.
De migratiestroom naar Europa is sinds 2014 enorm toegenomen. Circa
59 duizend mensen zochten toen asiel in ons land. In eerste instantie werd ervan uitgegaan dat het risico gering was dat er zich jihadisten onder de migranten bevonden. Na de aanslagen in Parijs veranderde dat idee en inmiddels is duidelijk dat terreurgroep Islamitische Staat strijders onder dekking van de vluchtelingenstroom naar Europa stuurde.
Vorig jaar zijn duizenden asielzoekers in de opvang geplaatst zonder identificatie of screening op mogelijke terroristische dreiging. Dat kwam door personeelsgebrek bij politie en marechaussee. Het kabinet heeft daarna versneld de controle op asielzoekers verbeterd.
Volgens de onderzoekers is er in Nederland niet één overkoepelende geïntegreerde opzet om jihadisme bij asielzoekers te signaleren. Maar de afgelopen jaren is een reeks van maatregelen en werkwijzen ingevoerd die blijken te werken. ‘Er zijn geen indicaties gevonden dat zich bij de uitvoering van de opzet grote problemen voordoen.’
Wel is er een aantal knelpunten dat kan worden verbeterd, aldus de onderzoekers. Zo is er bij sommige diensten een tekort aan mensen door het sterk gestegen aantal asielzoekers. Ook wordt informatie niet altijd goed gedeeld. Verder blijkt ook voorlichting om asielzoekers te sterken tegen ronselaars – zoals beloofd door de ministers van Veiligheid en Justitie en Sociale Zaken – onbekend te zijn.
Bij de opvang van asielzoekers werken onder meer politie, marechaussee, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers, de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, de Dienst Terugkeer en Vertrek, de Immigratie- en Naturalisatiedienst en VluchtelingenWerk samen.
Minister Ard van der Steur en staatssecretaris Klaas Dijkhoff van Veiligheid en Justitie laten weten dat met dit onderzoek de aanpak en het beleid van signalering van jihadisme, radicalisering en ronselpraktijken onder asielzoekers verder kan worden ‘geoptimaliseerd”.
Elsevier 14.11.2016 Door de polarisatie in Nederland is er een verhoogd risico op geweldsdaden rond de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017. Daarvoor waarschuwt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV) Dick Schoof.
De waarschuwing is onderdeel van het nieuwste dreigingsbeeld van de NCTV, dat maandag verschijnt. De polarisatie in Nederland neemt toe, volgens Schoof, waardoor de kans op ‘geweldsincidenten van extreemrechts en extreemlinks rond de thema’s islam, asiel, integratie, Europa en Turkije’ toeneemt. De Tweede Kamerverkiezingen vergroten het risico op geweld.
Gevaar komt vooral van eenlingen Het gevaar schuilt vooral in eenlingen, aldus de NCTV. ‘Als je kijkt naar de aanslag op de Britse Labour-politica Jo Cox, zie je dat het eenlingen kan verleiden om geweld te gebruiken,’ zegt Schoof tegen BNR. ‘Ook in het verkiezingsdebat kan dat een situatie veroorzaken waarin eenlingen tot rare dingen in staat zijn.’
Omdat het aantal asielzoekers terugneemt, is het risico op geweld van extreemrechts momenteel lager, aldus Schoof. Toch hebben ook zij, met ‘haat tegen de islam, vluchtelingen en de Nederlandse politiek’, gelegenheden om geweld te gebruiken. Schoof wijst onder meer naar burgerwachten die in Nederland opkomen, zoals de Nederlandse Soldiers of Odin.
Wat als ‘kalifaat’ uiteenvalt De NCTV, die stelt dat het gevaar op een jihadistische aanslag nog altijd ‘reëel’ is, gaat ook in op het gevaar van terugkerende jihadisten. De verwachting is dat het aantal terugkeerders zal toenemen, onder meer door de mogelijkheid dat het IS-‘kalifaat’ uiteenvalt.
Een deel van de Nederlandse jihadisten zal in ons land een extremistische beweging opzetten, zo is de verwachting. ‘In Nederland wonende jihadisten kunnen gehoor geven aan de voortdurende oproepen van IS en al-Qaeda om in eigen land terroristisch geweld te plegen,’ staat in het dreigingsbeeld.
NU 20.10.2016 De namen van vijftien Nederlanders zijn donderdag toegevoegd aan de nationale terrorismelijst. Zij kunnen daardoor niet meer bij hun geld komen.
In totaal staan nu 76 mensen op de lijst en drie organisaties. De meerderheid is betrokken bij terroristische activiteiten in Syrië en Irak.
De nationale terrorismelijst is bedoeld om te voorkomen dat terrorisme gefinancierd wordt vanaf Nederlandse bankrekeningen.
Nederland deelt de lijst ook binnen de Europese Unie. “Het is van belang dat onze Europese partners ook weten welke personen een terroristische bedreiging vormen en tegen wie bevriezingsmaatregelen genomen moeten worden”, aldus minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken.
Plaatsing op de lijst betekent niet alleen dat rekeningen van de mensen op de lijst worden bevroren. Het is voor vrienden, familie, bedrijven en andere instellingen ook verboden om geld te geven aan diegene. Wie het toch doet, kan een boete krijgen of zelfs een celstraf.
AD 20.10.2016 De namen van vijftien Nederlanders zijn vandaag toegevoegd aan de nationale terrorismelijst. Zij kunnen daardoor niet meer bij hun geld komen. In totaal staan er nu 76 mensen en drie organisaties op de lijst.
De nationale terrorismelijst is bedoeld om te voorkomen dat terrorisme gefinancierd wordt vanaf Nederlandse bankrekeningen. De meerderheid van de personen en organisaties op de lijst is betrokken bij terroristische activiteiten in Syrië en Irak. Onder de vijftien Nederlanders zijn twee jihadisten uit Culemborg, weet De Gelderlander.
Nederland deelt de lijst ook binnen de Europese Unie. ,,Het is van belang dat onze Europese partners ook weten welke personen een terroristische bedreiging vormen en tegen wie bevriezingsmaatregelen genomen moeten worden”, aldus minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken.
Boete of celstraf
Plaatsing op de lijst betekent niet alleen dat rekeningen van de mensen op de lijst worden bevroren. Het is voor vrienden, familie, bedrijven en andere instellingen ook verboden om geld te geven aan diegene. Wie het toch doet, kan een boete krijgen of zelfs een celstraf.
Telegraaf 20.10.2016 De namen van vijftien Nederlanders zijn donderdag toegevoegd aan de nationale terrorismelijst. Zij kunnen daardoor niet meer bij hun geld komen.
In totaal staan er nu 76 mensen en drie organisaties op de lijst. De meerderheid is betrokken bij terroristische activiteiten in Syrië en Irak.
De nationale terrorismelijst is bedoeld om te voorkomen dat terrorisme wordt gefinancierd vanaf Nederlandse bankrekeningen.
Nederland deelt de lijst ook binnen de Europese Unie. „Het is van belang dat onze Europese partners ook weten welke personen een terroristische bedreiging vormen en tegen wie bevriezingsmaatregelen moeten worden genomen”, aldus minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken.
Plaatsing op de lijst betekent niet alleen dat rekeningen van de mensen op de lijst worden bevroren. Het is voor vrienden, familie, bedrijven en andere instellingen ook verboden om geld te geven aan die personen. Wie het toch doet, kan een boete krijgen of zelfs een celstraf.
Telegraaf 18.10.2016 Er dreigt een stortvloed aan terroristen richting Europa te komen bij het einde van Islamitische Staat als land. Dit scenario begint actueel te worden nu een internationale coalitie de aanval op Mosul heeft ingezet.
Doel van het offensief is de herovering van de Iraakse stad op IS. Als Mosul valt, staat dat niet gelijk aan het uiteenvallen van het kalifaat, maar toch maken inlichtingendiensten, terreurbestrijders en terrorismedeskundigen zich al grote zorgen over de vele duizenden IS-strijders die dan uitzwermen.
„Zelfs zonder land blijft IS als terreurbeweging een risico”, zegt de vermaarde Italiaanse jihaddeskundige Loretta Napoleoni. „Je kunt het kalifaat als concept niet vernietigen. Net zo min als we Al-Qaeda hebben verslagen. Over een paar jaar beginnen een paar jihadisten gewoon opnieuw.”
Nicholas Rasmussen, hoofd van het nationale centrum voor terrorismebestrijding in de Verenigde Staten, waarschuwde onlangs de senaat niet te veel te verwachten van een militaire overwinning. Hij stelde dat IS te weinig aan kracht heeft ingeboet om geen grote terroristische dreiging meer te zijn. De baas van de FBI, James Comey, voorziet daarom een inktzwart scenario. Hij vreest voor een jarenlange terroristendiaspora. Met name richting Europa.
Elsevier 18.10.2016 Als het terreurbolwerk in Mosul uit elkaar valt, wordt een ‘terroristengolf’ gevreesd. De leden van de Islamitische Staat in de Iraakse stad zullen na de val uitzwermen, en waarschijnlijk massaal naar Europa reizen.
Het zou een belangrijke overwinning zijn op de terreurorganisatie, die de laatste weken al behoorlijke klappen heeft moeten verduren. Zondag werd de vooral symbolisch belangrijke Noord-Syrische stad Dabiq verovert doorFree Syrian Army. Maar als het bolwerk van IS uiteenvalt, zou dat desastreuze gevolgen kunnen hebben voor Europa.
‘We moeten ons voorbereiden – en dan vooral onze bondgenoten in West-Europa – op de confrontatie, want als IS wordt verslagen en die moordenaren uitzwermen, zullen ze proberen naar West-Europa te komen en onze onschuldige mensen te vermoorden,’waarschuwt FBI-baas James Comey.
‘Misschien wel het belangrijkste element van het IS-model, en ik denk dat dit ook van toepassing is op het onderzoek naar de aanslagen in Parijs, is dat de groep op lokaal niveau opereert,’ zegt Charles Lister, jihad-expert voor Middle East Institute. ‘De complete focus van de organisatie is gericht op het kneden van lokale omstandigheden, zorgen dat ze controle hebben, en daar dan op inspelen.’
Daarom zou de dreiging van IS op lokaal niveau vrij hoog zijn. Ook het feit dat minder IS-leden naar de bezette gebieden in Syrië en Irak reizen, betekent niet dat Europa opgelucht adem kan halen. ‘De dreiging hier blijft onverminderd hoog,’ zegt Dick Schoof, de Nederlandse Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding.
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier
Steeds minder geradicaliseerde moslims reizen naar gebieden die worden bezet door terreurgroep Islamitische Staat. Volgens de laatste cijfers zijn zo’n 273 mensen naar IS-gebieden gereisd.
Daarvan zijn 43 overleden en ongeveer veertig teruggekeerd, meldt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV) Dick Schoof tegen RTL Nieuws. ‘Het IS-gebied wordt kleiner op dit moment,’ aldus Schoof. ‘Dat betekent dat er ook minder mensen daadwerkelijk daar naar toe reizen. Eigenlijk zien we de laatste maanden een afvlakking, dat er niet veel mensen meer naar toe gaan.’
De belangrijkst reden is dat IS terreinverlies heeft geleden bij de Turkse grens. Dat maakt het reizen naar het ‘kalifaat’ een stuk lastiger voor sympathisanten. Daarnaast heeft de terreurgroep zelf zijn volgers aangespoord niet naar Syrië en Irak te reizen, maar in plaats daarvan aanslagen voor te bereiden in Europa.
Dreiging door geradicaliseerde individuen
‘Hier blijft de dreiging onverminderd hoog,’ stelt Schoof. Juist omdat geradicaliseerde moslims die in Nederland blijven erg gevaarlijk kunnen zijn. Zelfs als IS in Irak en Syrië is verslagen, blijft die dreiging in Nederland. IS verliest veel terrein door de militaire acties van het Syrische leger, ‘gematigde’ rebellengroepen, Rusland en de westerse coalitie.
NU 08.10.2016 De Amsterdamse politie krijgt ongeveer honderd meldingen per week binnen over een dreigende terreuraanslag, meldt Het Parool zaterdag.
Volgens de krant leiden gemiddeld tien tot vijftien meldingen tot onderzoek van de recherche. Een team van veertig tot vijftig analisten en rechercheurs beoordeelt elke tip meteen.
Doordat de politie vaak op tijd kan ingrijpen of omdat de tips loos alarm zijn, leiden de meeste onderzoeken niet tot arrestaties.
Onzichtbaar
Deze zaken zijn vaak voor het publiek niet zichtbaar en worden ook niet in rapportages vermeld. De Amsterdamse hoofdofficier van justitie Theo Hofstee zegt dat dit ertoe kan leiden dat ‘de financiers in Den Haag’ ook weinig meekrijgen van het werk dat wordt verricht.
“Doordat we vooral ellende proberen te voorkomen, keren de onderzoeken niet terug in onze rapportages waarop we worden afgerekend.”
“Juist doordat we snel moeten handelen en geen tijd hebben om zaken eerst te analyseren, zetten we extra breed in. Al dat extra werk is niet erg, maar het neemt toe.”
AD 04.10.2016 Diverse buurlanden van België hebben de in hun land aanwezige Syrië-strijders niet goed in kaart gebracht. Dat stelt André Vandoren, de oud-topman van de Belgische anti-terreurdienst OCAD. Hij deed zijn uitspraak gisteren tijdens een vergadering van de commissie die onderzoek doet naar de aanslagen in Brussel, zo meldt de Belgische krant De Morgen.
Wij scoren in Europa proportioneel hoog omdat we onze Syrië-strijders tenminste al in kaart brachten, maar sommige landen in onze nabijheid niet, aldus André Vandoren.
Vandoren was tot eind vorig jaar bestuurder bij het Coördinatieorgaan voor de Analyse van de Dreiging (OCAD), een organisatie die te vergelijken is met de NCTV in Nederland. Volgens de topman kreeg de dienst lange tijd te weinig informatie over potentiële dreiging. ,,In de beginjaren van het plan Radicalisering kreeg het OCAD informatie die niet afdoende was”, zo stelt hij. ,,Werd informatie niet ingebracht, dan hadden we die niet. In het laatste anderhalf jaar is er wél vooruitgang in de goeie richting.”
De terrorisme-expert is somber over de toekomst, met name vanwege de situatie in de aan België grenzende landen. ,,Wij scoren in Europa proportioneel hoog omdat we onze Syrië-strijders tenminste al in kaart brachten, maar sommige landen in onze nabijheid niet”, zo zei Vandoren. Op aandringen van parlementsleden gaf hij vervolgens voorbeelden. Frankrijk? ,,Ja.” Duitsland, Nederland en Groot-Brittannië? ,,Ja, daar zijn problemen.”
Gegijzeld
Of buitenlandse inlichtingen uiteindelijk België weten te bereiken, valt volgens procureur-generaal Johan Delmulle ook nog te betwijfelen. ,,Stel dat uit info van de Franse inlichtingendienst blijkt dat er een aanslag wordt beraamd op het Europees Parlement. Dan mogen wij dat wel weten… maar we zijn gegijzeld omdat we er in een strafdossier niets mee mogen doen”, zo vertelde hij. Of de terreuronderzoekers dergelijke informatie wel in handen hadden bij hun onderzoek naar de aanslagen in Brussel, is onduidelijk.
Trouw 17.09.2016 De dreiging van terreuraanslagen is in jaren niet zo groot geweest als nu. Dat zegt de baas van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), Rob Bertholee, in een interview in de Volkskrant.
“De dreiging is nog nooit zo groot geweest sinds ik hier vijf jaar geleden hoofd van de dienst werd”, aldus Bertholee. “Sinds eind 2012 zag ik het aantal uitreizigers toenemen. Nu zijn het er 260. Als je bij IS zit, ben je betrokken bij geweld, dat geldt voor iedereen. Kijk naar de recente aanhouding van vrouwen in Parijs. Ook zij zijn bereid aanslagen te plegen.”
De dreiging is volgens hem meervoudig. Getraumatiseerde terugkeerders, terugkeerders die bewust opgaan in de gemeenschap om later toe te slaan en mensen die zich via sociale media laten inspireren, vormen allemaal een gevaar.
Om de strijd beter aan te kunnen gaan, wil Bertholee dat zijn dienst versleuteling van chatapplicaties altijd ongedaan kan maken. Frankrijk en Duitsland willen de versleuteling gaan beperken, het Nederlandse kabinet niet omdat die miljoenen gebruikers ook veiligheid biedt. Dat de privacy in het geding kan komen, moet volgens Bertholee maar op de koop toe worden genomen. “Dan moet je accepteren dat je veiligheid inlevert. Dan moet je je dus afvragen hoeveel veiligheid je privacy waard is.”
NU 17.09.2016 Het risico op een terroristische aanslag in Nederland is de laatste jaren toegenomen. Dat zegt de baas van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), Rob Bertholee, zaterdag in een interview met de Volkskrant.
Dieper ingaan op de aard van de dreiging kan de AIVD-baas echter niet omdat dat het inlichtingenwerk teniet zou kunnen doen. “Frustrerend”, meent Bertholee.
“De dreiging is nog nooit zo groot geweest sinds ik hier vijf jaar geleden hoofd van de dienst werd”, zegt hij in het interview . “Sinds eind 2012 zag ik het aantal uitreizigers toenemen. Nu zijn het er 260. Als je bij IS zit, ben je betrokken bij geweld, dat geldt voor iedereen. Kijk naar de recente aanhouding van vrouwen in Parijs. Ook zij zijn bereid aanslagen te plegen”, stelt de AIVD-baas.
De dreiging is volgens hem meervoudig. Getraumatiseerde terugkeerders, terugkeerders die bewust opgaan in de gemeenschap om later toe te slaan en mensen die zich via sociale media laten inspireren, vormen allemaal een gevaar.
Versleuteling
Om de strijd beter aan te kunnen gaan, wil Bertholee dat zijn dienst versleuteling van chatapplicaties altijd ongedaan kan maken. Frankrijk en Duitsland willen de versleuteling gaan beperken, het Nederlandse kabinet niet omdat die miljoenen gebruikers ook veiligheid biedt.
Dat de privacy in het geding kan komen, moet volgens Bertholee maar op de koop toe worden genomen. “Dan moet je accepteren dat je veiligheid inlevert. Dan moet je je dus afvragen hoeveel veiligheid is privacy je waard?”
De AIVD-baas vindt naar eigen zeggen bescherming van privacy ook belangrijk “maar zouden mensen die privacy als hoogste doel hebben dat net zo enthousiast nastreven als zij slachtoffer zijn van een aanslag? Als zij weten dat zij hebben toegestaan dat zoiets gebeurd is?”
Telegraaf 17.09.2016 De dreiging van terreuraanslagen is in jaren niet zo groot geweest als nu. Dat zegt de baas van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), Rob Bertholee. Dieper ingaan op de aard van de dreiging kan de AIVD-baas echter niet omdat dat het inlichtingenwerk teniet zou kunnen doen. ,,Frustrerend”, aldus Bertholee.
,,De dreiging is nog nooit zo groot geweest sinds ik hier vijf jaar geleden hoofd van de dienst werd. Sinds eind 2012 zag ik het aantal uitreizigers toenemen. Nu zijn het er 260. Als je bij IS zit, ben je betrokken bij geweld, dat geldt voor iedereen. Kijk naar de recente aanhouding van vrouwen in Parijs. Ook zij zijn bereid aanslagen te plegen”, stelt de AIVD-baas zaterdag in een interview in de Volkskrant.
Versleuteling chats
De dreiging is volgens hem meervoudig. Getraumatiseerde terugkeerders, terugkeerders die bewust opgaan in de gemeenschap om later toe te slaan en mensen die zich via sociale media laten inspireren, vormen allemaal een gevaar.
Om de strijd beter aan te kunnen gaan, wil Bertholee dat zijn dienst versleuteling van chatapplicaties altijd ongedaan kan maken. Frankrijk en Duitsland willen de versleuteling gaan beperken, het Nederlandse kabinet niet omdat die miljoenen gebruikers ook veiligheid biedt. Dat de privacy in het geding kan komen, moet volgens Bertholee maar op de koop toe worden genomen. ,,Dan moet je accepteren dat je veiligheid inlevert. Dan moet je je dus afvragen hoeveel veiligheid is privacy je waard?”
Privacy
De AIVD-baas vindt naar eigen zeggen bescherming van privacy ook belangrijk ,,maar zouden mensen die privacy als hoogste doel hebben dat net zo enthousiast nastreven als zij slachtoffer zijn van een aanslag? Als zij weten dat zij hebben toegestaan dat zoiets gebeurd is?”
AD 17.09.2016 De dreiging van terreuraanslagen is in jaren niet zo groot geweest als nu. Dat zegt de baas van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), Rob Bertholee.
Als je bij IS zit, ben je betrokken bij geweld, dat geldt voor iedereen, aldus AIVD-topman Rob Bertholee.
Dieper ingaan op de aard van de dreiging kan de AIVD-baas echter niet omdat dat het inlichtingenwerk teniet zou kunnen doen, vertelt hij zaterdag in een interview in de Volkskrant.
,,Frustrerend”, aldus Bertholee. ,,De dreiging is nog nooit zo groot geweest sinds ik hier vijf jaar geleden hoofd van de dienst werd. Sinds eind 2012 zag ik het aantal uitreizigers toenemen. Nu zijn het er 260. Als je bij IS zit, ben je betrokken bij geweld, dat geldt voor iedereen. Kijk naar de recente aanhouding van vrouwen in Parijs. Ook zij zijn bereid aanslagen te plegen”, stelt de AIVD-baas.
Terugkeerders
De dreiging is volgens hem meervoudig. Getraumatiseerde terugkeerders, terugkeerders die bewust opgaan in de gemeenschap om later toe te slaan en mensen die zich via sociale media laten inspireren, vormen allemaal een gevaar. Om de strijd beter aan te kunnen gaan, wil Bertholee dat zijn dienst versleuteling van chatapplicaties altijd ongedaan kan maken.
Frankrijk en Duitsland willen de versleuteling gaan beperken, het Nederlandse kabinet niet omdat die miljoenen gebruikers ook veiligheid biedt. Dat de privacy in het geding kan komen, moet volgens Bertholee maar op de koop toe worden genomen. ,,Dan moet je accepteren dat je veiligheid inlevert. Dan moet je je dus afvragen hoeveel veiligheid is privacy je waard?”
Privacy
De AIVD-baas vindt naar eigen zeggen bescherming van privacy ook belangrijk ,,maar zouden mensen die privacy als hoogste doel hebben dat net zo enthousiast nastreven als zij slachtoffer zijn van een aanslag? Als zij weten dat zij hebben toegestaan dat zoiets gebeurd is?”
VK 06.05.2016 Minister Schippers van Volksgezondheid roept op tot het vormen van een nationale vrijheidscoalitie tegen de invloed van de radicale politieke islam. ‘Het wordt tijd dat wij – alle Nederlanders die onze cultuur, onze vrijheden, ons maatschappelijk contract liefhebben – opstaan om onze verworvenheden actief te verdedigen.’
In haar Hendrik Jan Schoolezing, die ze maandagavond hield in Amsterdam, waarschuwde de VVD-bewindsvrouw dat elementaire rechten op het spel staan: in de eerste plaats die van homo’s, transgenders, vrouwen, inclusief ‘moslimvrouwen die proberen wat meer vrijheid te veroveren’.
De paradox van de vrijheid
Lees de volledige tekst van ‘De paradox van de vrijheid’, de Elsevier/HJ Schoo-lezing door minister Edith Schippers hier
Ze waarschuwt tegen ‘de sluipende zelfcensuur’ op scholen waar leraren niet meer openlijk homoseksueel durven zijn en niet meer over de Holocaust kan worden gesproken. ‘Wie durft nog islamkritische boeken te schrijven, cartoons te tekenen, films te maken? (…) Hier botsen culturen. Hier worden sluipenderwijs de kernwaarden van onze samenleving aangetast.’
Om die bedreiging te stoppen wil zij om te beginnen de geldstromen vanuit landen als Saoedi-Arabië, Turkije en Iran naar Nederlandse koranscholen en moskeeën blokkeren. ‘Als wij onze vrijheid zo ver doorvoeren dat we accepteren dat anderen die ondermijnen, kunnen we haar in een oogwenk verliezen.’
Persoonlijk en vrouwelijk
Culturen zijn helemaal niet gelijkwaardig. De onze is een stuk beter dan alle andere die ik ken. In ieder geval voor de vrouw, aldus Minister Edith Schippers.
Schippers pleit vurig voor het beschermen van de Nederlandse cultuur van vrijheid en gelijkheid tegen de achterstelling van de vrouw. ‘Culturen zijn helemaal niet gelijkwaardig’, zei ze. ‘De onze is een stuk beter dan alle andere die ik ken. In ieder geval voor de vrouw. In ieder geval voor de homo of transseksueel.’
Met haar soms emotionele oproep waagt Schippers – de officieuze kroonprinses van de VVD – zich voor het eerst in jaren buiten haar terrein van de Volksgezondheid. Het perspectief dat ze kiest is persoonlijk en vrouwelijk – zowat een unicum in de Nederlandse politiek. Verandering moet gericht zijn op de moslimvrouwen die meer vrijheid willen veroveren, op vrouwen die tegen hun wil getrouwd zijn. ‘We maken ons druk om het glazen plafond, maar negeren dat in ons eigen land vrouwen opgesloten zitten en niet mogen werken’, houdt Schippers de feministen voor.
Ze noemt Ayaan Hirsi Ali, maar ook Rita Verdonk als voorbeelden. De laatste omdat ze niet accepteerde dat een islamitische man weigerde haar de hand te schudden. ‘Dat staat voor gelijkwaardigheid’, zegt Schippers. Intussen kiest ze strategisch haar eigen positie. Anders dan de PvdA wil ze afrekenen met de gedachte van cultureel relativisme, anders dan de PVV wil ze niet dat moskeeën worden gesloten en anders dan het CDA wil ze geen verbod op bewegingen die haatzaaien.
Tegenstanders
De vrijheid waarvoor we strijden is juist de vrijheid van gedachten
Ze gaat uitgebreid in op de internationale islamitische beweging Hiz-but-tahrir, die ze fundamentalistisch en radicaal anti-Nederlands noemt. Zij zijn onze tegenstander, zegt ze. Toch wil ze die niet verbieden, zoals in Duitsland gebeurde. ‘De vrijheid waarvoor we strijden is juist de vrijheid van gedachten.’
Opvallend genoeg komt Schippers ook niet met een zuiver VVD-verhaal. Ze blijft weg bij het ‘lazer dan zelf op, ga zelf terug naar Turkije’, waarvoor lijsttrekker en zomergast Rutte een avond eerder koos. In haar ‘vrijheidscoalitie’ is iedereen welkom: allochtonen en autochtonen, moslims, christen en atheïsten, conservatief en progressief. Recht tegenover het partijstandpunt staat het voorstel nieuwkomers te laten leren en werken, ook als nog niet helder is of ze mogen blijven. Dit noemt zij een van de ‘rechtse heilige huisjes’ die moeten sneuvelen om de integratie te verbeteren. Fractieleider Halbe Zijlstra zinspeelde op de gedachte de grenzen te sluiten. Schippers vindt dat geen goed plan. ‘We moeten een antwoord formuleren dat intelligenter is dan de eigen grenzen dicht.’
Daarmee roept zij wel de vraag op met welk geluid de VVD de campagne in wil. De tekst biedt stof voor debat, buiten, maar ook ín haar eigen partij. Maar Schippers lijkt als politica op weg naar de uitgang. Ze wilde niet op de kandidatenlijst en niet strijden om het lijsttrekkerschap.
Wil Schippers laten zien wat we moeten missen nu de kans dat ze de eerste vrouwelijke premier wordt, verkeken lijkt? Zij zelf zegt dat iets heel anders op het spel staat. Het is haar te doen om de toekomst van haar dochter, die nu 11 jaar is. ‘Over de vrijheid die zij zal hebben om zelf te kunnen beslissen hoe zij wil leven en wie zij liefheeft.’
Telegraaf 05.09.2016 IS had plannen voor aanslagen in Nederland. Dat blijkt uit duizenden pagina’s informatie die CNN in handen heeft. De informatie waarover de Amerikaanse nieuwszender beschikt is bekend bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), zegt een woordvoerder. De inhoud heeft geen invloed op het dreigingsniveau in Nederland. Dat blijft ‘substantieel’.
Uit de 90.000 pagina’s blijkt dat IS plannen had voor veel zwaardere aanslagen in Frankrijk in november vorig jaar. Winkelcentra en supermarkten stonden op de lijst van doelwitten. Ook in andere Europese landen moest het kalifaat toeslaan, in Groot-Brittannië en ook in Nederland.
Er zouden nog steeds slapende cellen zijn die wachten op een signaal om toe te slaan. Volgens terreurexpert Paul Cruickshank van CNN maken IS-aanhangers massaal gebruik van de berichtendiensten Whatsapp en Telegram, die ook door veiligheidsdiensten niet kunnen worden onderschept dankzij de vernuftige encryptie.
De IS-afdeling die terroristen naar Europa stuurt heet Amn al-Kharji en maakt volgens de papieren gebruik van de vluchtelingenroute via Turkije naar West-Europa.
De Europese veiligheidsdiensten blijken enige grip te hebben op het netwerk. Zo werden twee mannen aangehouden die samen op reis waren met het tweetal dat later deel uitmaakte van de aanslagplegers in Parijs. Het ging om de Algerijn Adel Haddadi en Muhammad Usman, een Pakistaan. De vier mannen kenden om veiligheidsredenen elkaars namen niet. Ze vertrokken zes weken voor de aanslagen in Parijs vanuit het Syrische Raqqa en gaven zich uit voor vluchtelingen. Het aangehouden tweetal is uitvoerig ondervraagd over de werkwijze van Amn al-Kharji.
Elsevier 05.09.2016 De terroristen achter de aanslag in Parijs zagen Nederland ook als belangrijk doelwit. Uit nieuwe documenten blijkt dat de originele plannen voor de aanslagen veel groter waren, en de jihadisten ook in een reeks andere plaatsen ravage wilden aanrichten.
De Amerikaanse nieuwszender CNN heeft een aantal documenten in handen dat meer details geeft over de aanslagen in november. Uit de documenten blijkt ook dat Europese autoriteiten het bestaan van een voortvluchtige terrorist hadden verzwegen. Het gaat om Abid Tabaouni, die pas in juli werd gearresteerd.
Een goed georganiseerde tak van Islamitische Staat (IS) werkte aan aanslagen in Europa en het originele plan van de terreurorganisatie voor de aanslagen, was veel ambitieuzer en zou dramatische gevolgen hebben gehad. Niet alleen zou de aanslag in eerste instantie worden uitgebreid naar andere landen, ook bepaalde plekken in Parijs werden pas op het laatste moment ontzien.
Het belangrijkste alternatieve doelwit was Nederland, aldus het onderzoeksteam van CNN. Het is niet duidelijk of er verdere details waren over de plannen en het is onbekend of de terroristen een specifieke plek in Nederland voor ogen hadden.
Eerder kwam aan het licht dat de Franse jihadist Abdelhamid Abaaoud in de Belgische stad Verviers te werk ging als goed georganiseerde entrepreneur. Abaaoud was het brein achter de aanslagen in Parijs en wordt gezien als de ‘grote baas’ van de terroristen die de aanslagen voorbereidden. Hij deelde telefoontjes uit, en runde als het ware terreur-startups. Nu blijkt dat de terroristen enorme bedragen pompten in de voorbereidingen van de aanslagen en dat zelfs binnen de teams codewoorden en –namen werden gebruikt.
Tabaouni was een van de terroristen die met de asielstroom naar Europa kwam. Uit de documenten van CNN blijkt dat twee terroristen die werden opgepakt in een migrantenkamp, niet mee konden doen aan de aanslagen in Parijs omdat ze een maand lang werden opgesloten. De jihadisten werden echter uiteindelijk gewoon bevrijd en konden gewoon via de migrantenroute verder reizen.
Ook blijkt dat nog veel meer terroristen als migranten naar Europa reizen en er sprake is van een aantal ‘slapende IS-cellen’. Het gaat vooral om geradicaliseerde Europeanen: ‘We zien dat terroristen die in de afgelopen weken individuele aanslagen hebben gepleegd, ook via die route kwamen,’ aldus Jean-Charles Brisard, voorzitter van het Franse Centrum voor Terreuranalyse.
Ook aanslagplegers in Duitsland bleken zich voor te doen als asielzoekers. Pas in juli 2016 gaf de Nederlandse Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof toe dat terroristen meekomen met de asielstroom. Toen kwam ook aan het licht dat IS te werk gaat met een ‘verontrustende mate van professionaliteit’.
Bauke Schram (1993) is sinds april 2016 online redacteur bij Elsevier
AD 05.09.2016 Terreurorganisatie IS had plannen om in november vorig jaar op veel meer plaatsen dan alleen in Parijs toe te slaan. De terreurorganisatie had meer doelwitten in Frankrijk en andere landen op het oog, waaronder Nederland.
Dat blijkt volgens de Amerikaanse nieuwszender uit duizenden pagina’s aan Europese opsporingsdocumenten, gesprekken met terreurdeskundigen en bronnen dicht bij het onderzoek naar de aanslagen van 13 november in de Franse hoofdstad.
Eerder werd al duidelijk dat de broers El Bakraoui, die in maart een aanslag pleegden op het vliegveld Zaventem, in eerste instantie het EK Voetbal en Schiphol op het oog hadden als doelwit van hun aanslag.
CNN meldt dat er nieuwe informatie is over twee aangehouden IS-militanten, die volgens onderzoekers van plan waren in Frankrijk toe te slaan. Ze werden echter in Griekenland vastgehouden toen de douane ontdekte dat hun paspoorten vals waren. Onderzoekers zijn ervan overtuigd dat ze zouden meedoen aan de aanslagen in Parijs, maar door het oponthoud te laat kwamen.
De documenten wijzen ook richting een andere terreurverdachte die nooit eerder werd genoemd en volgens de autoriteiten banden heeft met de Parijse terreurcel. Die man, Abid Tabaouni, werd in juli in Brussel gearresteerd. Tabaouni had nauw contact metAbdelhamid Abaaoud, een van de coördinators bij de aanslagen in Parijs, die op 18 november omkwam bij een gevecht met de politie in de Parijse voorstad Saint-Denis.
IS is zijn organisatie van buitenlandse aanslagen aan het opdrijven, aldus CNN-terreurspecialist Paul Cruickshank.
Bronnen bevestigden tegenover CNN dat momenteel in Europa aspirant-terroristen op instructies van IS-leiders in Syrië zitten te wachten. ,,IS is zijn organisatie van buitenlandse aanslagen aan het opdrijven”, stelt Paul Cruickshank, terreurspecialist bij CNN. ,,Ze gaan daarbij zeer fijntjes te werk. IS heeft een ingewikkeld systeem uitgebouwd dat logistieke steun geeft aan deze terroristen zodat ze hun aanslagen zouden kunnen uitvoeren.”
De onderzoekers menen nu dat IS oorspronkelijk van plan was om behalve Frankrijk ook in Nederland toe te slaan. Onduidelijk is welke Nederlandse plaatsen doelwit zouden zijn. In Parijs had IS een winkelcentrum en wellicht ook een supermarkt op het oog. Pas recent aan het licht gekomen informatie geeft aan dat IS ook militanten Groot-Brittannië binnen wil loodsen om daar aanslagen te plegen.
Een hooggeplaatste Europese terreurbestrijder bevestigt tegenover CNN dat uit het onderzoek blijkt dat de IS-aanslagen in Parijs slechts een afgeslankte versie waren van een veel ambitieuzer plan om in Europa toe te slaan.
Dreigingsniveau blijft ‘substantieel’
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) laat weten de informatie waarover CNN publiceert te kennen. Over de achtergrond van de documenten doet de NCTV geen mededelingen. Het dreigingsniveau is en blijft vooralsnog ‘substantieel’.
Telegraaf 26.08.2016 België investeert 22 miljoen euro in een zoekrobot om signalen van terreurdreiging of radicalisering op sociale media op te sporen. De inlichtingendiensten en de federale politie kunnen binnen een of twee jaar gebruikmaken van de software.
De ministerraad stemde vrijdag in met de aankoop. Nu verloopt de zoektocht op internet naar verdachte uitlatingen of personen grotendeels handmatig, zei minister Steven Vandeput van Defensie. Hij sprak van ,,een grote stap vooruit”, ook omdat de informatie makkelijker kan worden gedeeld.
Na de aanslagen in Parijs en Brussel kwamen de Belgische inlichtingendiensten onder vuur te liggen. De regering is sindsdien bezig de opsporingscapaciteit te versterken.
Trouw 22.08.2016Europa moet beter samenwerken om zich te verdedigen tegen moslim-extremisten. De verschillende binnenlandse veiligheidsdiensten moeten meer informatie uitwisselen, zei bondskanselier Angela Merkel na afloop van een mini-top met de Franse president François Hollande en de Italiaanse premier Matteo Renzi aan boord van het Italiaanse vliegdekschip Garibaldi.
“Gezien de oorlog in Syrië en de groei van terrorisme, moeten we meer doen op het gebied van interne en externe veiligheid. De Europese Unie staat voor een enorme uitdaging”, aldus Merkel.
De drie landen spraken niet alleen over terrorismedreiging maar ook over de gevolgen van de brexit en over de crises op diverse plaatsen in de wereld. Hollande sprak zich na de top hard uit over de situatie in het Syrische Aleppo. “De internationale gemeenschap moet zich schamen als ze niets doet om de humanitaire crisis te bestrijden.”
In Aleppo wordt hevig gevochten, de strijd is verhevigd sinds Russische en Syrische vliegtuigen het aantal aanvallen op Syrische rebellen hebben opgevoerd. Volgens het Wereldvoedselprogramma, onderdeel van de Verenigde Naties, dreigt een hevig tekort aan basisgoederen.
‘Europa is de oplossing’
Er werd ook over de financële crisis gesproken. Italë wil flexibelere Europese richtlijnen om zo meer geld in de stagnerende economie te kunnen pompen. Dat zou het land helpen om uit de crisis te komen. Merkel heeft Renzi echter laten weten dat ze de Italiaanse economische hervormingspolitiek ‘moedig’ vindt, ‘maar dat aan de Europese regels niet getornd mag worden’.
Renzi benadrukte bij de top dat de brexit niet het einde van de Europese Unie is. “Velen dachten na de brexit dat Europa op zou houden te bestaan. Maar dat is niet zo. Niemand van ons denkt dat onze problemen makkelijk op te lossen zijn. Maar tegen de mensen die denken dat Europa het probleem is zeg ik: Europa is de oplossing voor de lastige problemen van dit tijdperk.”
De mini-top maakt onderdeel uit van een diplomatieke tour van Merkel. Ze reist door naar Estland, Tsjechië, Slowakije en Hongarije voor gesprekken met de leiders van die landen. Vrijdag spreekt ze met premier Mark Rutte. Hij is samen met de premiers van Zweden, Finland en Denemarken uitgenodigd voor overleg op vrijdagavond in Slot Meseberg in de Duitse deelstaat Brandenburg.
VK 18.08.2016 De extra veiligheidsmaatregelen op en rond Schiphol worden in de loop van vanavond teruggeschroefd. De inzet van militairen van de landmacht is daarom niet meer nodig. Dat heeft de driehoek, bestaande uit de burgemeester, hoofdofficier van justitie, en marechaussee en politie in Haarlemmermeer, besloten na overleg met de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
Helpen extra controles wel?
‘Er is nooit een absolute garantie tegen aanslagen’. Lees hier de antwoorden op de zes meestgestelde vragen over de extra controles op Schiphol.
Door het terugschroeven van de maatregelen kan de marechaussee de beveiliging op en rond de luchthaven weer helemaal zelf uitvoeren. De ondersteuning door hun collega’s van de landmacht, die vorige week vrijdag werden ingezet, wordt daarmee beëindigd.
Mensen die naar Schiphol reizen, met de trein of de auto, moeten nog steeds rekening houden met controles op wegen rond de luchthaven en met preventieve fouilleeracties. Het streven van de driehoek is dat de vertraging die reizigers hierbij kunnen oplopen niet langer dan een half uur is.
Trouw 18.08.2016 Militairen gaan vanaf vanavond niet langer patrouilleren op Schiphol. Dat meldt de gemeente Haarlemmermeer, die de beslissing samen met de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid heeft genomen. Zichtbare en onzichtbare maatregelen blijven nog wel genomen worden. Hieronder vallen bijvoorbeeld ‘onvoorspelbare controles’.
Als gevolg van de afschaling kan de marechaussee de veiligheidsmaatregelen weer uitvoeren. Op 30 juli werden de veiligheidsmaatregelen op de luchthaven aangescherpt, nadat er sprake was van een ‘dreigingssignaal’.
Mensen die naar Schiphol reizen, met trein of auto, moeten nog wel rekening blijven houden met controles op wegen rond de luchthaven en preventieve fouilleeracties. Dat kan vertraging en files tot gevolg hebben. Het streven is dat de vertraging niet langer is dan een half uur.
AD 18.08.2016 Een deel van de extra veiligheidsmaatregelen op en rond Schiphol wordt teruggeschroefd. Dat gebeurt in de loop van vanavond. De driehoek (gemeente, justitie, marechaussee/politie) in Haarlemmermeer heeft dit besloten na overleg met de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
Luchthavens blijven een voorstelbaar doelwit voor terroristen.
De driehoek
Onderzoek naar ‘het signaal‘, dat op 30 juli leidde tot extra controle’s op de luchthaven, heeft tot de conclusie geleid dat een deel van de verhoogde inzet niet langer noodzakelijk is. Wel zal meer beveiliging zichtbaar en onzichtbaar aanwezig blijven op de luchthaven dan voor 30 juli.
Met de aanpassing van de maatregelen kan de marechaussee de beveiliging op en rond Schiphol weer helemaal zelf uitvoeren. De ondersteuning door militairen wordt beëindigd, laat de driehoek weten.
Vertraging en files
Mensen die naar Schiphol reizen, met trein of auto, moeten rekening blijven houden met controles op wegen rond de luchthaven en preventieve fouilleeracties. Dat kan vertraging en files tot gevolg hebben. Het streven is dat de vertraging niet langer is dan een half uur.
Net als bij andere internationale luchthavens geldt de noodzaak voor voortdurende waakzaamheid op Schiphol, benadrukt de driehoek. ,,Luchthavens blijven immers een voorstelbaar doelwit voor terroristen. Daarom blijven er veiligheidsmaatregelen van kracht. Daarbij staat de veiligheid van passagiers en werknemers voorop.”
VK 16.08.2016 De assistentie van de landmacht op en rond Schiphol roept op het Binnenhof nieuw debat op over de capaciteitsproblemen bij de Koninklijke Marechaussee. Oppositiepartijen zien in de noodsituatie rond de luchthaven het bewijs dat het kabinet nog te weinig doet om de marechaussee uit de brand te helpen.
De dienst heeft in het afgelopen jaar door de verscherpte grensbewaking en de toegenomen terrorismedreiging al veel extra werk gekregen. Militairen helpen sinds vrijdagavond bij de extra controles op Schiphol.
Die werden twee weken geleden ingesteld vanwege ‘een signaal’ dat er sprake zou zijn van een gerichte dreiging op het vliegveld. Door het inroepen van de hulp van de landmacht wil de marechaussee voorkomen dat de inzet op Schiphol ten koste gaat van de beveiliging van andere risico-objecten zoals de Tweede Kamer en Joodse instellingen.
Ik mis simpelweg een plan met een berekening hoeveel marechaussee er nodig is, op gewone dagen en in tijden van verhoogd risico, aldusKamerlid Belhaj.
Oppositiepartij D66 dringt sinds begin dit jaar aan op een kabinetsplan om de beveiliging van het vliegveld op orde te brengen en tegelijkertijd lange rijen voor reizigers te voorkomen. ‘Het kabinet is niet veel verder gekomen dan de belofte dat het wel goedkomt’, aldus het Kamerlid Belhaj. ‘Ik mis simpelweg een plan met een berekening hoeveel marechaussee er nodig is, op gewone dagen en in tijden van verhoogd risico. Ik wil de scenario’s zien, zodat we overal rekening mee kunnen houden. Nu lijkt het op lapwerk.’
Belhajs oproep aan het kabinet om uiterlijk in september een gedegen plan klaar te hebben, inclusief noodscenario’s, krijgt bijval van oppositiepartijen als SP, PVV en CDA. Het ministerie van Veiligheid en Justitie reageert verbaasd op die oproep en wijst erop dat de marechaussee al maanden hoog op de prioriteitenlijst staat. De dienst kreeg er op Schiphol voor de zomer 85 manschappen bij en het speciale zogeheten Hoog Risico Beveiligingseskadron wordt versterkt. Een woordvoerder benadrukt bovendien dat op dit moment sprake is van een uitzonderlijke situatie op Schiphol. ‘Dan behoort het gewoon tot de mogelijkheden om assistentie van de landmacht te vragen. Tijdelijk uiteraard, niet structureel.’
Er zal voortdurend een balans moeten worden gezocht tussen mobiliteit en veiligheid, aldus Staatssecretaris Dijkhoff.
Staatssecretaris Dijkhoff vroeg eerder al om begrip van de reizigers en van de Kamer. ‘Er zal voortdurend een balans moeten worden gezocht tussen mobiliteit en veiligheid. Dit impliceert dat in de drukke periodes in de zomer rijen op de luchthavens niet geheel kunnen worden uitgesloten.’
Elsevier 16.08.2016 Het duurt nog tot 2017 voordat de Koninklijke Marechaussee voldoende mensen heeft opgeleid om luchthaven Schiphol op volle sterkte te kunnen beveiligen. Tot die tijd springt de Landmacht bij. De Tweede Kamer reageert ontsteld.
Een woordvoerder van het Hoog Risico Beveiligingseskadron zegt dinsdag tegen FD dat de beloofde zes extra marechaussee-pelotons vanaf medio 2017 inzetbaar zullen zijn. Het gaat om zes keer zestig personen, die al zijn gerekruteerd en nu in opleiding zitten. De specialistische Defensie-eenheden zijn nodig om luchthaven Schiphol te beveiligen ten tijde van verhoogde terreurdreiging.
Marechaussees lopen op hun tandvlees Sinds ruim twee weken voeren eenheden van de marechaussees verscherpte controles uit rond de luchthaven, maar die verlopen niet zonder problemen. De wachttijden op de aanvoerwegen naar Schiphol werden op sommige dagen zo groot, dat mensen besloten te gaan lopen.
De Koninklijke Marechaussee zegt dat er ‘een enorm beroep wordt gedaan’ op de organisatie en dat de agenten ‘op hun tandvlees lopen’. Naast het beveiligen van Schiphol, waar een derde van alle Marechaussees (zo’n 1.800) werkt, beveiligt de organisatie ook de Tweede Kamer, synagogen en andere Joodse instellingen.
Die taken kunnen nu in gevaar komen. Omdat de controles op Schiphol nog niet kunnen worden beëindigd, werd vrijdag door het kabinet besloten om ook militairen van de Landmacht in te zetten op en rond het vliegveld.
‘Geen duidelijk plan, meer personeel nodig’ Vanuit de Tweede Kamer klinkt kritiek op de maatregel. Vooral D66, dat zich sinds begin dit jaar inzet voor een duidelijker plan voor de beveiliging van Schiphol, maakt zich boos. ‘Die soldaten zijn daar niet voor opgeleid,’ zegt Kamerlid Salima Belhaj.
‘Ik mis simpelweg een plan met een berekening hoeveel marechaussee er nodig is, op gewone dagen en in tijden van verhoogd risico. Nu lijkt het op lapwerk.’ Verscheidene partijen in de Tweede Kamer willen meer geld voor de marechaussee, zodat nieuw personeel kan worden aangenomen.
Emile Kossen (1992) is sinds september 2015 online redacteur bij Elsevier. Portefeuilles/interesses Verenigde Staten Latijns-Amerika Politiek Media
Trouw 06.08.2016 De overheid moet informeren over terreurdreiging, zonder de samenleving bang te maken. Het is moeilijk om daar een balans in te vinden.
Het is een automatische reflex van de nuchtere Nederlander: in tijden van verhoogde dreiging biedt hij angst weinig ruimte om onder zijn huid te kruipen. Mensen gaan gewoon door met wat ze altijd al deden en laten hun levensruimte zo min mogelijk begrenzen. Om nervositeit in de samenleving te temperen, benadrukken autoriteiten: wees waakzaam, maar laat u niet leiden door terreurdreiging. Tegelijkertijd blijven de autoriteiten vaag over de signalen van terreurdreiging die er binnen komen. Is dat verstandig?
Voor gemeenten, politie, justitie en de Nationaal coördinator terrorismebestrijding en veiligheid is dat telkens het grote dilemma. Aan de ene kant moeten zij maatregelen nemen om de dreiging te ontzenuwen of om adequaat op te kunnen treden. Aan de andere kant is het hun taak te voorkomen dat angst de samenleving insluipt.
Deze week nog was dat de situatie met de verscherpte, drastische maatregelen op Schiphol. De controles, ingegeven door ‘signalen’ over terreurdreiging leidden de hele week tot files naar de toegangswegen van de luchthaven. Concrete informatie over de noodzaak van de controles bleef uit.
Ook bij de Gay Pride in Amsterdam vandaag wordt veel politie ingezet.
Dat leidde tot vragen bij reizigers op Schiphol, maar de nationaal coördinator volstond gisteravond met een oproep vooral ‘begrip’ te tonen voor het gebrek aan concrete informatie. Dat biedt veiligheidsdiensten de mogelijkheid hun bronnen en de staat van het onderzoek te verhullen, maar het roept wel vragen op.
Juist dit gemis aan informatie maakt het voor de burger steeds moeilijker. Er is een dreiging, maar waaruit die precies bestaat, is gissen. En Schiphol is niet de enige plek in dat opzicht. Vandaag trekt de Canal Parade honderdduizenden bezoekers naar Amsterdam. Ook daar gelden maatregelen, zoals we die tot voor kort in Nederland niet kenden.
Het leidt tot onzekerheid en angst voor het onbekende. “Er zullen vandaag in de hoofdstad ook extra anti-terreureenheden van de politie op de been zijn”, weet directielid Marco Zannoni van het instituut voor veiligheids- en crisismanagement COT. “Na de recente aanslagen in Duitsland en Frankrijk is er bij het publiek veel begrip voor dergelijke extra maatregelen”, zegt Zannoni. “Maar de autoriteiten moeten vertellen waarom ze iets doen, wat ze doen en hoe ze dat doen. Dit is belangrijk omdat anders het begrip voor maatregelen afneemt, zeker als er meer van dit soort situaties, zoals nu op Schiphol, komen. Op het moment dat de Canal Parade doorgaat, weet je dat er geen acute dreiging is”, stelt Zannoni gerust.
De autoriteiten moeten vertellen waarom ze iets doen, wat ze doen en hoe ze dat doen, aldus Marco Zannoni, directielid COT.
Communicatie is heel belangrijk als er iets gebeurt, ook als het niets met terreur te maken heeft. Zannoni wijst op de steekpartij in Londen, woensdagavond, waarbij een man een vrouw met een mes doodde en anderen verwondde. Iedereen was direct op zijn hoede en de burgemeester van Londen verzocht, indachtig de mogelijkheid van terreur, om waakzaamheid. Kort hierop maakte hij duidelijk dat de verdachte verward was en geen terrorist. “Dat maakt het voor slachtoffers niet minder erg, maar onder de Londenaren nam dat wel de acute angst weg”, meent Zannoni.
Voor de burger wordt het niettemin steeds moeilijker om van dreiging weg te kijken. Aan de Spaanse kust zorgde een als een grap bedoelde flashmob van Duitse vrouwen voor paniek onder honderden boulevardbezoekers. Het laat zien hoe ogenschijnlijk onschuldige voorvallen impact hebben op de samenleving. Het incident in Platja d’Aro haalde de internationale pers, waar het zonder terreurdreiging hooguit voer was geweest voor lokale media.
AD 03.08.2016 Tijdens de EuroPride Canal Parade door de Amsterdamse grachten is zaterdag ,,substantieel” meer politie op de been dan bij de voorgaande editie. Ook zijn extra speciale eenheden aanwezig in de stad om snel en daadkrachtig te kunnen optreden als daar aanleiding toe is.
Deze en andere maatregelen neemt de driehoek met het oog op de veiligheid in verband met de extra waakzaamheid die bij grote evenementen in acht wordt genomen.
Nauw overleg
De driehoek van burgemeester, Openbaar Ministerie en politie voert nauw overleg met de organisatie van de EuroPride om het massale evenement in de hoofdstad veilig te laten verlopen. De woordvoerder van burgemeester Eberhard van der Laan benadrukt dat er op dit moment geen concrete dreiging bestaat tegen het festijn zelf, maar dat voor heel Nederland sinds 2013 een substantieel dreigingsniveau geldt. ,,Sindsdien zijn er allerlei zichtbare en onzichtbare maatregelen genomen die passen bij dat dreigingsniveau.
Recente aanslagen in het buitenland benadrukken de realiteit waar alle grote steden in Europa op dit moment mee te maken hebben. Net als in de rest van Nederland geldt daarom al enige tijd extra waakzaamheid, ook als het gaat om evenementen. Dit geldt vanzelfsprekend ook voor de EuroPride.”
Naast zichtbaar meer agenten in de stad worden verkeersmaatregelen genomen om Amsterdam bereikbaar te houden voor nood- en hulpdiensten. Die maatregelen zullen tot verkeershinder leiden in de binnenstad.
Geen auto’s
Zo mogen langs de route van de botenparade de hele dag geen auto’s rijden en mag er niet worden geparkeerd. Ook wordt één zijde van de Keizersgracht afgesloten voor inrijdend autoverkeer en gaan diverse straatfeestlocaties dicht voor verkeer. Bootjes die willen meevaren met de parade moeten zaterdag voor 10.00 uur een plekje hebben gevonden. Vanaf dat moment geldt een invaarverbod op de Prinsengracht.
Naar verwachting trekt de botenparade zaterdag honderdduizenden bezoekers naar de Amsterdamse binnenstad.
VK 03.08.2016 Tijdens de EuroPride Canal Parade door de Amsterdamse grachten is zaterdag ‘substantieel’ meer politie op de been dan bij de voorgaande editie. Ook zijn extra speciale eenheden aanwezig in de stad om snel en daadkrachtig te kunnen optreden als daar aanleiding toe is. Deze en andere veiligheidsmaatregelen zijn genomen in verband met het substantiële dreigingsniveau in het land en de recente aanslagen in Europa.
De driehoek van burgemeester, Openbaar Ministerie en politie voert nauw overleg met de organisatie van de EuroPride om het massale evenement in de hoofdstad veilig te laten verlopen. De woordvoerder van burgemeester Eberhard van der Laan benadrukt dat er op dit moment geen concrete dreiging bestaat tegen het festijn zelf, maar dat voor heel Nederland sinds 2013 een substantieel dreigingsniveau geldt.
‘Sindsdien zijn er allerlei zichtbare en onzichtbare maatregelen genomen die passen bij dat dreigingsniveau. Recente aanslagen in het buitenland benadrukken de realiteit waar alle grote steden in Europa op dit moment mee te maken hebben. Net als in de rest van Nederland geldt daarom al enige tijd extra waakzaamheid, ook als het gaat om evenementen. Dit geldt vanzelfsprekend ook voor de EuroPride.’
Verkeersmaatregelen
Naast zichtbaar meer agenten in de stad worden verkeersmaatregelen genomen om Amsterdam bereikbaar te houden voor nood- en hulpdiensten. Die maatregelen zullen tot verkeershinder leiden in de binnenstad. Zo mogen langs de route van de botenparade de hele dag geen auto’s rijden en mag er niet worden geparkeerd. Ook wordt één zijde van de Keizersgracht afgesloten voor inrijdend autoverkeer en gaan diverse straatfeestlocaties dicht voor verkeer. De ANWB raadt bezoekers dan ook aan de auto thuis te laten.
Bootjes die willen meevaren met de parade moeten zaterdag voor 10.00 uur een plekje hebben gevonden. Vanaf dat moment geldt een invaarverbod op de Prinsengracht. Naar verwachting trekt de botenparade zaterdag honderdduizenden bezoekers naar de Amsterdamse binnenstad.
NU 03.08.2016 Tijdens de EuroPride Canal Parade door de Amsterdamse grachten is zaterdag “substantieel” meer politie op de been dan bij de voorgaande editie.
Ook zijn extra speciale eenheden aanwezig in de stad om snel en daadkrachtig te kunnen optreden als daar aanleiding toe is. Deze en andere maatregelen neemt de driehoek met het oog op de veiligheid in verband met de extra waakzaamheid die bij grote evenementen in acht wordt genomen.
De driehoek van burgemeester, Openbaar Ministerie en politie voert nauw overleg met de organisatie van de EuroPride om het massale evenement in de hoofdstad veilig te laten verlopen.
De woordvoerder van burgemeester Eberhard van der Laan benadrukt dat er op dit moment geen concrete dreiging bestaat tegen het festijn zelf, maar dat voor heel Nederland sinds 2013 een substantieel dreigingsniveau geldt.
“Sindsdien zijn er allerlei zichtbare en onzichtbare maatregelen genomen die passen bij dat dreigingsniveau. Recente aanslagen in het buitenland benadrukken de realiteit waar alle grote steden in Europa op dit moment mee te maken hebben”, aldus de woordvoerder. “Net als in de rest van Nederland geldt daarom al enige tijd extra waakzaamheid, ook als het gaat om evenementen. Dit geldt vanzelfsprekend ook voor de EuroPride.”
Verkeer
Naast zichtbaar meer agenten in de stad worden verkeersmaatregelen genomen om Amsterdam bereikbaar te houden voor nood- en hulpdiensten. Die maatregelen zullen tot verkeershinder leiden in de binnenstad. Zo mogen langs de route van de botenparade de hele dag geen auto’s rijden en mag er niet worden geparkeerd.
Ook wordt één zijde van de Keizersgracht afgesloten voor inrijdend autoverkeer en gaan diverse straatfeestlocaties dicht voor verkeer. Bootjes die willen meevaren met de parade moeten zaterdag voor 10.00 uur een plekje hebben gevonden. Vanaf dat moment geldt een invaarverbod op de Prinsengracht.
Naar verwachting trekt de botenparade zaterdag honderdduizenden bezoekers naar de Amsterdamse binnenstad.
Telegraaf 02.08.2016 Vakbonden en belangenorganisaties uit de hele veiligheidssector hebben zich verenigd om meer investeringen voor veiligheid in Nederland los te krijgen. Ze willen ,,politiek Den Haag laten inzien dat het noodzakelijk is om nu te investeren in veiligheid”. Ze vormen de Coalitie voor Veiligheid.
Het gaat onder meer om belangenorganisaties voor politie, justitie, defensie (officieren) en douane. ,,De overheid heeft de afgelopen jaren structureel te veel bezuinigd op haar veiligheidsapparaat”, concluderen ze.
,,Dat terwijl de vraag naar veiligheid alleen maar groter wordt door de fundamentele veranderingen in de veiligheidssituatie in Nederland en daarbuiten”, staat in een verklaring. ,,Het waarborgen van de veiligheid in Nederland en het handhaven van de rechtsorde komt door de financiële tekorten steeds meer in het geding.”
,,Vrijwel alle grote veiligheidsorganisaties zoals de politie, defensie en het Openbaar Ministerie hebben al diverse keren de noodklok geluid, omdat zij kampen met grote financiële tekorten”, benadrukt de coalitie. ,,Zij krijgen vanuit hun achterban onophoudelijk noodsignalen en bezorgde meldingen over de negatieve gevolgen van deze tekorten.”
Er moet steeds meer worden gewerkt met verouderd materiaal. Ook zijn er op allerlei gebieden tekorten, of het nu gaat om middelen of om opleidingen, stelt de coalitie.
,,De afgelopen tien jaar is de veiligheid enorm verslechterd. Dat hebben we al lang zien aankomen”, stelt voorzitter Ruud Vermeulen van de Nederlandse Officieren Vereniging. ,,Toch is er juist de laatste jaren in een enorm tempo op die veiligheid bezuinigd. Daardoor zijn bijvoorbeeld materieel en computersystemen verouderd en werken niet. Dan houdt het op.”
De betrokken organisaties gaan de politieke partijen de komende tijd aansporen tot meer investeringen voor veiligheid. Die moeten gestalte krijgen in zowel de begroting voor 2017, als in de verkiezingsprogramma’s en het na de verkiezingen (maart 2017) te sluiten regeerakkoord.
AD 02.08.2016 Vakbonden en belangenorganisaties uit de hele veiligheidssector hebben zich verenigd om meer investeringen voor veiligheid in Nederland los te krijgen. Ze willen ,,politiek Den Haag laten inzien dat het noodzakelijk is om nu te investeren in veiligheid”. Ze vormen de Coalitie voor Veiligheid.
De overheid heeft de afgelopen jaren te veel bezuinigd op haar veiligheidsapparaat, aldus Coalitie voor veiligheid.
Het gaat onder meer om belangenorganisaties voor politie, justitie, defensie (officieren) en douane. ,,De overheid heeft de afgelopen jaren structureel te veel bezuinigd op haar veiligheidsapparaat”, concluderen ze. ,,Dat terwijl de vraag naar veiligheid alleen maar groter wordt door de fundamentele veranderingen in de veiligheidssituatie in Nederland en daarbuiten”, staat in een verklaring. ,,Het waarborgen van de veiligheid in Nederland en het handhaven van de rechtsorde komt door de financiële tekorten steeds meer in het geding.”
,,Vrijwel alle grote veiligheidsorganisaties zoals de politie, defensie en het Openbaar Ministerie hebben al diverse keren de noodklok geluid, omdat zij kampen met grote financiële tekorten”, benadrukt de coalitie. ,,Zij krijgen vanuit hun achterban onophoudelijk noodsignalen en bezorgde meldingen over de negatieve gevolgen van deze tekorten.”
Er moet steeds meer worden gewerkt met verouderd materiaal. Ook zijn er op allerlei gebieden tekorten, of het nu gaat om middelen of om opleidingen, stelt de coalitie.
Verslechtering
Materieel en computersystemen zijn verouderd en werken niet. Dan houdt het op
Coalitie voor veiligheid
,,De afgelopen tien jaar is de veiligheid enorm verslechterd. Dat hebben we al lang zien aankomen”, stelt voorzitter Ruud Vermeulen van de Nederlandse Officieren Vereniging. ,,Toch is er juist de laatste jaren in een enorm tempo op die veiligheid bezuinigd. Daardoor zijn bijvoorbeeld materieel en computersystemen verouderd en werken niet. Dan houdt het op.”
De betrokken organisaties gaan de politieke partijen de komende tijd aansporen tot meer investeringen voor veiligheid. Die moeten gestalte krijgen in zowel de begroting voor 2017, als in de verkiezingsprogramma’s en het na de verkiezingen (maart 2017) te sluiten regeerakkoord.
VK 01.08.2016 De extra veiligheidsmaatregelen op en rondom de luchthaven Schiphol blijven de komende tijd van kracht. Dat is maandag besloten door de zogeheten driehoek (burgemeester, hoofdofficier van justitie en Koninklijke Marechaussee/politie) van Haarlemmermeer in overleg met de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
Dat liet de gemeente maandagavond weten. Wat ‘de komende tijd’ inhoudt is niet bekendgemaakt. ‘Het uitgangspunt van de driehoek blijft dat mogelijke risico’s voor reizigers en werknemers op een verantwoorde wijze worden beheerst en de activiteiten op Schiphol zoveel mogelijk kunnen doorgaan. De driehoek is van oordeel dat dat met de extra maatregelen het geval is’, zegt de gemeente.
Reizigers naar Schiphol hebben het hele weekend hinder gehad van extra veiligheidscontroles. Die werden op touw gezet nadat ‘een signaal’ van dreiging was binnengekomen met ‘betrekking op de luchthaven’, zo liet de gemeente Haarlemmermeer zaterdag weten.
Een ‘signaal’ betekent dat er geen concrete aanwijzingen zijn voor een aanslag en dat er geen specifieke personen in beeld zijn. Het kan alles zijn tussen een gerucht en een tip. De gemeente Haarlemmermeer was in een verklaring weinig concreet over de dreiging. Overheidsdiensten, van gemeente tot inlichtingendienst AIVD, hebben kennelijk ergens iets gezien, gelezen, gehoord of toegestuurd gekregen, zoals een tip of een opmerking in een jihadistisch forum, die wijst op een mogelijke dreiging tegen de luchthaven. Te weinig informatie om de hele luchthaven af te sluiten, te veel om risico’s te nemen en niets te doen.
De controles leidden zaterdag tot files op de toegangsweg naar de luchthaven. Ook op zondag ontstonden er files vanwege de extra veiligheidsmaatregelen. Schiphol adviseerde reizigers tijdig van huis te vertrekken om niet in de problemen te komen.
Net als de afgelopen dagen blijven de luchthaven en het omliggende gebied toegankelijk en gaan alle activiteiten door, stelt de gemeente. Mensen die naar Schiphol reizen, met trein of auto, moeten de komende periode rekening blijven houden met steekproefsgewijze controles door de Koninklijke Marechaussee rond de luchthaven.
VK 29.07.2016 De Amerikaanse federale recherche FBI verwacht dat honderden geradicaliseerde terroristen naar het Westen zullen trekken, als de militaire coalitie terreurgroep Islamitische Staat in Syrië heeft verslagen. Dat zei FBI-directeur James Comey op de Fordham University in New York tijdens een conferentie over internetveiligheid.
‘Op een bepaald moment komt er een ongekende uittocht van terroristen uit Syrië’, zei Comey. ‘De militaire coalitie zal er in slagen IS te verslaan, maar het gevolg zal zijn dat honderden extreem gevaarlijke mensen vluchten. Vooral naar West-Europa, maar sommigen zullen ook in Amerika uitkomen’, voorspelde hij. ‘Niet alle moordenaars van IS zullen op het slagveld omkomen.’
Comey maakt een vergelijking met de totstandkoming van al-Qaida, meer dan een kwart eeuw geleden. Die beweging was toen een samenraapsel van strijders die in Afghanistan geradicaliseerd zijn in de jaren ’80 en ’90.
Volgens The New York Times waarschuwde Comey de Amerikanen dat de aanslagen in Parijs en Brussel slechts een glimp zijn van het gevaar dat die uittocht met zich meebrengt.
Hulporganisatie het Rode Kruis meldde vrijdag dat mogelijk één miljoen mensen in de komende weken en maanden in Irak op de vlucht slaan als gevolg van de gevechten om de stad Mosul. De internationale hulporganisatie is bezig meer geld in te zamelen voor hulp in Irak.
De toestand in en rond Mosul is onvoorspelbaar en we moeten het ergste vrezen, aldus Robert Mardini, regiochef voor het Rode Kruis in het Midden-Oosten.
Begin 2014 telde Mosul ruim 2,5 miljoen inwoners en was de tweede stad van Irak. Mosul werd in juni dat jaar vrijwel geruisloos ingenomen door de soennitische extremisten van IS die hun wortels in Irak hebben. Honderdduizenden zijn weggevlucht uit Mosul als gevolg van de bezetting door IS. De strijders zouden er langzamerhand worden teruggedrongen.
Tijdens een herdenkingsdienst voor de Franse priester Jacques Hamel draagt een man een T-shirt met zijn beeltenis. De 85-jarige Hamel werd afgelopen maandagochtend door twee IS-aanhangers vermoord door hem de keel door te snijden. IS heeft de aanslag opgeëist, voor zover bekend de eerste in een kerk in het Westen.
Trouw 29.07.2016 Het verslaan van Islamitische Staat is een internationale topprioriteit, maar een nederlaag van IS in Syrië zal de wereld er niet per se veiliger op maken. Volgens de Amerikaanse FBI zullen er honderden geradicaliseerde terroristen naar het Westen trekken, als de militaire coalitie IS verslaat.
FBI-directeur James Comey waarschuwde het Amerikaanse volk dat de aanslagen in Parijs en Brussel nog maar een glimp zijn van het gevaar dat de uittocht van jihadisten uit Syrië en Irak met zich meebrengt. Toekomstige aanslagen zullen volgens hem “van grotere magnitude” zijn dan tot nu toe.
Comey zei dat de meeste jihadisten in de eerste plaats naar West-Europa zullen komen. “Ze zullen niet allemaal sterven op het slagveld” in de strijd tegen de internationale coalitie die IS bestrijdt in Syrië en Irak, aldus de FBI-topman deze week tijdens de conferentie over internetveiligheid op de Fordham University in New York.
‘Extreem gevaarlijke mensen’
“Op een bepaald moment komt er een uittocht van terroristen uit Syrië, zoals we nog nooit eerder gezien hebben”, zei Comey. “De militaire coalitie zal er in slagen IS te verslaan, maar het gevolg zal zijn dat honderden extreem gevaarlijke mensen vluchten. Vooral naar West-Europa, maar sommigen zullen ook in Amerika uitkomen”, voorspelde hij.
Voorlopig is Islamitische Staat in Syrië en Irak echter bepaald nog niet verslagen. De terreurgroep verloor weliswaar enig terrein aan de strijdkrachten van de anti-terreurcoalitie, maar dat gaat langzaam omdat IS-strijders fel tegenstand bieden.
De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken John Kerry plakte onlangs een cijfer op wat de internationale coalitie tot nu toe bereikt heeft; volgens hem heeft IS in Irak bijna de helft van het grondgebied verloren dat de terreurorganisatie daar ooit in handen had, en in Syrië 20 procent.
Een recent succes voor het Iraakse leger, met hulp van de VS, was afgelopen juni de herovering van de stad Fallujah op IS. Het volgende doelwit is het noordelijke IS-bolwerk Mosul. Daarvoor zijn de voorbereidingen gaande, maar het heroveren van deze miljoenenstad zou een aanzienlijke tijd in beslag kunnen nemen.
De waarschuwingen van de FBI-directeur zijn in lijn met inschattingen van de CIA, de Amerikaanse buitenlandse inlichtingendienst. CIA-directeur John Brennan zei afgelopen juni dat de inspanningen van de VS niet hebben geleid tot een beperking van de wereldwijde terroristische slagkracht van IS. Ondanks de toegenomen druk op IS, zei Brennan, “zijn wij van mening dat IS zijn internationale terreurcampagne zal opvoeren om dominant te blijven op de wereldwijde terreuragenda”.
Parallel met Al-Kaida
Comey noemde het geweld dat IS direct of indirect veroorzaakt “de grootste bedreiging van de fysieke veiligheid van de Amerikanen” op dit moment. Hij schatte het aantal terroristen dat uit Syrië en Irak zou kunnen ontkomen op tien keer zo veel als de groep geradicaliseerde strijders die eind jaren ’80, begin jaren ’90 Afghanistan ontvluchtte, en zich bij het terreurnetwerk Al-Kaida voegde. Dat zaaide later dood en verderf bij onder meer de aanslagen in de VS op 11 september 2001.
De FBI-topman erkende dat het voor inlichtingen- en veiligheidsdiensten erg moeilijk is om potentiële aanvallers die door IS zijn geïnspireerd of aangestuurd, te lokaliseren en onschadelijk te maken voor ze hun daad kunnen uitvoeren. Zeker als zij alledaagse gebruiksvoorwerpen inzetten voor hun terreurdaad, zoals messen of voertuigen, aldus Comey.
NU 29.07.2016 FBI-directeur James Comey verwacht dat honderden geradicaliseerde terroristen naar westerse landen zullen trekken zodra Islamitische Staat is verslagen.
Die voorspelling deed hij op een conferentie over internetveiligheid in New York. Comey sprak van een “ongekende uittocht van terroristen uit Syrië”.
“De militaire coalitie zal IS verslaan, maar het gevolg daarvan zal zijn dat honderden extreem gevaarlijke mensen vluchten. Vooral naar West-Europa, maar ze zullen ook in Amerika uitkomen”, stelde Comey. “Niet alle moordenaars van IS zullen op het slagveld omkomen.”
De baas van de Amerikaanse federale recherche vergeleek de situatie met die van al-Qaida in Afghanistan. “Veel terroristen zijn gevlucht uit Afghanistan. Met IS moeten we dat aantal met tien of meer vermenigvuldigen.”
De recente aanslagen in Parijs en Brussel zijn volgens Comey dan ook maar het begin van IS-terreur in Europa.
Elsevier 29.07.2016 Als terreurbeweging Islamitische Staat eenmaal wordt verslagen, dan heeft het Westen er alsnog een groot probleem bij. Honderden radicale moslims die hebben gestreden voor het kalifaat zullen naar West-Europa en ook Amerika trekken.
Dat zijn de waarschuwende woorden van FBI-directeur James Corney tijdens een conferentie over internetveiligheid.
Eerdere aanslagen slechts een glimp
‘Op een bepaald moment komt er een ongekende uittocht van terroristen uit Syrië,’ zegt Comey. ‘De militaire coalitie zal erin slagen IS te verslaan, maar het gevolg zal zijn dat honderden extreem gevaarlijke mensen vluchten. Vooral naar West-Europa, maar sommigen zullen ook in Amerika uitkomen,’ voorspelde hij. De internationale coalitie onder leiding van de Verenigde Staten zal proberen om elke terrorist uit te schakelen, maar ‘niet iedereen zal worden vermoord op het slagveld’.
Comey waarschuwde het Amerikaanse volk dat de aanslagen in Parijs en Brussel slechts een glimp zijn van het gevaar dat die uittocht met zich meebrengt, schrijft The New York Times. Hij vergeleek de huidige situatie met de vorming van Al-Qa’ida, nadat de mudjahedien in Afghanistan tegen de Sovjet-Unie vocht in de jaren tachtig, en geharder en extremer uit de strijd kwam. ‘Veel terroristen trokken weg uit Afghanistan,’ aldus Corney, ‘maar wat we nu zien is het tienvoudige’.
Nieuwe video van IS
IS heeft donderdag weer van zich laten horen via het propagandakanaal Amaq. De terreurbeweging publiceerde een nieuwe video naar aanleiding van de gijzeling en moord op een priester in een kerk in het Franse Saint-Étienne-du-Rouvray. Een van de terroristen, die de moord op de bejaarde priester Jacques Hamel op zijn geweten heeft, roept daarin alle moslims op het land te vernietigen.
Zowel de Franse politie als de veiligheidsdiensten wisten nog voor de moord op een priester dinsdag dat de tweede dader een potentieel gevaarlijke jihadist was. De 19-jarige Abdel-Malik Nabil Petitjean werd verdacht van banden met jihadistische netwerken. Lees meer>
Het is vooralsnog onduidelijk of de beelden authentiek zijn of in scène gezette propaganda. Het zou gaan omAbdel-Malik Nabir Petitjean, die zich in een ‘vooraf opgenomen’ filmpje rechtstreeks richt tot president François Hollande en premier Manuel Valls. ‘De tijden zijn veranderd. Jullie gaan doormaken wat onze broeders en zusters doormaken. We gaan jullie land kapotmaken. Broeders, ga op pad met een mes of wat dan ook en val hen aan, dood hen massaal,’ zegt de man op beeld.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
AD 29.07.2016 De Amerikaanse federale recherche FBI verwacht dat honderden geradicaliseerde terroristen naar het Westen zullen trekken, als de militaire coalitie terreurgroep IS in Syrië heeft verslagen. Dat zei FBI-directeur James Comey op de Fordham University in New York tijdens een conferentie over internetveiligheid.
‘Op een bepaald moment komt er een ongekende uittocht van terroristen uit Syrië’, zei Comey. ‘De militaire coalitie zal er in slagen IS te verslaan, maar het gevolg zal zijn dat honderden extreem gevaarlijke mensen vluchten. Vooral naar West-Europa, maar sommigen zullen ook in Amerika uitkomen’, voorspelde hij. ‘Niet alle moordenaars van IS zullen op het slagveld omkomen.’
Comey maakt een vergelijking met de totstandkoming van al-Qaida, meer dan een kwart eeuw geleden. Die beweging was toen een samenraapsel van strijders die in Afghanistan geradicaliseerd zijn in de jaren 80 en 90.
Volgens The New York Times waarschuwde Comey de Amerikanen dat de aanslagen in Parijs en Brussel slechts een glimp zijn van het gevaar dat die uittocht met zich meebrengt.
Telegraaf 29.07.2016 De Amerikaanse federale recherche FBI verwacht dat honderden geradicaliseerde terroristen naar het Westen zullen trekken, als de militaire coalitie terreurgroep IS in Syrië heeft verslagen. Dat zei FBI-directeur James Comey op de Fordham University in New York tijdens een conferentie over internetveiligheid.
,,Op een bepaald moment komt er een ongekende uittocht van terroristen uit Syrië”, zei Comey. ,,De militaire coalitie zal er in slagen IS te verslaan, maar het gevolg zal zijn dat honderden extreem gevaarlijke mensen vluchten. Vooral naar West-Europa, maar sommigen zullen ook in Amerika uitkomen”, voorspelde hij.
Volgens The New York Times waarschuwde Comey het Amerikaanse volk dat de aanslagen in Parijs en Brussel slechts een glimp zijn van het gevaar dat die uittocht met zich meebrengt.
Telegraaf 29.07.2016 Het klinkt haast onwaarschijnlijk in deze tijden van aanslagen en openbaar geweld, maar het aantal moorden in Nederland neemt gestaag af. In 2015 werden 120 gevallen van moord en doodslag geregistreerd. Dat is het laagste aantal van de afgelopen twintig jaar. Dat blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vanochtend openbaar heeft gemaakt. Bij de eerste registratie in 1996 waren dit er 240. Nederland behoort inmiddels tot de top 6 van veiligste landen in Europa.
Amsterdam is nog altijd moordstad nummer 1: in totaal vonden daar vorig jaar dertien levensdelicten plaats. Ook Rotterdam en Groningen liggen qua moorden ver boven het landelijk gemiddelde.
Nog altijd is 64 procent van de moordslachtoffers man. Opvallend is dat allochtonen vijf keer zoveel kans hebben om om het leven te worden gebracht als autochtonen. Vooral Antillianen zijn oververtegenwoordigd in die cijfers: voor hen is het risico op een levensdelict zelfs veertien keer zo groot als voor autochtone Nederlanders.
„Allochtonen houden er statistisch gezien een risicovolle levensstijl op na”, weet hoogleraar Criminologie Peter van der Laan van de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij doelt hiermee op verboden wapenbezit en illegale inkomsten. „Hierdoor is de kans op betrokkenheid bij moord groter, hetzij als dader, hetzij als slachtoffer.”
Ook in de categorie minderjarige criminelen is het aantal geweldsdelicten sterk gedaald. Volgens Van der Laan ligt dit aan de werkwijze van de reclassering, die een grondige karakteranalyse uitvoert om begeleiders aan cliënten te koppelen.
NU 27.07.2016 De inlichtingendiensten van dertig Europese landen komen sinds enkele maanden wekelijks bijeen in Nederland om informatie te delen over terroristen. Dat meldt de Volkskrantop basis van gesprekken met mensen rondom het kabinet.
Sinds de aanslagen in Parijs in 2015 delen de Europese terreurbestrijders hun informatie intensiever met elkaar. De bijeenkomsten zijn in Nederland omdat het land voorzitter was van de Europese Unie tot 1 juli.
De nieuwe voorzitter, Slovenië, heeft aangegeven de bijeenkomsten over het bestrijden van terreur niet te willen organiseren. Op initatief van de AIVD worden de bijeenkomsten daarom nog wekelijks op een geheime locatie in Nederland gehouden.
Kwetsbaarheid
Ronald Plasterk (minister Binnenlandse Zaken) zei in april zich ‘serieus zorgen’ te maken over de kwetsbaarheid van de Nederlandse samenleving voor terrorisme. Bij de presentatie van het jaarverslag van de AIVD verwees hij naar de recente aanslagen in Brussel, ”op nog geen 200 kilometer hier vandaan”.
Directeur-Generaal Rob Bertholee van de AIVD erkent dat de veiligheidsdiensten verrast werden door de recente aanslagen in Parijs en Brussel, met een link naar Nederland. ”Ze verrassen ons doordat ze waarmaken wat wij denken dat zou kunnen gebeuren”, aldus Bertholee. Zijn dienst probeert daarom ”vooruit te rechercheren en te waarschuwen.”
Telegraaf 27.07.2016 Dertig Europese inlichtingendiensten komen sinds enkele maanden wekelijks in Nederland bijeen om informatie over terroristen te delen. De Nederlandse AIVD, die tot 1 juli voorzitter was van de Counter Terrorism Group (CTG), heeft hiertoe het initiatief genomen. Dat heeft een goed ingevoerde bron woensdag bevestigd naar aanleiding van een bericht in de Volkskrant. De locatie van de bijeenkomsten wordt om veiligheidsredenen geheim gehouden.
In januari zei AIVD-hoofd Rob Bertholee dat dertig Europese geheime diensten een platform voor informatie-uitwisseling zouden opzetten. Deelnemers zijn de veiligheidsdiensten van de Europese lidstaten, Noorwegen en Zwitserland. In deze database plaatsen landen informatie over alle Europese personen die zich hebben aangesloten bij jihadistische organisaties. Deze informatie is permanent en altijd beschikbaar. Er kan zo worden nagegaan of andere geheime diensten over informatie over potentiële aanslagplegers beschikken.
Sinds de aanslagen in november in Parijs zijn de inlichtingendiensten informatie intensiever gaan delen. Daarvoor gebeurde dat minder, onder meer omdat de diensten hun bronnen niet wilden prijsgeven. Gezien de ontwikkelingen is de verwachting dat de wekelijkse afspraken voorlopig nog zullen plaatsvinden.
AD 27.07.2016 Dertig Europese inlichtingendiensten komen sinds enkele maanden wekelijks in Nederland bijeen om informatie over terroristen te delen. De Nederlandse AIVD, die tot 1 juli voorzitter was van de Counter Terrorism Group (CTG), heeft hiertoe het initiatief genomen.
Dat heeft een goed ingevoerde bron woensdag bevestigd naar aanleiding van een bericht in de Volkskrant. De locatie van de bijeenkomsten wordt om veiligheidsredenen geheim gehouden.
Platform
In januari zei AIVD-hoofd Rob Bertholee dat dertig Europese geheime diensten een platform voor informatie-uitwisseling zouden opzetten.
Deelnemers zijn de veiligheidsdiensten van de Europese lidstaten, Noorwegen en Zwitserland. In deze database plaatsen landen informatie over alle Europese personen die zich hebben aangesloten bij jihadistische organisaties. Deze informatie is permanent en altijd beschikbaar. Er kan zo worden nagegaan of andere geheime diensten over informatie over potentiële aanslagplegers beschikken.
Parijs
Sinds de aanslagen in november in Parijs zijn de inlichtingendiensten informatie intensiever gaan delen. Daarvoor gebeurde dat minder, onder meer omdat de diensten hun bronnen niet wilden prijsgeven. Gezien de ontwikkelingen is de verwachting dat de wekelijkse afspraken voorlopig nog zullen plaatsvinden.
VK 27.07.2016 Inlichtingenofficieren van dertig Europese geheime diensten blijken sinds enkele maanden wekelijks af te spreken in Nederland om informatie over terroristen te delen. Niet eerder gebeurde het delen van inlichtingen tussen zoveel inlichtingendiensten op een zo intensieve manier. De bijeenkomsten zijn een initiatief van de Nederlandse AIVD, die tot 1 juli voorzitter was van de Counter Terrorism Group (CTG).
Dit blijkt uit gesprekken met mensen rondom het kabinet. Op hun verzoek wordt de locatie van de bijeenkomsten om veiligheidsredenen geheim gehouden.
Het Europees delen van inlichtingen was tot de aanslagen in Parijs, november 2015, een heikel punt. Het gebeurde wel, maar niet gestructureerd en multilateraal. De Belgische inlichtingendienst VVSE onderhoudt bijvoorbeeld bilaterale contacten met 93 diensten in 69 landen, verdeeld over vijf continenten. In dat netwerk gingen in 2015 zo’n 16 duizend berichten over en weer volgens de VSSE. Geheime diensten zijn geneigd informatie selectief te delen, uit angst hun bronnen prijs te geven. Ook speelt de zogenoemde ‘derde-landregel’ mee: landen mogen informatie van een bevriend land niet met anderen delen. Maar ‘Parijs’ heeft de zaken veranderd. Daarna is er echt werk gemaakt van het Europees uitwisselen van inlichtingen over terroristische groeperingen en personen.
Europese diensten zijn een platform voor informatie-uitwisseling op gaan zetten. Deelnemende landen zijn de veiligheidsdiensten van de Europese lidstaten, Noorwegen en Zwitserland. De opgezette database bleek in het begin echter nauwelijks doorzoekbaar. In deze database plaatsen landen informatie over alle Europese personen die zich hebben aangesloten bij jihadistische organisaties. Deze informatie is permanent en altijd beschikbaar. Er kan zo worden gekeken of andere geheime diensten ook over informatie over potentiele aanslagplegers beschikken. De laatste tijd is de functionaliteit van de database enorm verbeterd.
Daarnaast zijn de fysieke bijeenkomsten met inlichtingenofficieren ontstaan. De winst daarvan is, zo zeggen bronnen, dat het veel makkelijker is om kruisverbanden te maken. Een voorbeeld. De Franse geheime dienst ziet dat leden van een terroristische cel ineens naar Engeland gaan en de Duitse dienst ziet dat de communicatie tussen een geradicaliseerde groep en een locatie in Londen toeneemt. In plaats van dat andere diensten deze inlichtingen zonder context ontvangen, ze moeten verifiëren en ben andere diensten om extra informatie moeten vragen, kunnen ze nu direct kijken naar verbanden. De Britten kunnen bijvoorbeeld informatie geven over de locatie in Londen, de Nederlanders over bewegingen van aanverwante cellen in Nederland. Ook is doorvragen en analyseren mogelijk.
De afgelopen maanden zijn onder voorzitterschap van de AIVD door de CTG grote stappen gezet om de onderlinge samenwerking verder te intensiveren, aldus Ronald Plasterk.
Op 10 juni toonde minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken) zich tevreden over de voortgang van de samenwerking op een bijeenkomst met Europese ministers van Jusitite en Binnenlandse Zaken. ‘De afgelopen maanden zijn onder voorzitterschap van de AIVD door de CTG grote stappen gezet om de onderlinge samenwerking verder te intensiveren. Informatie over Europese foreign fighters is nu voor alle samenwerkende diensten beschikbaar.’
Sinds 1 juli is Slowakije voorzitter van de CTG, maar dat land heeft afgezien van het organiseren van de wekelijkse bijeenkomsten tussen de dertig diensten. De inlichtingenofficieren komen daarom nog steeds elke week in Nederland samen.
Trouw 25.07.2016 Binnen een week is Duitsland vier keer opgeschrikt door een geweldsuitbarsting met meerdere slachtoffers. Al ontbreekt nog informatie over motieven van de daders, minstens twee aanslagen lijken op moordpartijen zoals eerder in Nederland in Alphen aan den Rijn, of op de talrijke aanslagen op Amerikaanse scholen. Schietpartijen in scholen, bioscopen, buurthuizen en op andere openbare plekken, ze komen in golfbewegingen, schrijft de Süddeutsche Zeitung.
De Duitse krant bestudeerde een onderzoek van Sherry Towers die werkt aan de universiteit van Arizona. Als statisticus heeft Towers onderzoek gedaan naar aanslagen zoals in München en nu in Ansbach. Zo ondervond ze dat in de eerste dertien dagen na een aanslag het risico op een nieuwe moordpartij met 22 procent stijgt.
Aurora
Veertig procent van de geweldsdaden volgt binnen twee weken na een vergelijkbare aanslag, zo blijkt uit Towers’ onderzoek. Dat gebeurde bijvoorbeeld na het bloedbad in het Amerikaanse Aurora, waar een jongen tijdens de première van een Batmanfilm zijn geweer leegschoot in de bioscoop. Binnen enkele dagen volgden twee vergelijkbare moordpartijen, een in Louisiana en een in Tennessee.
De 18-jarige dader in München haalde zijn inspiratie uit een schietpartij van oudere datum. In het Duitse Winnenden schoot in 2009 een scholier zestien mensen dood. Die dader van deze moorden had een bovenmatige interesse in het bloedbad op Columbine High School waar tien jaar eerder twee scholieren twaalf medeleerlingen en een docent vermoordden voordat zij zichzelf doodschoten.
Media-aandacht
Towers keek ook naar de rol van de media. Haar conclusie: Hoe meer media-aandacht, des te groter de kans dat een potentiële copycat ontbrandt. Vooral ‘actiehelden-achtige’ reportages verhoogt dat gevaar, stelt Towers. Datzelfde effect is overigens ook te zien bij zelfmoorden en familiedrama’s, een eufemisme voor gezinsmoorden. Daarom ook dat veel Nederlandse media zich terughoudend opstellen bij berichtgeving over dit soort zaken, een richtlijn die ook veel buitenlandse media hanteren.
Zoals de media in Duitsland. De Süddeutsche Zeitung schrijft dat criminologen herhaaldelijk de oproep doen niet het spel van de moordenaar mee te spelen. Voedt hun narcisme niet, stellen de criminologen, breng hun gezichten niet herkenbaar in beeld en noem niet hun volledige naam.
Breivik
De krant verwijst ook naar Anders Breivik, de Noorse psychopaat die in 2011 een bloedbad aanrichtte onder jongeren op het eiland Utoya. Door alle aandacht kreeg Breivik precies wat hij wilde. Van een marginaal figuur veranderde hij in een persoon die wereldwijd bekend is. Zelfs zijn 1500 pagina’s tellende manuscript werd uitgebreid geanalyseerd. “Nu is het de München-schutter die precies vijf jaar na Utoya toeslaat en op zijn computer een vergelijkbare tekst als Breivik achterlaat,” besluit de Süddeutsche.
Telegraaf 25.07.2016 De ’Hollandse droom’ bestaat. Maar extreme krachten in onze samenleving moeten dan niet de kans krijgen die te ondermijnen. Dat stellen regeringspartijen VVD en PvdA in reactie op de reeks heftige gebeurtenissen van de afgelopen weken.
Gisteren werd Duitsland, na de schietpartij in München vrijdag, opnieuw opgeschrikt door geweld. Nu ging het om een 21-jarige Syrische asielzoeker die een vrouw doodstak en twee mannen verwondde. De week daarvoor was er nog de aanslag in Nice. En op Nederlandse bodem werden Turkse Gülen-aanhangers bedreigd na de mislukte coup in Turkije.
PvdA-Kamerlid Ahmed Marcouch ziet dat de spanningen en de polarisatie toenemen „waarbij de extremen voedingsbodems hebben in zowel de allochtone als in de autochtone gemeenschappen.” VVD-Kamerlid Malik Azmani constateert onder de autochtone bevolking steeds meer een ’ik ben het zat’-gevoel. „Ik ben niet zo sceptisch dat ik denk dat er een burgeroorlog komt, maar dan moet je wel met elkaar de schouders eronder zetten en niet naïef zijn.”
Om te voorkomen dat de situatie ontspoort, vinden beide partijen dat er een sterk ’wij’ gecreëerd moet worden. Azmani: „Dat doe je door tegenstellingen weg te halen en scherp te definiëren wat je verwacht van mensen in dit land.” Volgens hem is Nederland „nog steeds het land waar een dubbeltje een kwartje kan worden” en ook Marcouch wijst erop dat ’de Hollandse droom’ wel degelijk voor iedereen bestaat. „Al moet je er soms hobbels voor overwinnen.”
Telegraaf 24.07.2016 De kans dat er het komende jaar in Nederland een grote aanslag zal plaatsvinden wordt door 41 procent van de Nederlanders (vrij) groot geacht. Bij de PVV-kiezers is dat percentage 69 procent, bij de PvdA-kiezers is dat percentage 22 procent, zo blijkt uit de wekelijkse peiling van Maurice de Hond.
Amsterdam is de komende twee weken homohoofdstad van Europa. De stad is tijdens EuroPride 2016 extra alert. „Er zijn veel zichtbare en onzichtbare maatregelen genomen na de eerdere aanslagen in België en Frankrijk”, aldus de woordvoerder van burgemeester Eberhard van der Laan. „Alle grote steden in West-Europa hebben ermee te maken, dus ook Amsterdam.”
Ondanks de terreurdreiging zijn de meeste Nederlanders zijn niet zozeer bang dat henzelf iets overkomt. Slechts 5 procent van de Nederlanders is bang zelf slachtoffer van een aanslag te worden.
Wereldoorlog
28 procent acht de kans (vrij) groot dat de komende 5 jaar een nieuwe wereldoorlog uitbreekt. Bij PVV-kiezers is dat percentage 47 procent en bij D66-kiezers is dat 10 procent.
Vrouwen zijn op dit vlak pessimistischer dan mannen, personen tussen 35 en 64 pessimistischer dan jongeren en ouderen, laagopgeleiden pessimistischer dan hoger opgeleiden.
Trouw 22.07.2016 Minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) heeft vanuit Washington ‘met afschuw’ gereageerd op de ontwikkelingen in Munchen (AD). De bewindsman staat in contact met de ambassade in Berlijn en heeft de Duitse regering condoleances aangeboden.
“Opnieuw een moorddadige aanslag in Europa, en bij onze buren. Dit type geweld lijkt bedoeld om angst aan te jagen. De strijd hiertegen moet doorgaan, evenals de bescherming van onze waarden en vrijheden. We volgen de ontwikkelingen op de voet.”
De ambassade in Berlijn staat in nauw contact met autoriteiten ter plekke. Er zijn op dit moment geen aanwijzigingen dat er Nederlanders betrokken zijn.
Telegraaf 22.07.2016 De politie en burgemeester van Amsterdam zijn extra alert op onregelmatigheden rondom Gay Pride dit jaar.
Allerlei internationale ontwikkelingen zetten de zaak op scherp. Het drama in een gayclub in Orlando, waarbij 49 doden vielen, het niet doorgaan van Istanbul Pride en de groeiende intolerantie tegen homo’s zorgen voor extra aandacht voor het evenement.
De jaarlijkse Pride in Amsterdam heeft bovendien een extra lading. Deze editie geldt als EuroPride, waarbij vanaf morgen grote groepen homo’s vanuit heel Europa naar ons land komen. Het wordt daarom naar verwachting drukker dan ooit.
Een woordvoerder van de Amsterdamse burgemeester laat weten „alle ontwikkelingen op de voet te volgen, ook die in het buitenland.” Daarbij is nauw contact met de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.
Een pro-IS-groepering riep vorige maand op tot het plegen van aanslagen tijdens Gay Pride-evenementen. Maar volgens organisator Lucien Spee is het juist nu belangrijk om pal voor de vrijheid te staan. „De angst begrijp ik. Maar we laten ons toch niet wegpesten?”
Den HaagFM 21.07.2016 Er zijn vier nieuwe namen toegevoegd aan de nationale terrorismelijst. Een van hen is de Hagenaar Soufiane L.
De personen kunnen geen gebruik meer maken van hun bankrekeningen of creditcards. Dat maakt het lastiger om terroristen financieel te steunen of om zelf goederen aan te schaffen voor terreurdaden. Ook Khalid B., Youssef C. en Iliass J. staan nu op de terreurlijst. Op de lijst staan inmiddels ruim vijftig mensen, waaronder meerdere Hagenaars.
Ongeveer 200 Nederlanders zijn de afgelopen jaren naar Syrië en Irak vertrokken. Van ruim dertig personen is vastgesteld dat ze zijn gedood in de strijd. Ongeveer 35 jihadgangers zijn weer naar Nederland teruggekeerd. …lees meer
AD 21.07.2016 Vier nieuwe namen zijn toegevoegd aan de nationale terrorismelijst. De tegoeden van de mannen zijn bevroren. Dat is vandaag door verscheidene ministeries bekendgemaakt.
Het gaat om Khalid B., Youssef C., Iliass J. en Soufiane L. Dit jaar zijn er tot nu toe dertien namen bijgekomen op de lijst waar inmiddels ruim vijftig mensen op staan. In maart van dit jaar maakte minister Bert Koenders nog bekend dat twee Syriëgangers aan de lijst toegevoegd zijn.
Ze kunnen geen gebruik meer maken van hun bankrekeningen of creditcards. Voor mensen die op de terrorismelijst zijn geplaatst is het daardoor lastiger om bijvoorbeeld inkopen te doen. Ook kunnen zij geen geld overmaken naar mensen die nog in Nederland zijn, maar zich willen aansluiten bij terroristische groeperingen. Daarnaast is het verstrekken van financiële middelen aan personen op deze lijst ook strafbaar.
Informatie over de mensen op de terrorismelijst wordt met de andere lidstaten van de Europese Unie gedeeld.
De volledige nationale terrorismelijst is hier te vinden.
AD 19.07.2016 Rond twee overheidsgebouwen in Den Haag komt een ‘beveiligingsring’ van paaltjes, die bij dreigend gevaar uit de grond schieten. Geen auto – of ander voertuig – kan dan nog in de buurt komen.10 reacties
Dat schrijft de Haagse burgemeester Jozias van Aartsen aan zijn gemeenteraad. De ring komt rond het ministerie van Veiligheid en Justitie en rond het nieuwe overheidscomplex aan de Rijnstraat in Den Haag, waar onder meer het ministerie van Buitenlandse Zaken straks intrekt. Als de paaltjes omhoog komen, vormen ze een ondoordringbare barrière voor gemotoriseerde voertuigen. Fietsers en wandelaars kunnen er nog wel doorheen, tenzij besloten wordt het gebied volledig af te sluiten.
Overleg
De ring wordt aangelegd op advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en na overleg tussen gemeente, politie en betrokken ministeries. De partijen hebben afgesproken dat de burgemeester van Den Haag ‘te allen tijde verantwoordelijk is voor het al dan niet activeren van de beveiligingsring’. Het Rijk betaalt wel de kosten van de aanleg.
De paaltjes worden zo veel mogelijk ondergronds aangelegd, zodat ze geen hinder veroorzaken. Waar mogelijk wordt voor de beveiligingsring gebruik gemaakt van bestaande fysieke barrières, zoals tramhaltes, de Koningstunnel en de gracht, aangevuld met de paaltjes.
RTVWEST 19.07.2016 Rond de ministeries van Veiligheid en Justitie en het nieuwe complex van het Rijk aan de Rijnstraat in Den Haag – waarin onder meer Buitenlandse Zaken wordt gehuisvest – komt een zogenoemde ‘beveiligingsring’. Die bestaat onder meer uit paaltjes die uit de grond komen op het moment dat er sprake is van een dreiging.
Op die manier wordt ‘een gesloten ring’ gevormd ‘om te voorkomen dat een gemotoriseerd voertuig in dit gebied kan komen of de gevels van de gebouwen kan bereiken’, schrijft burgemeester Jozias van Aartsen aan de Haagse gemeenteraad. De ring wordt aangelegd op advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en na overleg tussen gemeente, politie en betrokken ministeries.
De partijen hebben ook afgesproken dat de burgemeester van Den Haag ‘te allen tijde verantwoordelijk is voor het al dan niet activeren van de beveiligingsring’. Het Rijk draait echter op voor de kosten van de aanleg ervan.
Na een advies van de NCTV hebben gemeente, politie en ministeries overleg gehad over ‘het te hanteren dreigings- en beveiligingsniveau’ voor de departementen. Naast maatregelen in en aan de gebouwen, komt er dus een veiligheidsring. Die bestaat hoofdzakelijk uit dynamische bolders.
Dreiging
De bolders zitten in de grond, zodat het verkeer er niet door wordt gehinderd. In het geval van de dreiging gaan ze omhoog. Dan kunnen auto’s er niet meer door. Fietsers en wandelaars nog wel. Tenzij het hele gebied compleet op slot gaat.
Verder, zo blijkt uit de brief van de burgemeester, zijn ook ‘bestaande fysieke barrières’ zoals tramhaltes, de Koningstunnel en de gracht onderdeel van de veiligheidsring. Waar nodig worden die daarom nog verstevigd om te voldoen aan veiligheidseisen.
Den HaagFM 19.07.2016 Rond de Ministeries van Veiligheid en Justitie en het nieuwe complex van het Rijk aan de Rijnstraat in Den Haag – waarin onder meer Buitenlandse Zaken wordt gehuisvest – komt een zogenoemde ‘beveiligingsring’. Die bestaat onder meer uit paaltjes die uit de grond komen op het moment dat er sprake is van een dreiging.
De ring wordt aangelegd op advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en na overleg tussen gemeente, politie en betrokken ministeries. De partijen hebben ook afgesproken dat de burgemeester van Den Haag “te allen tijde verantwoordelijk is voor het al dan niet activeren van de beveiligingsring”. Het Rijk draait op voor de kosten van de aanleg.
De bolders zitten in de grond, zodat het verkeer er niet door wordt gehinderd. In het geval van de dreiging gaan ze omhoog. Dan kunnen auto’s er niet meer door. Fietsers en wandelaars nog wel. Tenzij het hele gebied compleet op slot gaat. Ook tramhaltes, de Koningstunnel en de gracht worden onderdeel van de veiligheidsring. Waar nodig worden die verstevigd om te voldoen aan veiligheidseisen. …lees meer
AD 17.07.2016 Vliegtuigen, bomgordels, kalasjnikovs en nu ook een vrachtwagen. Terroristen verzinnen steeds nieuwe manieren om dood en verderf te zaaien. Heeft beveiligen nog wel zin? Ruben van Berg, operationeel directeur van beveiligingsbedrijf Securitas: ,,Aanslagen komen voor, maar je kunt wel het effect minimaliseren.”
Alles is een wapen, verzuchtte vrijdagochtend de korpschef van de Nationale Politie. Hoe beveilig je je nog tegen aanslagen?
,,We hebben de neiging ons te beveiligen tegen scenario’s die al hebben plaatsgevonden. Nadat Karst T. tijdens Koninginnedag in Apeldoorn op het publiek inreed, zetten we overal betonblokken neer. Terroristen zijn creatief genoeg om iets nieuws te verzinnen. Als je betonblokken plaatst, zullen ze een vliegtuigje huren, of een andere stad uitkiezen. Het is niet te doen je tegen alles te beveiligen, vooral omdat deze mensen bereid zijn zelfmoord te plegen. Ze kennen geen belemmering, ze zien wel waar het schip strandt.”
Heeft beveiligen dan wel zin?
,,In Israël wordt elk winkelcentrum bewaakt. Het gevolg is dat mensen zich buiten opblazen. Maar de gedachte is dat er dan minder slachtoffers ontstaan. Je moet accepteren dat aanslagen voorkomen, maar je kunt wel proberen het effect te minimaliseren.”
Wat is er nog meer mogelijk?
,,Wij zijn erg bezig met het identificeren van afwijkend gedrag. Uit onderzoek is gebleken dat je het altijd kunt merken als mensen kwaad in de zin hebben. Daar zijn methodieken voor. Bijvoorbeeld iemand met een uniform laten langslopen en kijken wie daar vreemd op reageert. Die methode heeft de politie wel eens geoefend op Utrecht Centraal Station. Terroristen waren daar natuurlijk niet, maar ze plukten er wel meteen de zakkenrollers tussenuit.”
Kan zoiets een aanslag als in Nice tegengaan?
,,Zo’n aanslag is altijd voorbereid. Er wordt niet zomaar een vrachtauto gehuurd, de locaties worden gescout. Het beste is als je in die fase al de dreiging kunt herkennen. Maar het is lastig, hoor. Deze wedloop kun je nooit winnen.”
Het gebeurt weer in Frankrijk. Wat kunnen vakantiegangers doen om zich veilig te voelen?
,,Over het algemeen geldt: terroristen maken liever tientallen, dan enkele slachtoffers. Het is dus goed om op plaatsen waar veel mensen samenkomen je ogen en oren open te houden, maar je moet ook beseffen dat de kans om getroffen te worden door een aanslag statistisch ongelooflijk klein is.”
BB 15.07.2016 Gemeenten en veiligheidsdiensten zullen na de aanslag met een vrachtwagen in Nice opnieuw kijken naar de beveiliging van evenementen in Nederland. Korpschef Erik Akerboom van de Nationale Politie heeft dat vrijdag gezegd.
Nijmeegse vierdaagse
Dat zal onder meer gebeuren bij de Nijmeegse Vierdaagse die volgende week wordt gehouden. ‘Alles is tegenwoordig een wapen’, zei Akerboom op NPO Radio 1 over het gebruik van een voertuig voor een aanslag. Onder leiding van Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof zullen alle betrokken diensten opnieuw kijken of de (meestal onzichtbare) beveiligingsmaatregelen afdoende zijn.
Niet afzeggen
‘Je ziet nu toch iets anders’, aldus Akerboom over het gebruik van de vrachtwagen. Hij laat weten dat het de bedoeling is dat evenementen ‘in principe’ niet worden afgezegd. ‘We willen dat het leven weer normaal wordt.’ De aanslag in Nice noemt Akerboom afschuwelijk. ‘Je denkt meteen aan de families die ontwricht zijn. Ik wens mijn Franse collega’s veel sterkte en leef mee. Ook intern besteden we hier aandacht aan.’ Akerboom zegt dat hij er niet aan moet denken dat de vrachtwagen ook nog met explosieven was geladen.
Nauw overleg
Rond de Vierdaagse hebben gemeente, politie en de organisatie van het wandelevenement met de bijbehorende Vierdaagsefeesten de komende week nauw overleg over de veiligheidsmaatregelen, zegt burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen tegen het ANP.
Dreigingsniveau
Hij wijst erop dat er al jaren veiligheidsmaatregelen zijn rondom het evenement wegens het substantiële dreigingsniveau. ‘Ik heb er met afschuw kennis van genomen. Voor menigeen zal Nice ongetwijfeld effect hebben op de wijze waarop de Vierdaagse wordt beleefd.’ Bruls zegt geen concrete aanwijzing te hebben dat er iets te gebeuren staat tijdens het grootste wandelevenement ter wereld. Er lopen vanaf dinsdag circa 50.000 mensen mee. De Vierdaagsefeesten, die zaterdag al beginnen, trokken vorig jaar ongeveer 1,5 miljoen mensen. (ANP)
Telegraaf 15.07.2016 Gemeenten en veiligheidsdiensten zullen na de aanslag met een vrachtwagen in Nice opnieuw kijken naar de beveiliging van evenementen in Nederland. Korpschef Erik Akerboom van de Nationale Politie heeft dat vrijdag gezegd.
Dat zal onder meer gebeuren bij de Nijmeegse Vierdaagse die volgende week wordt gehouden. „Alles is tegenwoordig een wapen”, zei Akerboom op NPO Radio 1 over het gebruik van een voertuig voor een aanslag.
Onder leiding van Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof zullen alle betrokken diensten opnieuw kijken of de (meestal onzichtbare) beveiligingsmaatregelen afdoende zijn.
Normaal
„Je ziet nu toch iets anders”, aldus Akerboom over het gebruik van de vrachtwagen. Hij laat weten dat het de bedoeling is dat evenementen „in principe” niet worden afgezegd. „We willen dat het leven weer normaal wordt.”
De aanslag in Nice noemt Akerboom afschuwelijk. „Je denkt meteen aan de families die ontwricht zijn. Ik wens mijn Franse collega’s veel sterkte en leef mee. Ook intern besteden we hier aandacht aan.” Akerboom zegt dat hij er niet aan moet denken dat de vrachtwagen ook nog met explosieven was geladen.
Vierdaagse
Rond de Vierdaagse hebben gemeente, politie en de organisatie van het wandelevenement met de bijbehorende Vierdaagsefeesten de komende week nauw overleg over de veiligheidsmaatregelen, zegt burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen. Volgens hem hoeven Vierdaagse-deelnemers en feestvierders niet bang te zijn voor een terroristische aanslag.
„Net als ieder weldenkend mens heb ik met afschuw kennis genomen van de verschrikkelijke gebeurtenissen in Nice. Voor menigeen zal het ongetwijfeld effect hebben op de wijze waarop de Vierdaagse beleefd wordt. Al jaren is het dreigingsniveau in Nederland substantieel, maatregelen waren en blijven hierop gericht. Maar ook na gisteravond is er geen enkele concrete aanwijzing dat er richting Vierdaagse iets te gebeuren staat. Het spreekt vanzelf dat we gedurende de komende week nauw overleg zullen hebben over de veiligheidsmaatregelen tijdens de Vierdaagse.”
Komende dinsdag gaat de 100e Vierdaagse van start met circa 50.000 wandelaars van 68 nationaliteiten. Onder hen zijn ruim 5000 internationale militairen. De bijbehorende feesten, die morgen beginnen, trekken elke avond rond de 200.000 tot 250.000 bezoekers.
’Veiligheid waarborgen’
„Wij doen er alles aan om daar waar we kunnen de veiligheid tijdens de Vierdaagse zo goed mogelijk te waarborgen. Maatregelen rondom veiligheid zijn ieder jaar onderdeel van onze draaiboeken.” Dat zegt de marsleider van de Vierdaagse, Johan Willemstein, vrijdag in een reactie op de aanslag in Nice. Net als burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen benadrukt hij dat er op dit moment geen aanwijzingen zijn dat er tijdens het grootste wandelevenement ter wereld iets zou kunnen gebeuren.
Teddy Vrijmoet, directeur van de Vierdaagsefeesten, hoopt dat de ongeveer anderhalf miljoen bezoekers van het grootste gratis feest ter wereld zelf ook goed opletten. „Verdachte situaties graag melden”, zegt zij. Er is volgens haar nog geen aanleiding om het feestprogramma aan te passen. „Maar we monitoren elke dag heel zorgvuldig samen met de veiligheidsdiensten en als het voor de veiligheid nodig is, grijpen we natuurlijk in.” Zondagavond is er traditiegetrouw een drukbezochte vuurwerkshow boven de Waal.
De politie laat weten ’continu alert’ te zijn. Net als andere jaren zijn er „zichtbare en onzichtbare maatregelen” genomen om het evenement veilig en ongestoord te laten verlopen.
Trouw 15.07.2016 Frankrijk is opnieuw keihard getroffen door terrorisme. In Nice en in de media klinkt harde kritiek op de aanpak door de regering.
Wij zijn nog niet lang niet klaar met het terrorisme, Francois Hollande.
Een verlengde noodtoestand, extra grensbewaking en de militairen op straat mogen nog een tijd blijven. Op deze manier wil de Franse regering de burger geruststellen. Maar in Nice maakt de herhaling van zetten geen indruk.
“Wij zijn nog niet lang niet klaar met het terrorisme”, zei president François Hollande gisteren in Nice. Frankrijk is voor de derde keer in anderhalf jaar getroffen door terroristisch geweld, de kleinere aanslagen niet meegerekend, en volgens velen komt het opnieuw uit radicaal-islamitische hoek. Maar onder de aanwezigen klonk boe-geroep.
Dezelfde maatregel
Met de 84 doden van gisteren en die van november in Parijs, 130, en die van januari vorig jaar, 18, kom ik op 232 doden, aldus Hotelmanager Thierry Martini.
Dat verbaast Thierry Martini geen moment. Martini is manager van een hotel niet ver van de Promenade des Anglais waar de terrorist met zijn truck minstens 84 slachtoffers maakte. Hij heeft geen enkel vertrouwen in zijn regering. “Ze komen met precies dezelfde maatregelen als na november en ook nu zeggen ze weer dat onze democratie zal overwinnen. En het eindigt steeds weer met nieuwe moordpartijen, het houdt maar niet op.”
Hij pakt er een rekenmachine bij. “Met de 84 doden van gisteren en die van november in Parijs, 130, en die van januari vorig jaar, 18, kom ik op 232 doden.”
Oorlog
Frankrijk in oorlog met terreur? laat Martini alsjeblieft niet lachen. Als dat zo was zou Salah Abdeslam – de enige overlevende van het commando van november – niet een eigen fitnessruimte hebben in de gevangenis, maar in een donker hol wegkwijnen. “Wij zijn veel te slap voor een oorlog.”
Het is een geluid dat je veel hoort in Nice en in Franse media. Wij reageren op hun barbarij met bloemen, kaarsen en tweets. En velen bedenken ondertussen zelfs nog allerhande excuses die van daders slachtoffers van een onrechtvaardige samenleving maken. ‘Terwijl we het monster’, zoals Pascal Bruckner schrijft in de krant Le Figaro, ‘niet moeten willen begrijpen maar vernietigen. Omdat het anders ons vernietigt.’
Tegelijk groeit onder een groot deel van de bevolking de angst voor toenemende interne spanningen bij een hard optreden. “Dit heeft niets met de islam te maken. Het is belangrijk dat de mensen dat niet gaan denken”, zegt Saïda Salhi in café Vitis. Salhi was een paar weken geleden tijdens de ramadan opeens het middelpunt van een nationale rel toen ze werd geslagen door een man die haar verweet alcohol te schenken. Op beelden van een beveiligingscamera van het café is te zien dat zij hard tegen de grond gaat.
Olie op het vuur
Enkele van de stamgasten in Vitis menen dat het nu vooral zaak is dat politici geen olie op het vuur gooien, zoals de lokale grootheid Christian Estrosi dat volgens hen vaak heeft gedaan. Estrosi, nu regiopresident van Provence-Alpes-Côte d’Azur en eerder burgemeester van Nice, waarschuwde eerder voor een vijfde colonne. De vijand is onder ons, zo wilde hij maar zeggen.
Ook het hoofd van de Franse inlichtingendienst DGCI, Patrick Calvar, voorspelde onlangs nog een confrontatie tussen extreem-rechtse groeperingen en islamisten. Volgens Calvar is een dergelijk treffen zelfs onvermijdelijk. “De radicalisering van de samenleving als geheel baart mij zorgen”, zei Calvar tijdens een hoorzitting voor een parlementaire enquêtecommissie die vorige week een rapport publiceerde.
Het doemscenario van een gewelddadige confrontatie tussen bevolkingsgroepen is al vaker aangekondigd in Frankrijk. Maar het is tot nu toe nooit uitgekomen.
AD 12.07.2016 IS zal in de toekomst autobommen en explosieven op afstand gebruiken om aanslagen in Europa te plegen. Dat heeft het hoofd van de Franse binnenlandse veiligheidsdienst DGSI gezegd tijdens een gesloten zitting van een parlementaire onderzoekscommissie.68 reacties
Europa verkeert in groot gevaar. Het extremisme manifesteert zich langs alle kanten, aldus Patrick Calvar.
Patrick Calvar liet de verontrustende uitspraak optekenen tijdens een gesloten zitting van de onderzoekscommissie rond de aanslagen van Parijs in 2015. Die vond al in mei plaats, maar de inhoud raakt nu pas bekend. ,,Ze gaan niet langer in commando’s opereren, want dan wacht enkel de dood”, klonk het. ,,Hun plan is nu om maximaal schade aan te richten zonder daarbij zelf verliezen te lijden. We weten heel goed dat dit er zit aan te komen, zij trekken immers ook lessen uit hun daden.”
Radicalisering
Calvar denkt dat na verloop van tijd de strijd tegen terrorisme wel gewonnen zal worden. ,,Wat me veel meer zorgen baart, is de radicalisering binnen de maatschappij. We zullen meer middelen moeten uittrekken om extremistische organisaties in de gaten te houden, want er komt op termijn een confrontatie tussen extreemrechts en de moslimwereld.”
Burgeroorlog
Calvar liet zelfs het woord ‘burgeroorlog’ vallen. ,,Europa verkeert in groot gevaar. Het extremisme manifesteert zich langs alle kanten. Nog een of twee aanslagen en extreemrechts zal in actie schieten. Het komt er voor ons op aan om die tweespalt tijdig in de kiem te smoren.”
Tot slot meent Calvar dat identiteitscontroles nog weinig zin hebben. ,,De papieren worden toch vervalst. Ik pleit voor een biometrische evolutie, waarbij data maximaal met elkaar vergeleken kunnen worden.”
Trouw 12.07.2016 Nu blijkt het toch waar: terroristen hebben zich in de zomer van 2015 veelvuldig ondergedompeld in de stroom vluchtelingen over de Balkan om zo ongezien Europa te bereiken. Dick Schoof, de Nationaal coördinator terrorismebestrijding en veiligheid (NCTV), moest het gisteren toegeven.
De inlichtingendiensten weten dat zich inmiddels ‘vele tientallen’ IS-agenten in Europa hebben gevestigd.
Als resultaat van de nieuwe intensieve samenwerking met inlichtingendiensten uit andere Europese landen is gebleken dat wat de NCTV tot gisteren als ‘onwaarschijnlijk’ bestempelde, een flinke onderschatting was.
De Nederlandse terreurbestrijders leek het veel te omslachtig dat IS-strijders zich onder vluchtelingen zouden mengen. Maar het gebeurde wel, ook onder vluchtelingen die in Nederland arriveerden: zeker 2 à 3 keer bleek zich onder hen een IS’er te bevinden.
De leiding van IS gebruikte de vluchtroute, via boten naar Griekenland en de rest van Europa, vaak. Zo hield zij in Europa een ongezien kanaal in stand, waarover IS-agenten heen en weer konden reizen om zo overleg te plegen met leidinggevenden in Syrië. De inlichtingendiensten weten dat zich inmiddels ‘vele tientallen’ IS-agenten in Europa hebben gevestigd. “Ze kwamen in Europa aan en werden opgehaald door anderen”, zei Schoof. In de nieuwste rapportage over het dreigingsbeeld in Nederland schrijft de NCTV over deze agenten (zij noemen ze ‘operatives’) dat ‘velen er gedurende lange tijd in slagen uit zicht van de autoriteiten te blijven’.
Inlichtingendiensten worstelen met een achterstand, het gevolg van een periode van onderschatting van het risico op terreur.
Omslachtige uitwisseling informatie
Dat is niet alleen te danken aan de slinkse methoden van terreurgroepen, maar ook aan de gebrekkige terreurbestrijding. De Nederlandse inlichtingendiensten wisselen pas sinds november 2015, toen de aanslagen in Parijs plaatsvonden, georganiseerd en op grote schaal informatie uit met andere landen. De omslachtige manier waarop dat voorheen gebeurde maakte dat informatie over terroristen onder de vluchtelingen in Nederland lang onontdekt kon blijven.
Zo konden Nederlandse terrorismebestrijders lang blijven zeggen dat de vluchtelingenstroom niet door IS werd misbruikt, terwijl daar elders in Europa al wel aanwijzingen voor waren.
Voor een deel wordt dat verklaard door verminderde kennis. De diensten worstelen met een achterstand, het gevolg van een periode van onderschatting van het risico op terreur. Na de dood van Al-Qaidaleider Osama bin Laden in 2011 leek de dreiging af te nemen. Nederland verschoof de prioriteiten en kennis verwaterde.
Bezuinigingen
Uit een evaluatie van de Nederlandse contra-terrorismestrategie bleek in mei dat die verwatering Nederland op een achterstand heeft gezet die zeker tot vorig jaar heeft voortgeduurd. De onderzoekers van de Universiteit Utrecht schreven onder meer dat tussen 2011 en 2015 ‘door verschuivende politieke prioriteiten en bezuinigingen de capaciteit op radicalisering en terrorisme bij AIVD, OM, NCTV en politie afneemt’.
Daar kwam toen bij dat bestaande samenwerkingsverbanden met partners in het onderwijs en op sociaal gebied in die jaren werden afgebroken. Zo was er onvoldoende zicht op gevaar ‘van buiten’ en evenzo van binnenuit, doordat signalen van radicalisering niet langer werden opgepikt, laat staan doorgegeven.
Toen duidelijk werd dat Nederland opnieuw bedreigd werd, moest alle kennis en partnerschap, lokaal en nationaal, opnieuw worden opgebouwd. Of dit het resultaat is van de opnieuw opgebouwde kennis, van wetten of van iets anders is onbekend, maar sinds begin dit jaar neemt het aantal uitreizigers naar Syrië af. Jarenlang waren het er 4 à 5 per maand, sinds kort is het gedaald naar nul.
“We zijn niet naïef geweest”, zei Schoof, “het dreigingsbeeld schatten we in op substantieel.” De NCTV lanceerde tegelijk een nieuwe dreigingsschaal: het substantieel van 2014 zou nu ‘aanzienlijk’ zijn, het substantieel van nu is net iets ernstiger.
Jihadorganisaties hebben terroristen ‘veelvuldig’ op pad gestuurd naar Europa, en wel via de enorme migratiestroom vanuit Turkije. Met deze mededeling komt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding terug op eerdere uitlatingen dat hiervoor geen bewijs was. Ook anderen worden nu gelogenstraft door de feiten.
‘Hoewel we er rekening mee hielden, leek het ons onwaarschijnlijk dat het echt zou gebeuren.’ Met die woorden gaf de nationale terreurbestrijder Dick Schoof maandag toe te zijn ingehaald door de feiten. Uit onderzoeken is namelijk gebleken dat de jihadistische organisaties afgelopen zomer en najaar ‘veelvuldig’ de migratieroutes van Syrië via Turkije en Griekenland hebben gebruikt. In sommige gevallen zijn er signalen dat er ook asiel is aangevraagd in Europa, mogelijk ook in Nederland.
Het onderzoek logenstraft politici en anderen die met zoveel woorden aangaven dat er geen reden was voor paniek. Elsevier.nl zet vier van hen op een rijtje.
Judith Sargentini
‘Er is geen greintje bewijs voor de stelling dat IS-strijders op vluchtelingenbootjes naar Europa komen. Is hysterie.’ Dat waren de stellige woorden van GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini op Twitter, in mei vorig jaar. Ze kreeg bijval, onder anderen van journalist Rena Netjes, maar ook veel kritiek.
Hoogleraar migratiegeschiedenis Leo Lucassen schreef eind december vorig jaar in een artikel in NRC Handelsblad dat de meeste asielzoekers juist op de vlucht zijn voor jihadisten. ‘We moeten vooralsnog constateren dat de terroristen home grown zijn en dat er nauwelijks aanwijzingen zijn dat IS de vluchtelingenstroom gebruikt om hier aanslagen te plegen,’ aldus Lucassen. Volgens hem speelde het ‘verbinden van asielzoekers met terrorisme’ IS juist in de kaart.
Jean-Claude Juncker
De voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker zei in november dat de aanslagen in Parijs zijn gepleegd door criminelen, niet door asielzoekers. Het is niet nodig om de afspraken over de opvang van migranten te herzien. Toen, daags na de terreur in de Franse hoofdstad, waren er al berichten dat in elk geval een van de terroristen via Griekenland Europa was binnengekomen. ‘Maar we moeten nu niet primair reageren,’ zei Juncker.
‘De mensen die de aanslagen hebben gepleegd, zijn terroristen en geen asielzoekers.’ Zijn woorden waren een reactie op de Poolse regering, die vanwege ‘Parijs’ geen asielzoekers meer wilde toelaten.
Rob van Lint
‘De kans dat iemand met jihadistische opvattingen en plannen voor een aanslag met de vluchtelingenstroom naar Nederland komt, is niet groot. Dat is een te ingewikkelde en zichtbare weg.’ Directeur van immigratiedienst IND Rob van Lint zei in november vorig jaar tegen AD geen aanwijzingen te hebben dat IS-extremisten de grens zijn overgestoken.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
RO 11.07.2016 De kans dat in Nederland een aanslag plaatsvindt, is reëel. In Europese landen kunnen op korte termijn nieuwe aanslagen plaatsvinden. Er zijn echter geen concrete aanwijzingen dat terroristen daadwerkelijk voorbereidingen treffen voor het plegen van een aanslag in Nederland. De dreiging blijft daarom gehandhaafd op substantieel, niveau 4 in het aangepaste systeem van dreigingsniveaus. Dat staat in het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland van de NCTV.
De jihadistische dreiging is de belangrijkste terroristische dreiging in Europa. De aanslagen van ISIS in Parijs, november 2015, Brussel, maart 2016, en Istanbul, juni 2016, laten op indringende wijze de aard en omvang daarvan zien. Inmiddels is duidelijk dat ISIS al sinds eind 2013 op gestructureerde wijze bezig is met de aansturing, coördinatie en voorbereiding van aanslagen in Europa.
Ook na arrestaties van personen uit het netwerk van ‘Parijs’ en ‘Brussel’ zijn waarschijnlijk nog diverse ISIS-cellen in Europa aanwezig. Naast de dreiging die uitgaat van ISIS-netwerken, blijft de dreiging bestaan van grootschalige aanslagen in Europa door al Qa’ida.
Hoewel er geen concrete aanwijzingen zijn dat terroristische netwerken voorbereidingen treffen voor het plegen van aanslagen in Nederland, is er sinds eind 2015 wel een toenemend aantal verbanden met Nederland vastgesteld in onderzoek naar grensoverschrijdende netwerken en aanslagcellen.
Zo werden in Rotterdam arrestaties verricht in een onderzoek naar een Frans netwerk, dat mogelijk aanslagen wilde plegen in Frankrijk. Ook een vermoedelijke aanslagcel die in Duitsland werd opgerold, had mogelijk banden met Nederland. Dergelijke netwerken trekken zich bij hun activiteiten weinig aan van grenzen tussen landen.
Aantal uitreizigers neemt af
Sinds begin 2016 neemt het aantal uitreizigers dat per maand uit Nederland vertrekt af. Het totaal aantal sinds 2012 uitgereisde personen staat op circa 260. Ongeveer 40 van hen zijn inmiddels in Nederland teruggekeerd en 42 personen zijn omgekomen. Op dit moment zijn dus nog circa 170 uit Nederland afkomstige personen in Syrië en Irak aanwezig, onder wie vrouwen en minderjarigen.
Zij worden meegeteld omdat ook van deze groepen een dreiging kan uitgaan. Sinds 1 mei worden kinderen vanaf 9 jaar die met hun ouders naar ISIS zijn gereisd, meegeteld in de uitreiscijfers omdat is gebleken dat ISIS kinderen vanaf 9 jaar inzet bij gewelddadigheden.
Polarisatie Europese landen groeit
De groeiende polarisatie in Europese landen kan een voedingsbodem vormen voor radicalisering en extremisme. Ook in Nederland kan geweld door extreemlinks en extreemrechts plaatsvinden. De afgelopen periode kende een heftig debat over het racistische gehalte van Nederland, dat gepaard ging met beledigingen en bedreigingen.
De komst van vluchtelingen, gepaard met angst voor terrorisme, heeft geleid tot steeds openlijker activiteiten van extreemrechts. Mede in reactie hierop neemt het soms zelfs gewelddadig verzet van extreemlinks tegen asielbeleid en tegen extreemrechts sinds medio 2015 toe. Ook het aantal meldingen van anti-islamincidenten is gestegen.
Extra dreigingsniveau
Op basis van de bevindingen van de conferentie ‘Tien Jaar DTN’ in december 2015 is het systeem van dreigingsniveaus met ingang van DTN42 aangepast met het oog op de toekomstbestendigheid.
De dreigingsniveaus worden aangegeven met de nummers 1 (laagste niveau) tot en met 5 (hoogste niveau). De ernst van de huidige reële dreiging is niet veranderd. Daarom blijft het niveau gehandhaafd op substantieel, niveau 4 van op een schaal van 5 in het aangepaste systeem.
VK 11.07.2016 Al ruim drie jaar is het dreigingsniveau terrorisme in Nederland ‘substantieel’. De kans op een aanslag in Nederland is reëel, maar er zijn geen concrete aanwijzingen voor een op handen zijnde aanslag. Er zijn wel zorgelijke nieuwe ontwikkelingen, meldt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof maandag bij de presentatie van het nieuwste dreigingsbeeld.
In het najaar van 2015 achtte de NCTV het nog onwaarschijnlijk dat met de stroom vluchtelingen IS-strijders naar Europa zouden komen. Inmiddels is duidelijk dat er ‘vele tientallen’ terroristen onderweg zijn naar of zich al schuilhouden in Europa, mogelijk ook in Nederland.
De aanslagen in Parijs, Brussel en Istanbul tonen aan dat IS-cellen erin slagen lang buiten het zicht van de autoriteiten te blijven. De infiltranten worden direct aangestuurd vanuit het kalifaat, dat sinds eind 2013 aanslagen op Europese bodem voorbereidt.
Schoof: ‘Sommigen pendelen heen en weer tussen Europa en het kalifaat. Er wordt gebruik gemaakt van valse paspoorten en van netwerken van vrienden die in Europese landen verblijven, hen ophalen en onderdak bieden.’ Geregeld wordt zelfs asiel aangevraagd in een Europees land, om vanuit de opvang aanslagen voor te bereiden of hand- en spandiensten te verlenen.
De NCTV zegt aanwijzingen te hebben dat ook in Nederland is gebeurd. ‘Zeker weten we het nog niet, maar mogelijk hebben vluchtelingen die in Zaandam en Heumensoord verbleven, banden met IS’, licht Schoof toe. Drie zaken zijn nog in onderzoek.
IS lijkt er volgens de NCTV ook in te slagen Europeanen in te schakelen die nooit naar Syrië of Irak zijn uitgereisd en zelfs niet bekend zijn bij lokale autoriteiten. Jongeren bijvoorbeeld die in zeer korte tijd zijn geradicaliseerd. Zij kunnen makkelijker onder de radar blijven en faciliterende handelingen verrichten.
Er is ook een groeiende verwevenheid tussen criminele en jihadistische netwerken. Syriëgangers kunnen aankloppen bij vroegere maten met wie ze in een criminele bende of in detentie hebben gezeten. Dergelijke ervaringen scheppen een vertrouwensband. Schoof: ‘We zien niet zozeer dat criminele benden radicaliseren. Maar wel dat ze bereid zijn wapens te leveren, zonder vragen te stellen. Dat is een zorgelijke ontwikkeling.’
Westerse inlichtingendiensten moeten ook rekening gaan houden met een nieuw type zelfmoordterrorist. Tot dusverre zijn de aanslagen op Europese bodem uitgevoerd door mannen. Maar naarmate IS in Syrië en Irak meer onder druk komt te staan, neemt volgens de NCTV de mogelijkheid toe dat ook vrouwen en kinderen voor aanslagen in het Westen worden ingezet.
Sinds mei worden daarom ook kinderen vanaf 9 jaar die met hun ouders naar het kalifaat zijn gereisd, meegeteld in de uitreiscijfers. Ongeveer 170 Nederlanders zijn nu nog in Syrië of Irak. Hoeveel kinderen daarbij zijn van 9 jaar en ouder, is onduidelijk. De AIVD meldde in een in januari gepubliceerd rapport over leven in het kalifaat dat daar minstens 70 Nederlandse kinderen zijn, van wie ongeveer een derde daar is geboren.
Naarmate IS in Syrië en Irak meer onder druk komt te staan, neemt volgens de NCTV de mogelijkheid toe dat ook vrouwen en kinderen voor aanslagen in het Westen worden ingezet
Polarisatie lijkt niet in een dreigingsbeeld terrorisme thuis te horen. Toch houdt de NCTV de trend van ‘groeiende polarisatie en oplopende spanningen’ nauwlettend in de gaten. ‘Vanwege het risico dat vanuit een extremistische houding individuen gekke dingen gaan doen, zoals vorige week in Dallas hebben gezien’, zegt Schoof. ‘Polarisatie kan niet alleen een uitlaatklep bieden aan gevoelens van frustratie, maar ook een voedingsbodem vormen voor radicalisering.’
De samenleving staat bol van spanningen en kloven die zich verdiepen: tussen extreemlinks en extreemrechts, pro- en anti-islamgroeperingen, sji’iten en soennieten, tussen Turks-Nederlandse Erdogan-aanhangers en Nederlandse Koerden, tussen anti-racismeactivisten en witte autochtonen die zich van geen racistisch kwaad bewust zijn. Al die spanningen zijn potentiële bronnen van geweld.
De volkswoede over de vluchtelingenstroom en de daarmee gepaard gaande angst voor nieuwe import van radicale moslims in Nederland, heeft extreemrechts een nieuw elan gegeven, constateert de NCTV. Er zijn enkele nieuwe extreemrechtse groepjes opgericht, zoals ‘burgerpatrouilles’ naar Scandinavisch voorbeeld. De kans dat die een groot ideologische blok gaan vormen, schat de NCTV niet hoog in, vanwege klassieke obstakels als een gebrek aan samenhang en leiderschap.
En doorgaans blijven acties van die groepjes ook binnen de grenzen van de wet. Dat niettemin rekening gehouden moet worden met gewelddadige acties, blijkt uit de terroristische aanslag op een moskee in Enschede in februari 2016. In deze zaak zijn enkele arrestaties verricht. In hoeverre de verdachten handelden als groepering of als los verband is nog onduidelijk.
In reactie van deze ontwikkelingen blijft ook de dreiging van linksextremistisch geweld reëel. Asielrechtenextremisten hebben de afgelopen maanden felle acties gevoerd tegen detentie- en uitzetcentra voor uitgeprocedeerde vluchtelingen en bedrijven die bij de bouw van dergelijke gebouwen betrokken zijn. Ernstig fysiek geweld tegen personen is (nog) niet gebruikt, maar de NCTV acht het voorstelbaar dat dergelijke acties verharden.
Linksextremisten zijn er ook voortdurend op uit demonstraties van de populistische anti-islam beweging Pegida te verstoren. Met tegendemonstraties proberen ze geweld uit te lokken. Het is volgens de NCTV een beproefde actiemethode: de confrontatie met de tegenpartij zoeken en daarbij wellicht ook zelf geweld gebruiken. Verontrustend vindt de coördinator verder, zeker in het licht van Dallas, dat extreemlinkse groepen zich luidruchtig blijven verzetten tegen ‘vermeend racistisch politiegeweld’.
Door die cocktail aan spanningen kan zomaar ergens ‘de lont in het kruitvat worden gestoken’, zegt Schoof. Lastig is dat het meestal eenlingen zijn die zich plotseling geroepen voelen tot actie over te gaan. Sinds Karst T. op Koninginnedag in 2009 met zijn auto door de dranghekken reed in de richting van de Koninklijke bus (en acht dodelijke slachtoffers maakte), is er meer aandacht voor verwarde personen.
Schoof: ‘Hulp wordt ingeschakeld van eerstelijns psychologen en geprobeerd wordt ze van bepaalde evenementen weg te houden.’
Die aanpak wordt nu ook toegepast op jihadisten en extremisten. Behalve psychologen en psychiaters wordt ook de persoonlijke omgeving (familie, vrienden, docenten) van een risicofiguur ingeschakeld.
NU 11.07.2016 De inlichtingendiensten zijn “achterhaald door de feiten” nu is gebleken dat jihadistische organisaties afgelopen zomer en najaar “veelvuldig” de vluchtelingenroutes van Syrië via Griekenland en Turkije hebben gebruikt.
Dat zegt Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding Dick Schoof maandag op basis van hun periodieke Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland. “Hoewel we er rekening mee hielden, leek het ons onwaarschijnlijk dat het echt zou gebeuren.”
Een aanslagpleger in Parijs heeft van deze route gebruikgemaakt, en hij blijkt niet de enige. In enkele gevallen is ook asiel aangevraagd in Europa, mogelijk Nederland. “We kunnen het niet vaststellen en ook niet uitsluiten”, aldus Schoof.
Om hoeveel mensen het gaat, kan Schoof niet zeggen. “Het is meer dan enkele keren gebeurd, maar niet honderden keren” Omdat de route nu niet meer gebruikt wordt door vluchtelingen, is deze dreiging niet meer actueel.
In september zeiden zowel de AIVD als NCTV dat er geen signalen waren dat IS-strijders via vluchtelingenroutes naar Nederland kwamen.
Het dreigingsniveau in Nederland
Dreiging
De kans dat er op korte termijn een aanslag plaatsvindt in Nederland blijft reëel. Concrete aanwijzingen voor een daadwerkelijke aanslag zijn er echter niet.
Het dreigingsbeeld is nog steeds “substantieel”, dat is niveau 4 op een schaal van 5. Sinds vorig jaar is er een “toenemend aantal verbanden” vastgesteld met Nederland, zoals bijvoorbeeld de arrestaties in Rotterdam in een Frans onderzoek naar een netwerk dat mogelijk een aanslag wilde plegen in Frankrijk.
“De afgelopen periode heeft veel aanslagen laten zien”, zei . “Parijs, Brussel, Orlando, Istanbul”, somde hij op. “Allemaal aanslagen waarvan we ons kunnen voorstellen dat ze hier ook gebeuren.”
Uitreizigers
Sinds begin 2016 neemt het aantal uitreizigers richting Syrië en Irak vanuit Nederland af. In totaal zijn er sinds 2012 circa 260 mensen uitgereisd. Veertig van hen zijn in Nederland teruggekeerd, 42 mensen zijn omgekomen. Er zijn op dit moment nog circa 170 personen uit Nederland in Syrië en Irak, waaronder ook vrouwen en minderjarigen.
Zij worden meegeteld omdat ook dreiging van hen kan uitgaan. Kinderen vanaf 9 jaar die zijn meegereisd worden sinds 1 mei meegeteld omdat is gebleken dat IS hen ook inzet bij gewelddadigheden.
Polarisatie
Volgens het rapport kan de groeiende polarisatie in Europa radicalisering en extremisme voeden. Het heftige debat dat wordt gevoerd over het racistische gehalte van Nederland ging gepaard met beledigingen en bedreigingen. Ook de komst van vluchtelingen gaat gepaard met de angst voor terrorisme, wat heeft geleid tot steeds openlijker activiteiten van extreem rechts.
In een reactie hierop neemt het verzet van extreemlinks tegen asielbeleid en tegen extreemrechts ook toe sinds mei 2015. Het aantal meldingen van anti-islamincidenten is ook gestegen.
Een aanslagpleger in Parijs heeft van deze route gebruikgemaakt, en hij blijkt dus niet de enige. In enkele gevallen is ook asiel aangevraagd in Europa, mogelijk Nederland. “We kunnen het niet vaststellen en ook niet uitsluiten”, aldus Schoof.
Om hoeveel mensen het gaat, kan Schoof niet zeggen. “Het is meer dan enkele keren gebeurd, maar niet honderden keren” Omdat de route nu niet meer gebruikt wordt door vluchtelingen, is deze dreiging niet meer actueel.
In september zeiden zowel de AIVD als NCTV dat er geen IS-strijders via vluchtelingenroutes naar Nederland kwamen.
AD 11.07.2016 Er zijn waarschijnlijk nog diverse IS-cellen aanwezig in Europa, ze zijn bezig met het plannen van aanslagen. Maar er zijn nog geen concrete aanwijzingen dat een aanslag in Nederland voorbereid wordt.
Kennis en kunde jihadisten neemt toe. Nederland moet passend antwoord vinden op door hen gebruikte digitale methoden
NCTV
Dat schrijft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in haar vanmmiddag verschenen Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN). Dat rapport verschijnt vier keer per jaar.
De dienst schat in dat er ‘vele tientallen ISIS-operatives in Europa aanwezig zijn of onderweg zijn’. ,,Van hen wordt vermoed wordt dat zij betrokken kunnen zijn of worden bij het voorbereiden of uitvoeren van aanslagen. Velen van hen slagen er in gedurende lange tijd buiten het zicht van de autoriteiten te blijven.”
Hun proffesionaliteit wordt als ‘zorgwekkend’ gezien. Ze hebben de beschikking over automatische wapens, springstof en communiceren op een beveiligde manier. Doordat IS in Syrië en Irak steeds verder in het nauw komt, neemt de kans op aanslagen toe. Volgens de dienst groeit ook de mogelijkheid dat dat niet alleen meer door volwassen mannen, maar ook door vrouwen en kinderen kan gaan gebeuren.
Vluchtelingenstroom
De terroristen komen op verschillende manieren naar Europa, maar ze ‘hebben veelvuldig gebruik gemaakt van de vluchtelingenstroom’, schrijft de dienst. Het is voor het eerst dat de NCTV het woord ‘veelvuldig’ gebruikt. In eerdere rapporten stelden de Nederlandse geheime diensten wel ‘aanwijzingen’ te hebben dat terroristen met de vluchtelingen meereisden. De incognito IS-strijders hebben ook asiel aangevraagd in Europa, ‘mogelijk ook in Nederland’.
De NCTV wijst erop dat er in Nederland de afgelopen maanden meerdere keren onderzoek is gedaan naar grensoverschrijdende terreurnetwerken. Zo werd in Rotterdam de Franse jihadist Anis B. gearresteerd, die ervan verdacht wordt te behoren tot een netwerk dat een aanslag wilde plegen in Franrkijk. Ook werden in een azc in Nijmegen enkele mannen gearresteerd die mogelijk banden hebben met een netwerk dat een aanslag wilde plegen in Duitsland.
Uitreizigers
Tegelijkertijd constateert de NCTV dat ‘er een ogenschijnlijke rust is in de binnenlandse jihadistische beweging’. Het aantal mensen dat naar Syrië of Irak reist daalt sinds begin dit jaar. Het aantal uitreizigers staat nu op 260, waarvan er zo’n 170 mensen nog daar zijn. 42 Nederlanders zijn in het gebied omgekomen, 40 zijn weer terug.
Jihadisme wordt als de grootste dreiging voor Nederland gezien. De verschillende inlichtingendiensten houden echter ook extreem-rechts en -links in de gaten. Door de polarisering in de debatten over vluchtelingen, islam en racisme loopt ook daar de spanning op.
Lange termijn
De NCTV presenteert vandaag ook haar Nationale Contraterrorismestrategie 2016-2020. Daarin staat dat de jihadistische dreiging zal de komende jaren waarschijnlijk nog groter zal worden. Jihadisten zullen zich steeds vaker mengen met internationale criminele netwerken.
,,De kennis en kunde van jihadisten neemt toe. Nederland moet een passend antwoord vinden op de door hen gebruikte digitale methoden: encryptie, sociale media en het ‘dark web’.” Ook wil Nederland zicht houden op mogelijke nieuwe manieren om aanslagen te plegen: via drones, lasers of biotechnologie,
De strategie voor de komende vier jaar wijkt niet veel af van de methodes die de verschillende diensten nu al toepassen: preventie en repressie.
Elsevier 11.07.2016 De nieuwste dreigingsanalyse van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV) en Veiligheid heeft twee algemene conclusies. Enerzijds reizen er minder jihadisten vanuit Europa naar het zelfbenoemde ‘kalifaat’ van terreurbeweging Islamitische Staat (IS), anderzijds bevinden zich in Europa ‘vele tientallen door IS aangestuurde mensen die hier terroristische aanslagen willen plegen’.
De aanslagen in Parijs en Brussel in november en maart werden gecoördineerd en aangestuurd door het IS-leiderschap vanuit Syrië, schrijft NCVT Dick Schoof in het rapport.
IS heeft verontrustende mate van professionaliteit
De NCTV spreekt met een veel alarmerendere toon dan in eerdere rapportages. De inlichtingendiensten hebben de afgelopen maanden meer aanwijzingen gekregen over de ‘gestructureerde manier’ waarop IS aanslagen in Europa voorbereidt. De professionaliteit van de aanslagplegers is ‘verontrustend,’ aldus Schoof.
‘Ze beschikken over automatische wapens en weten hiermee om te gaan, ze vervaardigen grote hoeveelheden explosieven, hebben heimelijke communicatie en weten langere tijd buiten het zicht van de autoriteiten te blijven’.
Volgens Elsevier
René van Rijckevorsel: ‘Nee, nee, er waren echt geen aanwijzingen dat zich kwaadwillende jihadstrijders bevonden in de migrantenstroom. Helaas is in Parijs en Brussel gebleken waarvoor de minder goedgelovige met gezond verstand afgelopen jaar al vreesden: de migrantenstroom wordt ook misbruikt om terreurplegers naar Europa te sturen.’Lees meer >
Waar de NCTV eerder ‘geruststellend’ sprak over de mogelijkheid van terroristen die zouden meeliften met de asielstroom, wordt nu gezegd dat IS eind 2015 ‘veelvuldig’ aanslagplegers mee stuurde in de asielstroom vanuit Syrië. De inlichtingendiensten zijn ‘achterhaald door de feiten’ nu is gebleken dat jihadistische organisaties afgelopen zomer en najaar de asielstroom hebben misbruikt, zegt Schoof daarover. ‘Hoewel we er rekening mee hielden, leek het ons onwaarschijnlijk dat het echt zou gebeuren.’
Er zouden volgens Schoof dan ook nog ‘diverse ISIS-cellen’ in Europa zitten, ook na de arrestatie van meerdere mensen uit het netwerk van de aanslagplegers uit Brussel en Parijs.
Minder uitreizigers dan voorheen
De kans op een aanslag blijft ook in Nederland nog steeds ‘reëel’. Volgens het rapport zijn er geen concrete aanwijzingen voor een mogelijke aanslag in Nederland. Het huidige dreigingsniveau blijft gehandhaafd. Het dreigingsniveau is op dit moment op het een na hoogste.
De NCTV wijst naar de banden met Nederland die werden ontdekt tussen arrestanten uit het netwerk van aanslagplegers. ‘Dergelijke netwerken trekken zich bij hun activiteiten weinig aan van grenzen tussen landen,’ schrijft Schoof.
Tegelijkertijd neemt het aantal jihadisten dat naar het ‘kalifaat’ vertrekt af sinds begin dit jaar. In totaal zijn er sinds 2012 zo’n 260 mensen uitgereisd. Ongeveer 40 van hen zijn teruggekeerd naar Nederland, en 42 van hen zijn in Syrië of Irak gedood.
Momenteel zitten nog zo’n 140 mensen die uit Nederland vertrokken in Syrië en Irak, onder wie vrouwen en kinderen.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.:
De geplande bezuinigingen uit het Regeerakkoord van een half miljard vanaf 2017 op met name verpleeghuizen en gehandicapteninstellingen zijn van de baan.
De voornaamste meevaller komt door de lage rente voor de financiering van gebouwen van zorginstellingen. De PvdA wilde al langer af van deze bezuinigingen. Ook het snijden in de huurtoeslag gaat niet door – omdat deze toch niet veel geld zou opleveren. De PvdA trekt verder 200 miljoen euro uit voor onderwijs aan kinderen met een achterstand.
Dat maakt staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) vandaag bekend. Van Rijn wil dat nu alle aandacht uitgaat naar liefdevolle zorg en trotse medewerkers in verpleeghuizen.
Het kabinet wilde vanaf volgend jaar veel geld besparen door de langdurige zorg anders te organiseren, maar er kwam veel kritiek op. Zo vroeg de Algemene Rekenkamer zich af of het plan wel haalbaar was. Ook sloegen zorgaanbieders alarm. Ze verwachtten ontslagen, langere wachtlijsten, en gedwongen sluiting van tehuizen.
Het schrappen van de bezuiniging is mogelijk geworden doordat regeringspartijen VVD en PvdA het eens zijn geworden over de hoofdlijnen voor de begroting van 2017. Ook voor andere terreinen komt er geld. Bronnen in Den Haag bevestigen maandag berichtgeving van RTL Nieuws hierover.
1,2 miljard
De twee regeringspartijen hebben volgend jaar elk 600 miljoen euro te verdelen. De PvdA gebruikt 400 miljoen om de voor 2017 geplande bezuiniging op de zorg te laten vervallen, een lang gekoesterde wens van de partij. De resterende 100 miljoen haalt Van Rijn uit meevallers op de VWS-begroting. De voornaamste meevaller komt door de lage rente voor de financiering van gebouwen van zorginstellingen. De PvdA trekt verder 200 miljoen euro uit voor onderwijs aan kinderen met een achterstand.
Klaar voor toekomst
Van Rijn zegt dat er de laatste jaren veel is veranderd in de zorg. Volgens hem is de zorg nu klaar voor de toekomst. “Nu het weer beter gaat met Nederland moeten onze ouderen en gehandicapten dat natuurlijk merken.”
Meevallers
Besparingen – van ruim 500 miljoen euro – op de zorg bijvoorbeeld, worden geschrapt, meldt staatssecretaris van Volksgezondheid Martin van Rijn (PvdA) maandag. Om dat gat op te vullen, wordt in 400 miljoen euro gebruikt. De resterende 100 miljoen haalt Van Rijn uit meevallers op de VWS-begroting.
De uitgaven Wet langdurige zorg, inclusief loon- en prijsontwikkeling, ontwikkelen zich in de komende jaren als volgt:
bedragen in miljarden euro
2016
2017
2018
2019
2020
Wlz
19,6
19,7
20,2
20,8
21,6
Reacties
Seniorenorganisatie ANBO noemt het ‘fantastisch nieuws’. “Staatssecretaris Van Rijn heeft gelukkig geluisterd naar de argumenten tegen verdergaande bezuiniging en zich enorm ingespannen om deze van tafel te krijgen. Wij zijn erg blij dat hem dit is gelukt”, reageert Liane den Haan, directeur-bestuurder van seniorenorganisatie ANBO. “De langdurige zorg stond onder te veel druk, en deze kortingen konden daar niet bovenop komen.”
De PVV, die de regeringspartij altijd hard aanvalt op het zorgbeleid, reageert op Twitter als volgt:
NOS 13.06.2016 De geplande bezuinigingen op verpleeghuizen en gehandicaptenzorg van 500 miljoen euro gaan niet door. Dat maakte staatssecretaris Van Rijn bekend in het Haagse verpleeghuis Bosch en Duin.
Het kabinet wilde vanaf volgend jaar veel geld besparen door de langdurige zorg anders te organiseren, maar er kwam veel kritiek op. Zo vroeg de Algemene Rekenkamer zich af of het plan wel haalbaar was. Ook sloegen zorgaanbieders alarm. Ze verwachtten ontslagen, langere wachtlijsten, en gedwongen sluiting van tehuizen.
Klaar voor toekomst
Van Rijn zegt dat er de laatste jaren veel is veranderd in de zorg. Volgens hem is de zorg nu klaar voor de toekomst. “Nu het weer beter gaat met Nederland moeten onze ouderen en gehandicapten dat natuurlijk merken.”
Telegraaf 13.06.2016 Meerdere organisaties hebben maandag verheugd gereageerd nu geplande bezuinigingen in de zorg niet door gaan. Fantastisch nieuws, noemt de directeur van seniorenorganisatie ANBO het. Ouderenorganisatie Unie KBO is erg blij en ActiZ, de organisatie van zorgondernemers, ziet kansen voor een groot aantal mensen die nu hun baan kunnen behouden.
Meerdere organisaties hebben maandag verheugd gereageerd nu geplande bezuinigingen in de zorg niet door gaan. Fantastisch nieuws, noemt de directeur van seniorenorganisatie ANBO het. Ouderenorganisatie Unie KBO is erg blij en ActiZ, de organisatie van zorgondernemers, ziet kansen voor een groot aantal mensen die nu hun baan kunnen behouden.
,,De langdurige zorg stond onder te veel druk en deze kortingen konden daar niet bovenop komen. Juist nu er meer wordt ingezet op persoonsvolgende zorg in verpleeghuizen is het van groot belang dat er ruimte is voor innovatie en vernieuwing”, aldus Liane den Haan van de ANBO.
Dit is een heel goede zaak voor de kwetsbare ouderen onder ons, stelt KBO. Jan de Vries, directeur bij ActiZ: ,,Wat ons betreft is de zorg voor kwetsbare mensen in verpleeghuizen ook niet iets om op te bezuinigen. Wij willen juist investeren in kwaliteit en aan de slag met de beoogde verbeteringen in verpleeghuizen.” De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland is blij dat het kabinet inziet dat verdere bezuinigingen op de gehandicaptenzorg niet kan.
Vakbonden FNV en CNV zijn blij dat de bezuinigingen op de langdurige zorg van de baan zijn. FNV-bestuurder Han Busker: ,,De FNV heeft de afgelopen jaren met succes actiegevoerd tegen de bezuinigingen op de langdurige zorg. Dit brengt de menselijke maat meer en meer terug, en zorgt voor meer rust voor cliënten en zorgmedewerkers.” Suzanne Kruizinga, voorzitter van CNV Zorg & Welzijn is ook tevreden dat het gelukt is om de bezuiniging van tafel te krijgen. ,,Instellingen gaan weer bouwen en cliënten en medewerkers weten waar ze aan toe zijn.’
RO 13.06.2016 De geplande bezuinigingen uit het Regeerakkoord van een half miljard vanaf 2017 op met name verpleeghuizen en gehandicapteninstellingen zijn van de baan. Dat maakt staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) vandaag bekend. Van Rijn wil dat nu alle aandacht uitgaat naar liefdevolle zorg en trotse medewerkers in verpleeghuizen.
Om op die manier de zorg voor onze ouderen verder te verbeteren. Van Rijn: “De zorg voor onze ouderen en gehandicapten en het werk van hun verzorgenden zijn zeer waardevol. Zij verdienden onze volle steun. Daar gaan we door met de investeringen die vorig jaar zijn ingezet en zetten we een punt achter de bezuinigingen op de langdurige zorg.”
Van Rijn: “We hebben de laatste jaren veel veranderd. Zodat de ondersteuning thuis past bij wat mensen nodig hebben. Zodat de wijkverpleegkundige de zorg thuis kan geven die zij nodig vindt. En de verpleeghuiszorg kan beter en moet dus beter. Tegelijk moest de zorg ook financieel weer gezond worden. Dat is gelukt: de zorg is klaar voor de toekomst. Nu het weer beter gaat met Nederland moeten onze ouderen en gehandicapten dat natuurlijk merken. De besparing van een half miljard gaat daarom niet door. We zijn klaar met bezuinigen en klaar voor de toekomst.
Niets eraf, 210 miljoen erbij
Vorig jaar schrapte Van Rijn ook al een bezuiniging van 45 miljoen op de Wet langdurige zorg (Wlz) in 2016. In plaats daarvan startte hij een forse investering in de verpleeghuizen. Dit jaar is daar een bedrag van 140 miljoen euro extra voor beschikbaar. In de jaren daarna loopt dit bedrag op tot structureel 210 miljoen euro extra.
Algemene middelen
Het schrappen van de bezuiniging van 500 miljoen wordt voor 400 miljoen betaald vanuit de algemene middelen. De resterende 100 miljoen wordt betaald met financiële meevallers op de VWS begroting voor langdurige zorg. De lage rentestand voor de financiering van gebouwen van zorginstellingen leidt tot de voornaamste meevaller.
De uitgaven Wet langdurige zorg, inclusief loon- en prijsontwikkeling, ontwikkelen zich in de komende jaren als volgt:
VK 13.06.2016 VVD en PvdA verdelen onderling 1,2 miljard euro om de begroting van verkiezingsjaar 2017 naar hun believen op te poetsen. De PvdA schrapt een geplande bezuiniging op de ouderen- en gehandicaptenzorg en steekt geld in onderwijs. De VVD geeft de begroting van Defensie wat lucht en besteedt een deel van haar helft aan justitie en politie.
Zoals VVD en PvdA hun samenwerking in 2012 begonnen, zo maken de coalitiepartijen nu hun laatste afspraak: met uitruilen. De meningsverschillen helemaal uitonderhandelen zou toch niet lukken, wisten voormannen Mark Rutte en Diederik Samsom. Destijds moesten pijnlijke maatregelen worden verdeeld: fikse bezuinigingen en grote ingrepen in zorg, arbeidsmarkt, onderwijs en woningmarkt.
Nu hebben beide partijen wat geld uit te delen. Het Centraal Planbureau gaf anderhalve week geleden groen licht: het gaat steeds beter met de economie, op alle terreinen bespeuren de rekenmeesters bescheiden plussen. Sterker nog, het Planbureau voorspelt meer groei dan VVD en PvdA in 2012 dachten. Dat positieve verschil zetten de partijen in voor ‘reparaties’.
De PvdA zet een streep door een half miljard aan bezuinigingen op de zorg in verpleeghuizen en gehandicapteninstellingen, ook een gedachte uit 2012 die door het economisch tij is ingehaald. Toen nam de PvdA de uitdaging aan de langdurige zorg, een miljardenpost in de rijksbegroting, te hervormen. PvdA’er Martin van Rijn scherpte de eisen voor verpleging in instellingen aan. Zorg voor ouderen en gehandicapten moest dicht bij de mensen en liefst zo lang mogelijk thuis.
En het moest goedkoper. Er moest in 2017 nog 500 miljoen gesneden worden. Maar Van Rijn maakte maandag een einde aan de zorgen: ‘We zijn klaar met bezuinigen en de zorg is klaar voor de toekomst.
‘Verder trekt de PvdA geld uit voor onderwijs. De partij is geschrokken van een kritisch rapport van de Inspectie over groeiende ongelijkheid tussen kinderen van laag- en hoogopgeleide ouders. Een deel van de miljoenen gaat naar onderwijs voor asielkinderen.
De VVD verdeelt ‘haar’ miljoenen over de geplaagde begrotingen van Defensie en van Veiligheid en Justitie. De krijgsmacht krijgt er 300 miljoen bij, zeggen bronnen in Den Haag, niet om nieuw wapentuig aan te schaffen, maar om de krakende organisatie weer wat smeerolie te geven. Wat meer munitie bijvoorbeeld voor schietoefeningen. De andere 300 miljoen steekt de VVD in de politie, het Openbaar Ministerie, de rechterlijke macht en het gevangeniswezen.
RTV 13.06.2016 VVD en PvdA zijn het in hoofdlijnen eens over de begroting van 2017. Dat melden bronnen aan RTL Nieuws. De twee partijen trekken volgend jaar 1,2 miljard euro uit om een aantal omstreden bezuinigingen terug te draaien, zo is afgesproken in het wekelijkse coalitieoverleg
Een bezuiniging van honderden miljoenen euro’s op de ouderen- en gehandicaptenzorg is daarmee van de baan. Ook een bezuiniging op de huurtoeslag gaat niet door.
VVD en PvdA krijgen elk 600 miljoen te besteden. De VVD besteedt dat geld aan politie, justitie en Defensie. Bezuinigingen bij het Openbaar Ministerie en de rechtspraak, waar iedereen tegenaan zat te hikken, hoeven daarom niet door te gaan. Ook de plannen om gevangenissen te sluiten kunnen in de ijskast. Defensie krijgt er 300 miljoen euro bij. Dat moet een einde maken aan de ergste tekorten daar.
200 miljoen naar onderwijs
De PvdA wilde al langer af van een bezuiniging op de ouderen- en gehandicaptenzorg en gebruikt daar 400 van de 600 miljoen euro voor.
De overige 200 miljoen die de PvdA te besteden heeft gaat naar onderwijs. Het geld wordt onder meer ingezet voor de extra kosten voor onderwijs voor asielkinderen. “Maar het grootste deel van de 200 miljoen wil de PvdA inzetten voor de bestrijding van de ongelijkheid in het onderwijs”, zegt een coalitiebron. Zo krijgen gemeenten er geld bij om leerachterstanden bij kinderen te bestrijden.
Huurtoeslag niet omlaag
Verder zijn de partijen het eens geworden om een bezuiniging op de huurtoeslag te schrappen. Die bezuiniging zou namelijk weinig opleveren. Minder huurtoeslag is slecht voor de koopkracht van veel mensen. Het kabinet had dat dan in augustus weer moeten repareren. Afgesproken is om sowieso in augustus naar de koopkrachtplaatjes te kijken. Als er groepen op achteruit gaan, wil het kabinet dat zo veel mogelijk repareren.
Politiek commentator Frits Wester: “Dat beide coalitiepartijen de meevaller van ruim 1 miljard samen mochten verdelen, tekende zich al eerder af. Waarbij de VVD haar deel wilde gebruiken voor de veiligheid en defensie. Terwijl de PvdA wat pijnpunten wilde wegwerken op gebied van onderwijs en de zorg voor ouderen. Nu is de exacte verdeling en bekend. Partijen gunden elkaar wat, om zo beide minder kwetsbaar te zijn op weg naar de aanstaande verkiezingen van maart volgend jaar.”
Trouw 13.06.2016 Geplande bezuinigingen van een half miljard euro op vooral verpleeghuizen en instellingen voor gehandicapten gaan niet door. Dat maakte staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) vandaag bekend.
Het schrappen van de bezuiniging is mogelijk geworden doordat regeringspartijen VVD en PvdA het eens zijn geworden over de hoofdlijnen voor de begroting van 2017. Ook voor andere terreinen komt er geld. Bronnen in Den Haag bevestigen maandag berichtgeving van RTL Nieuws hierover.
Seniorenorganisatie ANBO noemt het ‘fantastisch nieuws’. “Staatssecretaris Van Rijn heeft gelukkig geluisterd naar de argumenten tegen verdergaande bezuiniging en zich enorm ingespannen om deze van tafel te krijgen. Wij zijn erg blij dat hem dit is gelukt”, reageert Liane den Haan, directeur-bestuurder van seniorenorganisatie ANBO. “De langdurige zorg stond onder te veel druk, en deze kortingen konden daar niet bovenop komen.”
1,2 miljard
De twee regeringspartijen hebben volgend jaar elk 600 miljoen euro te verdelen. De PvdA gebruikt 400 miljoen om de voor 2017 geplande bezuiniging op de zorg te laten vervallen, een lang gekoesterde wens van de partij. De resterende 100 miljoen haalt Van Rijn uit meevallers op de VWS-begroting. De voornaamste meevaller komt door de lage rente voor de financiering van gebouwen van zorginstellingen. De PvdA trekt verder 200 miljoen euro uit voor onderwijs aan kinderen met een achterstand.
De VVD wil extra geld besteden aan Defensie (300 miljoen) en politie en justitie (300 miljoen). Met dat geld kunnen onder meer bestaande problemen als het te weinig kunnen oefenen en te karig onderhoud bij Defensie worden opgelost. Ook kunnen ingrepen bij het Openbaar Ministerie en de rechtspraak worden geschrapt. De Tweede Kamer wilde al niet dat er nog meer gevangenissen zouden worden gesloten, in tegenstelling tot het kabinet. Dat lijkt nu ook niet te hoeven.
NU 13.06.2016 Coalitiepartijen VVD en PvdA hebben een akkoord bereikt over de besteding van 1,2 miljard euro per 2017 om geplande bezuinigingen te kunnen terugdraaien. Dat bevestigen bronnen in Den Haag naar aanleiding van berichtgeving van RTL Nieuws.
VVD en PvdA hadden allebei 600 miljoen te verdelen. De VVD wil 300 miljoen inzetten om de bezuinigingen op Defensie te verzachten en hetzelfde bedrag zal naar Veiligheid en Justitie gaan.
De ruimte die ontstaat voor Veiligheid en Justitie komt de coalitie goed uit. Vanuit de oppositie is al tijdenlang kritiek op de bezuinigingen bij onder andere politie, Openbaar Ministerie, rechtspraak en opsporing. Woensdag is hier een debat over.
PvdA
De PvdA zet het geld in voor onderwijs (200 miljoen) en de zorg (400 miljoen).
Het bedrag dat beschikbaar komt voor de zorg is maandag al officieel bevestigddoor staatssecretaris Martin van Rijn (Zorg).
Met de 400 miljoen plus een meevaller op de eigen begroting van het ministerie van 100 miljoen worden de bezuinigingen op de verpleeghuizen en gehandicaptenzorg teruggedraaid.
“De zorg voor onze ouderen en gehandicapten en het werk van hun verzorgenden zijn zeer waardevol. Zij verdienen onze volle steun. Daarom gaan we door met de investeringen die vorig jaar zijn ingezet en zetten we een punt achter de bezuinigingen op de langdurige zorg”, aldus Van Rijn.
Het kabinet was van plan de komende jaren te bezuinigen op de uitgaven in de langdurige zorg. Dat kwam de staatssecretaris op forse kritiek van de oppositiepartijen, brancheorganisaties en de Algemene Rekenkamer te staan.
Telegraaf 13.06.2016 Er komt volgend jaar meer geld beschikbaar voor politie, justitie en defensie. Tegelijktertijd gaan geplande bezuinigingen van een half miljard euro op vooral verpleeghuizen en instellingen voor gehandicapten niet door. Dat heeft staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) maandag bekendgemaakt. VVD en PvdA hebben daar een deal over gesloten.
De twee coalitiepartners hebben op hoofdlijnen een akkoord gesloten over de begroting van 2017. Berichtgeving van RTL Nieuws daarover is bevestigd. VVD en PvdA hebben een extra bedrag van 1,2 miljard euro beschikbaar.
Beide partijen krijgen 600 miljoen euro te besteden. De VVD kiest voor veiligheid. Voor de politie, justitie en defensie krijgen zij extra geld. Daardoor hoeven gevangenissen niet dicht en hoeven omstreden bezuinigingen op het Openbaar Ministerie en de rechtspraak niet door te gaan. Vooral defensie profiteert flink. Het departement krijgt er in 2017 300 miljoen euro bij.
Ouderenzorg
De PvdA heeft andere prioriteiten. Een ingeboekte bezuiniging van een half miljard euro op de ouderen- en gehandicaptenzorg wordt geschrapt. Van dat bedrag komt 400 miljoen uit het potje dat de PvdA heeft gekregen, 100 miljoen schraapt staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) zelf bijeen met meevallers van zijn begroting.
De PvdA besteedt daarnaast 200 miljoen euro aan het onderwijs, onder andere voor de extra kosten voor onderwijs aan asielkinderen.
Huurtoeslag blijft
De coalitiepartners zijn het er verder over eens dat een bezuiniging op de huurtoeslag wordt geschrapt. Die bezuiniging zou namelijk weinig opleveren omdat het de koopkracht van minima te veel zou raken, waarna het kabinet dat weer zou moeten repareren. In augustus bekijkt het kabinet de koopkracht van verschillende groepen en waar nodig wordt die gerepareerd als er negatieve uitschieters zijn.
Elsevier 13.06.2016 VVD en PvdA weten wat ze willen met de begroting voor volgend jaar. De twee regeringspartijen zijn het op hoofdlijnen eens, en hebben vanwege meevallers elk 600 miljoen euro te besteden.
Uit berichtgeving van RTL Nieuws, die door bronnen op het Binnenhof worden bevestigd aan persbureau ANP, gaat het vooral om geplande bezuinigingen die niet doorgaan.
Meevallers
Besparingen – van ruim 500 miljoen euro – op de zorg bijvoorbeeld, worden geschrapt, meldt staatssecretaris van Volksgezondheid Martin van Rijn (PvdA) maandag. Om dat gat op te vullen, wordt in 400 miljoen euro gebruikt. De resterende 100 miljoen haalt Van Rijn uit meevallers op de VWS-begroting. De PVV, die de regeringspartij altijd hard aanvalt op het zorgbeleid, reageert op Twitter als volgt:
De voornaamste meevaller komt door de lage rente voor de financiering van gebouwen van zorginstellingen. De PvdA wilde al langer af van deze bezuinigingen. Ook het snijden in de huurtoeslag gaat niet door – omdat deze toch niet veel geld zou opleveren. De PvdA trekt verder 200 miljoen euro uit voor onderwijs aan kinderen met een achterstand.
Krijgsmacht
De VVD wil extra geld besteden aan Defensie (300 miljoen) en politie en justitie (300 miljoen). Met dat geld kunnen onder meer bestaande problemen als het te weinig kunnen oefenen en te karig onderhoud bij Defensie worden opgelost. Vorige week bleek uit vertrouwelijke Kamerstukken die in handen zijn van De Telegraaf nog dat de Nederlandse krijgsmacht het de komende tijd opnieuw met minder geld moet doen.
Door tegenvallers zou andermaal moeten worden gesneden in het budget – volgens VVD-minister van Defensie Jeanine Hennis ‘tijdelijke maatregelen die niettemin merkbaar zullen zijn.’ Uit de deal blijkt ook dat bij het Openbaar Ministerie en de rechtspraak worden geschrapt. De Tweede Kamer wilde al niet dat er nog meer gevangenissen zouden worden gesloten, in tegenstelling tot het kabinet. Dat lijkt nu ook niet te hoeven.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Abe van der Schraaf, voormalig jachtvlieger bij de Koninklijke Luchtmacht, zegt dat de prestaties van de Joint Strike Fighter zo slecht zijn dat ‘het toestel in een luchtgevecht zelfs door een oude F16 verslagen wordt’.
Kernwapens
Het kabinet houdt eraan vast dat de nieuwe F-35-straaljagers worden uitgerust met kernwapens. De F-35, ook wel bekend als de JSF, is in 2024 de opvolger van de verouderde F-16. In een brief aan de Tweede Kamer benadrukken de ministers Blok en Bijleveld dat achtereenvolgende kabinetten steeds de bedoeling hebben gehad dat de F-35 de bestaande kernwapentaak van de F-16 overneemt.
AD 07.03.2019
AD 06.02.2019
AD 19.07.2019
AD 05.02.2019
Hij spreekt dan ook van ‘een blamage‘ en adviseert de overheid om alsnog uit het ‘JSF-project te stappen en het beperkte verlies daarvan te accepteren.’ Dat verlies is natuurlijk niet meer beperkt: de aanschaf van de toestellen kostte de belastingbetaler inmiddels bijna 6 miljard euro en gezien het verleden en alle onvolkomenheden die er zijn, is het niet ondenkbaar dat we nog meer gaan betalen.
AD 19.09.2020
AD 05.11.2019
AD 15.12.2018
Maar wat moeten we dan wel? Het debacle erkennen en in de toekomst niet dezelfde fouten maken. Eerder werd bekend dat de regering weer zal snijden in het budget van de krijgsmacht, wat weinig goeds belooft voor de stootkracht van ons leger, dat eufemistisch gezegd toch al niet uitblinkt. Misschien is het een idee om voortaan het geld dat er wél is efficiënt te investeren.
Gezien alle politieke commotie is het nieuwe jachtvliegtuig F-35 woensdag bewust niet over het Binnenhof in Den Haag gevlogen. Er is uiteindelijk voor gekozen om ‘andere bezienswaardigheden met de F-35 op de foto te zetten en niet zozeer het Binnenhof’, aldus minister Jeanine Hennis (Defensie) donderdag in de Tweede Kamer.
AD 31.01.2019
Telegraaf 29.01.2019
Volgens de bewindsvrouw zal in de toekomst, als Nederland over meer F-35’s beschikt, ‘natuurlijk alsnog het plaatje’ worden gemaakt. Er werd teleurgesteld op gereageerd dat het toestel het Binnenhof meed.
De F-35 of Joint Strike Fighter (JSF) maakte eerder deze week op twee dagen eenkennismakingsrondje over Nederland en daarvan werden veel foto’s gemaakt, ook vanuit een F16 die meevloog.
Over de aanschaf van de vervanger van de F-16 is jarenlang fel discussie gevoerd in de politiek !!!
De ‘PvdA-fractie voelde zich indertijd gepasseerd bij het kabinetsbesluit om 37 Joint Strike Fighters te kopen. De Kamerleden van de coalitiepartij hebben de indruk dat partijleider Diederik Samsom geen open debat meer wil, concludeert de Volkskrant uit gesprekken met negen fractieleden. Zelfs de Rekenkamer is zeer kritisch over de plannen.
‘Straks gelooft geen kiezer ons meer’, zegt een van de PvdA-leden die tijdens de verkiezingscampagne van vorig jaar nog langs de deuren vertelde dat zijn partij tegenstander was van de aanschaf van de Joint Strike Fighter (JSF).
Tijdens een speciale partijbijeenkomst dreigen PvdA-leden zelfs een motie in te dienen conform de vorig jaar aangenomen PvdA-motie’.
Om er wellicht sceptisch over te zijn, de PvdA-fractie is dat in ieder geval zeker vanwege het kabinetsbesluit om 35 JSF-toestellen aan te schaffen. Wat zou u de PvdA – die eergisteren in beraad ging – adviseren?
‘Heel simpel: zorg er eerst voor dat de juiste cijfers bekend zijn voordat er een beslissing genomen wordt. Nu wordt er een beslissing genomen en een dag later hoor je dat de cijfers niet kloppen. Op basis van de juiste cijfers moeten alle alternatieven onder de loep genomen worden en er moet bekeken worden wat de consequenties zijn. Als iemand in een bedrijf met zo’n dossier vol foute cijfers komt aanzetten, zou diegene meteen ontslagen worden.’
Ja of Nee !!!
Er waren volgens PvdA-leider Diederik Samsom te veel onzekerheden. Samsom zei dat zijn fractie nog niet toe is aan een ‘voorzichtig ja of nee’.
Het kabinet ging daarmee dus in tegen een wens van een meerderheid van de Tweede Kamer, die vorig jaar op initiatief van de SP stelde dat de F-35 geen nuclaire taak mag krijgen.
Het terzijde schuiven van de motie kan op weinig goedkeuring rekenen van SP-Kamerlid Jasper van Dijk (NU): “Het kabinet schoffeert met deze beslissing de democratie, omdat het de wens van een meerderheid van de Kamer naast zich neerlegt.”
Notabene ook de PvdA steunde de motie (Jacobi stemt als enige tegen JSF), terwijl het als coalitiepartner nu de motie naast zich neerlegt.
Vreemde zaak !!
En toch beweerd de PvdA dat de Joint Strike Fighter (JSF/F-35) geen kernwapens mag afwerpen. Althans, dat heeft Tweede Kamerlid Angelien Eijsink van de sociaaldemocraten gezegd. Volgens haar heeft het kabinet nog tien jaar om overeenstemming in de NAVO te krijgen over de kwestie, omdat de F-35 het dan overneemt van de huidige F-16 en de kernwapentaak van Nederland ‘wat ons betreft dan eindigt’.
Ze reageerde daarmee op de brief waarin het kabinet schrijft dat ook de F-35 kernwapens moet kunnen afwerpen, hoewel een Kamermeerderheid heeft gezegd dat de opvolger van de F-16 geen nucleaire taak mag hebben. Eijsink vindt het positief dat het kabinet zich binnen de NAVO inzet om tactische kernwapens uit Europa te verwijderen. ‘Wat de PvdA betreft moet dat zo snel mogelijk geregeld zijn, in elk geval voordat de JSF operationeel is.’
MSN 24.02.2021 Slecht nieuws voor de F-35 (ook JSF genoemd). De stealth jager – onze Koninklijke Luchtmacht heeft er 47 besteld – voldoet niet aan de eisen. Te duur en te onbetrouwbaar. Een generaal van de Amerikaanse luchtmacht wil daarom een nieuwe straaljager ontwikkelen.
De problemen van de F-35 zijn bekend. De straaljager mag niet vliegen bij bliksem (terwijl de naam Lightning II is) en op de fix-lijst staan 872 gebreken. Vijftien jaar (!) na de eerste vlucht kwam het bericht dat de motoren hogere temperaturen bereiken dan verwacht. Hierdoor slijten ze sneller, heb je meer reservemotoren nodig en duurt het onderhoud langer.
De generaal denkt aan een lichtgewicht vervanger voor de F-16. Een soort “vijfde generatie”-min. Dit zou de F-35 moeten zijn, maar die werd veel zwaarder en door Lockheed Martin volgestouwd met nieuwe technologie. De F-35 is het probleem geworden, dat het had moeten oplossen.
De F-35 heeft veel onderhoud nodig, bevat nog veel “bugs” en is niet betrouwbaar. Het is een soort Ferrari, daar vlieg je mee op zondag. Het is een “high end” jager, Amerika heeft een toestel nodig om ook “low end” te kunnen vechten. Aldus een defensie-expert. Op dit moment voert de F-16 deze taak uit.
Amerika gaat geen nieuwe F-16’s kopen en ook niet upgraden. Er moet een goedkope jager komen, waaruit je kunt afleiden dat de F-35 is mislukt. Dit hoofdpijn-project zal nog heel wat hoofdbrekens kosten. Ook voor Nederland.
NU 12.01.2021 Het F-35-gevechtsvliegtuig, ook wel bekend als Joint Strike Fighter (JSF), heeft nog 871 soft- en hardwaregebreken die van invloed kunnen zijn op de werking of het onderhoud van het vliegtuig. Dat schrijft het testbureau van het Amerikaanse ministerie van Defensie in een nog niet gepubliceerd rapport, dat in handen is gekomen van persbureau Bloomberg.
“De F-35 blijft een groot aantal tekortkomingen vertonen. Veel van die fouten zijn al ontdekt tijdens de ontwikkelings- en testfase, die in april 2018 eindigde met 941 gebreken”, zegt Robert Behler, de Pentagon-directeur van operationele tests. Het afgelopen jaar zijn slechts twee fouten opgelost.
Het vliegtuig, waarvan er tot nu toe 970 zijn gebouwd door Lockheed Martin, wordt gebruikt door de strijdkrachten van de Verenigde Staten en nog acht landen, waaronder Nederland, waar de eerste acht toestellen sinds oktober 2019 in gebruik zijn. Nederland wil in totaal 37 F-35’s aanschaffen.
10 van de 871 onopgeloste gebreken vallen in de categorie “potentieel ernstige kwesties”, schrijft Bloomberg. Volgens Lockheed hebben deze tekortkomingen geen invloed op de directe veiligheid van piloten of de vliegtuigen zelf, maar kunnen die wel van negatieve invloed zijn op het effectief uitvoeren van gevechtsmissies. De fabrikant heeft 70 procent van de problemen betiteld als “lage prioriteit”.
Landen als de VS, het Verenigd Koninkrijk en Japan hebben de F-35 al in gebruik. Om de problemen aan te pakken, zullen deze toestellen software-updates ondergaan. Ook zijn er plannen om een aantal vliegtuigen om te bouwen.
Defensie VS wil nog niet reageren
Ondanks de honderden fouten is er brede steun voor het bijna 400 miljard dollar (ongeveer 329 miljard euro) kostende project in het Amerikaanse Congres en bij de buitenlandse afnemers.
Het Amerikaanse ministerie van Defensie wil pas reageren als het rapport openbaar wordt. Het departement heeft de Amerikaanse regering gevraagd om 88 miljard dollar beschikbaar te stellen voor verdere ontwikkeling en exploitatiekosten van het toestel in de komende vier jaar. De regering wil niet verder gaan dan 78 miljard dollar.
De JSF kampt al jaren met tegenvallers. Het budget voor de ontwikkeling werd door bouwer Lockheed Martin ver overschreden en ook de deadlines werden niet gehaald. Daarna kampte het met (kleine) technische mankementen. Ook was er een tekort aan reserveonderdelen.
NU 18.09.2020 De F-35 Lightning II-straaljager (of Joint Strike Fighter) gaat voorlopig niet meer vliegen door een onweersfront. Uit een voortgangsrapportage van bouwer Lockheed Martin blijkt dat in een brandstoftank beschadigde leidingen zijn gevonden. Vrijgekomen brandstofdampen kunnen daardoor exploderen bij een blikseminslag, zo erkent Defensie vrijdag.
De F-35, ook wel Joint Strike Fighter genoemd, loop ook op de grond risico bij onweer. Alle landen met F-35’s hebben het advies gekregen om toestellen bij onweer te overkappen of te beschermen door een bliksemafleider.
Het gaat om leidingen van het zogenaamde On-Board Inert Gas Generation System (OBIGGS). Dat systeem zorgt ervoor dat risico’s op een explosie door blikseminslag tot een minimum worden beperkt. Door de beschadigde leidingen zou het OBIGGS niet goed meer werken.
Lockheed Martin ontdekte bij vier toestellen beschadigde leidingen, waarna ook bij andere toestellen een controle werd uitgevoerd. Ook bij Nederlandse F-35’s werd het euvel ontdekt. Naar de oorzaak van het probleem wordt nog gezocht.
Volgens Defensie heeft het mankement geen invloed op de opbouw van het F-35-squadron op Vliegbasis Leeuwarden. Pas eind 2021 zouden de straaljagers ingezet kunnen worden.
JSF kampte al eerder met tegenvallers
In totaal heeft Nederland 46 exemplaren van de F-35 besteld als opvolger van de F-16. Daarbij was een bedrag van 5 miljard euro gemoeid, de duurste aankoop uit de geschiedenis van de Nederlandse Defensie.
De JSF kampt al jaren met tegenvallers. Het budget voor de ontwikkeling werd door bouwer Lockheed Martin ver overschreden en ook de deadlines werden niet gehaald. Daarna kampte het met (kleine) technische mankementen. Ook was er een tekort aan reserveonderdelen.
NOS 18.09.2020 Opnieuw is er een defect vastgesteld aan de nieuwe F-35-straaljagers, ook wel Joint Strike Fighters genoemd. De toestellen blijken als gevolg hiervan niet goed bestand te zijn tegen onweer. Piloten van de gevechtsvliegtuigen wordt geadviseerd om om onweersbuien heen te vliegen. Dat blijkt uit een door het ministerie van Defensie vrijgegeven voortgangsrapportage.
Het defect kwam in april aan het licht. Toen bleek dat leidingen in een brandstoftank van vier Joint Strike Fighters waren beschadigd. Die beschadiging vergroot de kans op een explosie van brandstofdampen aan boord bij blikseminslag.
De fout werd in eerste instantie vastgesteld bij vier niet-Nederlandse toestellen, maar na verder onderzoek bleek dat ook nieuwe Nederlandse gevechtsvliegtuigen beschadigde leidingen hadden. Het Joint Program Office, dat de bouw van de gevechtsvliegtuigen coördineert, kwam daarop met het advies aan landen die de toestellen gebruiken om vliegen in een straal van 46 kilometer om een onweersbui te verbieden. Nederland heeft het advies overgenomen.
Bliksemafleider
Voor toestellen aan de grond geldt het advies om een bliksemafleider te gebruiken, of de Joint Strike Fighters binnen te parkeren. Dat laatste gebeurt bij de Nederlandse toestellen sowieso al, zegt een Defensie-woordvoerder. Ook voegt de woordvoerder toe dat er in de vliegtuigen meerdere mechanismes zijn ingebouwd om ervoor te zorgen dat de brandstoftanks niet zomaar in brand vliegen.
Hoe het komt dat de leidingen beschadigd zijn geraakt, wordt onderzocht. Ook wordt gekeken of ze vervangen moeten worden, of het defect op een andere manier moet worden verholpen. Al eerder werden problemen met de F-35’s vastgesteld, die onder meer te maken hadden met de geavanceerde computersystemen aan boord.
De F-35 is de opvolger van de F-16. Nederland heeft 46 straaljagers van het type besteld. Daarvan zijn er tot dusver twaalf opgeleverd. Acht van die toestellen worden in de VS gebruikt voor trainingen, de rest is in Nederland gestationeerd.
AD 18.09.2020 De nieuwe straaljager F-35 kan niet tegen onweer. Piloten moeten met een grote boog om onweersbuien heen vliegen. Geparkeerde vliegtuigen dienen standaard in een shelter te staan.
Het staat in een lijvige voortgangsrapportage over de verwerving van de F-35 die het ministerie van Defensie heeft vrijgegeven en waarover de Leeuwarder Courant bericht.
De fout kwam in april dit jaar aan het licht. Bij vier Joint Strike Fighters bleken leidingen van de brandstoftank te zijn aangetast. Dat is linke soep; het vergroot de kans op een explosie van brandstofdampen aan boord tijdens een blikseminslag.
Techneuten ontdekten dat ook de leidingen van enkele nieuwe Nederlandse F-35’s zijn beschadigd. Daarop is direct een verbod afgekondigd voor vliegen in de buurt van onweer. De kans op een blikseminslag moet sindsdien ‘tot een minimum worden beperkt’.
Piloten moeten met een grote bocht om bekende onweerscellen heen vliegen. De rapportage spreekt van een straal van 25 nautische mijl, dat is ruim 46 kilometer. Vliegtuigen die op de grond staan moeten bij onweer binnen 10 nautische mijl (18,5 kilometer) worden beschermd door een shelter of een bliksemafleider. ‘Nederland heeft dit advies overgenomen’, aldus de rapportage.
Nader onderzoek
De oorzaak van het probleem is onderwerp van nader onderzoek. Dat is in handen van het Joint Program Office dat de bouw van de vliegtuigen in de Verenigde Staten coördineert.
De nieuwe straaljager kampte eerder met kinderziektes. Zo trilden de bouten van het ophangsysteem van het boordkanon los. Verder bladdert bij 15 procent van de gevechtsvliegtuigen de coating van het doorzichtige dakje af. Dat komt door het gebruik van een nieuw soort afdichtingskit. Inmiddels wordt de oude kit weer gebruikt.
Beperkte vertraging
Nederland heeft 46 F-35’s besteld. Het eerste vliegtuig landde eind 2019 op Vliegbasis Leeuwarden. In Leeuwarden staan er nu vier. De wereldwijde coronacrisis zorgt maar voor een beperkte vertraging bij de uitlevering, zo blijkt. Defensie verwelkomt dit jaar nog drie vliegtuigen, in 2021 acht, in 2022 tien, in 2023 zeven en in 2024 de resterende zes.
Voor de totale aanschaf ligt ruim 6 miljard euro klaar. Het positieve nieuws: de prijs per stuk daalt. Defensie hoopt aan het eind 179 miljoen euro over te houden van het investeringsbudget.
In 2013 kostte een enkele Joint Strike Fighter 86,1 miljoen dollar. Dat is gedaald naar 70,8 miljoen dollar dit jaar.
Eind vorig jaar landde de eerste F-35 in Leeuwarden.
AD 21.11.2019 Opnieuw een financiële tegenvaller rondom gevechtsvliegtuig JSF. Door de hoge stand van de dollar loopt Defensie tegen een tegenvaller van 158,5 miljoen euro aan en moeten investeringen in andere projecten worden uitgesteld, zo meldt RTL Z vandaag. De extra kosten lopen in de honderden miljoenen.
In eerste instantie mocht het totale JSF-project 4,6 miljard euro kosten en waren ook financiële dompers al begroot in dit bedrag. Daaronder viel ook een ongunstige dollarkoers en als gevolg daarvan was het de bedoeling dat er minder gevechtsvliegtuigen zouden worden aangeschaft om binnen het budget te blijven. Die beperking werd vorig jaar afgeschaft, waardoor er liefst negen extra vliegtuigen werden besteld.
De aanschaf van de nieuwe toestellen en de hoge stand van de dollar zorgen samen voor een extra kostenpost van 250 miljoen bij het ministerie van Defensie. Dat bedrag valt nu veel hoger uit dan in eerste instantie de bedoeling was. Om dit te bekostigen zijn op het ministerie twee andere projecten uitgesteld om daarmee zo’n 112 miljoen te besparen.
Het gaat om vier commandofregatten waarmee schepen worden beschermd tegen aanvallen vanaf zee en vanuit de lucht. De vervanging van dit materieel zou eigenlijk al in 2021 beginnen, maar wordt nu verlaat naar 2026. Ook de vervanging van de Pantserhouwitser, een pantservoertuig met granaatvuur, wordt uitgesteld en zal vanaf 2027 starten.
Doordat bovenstaande twee projecten eigenlijk al jaren eerder aan vervanging toe zijn, lopen de kosten voor het onderhoud tot 2026 en 2027 eveneens aanzienlijk op. In totaal zal daar zo’n 210 tot 385 miljoen euro mee gemoeid zijn.
AD 05.11.2019 Het kabinet moet zorgen dat het onderhoud van alle Europese JSF-straaljagers door Nederlandse bedrijven wordt gedaan, zo wil de Tweede Kamer. Die ruimte is er omdat de Amerikanen niet meer willen dat het motoronderhoud door Turkije wordt uitgevoerd. Die contracten moeten nu elders worden ondergebracht.
Een Kamermeerderheid steunt hoogstwaarschijnlijk een oproep van ChristenUnie hiervoor vandaag in het debat over de defensiebegroting. Regeringspartijen VVD en CDA zijn in elk geval voorstander. ,,De Nederlandse contracten moeten worden uitgebreid’’, stelt ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind. Al eerder werd Woensdrecht aangewezen als onderhoudscentrum voor de F-35, zoals de Joint Strike Fighter officieel heet.
Turkije heeft recent tot woede van de Navo-landen een Russisch luchtverdedigingssysteem gekocht. De Amerikanen ontnamen de Turken vervolgens het onderhoudscontract. Turkije mag ook geen JSF’s meer kopen, zoals het aanvankelijk van plan was.
Omdat Turkije als partner in de ontwikkelfase van het supersonische gevechtsvliegtuig wegvalt, is het volgens Voordewind mogelijk dat de andere partners een hogere prijs moeten betalen. ,,Help ons dan aan onderhoudswerk, dat levert ons banen op.’’
Onderhoudscontracten
Hij wil dat minister Ank Bijleveld van Defensie zich inspant om ‘zoveel mogelijk’ onderhoudscontracten bij Nederlandse bedrijven te laten terechtkomen. ,,In elk geval voor de toestellen die Europese landen hebben gekocht. Maar misschien ook wereldwijd.’’
In Europa hebben naast Nederland ook België, Denemarken, Groot-Brittannië, Italië en Noorwegen de F-35 gekocht. Ook Noorwegen heeft een onderhoudscontract in de wacht gesleept.
Vorig jaar wilde Voordewind al blokkeren dat Nederlandse F-35-toestellen naar Turkije zouden gaan voor onderhoud. Destijds was een lange hooglopende diplomatieke ruzie tussen Nederland en Turkije de reden voor de argwaan jegens het land. Nu noemt Voordewind ook de recente Turkse inval in Noord-Syrië als reden om niet meer met de Turken in zee te gaan.
NU 31.10.2019 Duizenden toeschouwers hebben donderdagmiddag gezien hoe de eerste F-35-straaljager is geland op Vliegbasis Leeuwarden. Het was voor politiek Den Haag een lange, hobbelige weg naar dit moment. Waarom deed Nederland zoveel moeite voor deze nieuwe gevechtsvliegtuigen?
“De afschrikwekkende werking van de F-35’s speelt een grote rol”, zegt Peter Wijninga, oud-luchtmachtofficier en defensiespecialist van het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS).
Volgens Wijninga zijn de F-35’s veel geavanceerder dan de F-16’s, die uiteindelijk volledig worden vervangen door de nieuwe straaljagers. Met de F-35 kan volgens hem meer indruk worden gemaakt op landen waar dreiging vandaan komt, zoals Rusland.
Dit werkt volgens hem alleen als ze daadwerkelijk worden gebruikt voor trainingen en missies, zoals nu bij de F-16 het geval is. “Het heeft niet alleen te maken met de spullen die je hebt, maar ook of je bereid bent ze in te zetten. Als je ze in de hangar laat verstoffen, ben je als land totaal niet geloofwaardig.”
Met de F-16’s wordt nog dagelijks getraind. Hiervoor zijn militaire oefengebieden boven de Noordzee beschikbaar gesteld. Het gaat om gebieden die ongeveer 7 kilometer ten noorden van de Waddeneilanden liggen. “Dit soort trainingen dragen – naast de afschrikwekkende werking – natuurlijk ook bij aan de vaardigheden van de vliegers”, voegt Wijninga eraan toe.
‘F-35 is een groot sensorplatform’
In totaal heeft Nederland 46 exemplaren van de F-35 Lightning II – zoals het toestel voluit heet – besteld bij een Italiaanse fabriek. De aankomst van de eerste F-35 is het startpunt van de opbouw van het eerste zogeheten F-35-squadron van Nederland.
De Koninklijke Luchtmacht nam de F-16 in 1979 in gebruik. Deze straaljagers werden ingezet voor strategische luchtoperaties waarbij bombardementen werden uitgevoerd. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de missie in Afghanistan. Ook hebben Nederlandse F-16’s posities van terreurorganisatie Islamitische Staat in Irak en Syrië gebombardeerd. Door de jaren heen heeft Nederland in totaal 213 F-16’s aangekocht.
De levensduur van de F-16’s was oorspronkelijk twintig jaar. Inmiddels zijn de toestellen dan ook verouderd. Het is steeds duurder om onderdelen te vervangen en volgens Defensie zijn de F-16’s minder goed opgewassen tegen nieuwe omstandigheden en dreigingen.
Wijninga beaamt dit: “De F-35 is veel capabeler. Het toestel kan in een grotere dreigingsomgeving vliegen. Daarnaast is het een enorm sensorplatform dat veel belangrijke informatie kan vergaren.”
Kritiek is er echter ook op de F-35. Zo zouden er goedkopere alternatieven zijn. De kosten van de F-35 bleven door tegenslagen oplopen en het is inmiddels de duurste militaire aankoop uit de Nederlandse geschiedenis.
Kabinet heeft extra F-35’s besteld
Het kabinet heeft in juli aangekondigd acht of negen extra F-35-straaljagers te bestellen. Die komen boven op de aankoop van 37 gevechtsvliegtuigen waartoe het vorige kabinet al had besloten. De uiteindelijke kosten bedragen zo’n 5,7 miljard euro.
Nederland wilde het aanvankelijk bij 37 F-35’s houden om twee squadrons te kunnen vormen. Maar om aan de wens van de Verenigde Staten tegemoet te komen, drong de NAVO bij Nederland aan op de aanschaf van een derde squadron. De druk van bondgenoten speelt dus ook een rol bij het aanschaffen van nieuwe gevechtsvliegtuigen.
De laatste al aangekochte straaljager komt naar verwachting in 2023 aan op Vliegbasis Leeuwarden.
NOS 31.10.2019 Defensie viert een feestje vandaag: in Leeuwarden landde het eerste F-35 Lightning II-jachtvliegtuig, beter bekend als Joint Strike Fighter, op Nederlandse bodem. Niet voor een testvlucht, schrijft het ministerie, “maar voorgoed”. Hoe blij we daarmee moeten zijn, is volgens onafhankelijke experts de vraag. “Geloof geen juichverhalen van luchtmachtfiguren.”
Zo landde de JSF op Nederlandse bodem
Defensie rept intussen over “een historisch moment in de geschiedenis van de Koninklijke Luchtmacht”. Dat het gaat om een historisch moment is zeker: met een investering van ruim 6 miljard euro voor 46 toestellen is de F-35 het duurste Nederlandse defensieproject ooit. Maar hoe de F-35 de geschiedenisboeken zal ingaan is onduidelijk, want het internationale project is nu al enorm duur en vertraagd. Volgens experts zijn de problemen nog niet achter de rug.
De F-35 in drie bedrijven.
Het verleden: te groot om te mislukken
“Zelfs als de F-35 niet het gedroomde onverslaanbare vliegtuig wordt, dan nog is annuleren geen optie”, schreef de The New York Times in oktober. De analyse in het kort: dertig jaar nadat de Amerikanen besloten het perfecte jachtvliegtuig te bouwen, is de F-35 nog steeds niet af. Maar de investering van dik 1000 miljard dollar en de internationale belangen zijn te groot om ermee te stoppen.
Hetzelfde lot is Nederland beschoren. De Algemene Rekenkamer concludeerde dit jaar dat het “in internationaal verband slechts kon kiezen om op de bus te stappen of deze te laten passeren.” Die bus rijdt dan al bijna twintig jaar. De regering, die sowieso op den duur de F-16 wilde vervangen, besloot in 2002 aan te haken bij het ontwikkelprogramma van de JSF. In ruil voor een miljardeninvestering zou het Nederlandse bedrijfsleven mogen meebouwen aan de vliegtuigen.
Maar die investeringen vielen tegen en de kosten liepen op. De Tweede Kamer wilde af van de F-35, maar dat kon niet meer: de Rekenkamer had inmiddels geconcludeerd dat stoppen met het project duurder zou zijn dan ermee doorgaan. “We zitten ermee opgezadeld”, concludeerde Johan Boeder, die de JSF-besluitvorming als particulier zo goed volgde, dat hij meermaals werd uitgenodigd als spreker in de Kamer. “Het feestje van vandaag is er een op kosten van de belastingbetaler.”
Het heden: techniek voorbijgestreefd
Defensiespecialist Peter Wijninga staat achter de keuze. “De F-35 is gericht op de toekomst van de oorlogsvoering”, zegt de oud-beleidsmedewerker van Defensie. “Het meest in het oog springend is de sterk verminderde zichtbaarheid”, zegt Wijninga.
Radars kunnen het vliegtuig minder goed zien aankomen dan de F-16. Ook is het vliegtuig volgens Wijninga “een enorm sensorplatform”. De F-35 verzamelt data die de piloot en leger kunnen gebruiken.
“De F-35 is een klein stipje op het scherm, waar de oude F-16 eruitziet als een gloeiende kerstboom”, aldus Wijninga
Wijninga raakt aan de telefoon hoorbaar geërgerd van de kritieken, die deze stealth-functie ook te verstouwen krijgt. Criticus Boeder zegt bijvoorbeeld dat Chinezen en Russen allang radarsystemen hebben die de F-35 op kunnen merken. Maar volgens Wijninga creëert Boeder een verkeerd beeld: de F-35 is een “klein stipje op het scherm”, waar de oude F-16 eruitziet als “een gloeiende kerstboom”.
Ook defensiespecialist Ko Colijn van Instituut Clingendael heeft zijn twijfels bij die stealth-eigenschappen, schreef hij in een kritisch stuk in Vrij Nederland: een Duitse radarfabrikant wist vorig jaar langdurig twee F-35’s te volgen die op weg waren naar een wapenshow in Berlijn. Gevraagd naar zijn mening over de F-35, appt de gerenommeerde defensiespecialist nog “een welgemeend advies: geloof geen juichverhalen van luchtmachtfiguren”.
“De vijand staat niet stil, dus je moet ergens een keuze maken”, aldus Joris Melkert.
Dat de F-35 inmiddels is ingehaald door de technologie, is zeker, maar erg is het niet, zegt luchtvaartdeskundige Joris Melkert van de TU Delft. “Dit is het beste dat er te krijgen is, maar niet het einde van de wapenwedloop. De vijand staat niet stil, dus je moet ergens een keuze maken.”
Weliswaar is de F-35 langzamer en minder wendbaar dan de F-16, hij is toegerust op de toekomst, stelt ook Melkert. Want straaljagers worden niet meer gebruikt om in de lucht – man tegen man – te vechten tegen andere straaljagers, maar als verkenningsvliegtuig en bommenwerper.
De toekomst: bodemloze put?
Luchtvaartdeskundige Melkert houdt het midden tussen de criticasters en de jubelaars, als het gaat om het moeizame ontstaan van de F-35. “Ik weet nog dat een projectleider van vliegtuigfabrikant Lockheed Martin bij ons op bezoek was. Hij verkondigde dat de F-35 het eerste luchtvaartproject ooit zou worden dat on time en on budget zou zijn. We konden ons lachen nauwelijks inhouden.”
Die overschrijdingen in kosten en tijd horen erbij, wil hij maar zeggen. Minder gerust is hij op de kosten die nog gaan komen – een zorg die Colijn met hem deelt. Er wordt voorspeld dat een beoogde softwarevernieuwing flink in de papieren kan lopen en het boordkanon hangt nog niet stevig.
“Stel, je hebt 46 vliegtuigen, die vliegen twee uur per dag, 250 dagen per jaar, voor zo’n 25.000 euro per uur, dan zit je op ruim een half miljard operationele kosten per jaar”, aldus Joris Melkert.
En dan zijn er nog de zogeheten ‘operationele kosten’: de prijs om de vliegtuigen te onderhouden en te laten vliegen. Duidelijk is al dat de F-35 een stuk duurder is dan de F-16. De oude straaljagers kosten zo’n 12.000 euro per uur om in de lucht te houden. Zelfs in voorzichtige schattingen kost de F-35 het dubbele.
“We weten nog niet precies wat het gebruik gaat kosten”, zegt Melkert. Maar dat het in de kosten gaat lopen is volgens hem zeker. “Stel, je hebt 46 vliegtuigen, die vliegen twee uur per dag, 250 dagen per jaar, voor zo’n 25.000 euro per uur, dan zit je op ruim een half miljard operationele kosten per jaar. Daar zit de Nederlandse belastingbetaler de komende veertig jaar aan vast.”
Telegraaf 31.10.2019 Aan de F-35, waarvan het eerste exemplaar dat in ons land wordt gestationeerd vandaag op Leeuwarden landt, is alles buitencategorie. Van de capaciteiten tot de tijd en het budget die met de ontwikkeling waren gemoeid. Het toestel was een probleemkind dat nu het ultieme in zijn soort lijkt te worden.
Het was een opmerkelijk moment tijdens de jaarlijkse conferentie van de US Airforce Association in september 2012. Generaal-majoor Christopher Bogdan – hoofdverantwoordelijke voor het F-35 programma – putte zich niet zoals op dergelijke gelegenheden gebruikelijk is uit in loftuitingen over het nieuwe toestel, maar gaf vliegtuigbouwer Lockheed Martin onder uit de zak.
Geavanceerde helm
De topmilitair vertelde zijn gehoor dat de Joint Strike Fighter, waarvan de ontwikkeling twintig jaar eerder begon, niet geschikt was om mee ten strijde te trekken. Daarvoor heb je een toestel nodig waarvan de geavanceerde helm met directe videoverbinding naar de camera’s op en onder het vliegtuig werkt. En met software die zich niet regelmatig verslikt. Bogdan was uitermate sceptisch over de snelheid waarmee Lockheed de problemen wist op te lossen.
Achteraf gezien zou dit pijnlijke moment zo’n beetje het dieptepunt vormen van het F-35-dossier. Na de donderspeech verbeterde de verstandhouding tussen het Amerikaanse ministerie van Defensie en Lockheed en kreeg de vliegtuigbouwer technisch meer grip op wat de New York Times smalend ’het probleemkind van het Pentagon’ noemde.
Productie
In 2015 was de Amerikaanse marine de eerste die operationeel ging vliegen met de F-35. Marinevliegers gooiden vorig jaar in Afghanistan ook de eerste bommen. De productie is in volle gang, volgend jaar hoopt de fabriek 160 nieuwe toestellen voor een stukprijs van dik zeventig miljoen euro te bouwen. Een ruim 20 procent lagere prijs dan voor eerdere vliegtuigen werd gevraagd.
Dat gebeurt dik een kwarteeuw na de start van het programma dat volgens het Pentagon in totaal 1,5 biljoen dollar gaat kosten. Een budgetoverschrijding van miljarden, waarbij het exacte getal nog niet eens duidelijk is.
Luchtvaartdeskundige Joris Melkert van de TU Delft kijkt er niet van op en ziet het ook niet als bewijs voor een fiasco. „We hebben lang geleden de projectleider van Lockheed op bezoek gehad. Hij bezwoer ons dat dit het eerste defensieproject zou zijn dat op tijd en binnen budget zou worden gerealiseerd.
We hadden moeite ons lachen in te houden”, herinnert de ingenieur zich. „Dit vliegtuig moest alle bestaande types met verschillende toepassingen vervangen. Daarmee heeft Lockheed het zichzelf niet makkelijk gemaakt. Ze werden gedwongen compromissen te sluiten die te groot werden. Je moet dan ontwerpen gaan aanpassen en zo ontstonden eigenlijk drie verschillende toestellen. Als je het zo bekijkt, vallen de kosten en de duur van het project wel mee.”
Betere hersens
Het eindresultaat van de kwarteeuw aan inspanningen is volgens luitenant-kolonel Laurens Jan Vijge het meest geavanceerde jachtvliegtuig dat ooit is geproduceerd. Een toestel dat niet zozeer uitblinkt wat vliegcapaciteiten betreft, maar dat vooral beter en van verder dan welk toestel ook kan zien wat er om hem heen gebeurt. Een F-16 is beweeglijker en sneller, maar legt het in een luchtgevecht tegen de nieuwkomer af omdat deze veel betere hersens heeft. Zo bleek op grote internationale oefeningen als Red Flag.
„Je kunt je bijna niet voorstellen hoeveel beter een F-35 wat dat betreft is”, vertelt de eerste Nederlander die in 2013 met een F-35 vloog. „In een F-16 schrokken Nederlandse vliegers zich nog een ongeluk toen er boven Kosovo op hen werd geschoten met luchtafweer, omdat ze die raketten niet aan zagen komen. Een F-35 waarschuwt je al wanneer die installatie wordt ingeschakeld. Je hebt daardoor veel meer tijd om te handelen.”
Prestige
„Een groot verschil met de F-16 is ook dat de F-35 veel meer zelf doet. Voor marinepiloten is het aantal deklandingen dat ze hebben gedaan een bron van prestige. Met een paar honderd ben je echt iemand. De F-35 maakt daar een eind aan. Je kiest de plek waar je wilt neerkomen, zet daar een rood vierkantje op en de computer doet de rest.
Ik heb het in de simulator geprobeerd en het lukte zonder training. Dit vliegtuig is echt een volgende generatie. Het F-35-project is een heksentoer geweest, waarover je pas over vijftien of twintig jaar een eindoordeel kunt geven. Maar dat het een fantastisch toestel heeft opgeleverd, daarvan ben ik overtuigd.”
Het duurt nog vijf tot zes jaar voor er voldoende F-35’s en omgeschoold personeel zijn om alle taken van de F-16 over te nemen. De planning is dat de eerste eenheid in december 2021 klaar is om ons luchtruim te verdedigen en voor een kortere uitzending.
De toestellen komen om de zes tot acht weken binnen. Ze worden gebouwd in Italië onder scherp toezicht van Lockheed Martin. De vliegers die nu met de F-35 mogen vliegen, zijn allen nog omgeschoolde F-16 piloten.
AD 31.10.2019 Hij is nog altijd grijs, net als zijn voorganger. Heeft drie wielen en vliegt nog steeds rechtdoor. Toch staat de luchtmacht voor de grootste verandering in decennia nu vandaag de gloednieuwe F-35 naar Leeuwarden is gekomen en daar de eerste F-16 vervangt.
De eerst F-35 (ook wel JSF genoemd) die in Nederland wordt gestationeerd, is vanmiddag met een kleine vertraging aangekomen op Vliegbasis Leeuwarden. Het gevechtsvliegtuig kwam overgevlogen uit Italië waar het in een fabriek op de vliegbasis Cameri is gebouwd.
Het toestel maakte voor de landing eerst een ererondje boven de basis. Dat deed het samen met drie voorgangers van de F-35, te weten een F-16, een Hawker Hunter en een Spitfire. Bij de basis staan veel spotters te wachten op het toestel, vooral bij Marsum is het erg druk. Voor de aankomst van de F-35 zijn meer dan 2000 gasten uitgenodigd. De hele top van Defensie is aanwezig.
Diep graven
Commandant van vliegbasis Leeuwarden Arnoud Stallmann moet even diep graven. Wat deed hij ook alweer toen eind jaren 90 de eerste discussies losbarsten over de opvolger van de F-16? Hij moet nog kapitein-jachtvlieger zijn geweest op vliegbasis Twente. ,,Maar ik was er toen niet zo mee bezig. We zaten middenin een operatie boven de Balkan’’, zegt hij.
Dat de daadwerkelijke aankoop en levering van de ‘kroonjuweel’ van de luchtmacht meer dan twintig jaar zou duren, zag hij toen niet aankomen. En dat hij nu als baas van de vliegbasis ook nog eens het eerste gloednieuwe toestel in Nederland in ontvangst mag nemen al helemaal niet. Toch is het vandaag zover.
Met een grootse ceremonie en luchtshow, zo’n 2200 genodigden en ongetwijfeld vele tientallen vliegtuigfanaten op de spottersheuvel buiten de poort, wordt de eerste F-35 voor Leeuwarden feestelijk binnengehaald. En dat voelt voor Stallmann een beetje als een droom die uitkomt. ,,We gaan nu écht beginnen. Over twee jaar staat hier een volwaardig squadron die ook kan worden uitgezonden, net zoals we de afgelopen twintig jaar bijna continu op missie zijn geweest.’’
De meest omstreden en duurste aankoop van Defensie (ruim 6 miljard euro) ging niet zonder slag of stoot. Politieke partijen raakten er maar niet over uitgepraat voordat de luchtmacht in 2013 een bestelling mocht plaatsen voor 37 toestellen en daar onlangs nog 9 toestellen aan toevoegde. De reputatie van wat jarenlang de Joint Strike Fighter (JSF) heette, kreeg het bovendien flink te verduren door een aanhoudende stroom onheilspellende berichten over technische tekortkomingen en mankementen die moesten worden opgelost.
Het toestel is ook nu nog zeker niet perfect en er zal nog jaren aan gesleuteld worden. Maar de F-35 is volgens fabrikant Lockheed absoluut goed genoeg voor het echte werk, vertelden ze begin dit jaar in Texas toen in hun fabriek het allereerste Nederlandse toestel van de band rolde. Die was vooral om mee te oefenen in Amerika; een ervaring waar Nederlandse vliegers lyrisch over zijn.
Vooral de onzichtbaarheid op vijandelijke radar is een ‘onwerkelijke gewaarwording’. Ze kunnen blijven vliegen zonder dat de vijand direct door heeft wat ze aan het doen zijn dankzij een speciale coating en bouw van het toestel. Maar ook de hypermoderne sensoren aan boord zijn een verademing. Een computer analyseert al die informatie en stelt oplossingen voor waardoor piloten veel complexere missies kunnen vliegen.
Het zijn die missies die ze nu ook vanuit Leeuwarden veelvuldig gaan beoefenen en die piloten moeten klaarstomen voor het echte werk. Afgelopen jaren is hiervoor een compleet nieuw lesgebouw uit de grond gestampt waar jachtvliegers in bijzonder realistische simulatoren kunnen trainen. Daardoor hoeven ze minder echte vlieguren te maken. Ook zijn onderhoudshangars onder handen genomen.
Toch sluit Stallmann niet uit dat ze de komende weken nog best tegen onvoorziene problemen aan zullen lopen bij zo’n mega-operatie. De laatste keer toen er een F-35 in Nederland was, afgelopen zomer tijdens de Luchtmachtdagen, duurde het weken voordat het toestel terug kon vliegen omdat reserve-onderdelen nog uit Amerika moesten komen. Dat zou nu sneller gerepareerd moeten kunnen zijn omdat er een onderhoudshangar op de basis in Leeuwarden staat, verwacht Stallmann. ,,Maar ik heb niet de illusie dat we nu niets meer tegenkomen’’, zegt hij.
Geluidsoverlast
Bij de luchtmacht gaat vandaag de vlag uit, maar dat is zeker niet overal zo in Leeuwarden. Ale de Vries uit het Friese Marsum had zijn vlag liever halfstok gehangen, zoals hij drie jaar geleden ook al deed tijdens de belevingsvluchten van de F-35.
Omdat het vandaag de sterfdag van zijn vrouw is, vindt hij dat ongepast. Maar blij met de komst van de F-35 is hij allerminst. ,,In 2016 kreeg ik al het idee dat we hier de verlosser kregen. Nu worden we in een paginagrote advertentie weer gefeliciteerd. Dat vind ik raar. De geluidsoverlast is er voor ons alleen maar erger op geworden. En ik zie echt het nut niet in van deze geldsmijterij.’’
De Vries staat niet alleen in zijn vrees voor extra geluidshinder. Het is een breed gedragen gevoel in de dorpen direct rondom de vliegbasis. ,,De strijd is niet zo fel als in de jaren tachtig. Maar wij hebben zelf meer geluid gemeten dan waar Defensie vanuit gaat. Dat baart ons echt wel zorgen’’, zegt Geert Verf van dorpsbelang Marsum. Extra metingen moeten de komende jaren alle herrie in kaart brengen en duidelijk maken of bewoners daadwerkelijk meer hebben te lijden.
MSN 31.10.2019 Eindelijk is het zover: de allereerste Joint Strike Fighter die in Nederland wordt gestationeerd, is in Nederland. Hij landde even na 15.00 uur op Vliegbasis Leeuwarden.
Het gevechtsvliegtuig F-35, die in Nederland wordt gestationeerd, is met een kleine vertraging aangekomen. Het toestel kwam overgevlogen uit Italië waar het in een fabriek op de vliegbasis Cameri is gebouwd.
Veel publiek
Het toestel maakte voor de landing eerst een ererondje boven de basis. Dat deed het samen met drie voorgangers van de F-35: een F-16, een Hawker Hunter en een Spitfire.
De aankomst van de het gevechtsvliegtuig was voor het ministerie aanleiding voor een feestje. De hele top van Defensie is aanwezig. 2200 mensen zijn erbij, onder wie honderden omwonenden.
46 stuks
Nederland koopt voor zo’n 5 miljard euro in totaal 46 F-35’s, de grootste wapenaankoop in de geschiedenis. Ze worden gestationeerd op de vliegbases Leeuwarden en Volkel.
Dit jaar worden in totaal 8 straaljagers geleverd. De laatste al aangekochte straaljager komt in 2023.
Het toestel is lang omstreden geweest. In de Tweede Kamer is ruim een decennium gedebatteerd over de aanschaf. De ontwikkeling van het toestel kampte lang met enorme kostenoverschrijdingen en grote vertragingen.
Telegraaf 31.10.2019 Er hangt donderdagochtend in alle vroegte al voorpret in de lucht bij Vliegbasis Leeuwarden. Uren voordat de F-35 arriveert, halen de eerste vliegtuigspotters hun camera’s al tevoorschijn. „Mijn vader werkte al voor de luchtmacht. Je raakt ermee besmet.”
Bij de Friese hoofdstad installeren zich donderdagochtend verkeersregelaars, dranghekken staan langs de uitgestrekte wegen. Militairen doen ontspannen hun rondje op de fiets, terwijl de eerste fanatieke vliegtuigspotters zich warmlopen voor wat komen gaat.
Henk Tanahatoe (70) woont in de buurt. „Mijn vader werkte al voor de luchtmacht. Sleet hier zijn werkzame leven. Vliegtuigen en alles eromheen, dat volg ik daarom al vele jaren. Van kinds af aan.” Uren tevoren neemt hij al een kijkje rondom de noordelijke basis. „Je raakt ermee besmet. Voorheen legde ik de toestellen vaak vast op papier, nu maak ik er een foto van. Dat hoort erbij.”
Alle toestellen uit de lange historie passeren de revue. Tanahatoe: „Denk aan de legendarische Starfighter, die mooie tijd… De Hawker Hunter. En wat er nog meer langs kwam, de grote Phantoms bijvoorbeeld.” Juist deze week is er extra veel te zien op Leeuwarden. „Er zijn speciale trainingen. Er is nog veel te beleven.”
Forse telelenzen
Spotter Conrad Slot (62) uit Utrecht heeft er zichtbaar zin in. De forse telelenzen zijn al paraat. „Ik heb de F-35 al wel eens gezien op Volkel. Maar dit is het zeker waard om weer vroeg op pad te gaan. We waren hier al om 6.30 uur. Leuk om er te zijn, met straks meer drukte.”
„Het is ook 75 jaar D-day, een mooi moment”, aldus medespotter Daniel Latumahina (58). „Met goede schoenen aan heb je het niet koud”, lacht hij. „Dit wordt mooi vandaag.” Het duurde jaren voordat de F-35 er eindelijk kwam. „Hebben we ’m nog jaren nodig, het kost een vracht geld. En drones erbij?”, vraagt Latumahina zich af. Spotters hadden ook best wel een goedkopere Saab gewild, of Mirage, klinkt het.
’Gewoon gezellig’
Latumahina’s zus Yvonne vindt het ook gewoon wel gezellig: „Ik ben geen echte spotter, maar ga graag mee met ze. Ook al is het fris.”
Een eindje verderop staat S. J. van der Meer uit Leeuwarden. „Ik ben zeker vroeg voor de F-35. Kan ik rustig de mooiste plek zoeken. Ik heb wel een camera mee, maar niet zo’n grote hoor.” Een Deventenaar rekt zich nog eventjes lekker uit. „Ja, ook op tijd van huis gegaan. Dan heb je straks wel wat!”
NU 31.10.2019 De eerste F-35-straaljager van de 46 toestellen die Nederland heeft besteld, landt donderdagmiddag op Vliegbasis Leeuwarden. Een woordvoerder van de vliegbasis laat aan NU.nl weten dat er duizenden toeschouwers worden verwacht.
De eerste F-35 Lightning II, zoals het toestel volledig heet, rolde 12 september van de band in een Italiaanse fabriek. De aankomst van de eerste F-35 is het startpunt van de opbouw van het eerste zogeheten F-35-squadron in Nederland. Het is de bedoeling dat de toestellen op den duur alle F-16’s vervangen.
Omdat er duizenden mensen worden verwacht, heeft de organisatie verschillende maatregelen getroffen. Zo is de provinciale weg tussen Stiens en Leeuwarden (N357) afgesloten en zijn er speciale plekken ingericht voor mensen die de landing willen bekijken.
Voordat het toestel landt, maakt de F-35 een zogeheten fly by met een F-16, een Hawker Hunter en een Spitfire. Dit zijn voorgangers van het toestel.
In de hoop de drukte te beperken, is de landing live te volgen via een livesteam van Defensie. Naar verwachting landt het toestel rond 15.00 uur.
Op aangewezen plekken kan je kijken naar de landing van de F-35, F-009. Zie de plattegrond voor meer info. We verwachten veel interesse en drukte. Wij raden mensen aan om gebruik te maken van het OV. Of kijk op de livestream: https://t.co/ZsPUxoQ2tV
Avatar
Auteur
VlbLeeuwarden
Kabinet heeft extra F-35’s besteld
Het kabinet heeft in juli aangekondigd acht of negen extra F-35-straaljagers te bestellen. Die komen boven op de aankoop van 37 gevechtsvliegtuigen waartoe het vorige kabinet al had besloten. De uiteindelijke kosten zijn zo’n 4,5 miljard euro.
Nederland wilde het aanvankelijk bij 37 F-35’s houden om twee squadrons te kunnen vormen. Maar om aan de wens van de Verenigde Staten tegemoet te komen, drong de NAVO bij Nederland aan op de aanschaf van een derde squadron. Een squadron kan bij NAVO-landen variëren van 10 tot 24 gevechtsvliegtuigen.
Naar verwachting worden er dit jaar in totaal acht straaljagers geleverd.
De F-35 op de Luchtmachtdagen in Volkel dit jaar ANP
NOS 27.10.2019 Het eerste Nederlandse F-35-gevechtsvliegtuig, ook wel bekend als de Joint Strike Fighter (JSF), komt donderdag aan op vliegbasis Leeuwarden. Dat wordt meteen gevierd met een flyby, een soort ererondje waar ook de gestationeerde F-16’s – de voorganger van de JSF – aan meedoen.
De vliegbasis verwacht een drukke dag en veel publiek, zegt commandant Stallmann tegen Omrop Fryslân. Er komen naast spotters ook ongeveer 2500 gasten op af, onder wie mensen van defensie, politici en omwonenden. Voor spotters zijn speciale plekken en parkeerplaatsen ingericht.
Dennis Luyt, Commandant Luchtstrijdkrachten, verheugt zich op donderdag:
Nederland heeft 46 F-35-toestellen besteld bij de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed Martin. Ze vervangen uiteindelijk alle F-16’s op de Friese basis en de vliegbasis in het Brabantse Volkel.
De eerste Nederlandse JSF rolde begin dit jaar van de band in Texas. Dat is niet hetzelfde toestel dat donderdag in Leeuwarden aankomt. Dat is in Italië gemaakt. Later dit jaar wordt er nog een F-35 naar Nederland gevlogen. Volgens een woordvoerder van de luchtmacht is het de bedoeling dat er daarna elk kwartaal een bij komt.
AD 18.07.2019 De oppositie in de Tweede Kamer is absoluut niet te spreken over het kabinetsvoornemen om extra JSF-straaljagers aan te schaffen. Het geld voor de Joint Strike Fighter kan beter gaan naar betere arbeidsomstandigheden voor defensiepersoneel, vinden ze.
Nederland zal acht of negen extra F35-straaljagers, de officiële naam van de JSF, kopen. Minister Bijleveld (Defensie) zegt in een interview met Trouw dat ze op deze manier het grootste deel van de 1,5 miljard euro wil besteden die het kabinet in de voorjaarsnota uittrok voor de krijgsmacht.
De PVV, de grootste oppositiepartij in de Tweede Kamer, vindt het plan schandalig. ,,Los van het feit dat het toestel zoveel gebreken vertoont en nu al niet meer toereikend is, wordt er nóg meer geld aan verspild’’, zegt PVV-Kamerlid Gabriëlle Popken. ,,Terwijl meer salaris voor onze mannen en vrouwen en extra geld voor veilig materieel achterwege blijft. Dit kabinet laat keer op keer zien dat haar prioriteiten verkeerd liggen. Defensie is een gammele organisatie die niet lijkt te leren van haar fouten en doorgaat op een heilloze weg.’’
Slecht idee
Het toestel is te duur en vertoont technische mankementen, aldus Sadet Karabulut, SP .
SP-Kamerlid Sadet Karabulut spreekt van een ‘heel slecht idee’. ,,Wij zijn nooit voorstander geweest van de JSF. Het toestel is te duur en vertoont technische mankementen. Daarnaast staan wij een heel andere krijgsmacht voor: een bescheiden leger dat vredesoperaties kan ondersteunen. Ondertussen laat Nederland zich steeds weer onder druk zetten door de VS.’’ De SP’er zou liever zien dat het geld wordt gebruikt om personeelsachterstanden weg te werken. ,,Er is in het verleden roofbouw op Defensie gepleegd, er zijn nog veel problemen over die een oplossing verdienen.’’
De PvdA, nu in de oppositie, stemde destijds in met de komst van de JSF. Kamerlid John Kerstens: ,,Nu extra geld beschikbaar is, ligt de aanschaf van extra toestellen voor de hand. Die verbeteren de slagkracht en inzetbaarheid van de Nederlandse F35’s.’’ Toch zegt ook hij: ,,Voor de PvdA is overigens zeker ook de aanwending van het extra budget voor het behoud van personeel via een verbetering van de arbeidsvoorwaarden bij Defensie belangrijk. Daar hebben we steeds op aangedrongen.’’
Personeel op 1
Dit kabinet laat keer op keer zien dat haar prioriteiten verkeerd liggen, aldus Gabrielle Popken, PVV .
50Plus laat weten dat de partij überhaupt nooit een voorstander was van de aanschaf van de JSF, laat staan van dit plan om extra toestellen te kopen. De kleinste coalitiepartij, de ChristenUnie, zegt dat de aankoop ‘in lijn is met eerdere afspraken’. Kamerlid Joël Voordewind: ,,Voor de ChristenUnie is bij besteding van extra middelen personeel prioriteit nummer 1. Meer JSF’s ligt vervolgens voor de hand.’’
Regeringspartij VVD is ronduit tevreden met het voornemen van het kabinet. Kamerlid Sven Koopmans: ,,Dit is goed voor onze luchtverdediging. We zijn ook blij dat er geld is voor het verbeteren van de situatie voor personeel en voor speciale eenheden. Dat waren verlangens van de VVD.’’
NOS 18.07.2019 Nederland koopt 8 of 9 nieuwe F-35-straaljagers uit het Joint Strike Fighter-programma (JSF). Minister van Defensie Ank Bijleveld zegt dat in een interview in Trouw.
De extra toestellen komen bovenop de 37 straaljagers die eerder al zijn besteld. Of daar 8 of 9 bij komen, is afhankelijk van de koers van de dollar op moment van aankoop.
De kosten zullen waarschijnlijk zo’n 600 tot 700 miljoen euro bedragen. Daarmee gaat een groot deel van 1,5 miljard euro die het kabinet in de voorjaarsnota uittrok voor defensie, op aan de F-35’s.
De rest van de 1,5 miljard zal worden besteed aan het cybercommando, speciale eenheden en aan verbetering van de arbeidsvoorwaarden voor militairen.
Niet genoeg voor alle problemen
Bijleveld erkent in Trouw dat het eerder beschikbaar gestelde geld niet genoeg is om alle problemen van defensie op te lossen. “Dertig jaar bezuinigen heeft wat gedaan met het vertrouwen van mensen in de organisatie.”
Volgens de minister verlaten op dit moment nog te veel mensen de krijgsmacht, terwijl er juist extra mensen nodig zijn om uit te breiden.
Nederland traint momenteel strijders in Irak en Afghanistan en heeft militairen actief in Litouwen. Deelname aan andere missies, zoals bijvoorbeeld in de Straat van Hormuz, wordt overwogen.
Het zal dan wel alleen gaan om beperkte bijdrages. “Een grote missie waarbij we zelf de ondersteuning leveren, zoals in Mali, is de komende jaren te ingewikkeld”, zegt Bijleveld in Trouw.
NU 18.07.2019 Nederland schaft acht of negen extra F35-straaljagers aan. Die komen boven op de 37 gevechtsvliegtuigen waartoe het vorige kabinet al had besloten, bevestigt minister Ank Bijleveld van Defensie in een interview met Trouw.
“En bij het volgende kabinet zal de defensiebegroting opnieuw omhoog moeten. Daartoe zijn we binnen de NAVO ook verplicht”, licht Bijleveld toe.
“Binnen de NAVO bungelen we qua uitgaven nog steeds onderaan. Dus we zullen extra stappen moeten zetten. Volgend jaar hebben we een herijking van de defensienota. Dat moet rond de voorjaarsnota van 2020 klaar zijn”, aldus de minister.
Eind vorig jaar kondigde ze al aan dat het kabinet bovenop de 37 ongeveer vijftien F-35’s wil kopen als onderdeel van vijf prioriteiten: uitbreiding van vuurkracht op land en op zee, versterking van de special forces en cybercapaciteit.
Het exacte aantal F-35-toestellen dat wordt aangeschaft, hangt volgens Bijleveld af van de koers van de dollar op het moment van aankoop. Ze worden betaald van de 1,5 miljard euro die het kabinet extra voor de krijgsmacht uittrok.
Aankondiging valt samen met bezoek Rutte aan Witte Huis
Nederland wilde het aanvankelijk bij 37 F-35’s houden, wat neerkomt op twee zogeheten squadrons. Maar om aan de wens van de Verenigde Staten tegemoet te komen drong de NAVO bij Nederland aan op de aanschaf van een derde squadron. Het aantal van 37 zou ook hebben betekend dat er maar vier vliegtuigen beschikbaar zouden zijn voor missies in het buitenland.
Dat het acht of negen extra toestellen worden, meldt Bijleveld in het interview met Trouw op de dag dat premier Mark Rutte langsgaat bij de Amerikaanse president Donald Trump. Defensie en veiligheid zijn donderdagmiddag opnieuw gespreksthema, net als internationale handel.
In het NAVO-plan voor het opvoeren van de defensie-uitgaven zegde Nederland onder meer ook toe raketten te willen aankopen voor marineschepen en meer tanks en artillerie te willen aanschaffen voor de landmacht. Daarvoor is momenteel nog geen geld gereserveerd.
AD 18.07.2019 Nederland koopt nieuwe F35-straaljagers – ook wel bekend als Joint Strike Fighters. Waarschijnlijk gaat het om acht of negen stuks. ,,Die komen bovenop de 37 waartoe het vorige kabinet al had besloten. En bij het volgende kabinet zal de defensiebegroting opnieuw omhoog moeten. Daartoe zijn we binnen de Navo ook verplicht’’, zegt minister Ank Bijleveld van Defensie in een interview met Trouw.
,,Binnen de NAVO bungelen we qua uitgaven nog steeds onderaan. Dus we zullen extra stappen moeten zetten. Volgend jaar hebben we een herijking van de defensienota. Dat moet rond de voorjaarsnota van 2020 klaar zijn’’, aldus de minister in de krant. Eind vorig jaar kondigde ze aan dat het kabinet bovenop de 37 ongeveer vijftien F-35’s wil kopen als onderdeel van vijf prioriteiten: uitbreiding van vuurkracht op land en op zee, versterking van de special forces en cybercapaciteit.
Het exacte aantal F-35-toestellen dat wordt aangeschaft, hangt volgens Bijleveld af van de koers van de dollar op het moment van aankoop. Ze worden betaald van de anderhalf miljard euro die het kabinet extra voor de krijgsmacht uittrok.
Wens van VS
Nederland wilde het aanvankelijk bij 37 F-35’s houden, wat neerkomt op twee zogeheten squadrons. Maar om aan de wens van de Verenigde Staten tegemoet te komen drong de NAVO bij Nederland aan op de aanschaf van een derde squadron.
Dat het acht of negen extra toestellen worden, meldt Bijleveld in het interview met Trouw op de dag dat premier Mark Rutte langsgaat bij de Amerikaanse president Donald Trump. Defensie en veiligheid zijn donderdagmiddag opnieuw gespreksthema, net als internationale handel.
Telegraaf 18.07.2019Nederland schaft acht of negen F35-straaljagers extra aan. „Die komen bovenop de 37 waartoe het vorige kabinet al had besloten. En bij het volgende kabinet zal de defensiebegroting opnieuw omhoog moeten. Daartoe zijn we binnen de NAVO ook verplicht.” Dat zegt minister Ank Bijleveld van Defensie in een interview met Trouw.
„Binnen de NAVO bungelen we qua uitgaven nog steeds onderaan. Dus we zullen extra stappen moeten zetten. Volgend jaar hebben we een herijking van de defensienota. Dat moet rond de voorjaarsnota van 2020 klaar zijn”, aldus de minister. Eind vorig jaar kondigde ze aan dat het kabinet bovenop de 37 ongeveer vijftien F-35’s wil kopen als onderdeel van vijf prioriteiten: uitbreiding van vuurkracht op land en op zee, versterking van de special forces en cybercapaciteit.
Het exacte aantal F-35-toestellen dat wordt aangeschaft, hangt volgens Bijleveld af van de koers van de dollar op het moment van aankoop. Ze worden betaald van de anderhalf miljard euro die het kabinet extra voor de krijgsmacht uittrok.
Nederland kon aanvankelijk maar 37 F-35’s betalen, hetgeen neerkomt op twee zogeheten squadrons. De NAVO drong bij Nederland aan op de aanschaf van een derde squadron, ongeveer 15 toestellen. Dat het acht of negen extra toestellen worden, meldt Bijleveld in het interview met Trouw op de dag dat premier Mark Rutte langs gaat bij de Amerikaanse president Donald Trump. Defensie en veiligheid zijn donderdagmiddag opnieuw gespreksthema, net als internationale handel.
Telegraaf 09.07.2019 De Nederlandse F-35 die drie weken geleden vanuit de Verenigde Staten strandde op vliegbasis Volkel, staat er nog steeds. Pas volgende week kan het toestel, dat bekend werd onder de naam JSF, terug naar de VS.
Het jachtvliegtuig was samen met een ander Nederlands exemplaar vanaf de standplaats op Edwards Air Base in Californië naar Nederland gekomen voor een oefening op Vlieland en de daaropvolgende Luchtmachtdagen. Bij aankomst bleek er een defect in de motor.
Een reserveonderdeel was niet voorhanden, aangezien de materieelvoorraden voor de Europese F-35’s nog moeten worden ingericht. Het toestel was volgens de luchtmacht met een ’zo laag mogelijke logistieke voetafdruk’ naar Nederland gekomen. Het onderdeel moest dus uit de VS komen. Die ’logistieke keten’ blijkt nog niet goed te functioneren. Bovendien was er oponthoud bij de douane.
Toch ziet het er naar uit dat de pech inmiddels is verholpen. Het toestel heeft inmiddels een testvlucht gemaakt. Komende maandag, zo’n vier weken na aankomst, gaat het jachtvliegtuig weer terug naar de VS, begeleid door een tankervliegtuig en een F-16, net als bij het toestel dat al eerder terugging.
Eind oktober komt de eerste in Europa geproduceerde JSF aan op vliegbasis Leeuwarden. Voor het eind van het jaar komt de tweede, waarna er elk kwartaal een tot twee toestellen bijkomen. In totaal krijgt de luchtmacht dit jaar acht F-35’s, waarvan er zes gestationeerd worden in de VS voor opleiding en training.
NOS 13.06.2019 Op de Luchtmachtdagen zijn komend weekend voor het eerst in drie jaar weer twee F-35’s te zien. De straaljagers, ook wel bekend als Joint Strike Fighters (JSF), komen speciaal voor het evenement over uit de Verenigde Staten.
In 2016 maakte de F-35 zijn debuut in Nederland. Bij de Luchtmachtdagen in Leeuwarden waren twee toestellen te zien en een van de JSF’s maakte een vlucht over het land.
Even leek het erop dat de JSF’s dit jaar niet in de lucht bijgetankt konden worden. Het toestel dat daartoe is uitgerust, de KDC-10 stond met pech aan de grond, maar is inmiddels weer gemaakt.
Eigen toestellen
Nederland heeft meebetaald aan de ontwikkeling van de F-35 en verwacht eind dit jaar de eerste permanente JSF’s in het land.
De Luchtmachtdagen zijn komend weekend. Vliegbasis Volkel is dit jaar gastheer van het jaarlijkse evenement, waarop verschillende vliegdemonstraties worden gehouden en toestellen te bezichtigen zijn aan de grond. De toegang is gratis.
Een JSF bij de Luchtmachtdagen in Leeuwarden in 2016ANP
Telegraaf 13.06.2019 De F-35, het nieuwe jachtvliegtuig van de Koninklijke Luchtmacht, komt voor even weer terug naar Nederland. Twee Joint Strike Fighters zijn de komende dagen bij de Luchtmachtdagen op Volkel.
Eigenlijk zouden de toestellen gisteravond al naar ons land komen. De vlucht vanuit de VS werd uitgesteld omdat het Nederlandse KDC-10 tankvliegtuig dat de F-35’s zou begeleiden en bijtanken tijdens de overtocht met een storing in Amerika aan de grond moest blijven.
De F-35’s zijn vanochtend in de loop van de ochtend alsnog de lucht in gegaan. Ze zijn rond vier uur onze tijd vanuit het Canadese Goose Bay aan de oversteek van de oceaan begonnen. De jagers worden door een andere Nederlandse tanker die vanuit Frankrijk hun kant op is gekomen geassisteerd.
Commandant Luchtstrijdkrachten Dennis Luyt meldt op zijn twitteraccount dat de F-35’s voor hun komst naar Volkel oefendoelen zullen aanvallen op de Vliehors. Dat is een schietbaan voor vliegtuigen op Vlieland.
De opvolger van de F-16 is vanaf deze herfst permanent in ons land aanwezig. De toestellen gaan als eerste vanaf de luchtmachtbasis Leeuwarden vliegen.
NOS 19.04.2019 Het kabinet houdt eraan vast dat de nieuwe F-35-straaljagers worden uitgerust met kernwapens. De F-35, ook wel bekend als de JSF, is in 2024 de opvolger van de verouderde F-16. In een brief aan de Tweede Kamer benadrukken de ministers Blok en Bijleveld dat achtereenvolgende kabinetten steeds de bedoeling hebben gehad dat de F-35 de bestaande kernwapentaak van de F-16 overneemt.
“De Nederlandse bijdrage aan de nucleaire taak van de NAVO is een voorbeeld van hoe Nederland sinds jaar en dag bijdraagt aan het handhaven van de collectieve veiligheid van de NAVO en dus ook die van Nederland”, schrijven de bewindslieden. Ze volgen daarmee een advies op van de Adviesraad Internationale vraagstukken (AIV).
De discussie over de kernwapens voor de F-35 speelt al veel langer. De Tweede Kamer riep het kabinet in 2013 op de straaljagers niet met kernwapens uit te rusten, maar het toenmalige kabinet legde de motie daarover naast zich neer. Ook fractievoorzitter Jetten van regeringspartij D66 zei eerder dit jaar dat hij tegen kernwapens op de F-35 is. Coalitiepartner ChristenUnie zat op de lijn van D66, de regeringspartijen VVD en CDA juist niet.
Weinig waarschijnlijk
Het kabinet kiest er nu dus voor de F-35 toch uit te rusten met kernwapens, al blijft de inzet dat het niet nodig is.
Het liefst ziet het kabinet namelijk dat Nederland helemaal geen nucleaire taak meer hoeft te vervullen, schrijven Blok en Bijleveld. Dan zou de F-35 dus toch niet met kernraketten worden uitgerust. Maar voorwaarde daarvoor is dat de Russen kernwapens terugtrekken en het kabinet erkent dat dat “weinig waarschijnlijk” is.
Kernwapenvrije wereld
De ministers benadrukken de “groeiende geopolitieke spanningen en hardere nucleaire retoriek door onder meer Rusland”, maar wijst ook op het belang van een dialoog met dat land over wapenbeheersing. “Het kabinet zal de Nederlandse voortrekkersrol naar het doel van een kernwapenvrije wereld onverminderd voortzetten.”
Volgens politiek verslaggever Wilco Boom komt het erop neer dat D66 en ChristenUnie in de discussie over de kernwapens het onderspit hebben gedolven. Dat het kabinet uitspreekt zich te blijven inzetten voor wapenbeheersing is juist wel een stap in de richting van die partijen.
Overigens is er nu in de Kamer geen meerderheid meer voor het afstoten van de kernwapentaak.
AD 19.04.2019 Het kabinet wil op het Europese continent – inclusief Rusland – het initiatief nemen om kernwapens uit te bannen. Dan is het niet meer nodig het nieuwe gevechtsvliegtuig JSF uit te rusten met kernbommen.
Dat staat in een brief die de ministers Stef Blok (Buitenlandse Zaken) en Ank Bijleveld (Defensie) naar de Tweede Kamer hebben gestuurd. Het kabinet probeert een ruzie binnen de regeringscoalitie te bezweren over de taak van het nieuwe gevechtsvliegtuig F-35, zoals de JSF formeel heet.
D66-leider Rob Jetten zei onlangs dat die opvolger van de F-16 geen kernwapens zou moeten kunnen vervoeren. Dat was tegen het zere been van coalitiepartners VVD en CDA. Nederland heeft binnen de Navo de taak op zich genomen om kernwapens te vervoeren als dat nodig is. Dat was ook een van de redenen waarom het toenmalige kabinet heeft gekozen voor aanschaf van de F-35, die dat kan. In 2024 moet de F-35 de F-16 helemaal vervangen.
In de brief die de ministers nu na ampel beraad hebben opgesteld, staat dat Nederland zich aan zijn afspraken zal houden. Nederland zal niet eenzijdig ontwapenen. De F-35 blijft technisch in staat om een kernbom af te werpen. Tegelijkertijd wil het kabinet zich ook inspannen voor een kernwapenvrije wereld, zodat Nederland die taak in de toekomst niet meer hoeft uit te voeren. Alle Amerikaanse en Russische kernwapens moeten verdwijnen van ‘de Atlantische Oceaan tot aan het Oeralgebergte’.
Realistisch
Heel realistisch is dat streven niet. Het kabinet erkent dat de gesprekken met Rusland hierover moeilijk zullen worden. De kans van slagen wordt ook gering geacht. Toch pleiten de bewindslieden voor een Nederlandse voortrekkersrol.
De bewindslieden zien het liefst dat het moment waarop de F-16 wordt vervangen, wordt aangegrepen om de nucleaire taak vaarwel te zeggen. Een meerderheid van de Tweede Kamer keerde zich al eerder tegen een kernwapentaak voor de F-35. Hoewel het nooit officieel is bevestigd, is het publiek geheim dat op de vliegbasis Volkel kernwapens liggen opgeslagen. Die bommen moeten de komende jaren worden gemoderniseerd. Ook dat zou aanleiding zijn voor het kabinet om zich nu uit te spreken voor een kernwapenvrij Europa.
Telegraaf 18.04.2019 Nederland houdt vast aan z’n kernwapentaak. Dat betekent dat de tactische kernbommen in Nederland blijven en modernisering ondergaan. De F-35 zal als opvolger van de F-16 worden klaargemaakt om nucleaire vrije-valbommen af te werpen.
Dat valt op te maken uit de kabinetsreactie op een rapport van de Adviesraad Internationale Vraagstukken over kernwapens. Het kabinet spreekt doorgaans omfloerst over het onderwerp; officieel wil het niet eens erkennen dat er op vliegbasis Volkel Amerikaanse kernbommen liggen. Nu schrijft het kabinet onomwonden dat met de kernwapentaak momenteel één squadron F-16’s is belast. Straks neemt de F-35 die taak over. „Onze veiligheid is niet gratis”, motiveert het kabinet die keuze.
De houding hinkt op twee gedachten: het kabinet zegt te streven naar een wereld zonder kernwapens, maar wil ’tegelijkertijd de nucleaire werkelijkheid erkennen’. Wat heet: VS, Rusland, Groot Brittannië, Frankrijk, China, Israël, Pakistan, India en Noord-Korea beschikken over nucleaire wapens. Al deze kernmachten werken aan modernisering van hun arsenaal. Het voortouw dat Rusland en de VS in de jaren tachtig namen bij nucleaire ontwapening, is nu verdwenen.
Ontwapening
Het kabinet erkent dat eenzijdige ontwapening van een kleine speler de wereldvrede niet dichterbij brengt. Nucleaire afschrikking maakt immers cruciaal onderdeel uit van de strategie van de NAVO, waarin Nederland een betrouwbaar bondgenoot wil zijn. Ons land is een van de vijf Europese NAVO-landen waar Amerikaanse tactische kernbommen liggen opgeslagen en waarvan de luchtmacht belast is met een kernwapentaak.
Het kabinet wil wel ’kansen identificeren’ om te zorgen dat Rusland en Amerika hun kernraketten voor de middellange afstand terugtrekken uit heel Europa. De kans daartoe is echter niet bepaald groter geworden sinds Rusland het INF-verdrag schendt dat de wapens aan banden legt. Het kabinet staat wel achter het Amerikaanse besluit om het, na de Russische schending ervan, op te zeggen.
MSN 18.04.2019 De nieuwe F-35 jachtvliegtuigen moeten ook kernwapens kunnen afwerpen. Dat schrijven minister Blok van Buitenlandse Zaken en minister Bijleveld van Defensie binnenkort in een brief aan de Tweede Kamer.
D66-fractievoorzitter Jetten had zich in januari nog verzet tegen dit voornemen, maar Nederland moet aan zijn NAVO-verplichtingen voldoen, zo schrijft het kabinet.
Nucleaire taak
De huidige Nederlandse gevechtsvliegtuigen, de F-16, vervulden ook al die taak. Nederland is een van de NAVO-bondgenoten met een speciale nucleaire taak. Die bondgenoten beschikken over vliegtuigen die kernwapens kunnen afwerpen. Ook is het jaren een publiek geheim dat op vliegbasis Volkel kernwapens liggen opgeslagen.
Nederland wil die taak binnen de NAVO blijven vervullen, maar tegelijkertijd actief inzetten op kernwapenvrij Europa, zo schrijf het kabinet in een brief. Daarnaast wil Nederland in VN-verband inzetten op een grote ontwapeningscommissie. Doel zou moeten zijn dat ons land op de lange termijn de kernwapen-taak niet meer hoeft te vervullen, maar zover is het nog niet.
Het gaat dan om het “het terugtrekken van alle Russische en Amerikaanse sub-strategische kernwapens uit geheel Europa – van de Atlantische Oceaan tot aan het Oeralgebergte”, zo schrijven Blok en Bijleveld.
Kernwapenwedloop
De vorige Tweede Kamer was in meerderheid tegen de nucleaire taak voor de F-35, tegen de zin van het toenmalige kabinet. De belangrijkste adviseur van het kabinet over buitenlands beleid, de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), schreef in januari dat de F-35 de kernwapentaak moet behouden.
De AIV maakt zich zorgen over een dreigende kernwapenwedloop, ook nu Rusland en de VS een belangrijk verdrag uit de Koude Oorlog willen schrappen.
D66 is geen voorstander
D66-fractievoorzitter Jetten zei in februari in het Radio1-programma Met Het Oog Op Morgen dat hij ‘geen voorstander’ is van kernbommen onder de Nederlandse vliegtuigen.
“Ik heb veel liever een debat over betere Europese defensie-samenwerking. Meedoen in de wedloop met kernwapens op onze vliegtuigen, draagt niet bij aan een veiligere wereld.”
‘Niet naïef zijn’
Toch blijft het kabinet dus achter de nucleaire taak staan, ook omdat Nederland in NAVO-verband geen ‘nee’ wil zeggen. “Een lange periode van relatieve stabiliteit en voorspelbaarheid in Europa lijkt voorbij”, schrijven de ministers.
“We kunnen het ons niet veroorloven naïef te zijn over de veranderende context en de implicaties voor Nederland.”
Telegraaf 06.03.2019 Nederland is in 2002 onzorgvuldig begonnen aan de aanschaf van het dure nieuwe gevechtsvliegtuig JSF, vindt de Algemene Rekenkamer. Nederland maakte „een valse start” door al mee te doen aan de ontwikkeling van het toestel, nog voordat er was besloten of het ook zou worden aangekocht. De aankoop van 4,5 miljard euro is de grootste voor Defensie ooit.
Nederland besloot destijds deel te nemen aan de ontwikkeling van de opvolger van de F-16, die officieel F-35 heet. Daardoor konden regering en parlement in de jaren die volgden niet langer in alle vrijheid beslissen wat ze van Defensie verwachten, welk materieel daarvoor nodig is en wat ze daarvoor kunnen en willen uitgeven, constateert de Rekenkamer.
De Rekenkamer, die toeziet op de uitgaven van het Rijk, trekt elf lessen uit het decennialange gesteggel over de aankoop van de JSF. Die moeten de Tweede Kamer helpen in het vervolg beter greep te houden op dure aankopen als deze. Nederland wil de komende jaren miljarden uitgeven aan onder andere nieuwe onderzeeboten en fregatten.
ANP 06.03.2019 – Nederland is in 2002 onzorgvuldig begonnen aan de aanschaf van het dure nieuwe gevechtsvliegtuig JSF, vindt de Algemene Rekenkamer. Nederland maakte ,,een valse start” door al mee te doen aan de ontwikkeling van het toestel, nog voordat er was besloten of het ook zou worden aangekocht. De aankoop van 4,5 miljard euro is de grootste voor Defensie ooit.
Nederland besloot destijds deel te nemen aan de ontwikkeling van de opvolger van de F-16, die officieel F-35 heet. Daardoor konden regering en parlement in de jaren die volgden niet langer in alle vrijheid beslissen wat ze van Defensie verwachten, welk materieel daarvoor nodig is en wat ze daarvoor kunnen en willen uitgeven, constateert de Rekenkamer.
De Rekenkamer, die toeziet op de uitgaven van het Rijk, trekt elf lessen uit het decennialange gesteggel over de aankoop van de JSF. Die moeten de Tweede Kamer helpen in het vervolg beter greep te houden op dure aankopen als deze. Nederland wil de komende jaren miljarden uitgeven aan onder andere nieuwe onderzeeboten en fregatten.
AD 04.02.2019 Binnen de coalitie is onenigheid over de inzet van het nieuwe gevechtsvliegtuig F-35 (voorheen de JSF). VVD en CDA ergeren zich aan de opstelling van coalitiepartner D66.
D66-fractievoorzitter Rob Jetten zei dit weekeinde dat de opvolger van de F-16 niet de mogelijkheid moet krijgen om kernbommen af te werpen.
Daarmee loopt Jetten vooruit op een besluit van het kabinet. Premier Mark Rutte wilde er afgelopen vrijdag nog niets over zeggen, maar nu blijkt dat de regeringspartijen verdeeld zijn. VVD en CDA willen namelijk wél dat de F-35 nucleaire bommen kan vervoeren. De ChristenUnie was vroeger ook tegen, en dat is volgens Kamerlid Joël Voordewind nog steeds zo.
De bewogen geschiedenis van de F-35
De opvolger van de F-16
Op 30 januari droeg fabrikant Lockheed Martin in Fort Worth (Texas) de meest omstreden aankoop in de moderne geschiedenis officieel over aan de Nederlandse luchtmacht. Het gaat om de F-35 Lightning II, voorheen beter bekend als de Joint Strike Fighter (JSF). De F-35 vervangt de F-16, die Defensie al sinds 1979 in gebruik heeft.
De aanschaf van de JSF ging bepaald niet zonder slag of stoot. De onheilspellende berichten volgden elkaar sinds 2001 in rap tempo op. Het paradepaardje van de luchtmacht had scheurtjes en zwakke plekken. Was kwetsbaar voor onweer. Had software die niet werkte. Bommen die niet vielen. Er waren problemen met de geavanceerde helm.
Piloten die nekletsel zouden oplopen bij het gebruik van de schietstoel. En de kosten? Die bleven maar oplopen. Eerst kon Defensie er 85 kopen. Later hoopte de minister op 68. Het werden er 37. De acht exemplaren die Nederland in 2019 aankoopt zouden tegen de 90 miljoen euro per stuk moeten kosten.
Daarvoor krijgt ons land volgens het ministerie heel wat terug. Defensie noemt het ‘het meest geavanceerde jachtvliegtuig ooit gebouwd’. ‘Het vliegtuig bevat stealth-technologie, haalt supersonische snelheid, heeft krachtige sensoren, grote wapencapaciteit en wereldwijde inzetbaarheid. Verder heeft de F-35 het vermogen gegevens te verzamelen, te analyseren en te delen’, zo valt te lezen op de website van het ministerie.
,,D66 is inconsequent”, vindt VVD-Kamerlid André Bosman. ,,De partij pleit altijd voor meer Europese samenwerking op defensiegebied, maar wil in dit dossier ineens een alleingang maken. We hebben een verantwoordelijkheid voor onze NAVO-partners. Daar kunnen we ons niet ineens aan onttrekken.’’
Onverantwoord
CDA’er Martijn van Helvert verwijt zijn coalitiegenoten ‘onverantwoord gedrag’. ,,Je kunt NAVO-afspraken niet eenzijdig opzeggen’’, zei hij maandag op Radio 1. Volgens hem heeft Nederland de F-35 juist gekocht, mede omdat hij kernwapens kan vervoeren. In een tijd waarin de spanningen met Rusland oplopen, moet Nederland volgens het CDA niet voor zijn verantwoordelijkheid weglopen.
Vorige week werd het eerste F-35-gevechtstoestel afgeleverd. De komende vijf jaar krijgt de Nederlandse luchtmacht er 37. Nederland is een van de weinige NAVO-landen waarvan de luchtmacht nucleaire bommen kan vervoeren. Op de militaire vliegbasis Volkel liggen waarschijnlijk ook nucleaire bommen die door onze huidige F-16’s kunnen worden afgeworpen.
Afschrikken
Dat moeten de opvolgers van de F-16 ook kunnen, bepleitte de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) vorige week nog. In een alarmerend rapport wees de raad op de dreiging van een nieuwe kernwapenwedloop.
Juist in een tijd van oplopende dreiging, moeten we een eventuele vijand kunnen afschrikken, vindt de raad. Anders zou Nederland de Verenigde Staten en andere NAVO-bondgenoten tegen zich in het harnas jagen.
Volgens VVD’er Bosman hoeft de F-35 niet per se te worden verbouwd voor het vervoeren van nucleaire bommen. ,,Het is een universeel ophangsysteem onder het toestel. Dan maakt het niet uit of er een kernkop op zit of niet. Het is dus vooral een politieke afweging: wat willen we als Nederlandse luchtmacht bijdragen?’’
NOS 03.02.2019 D66 blijft tegen het uitrusten van de Joint Strike Fighter met kernwapens. Partijleider Rob Jetten zei in Met het Oog op Morgen dat kernwapens op vliegtuigen niet leiden tot een betere wereld. Hij reageert daarmee op een rapport van de Adviesraad Internationale Vraagstukken dat eerder deze week verscheen.
De Raad, onder voorzitterschap van oud-CDA-voorman en voormalig NAVO-secretaris-generaal Jaap de Hoop wil dat de F-35 de kernwapentaak van de F-16 overneemt. “Kernwapens zijn vreselijke wapens, Maar je moet niet in een situatie komen waarin een ander je gaat bedreigen zonder dat je daar op zou kunnen reageren”, zei AIV-voorzitter De Hoop Scheffer.
Een meerderheid van de Tweede Kamer steunde in 2013 een motie van de SP waarin staat dat de JSF (F-35) niet moet worden uitgerust met kernwapens. Ook de huidige regeringspartijen CDA, D66 en ChristenUnie steunden toen die motie. De ministers Hennis en Timmermans legden die motie echter naast zich neer, omdat Nederland in NAVO-verband een kernwapentaak heeft.
Onveiliger
De adviesraad waarschuwt nu dat de wereld onveiliger aan het worden is door de ontwikkeling en verspreiding van kernwapens. En afgelopen week kondigden de presidenten van de VS en Rusland, Trump en Poetin, aan dat ze het INF-verdrag uit 1987 opzeggen. Dat verdrag verbiedt de productie van raketten voor de middellange afstand (500 tot 5500 kilometer).
Jetten erkent dat de wereld onveiliger aan het worden is, “door de Russen en de Chinezen en door de opstelling van Trump”. Maar Jetten ziet liever een debat over betere Europese samenwerking, zodat Europa zijn eigen veiligheid beter kan waarborgen.
Telegraaf 01.02.2019 In Amerika wordt de F-35 gepresenteerd, die onze F-16’s moeten vervangen. Piloten kijken verlekkerd naar de nieuwe gevechtsvliegtuigen.
Telegraaf 01.02.2019 Nu de Koninklijke Luchtmacht in hoog tempo nieuwe F-35 toestellen krijgt, moeten er ook piloten worden klaargestoomd voor het vliegen in de nieuwkomer. Dat gebeurt op de luchtmachtbasis Luke in Arizona.
AD 01.02.2019 Een keer per ongeluk de helm laten vallen kan duur uitpakken voor Nederlandse JSF-piloten die nu worden opgeleid in het Amerikaanse Phoenix. Hun bijzondere hoofddeksel kost maar liefst een half miljoen euro, blijkt tijdens een bezoek aan de piloten-academie op Luke Air Force Base. Maar dan heb je ook wel wat.
De helm is met een kabel verbonden aan de sensoren van de F-35 waardoor ze alle belangrijke informatie geprojecteerd krijgen op hun vizier, demonstreert een Amerikaanse piloot. Zo kunnen ze zien hoe hard en hoog ze vliegen, maar dat niet alleen.
Dankzij zes infrarood sensoren rondom het vliegtuig kijken ze ook dwars door wanden van hun eigen cockpit. En dat is vooral handig tijdens nachtmissies waar ze met het blote oog niet kunnen waarnemen wat er op bijvoorbeeld op de grond gebeurt.
Elke Nederlandse piloot krijgt zo’n op maat gemaakte helm als ze straks op de Amerikaanse ‘Top Gun school’ terechtkomen. Deze basis is een waar walhalla voor de vliegers. Hier staan straks meer dan 140 gloednieuwe F-35’s. Bijna vier keer meer dan de 37 die de Nederlandse luchtmacht heeft gekocht. Elke dag stijgen hier gemiddeld zo’n 100 F-35’s op voor trainingsmissies.
Beste piloten
Op deze basis net buiten Phoenix worden alle Amerikaanse en Europese F-35 jachtvliegers klaargestoomd om de beste piloten ter wereld te worden. Nu al krijgen de twee Nederlandse instructeurs hun opleiding en zelfs voor deze mannen met hun ruime ervaring op de F-16 is zo’n overstap enorm wennen, weet commandant van de Nederlandse F-35 opleiding overste Van Woerden.
Het voelde alsof hij van een 20 jaar oude auto in een gloednieuwe stapte. ,,Je weet dat je kan vliegen, maar de eerste keer in een F-35 heb je zelfs geen idee hoe hij aan gaat of hoe de cockpit open gaat. Het is echt een heel ander toestel.’’
De JSF is zo ontworpen dat het veel vliegtaken van de piloot overneemt. Daardoor kunnen de vliegers zich concentreren op hun missie, maar ook dat voelde de eerste keer voor Van Woerden onwennig. ,,Het is een beetje alsof je mannelijkheid wordt afgenomen.
In de F-16 moesten we alles zelf doen, maar nu gaat vliegen bijna vanzelf. Als je daar eenmaal aan gewend bent, is het wel een verademing want we kunnen ons nu bezighouden met waar het echt om gaat.’’
Het hypermoderne toestel zorgt voor de nodige hoofdbrekers bij de vlieginstructeurs. Want dankzij de zeer geavanceerde sensoren ziet het alles en iedereen op het slagveld. Tegelijkertijd zorgt een speciale verflaag ervoor dat het apparaat zelf vrijwel onzichtbaar blijft.
Dat maakt het lastig om met anderen te oefenen, omdat zij geen idee hebben dat de F-35 er is. En dus wordt er nu hard gewerkt aan een virtueel systeem waarmee het voor F-35 vliegers wel uitdagend wordt om te oefenen.
NU 31.01.2019 De F-35 moet net als de huidige F-16 ook kernwapens kunnen afwerpen, stelt de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) in een advies aan het kabinet. De nucleaire taak van de F-16’s is onderdeel van de NAVO-verplichting. De F-35 gaat de komende jaren de F-16 vervangen bij de luchtmacht.
In 2014 sprak een meerderheid van de Tweede Kamer zich er tegen de zin van het kabinet nog voor uit om de F-35 die nucleaire taak niet te geven.
Sindsdien zijn de internationale verhoudingen drastisch gewijzigd. Rusland heeft de Krim geannexeerd en zich gemengd in de strijd in Oost-Oekraïne.
De AIV maakt zich verder zorgen over een dreigende kernwapenwedloop. Nederland zou binnen de Verenigde Naties moeten pleiten voor de instelling van een gezaghebbende internationale commissie die met alle negen kernwapenlanden gaat praten over vermindering van nucleaire wapens.
Verder moet alles in het werk worden gesteld om het INF-verdrag voor nucleaire wapens voor de middellange afstand te redden, aldus de adviesraad. Rusland schendt dat verdrag en daarom willen de Amerikanen ervan af.
Het AIV gaat niet in op de vraag of de NAVO dan ook nieuwe kernwapens in Europa moet gaan plaatsen als vergelding voor de nieuwe Russische kernwapens.
NU 30.01.2019 Na twee testtoestellen wordt woensdag in de Verenigde Staten de eerste operationele F-35 Lightning II officieel overgedragen aan de Nederlandse luchtmacht. Dat gebeurt tijdens een speciale ceremonie in Fort Worth in de staat Texas.
Lockheed Martin bouwt het toestel, ook wel bekend als de Joint Strike Fighter (JSF). Dit jaar draagt de fabrikant nog zeven F-35’s over aan de luchtmacht. Twee hiervan worden in de fabriek in Italië gebouwd en die worden eind dit jaar op vliegbasis Leeuwarden gestationeerd. De andere blijven in de VS voor trainingen.
Bij de ceremonie zijn onder anderen staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) en de Commandant der Strijdkrachten, Rob Bauer.
De F-35 is de vervanger van de F-16 waarmee de luchtmacht sinds 1979 vliegt. In totaal koopt Defensie 37 van deze gevechtsvliegtuigen, die voor de radar minder zichtbaar zijn. Het ministerie kondigde vorige maand aan nog eens vijftien F-35’s te willen aanschaffen. De testtoestellen werden al in 2013 geleverd.
De ontwikkeling van de F-35 is een internationaal project onder Amerikaanse leiding waaraan ook Nederland deelneemt. Het project duurde veel langer dan verwacht en er waren veel tegenslagen, onder meer op het gebied van de software.
NOS 30.01.2019 We hebben er eigenlijk al twee in het bezit, maar de nieuwe F-35-gevechtsvliegtuigen waren nog niet officieel aangeboden. Tot vanavond. In Texas, bij fabrikant Lockheed Martin, rolde ‘onze’ derde F-35 officieel van de band. Onder anderen staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken en Commandant der Strijdkrachten Bauer waren daarbij aanwezig.
Bekijk hieronder beelden van de feestelijke onthulling van de F-35:
De ‘doop’ van de derde F-35 van de Nederlandse luchtmacht
De eerste twee Nederlandse F-35-toestellen zijn al sinds begin 2013 in de lucht. Er hebben ook al Nederlandse piloten in gevlogen. Maar omdat het kabinet toen nog niet officieel had besloten dat de F-35-vliegtuigen de veertig jaar oude F-16 zouden vervangen, is dat toen niet gevierd, zegt Defensiewoordvoerder Sidney Plankman. Hij vergelijkt de ceremonie met het dopen van een schip. “Alleen hebben we hier geen fles tegenaan gegooid.”
Volgens staatssecretaris Keijzer is de overdracht van de F-35 een mijlpaal voor defensie. De ‘doop’ van dit derde toestel kwam er dan ook niet zonder slag of stoot. Er gingen ruim twee decennia vol politieke onzekerheid en gekibbel over kosten aan vooraf. Dat begon in 1996, toen het kabinet-Kok I besloot dat de F-16-gevechtsvliegtuigen op termijn moesten worden vervangen.
Zes jaar later stapte het tweede kabinet-Kok in het Joint Strike Fighter-programma van het Amerikaanse ministerie van Defensie, samen met acht andere landen. Binnen dat project, dat al een paar jaar liep, werd een nieuw type gevechtsvliegtuig ontwikkeld. Uiteindelijk kwam de F-35 van Lockheed Martin als beste uit de bus.
Wat kan de F-35 wat de F-16 niet kan?
De F-35-toestellen maken de strijd gemakkelijker, zegt Defensiewoordvoerder Sidney Plankman. “Waar de F-16 een wapenplatform was, is de F-35 een datastofzuiger.”
De verschillen:
De F-35 is moeilijker te zien op de radar en kan daardoor ongezien door vijandelijk gebied vliegen.
Het toestel heeft betere sensoren, die allerlei informatie kunnen oppikken. Daardoor is de F-35 bijvoorbeeld in staat om de vijand eerder te zien dan dat de vijand hem ziet, aldus Plankman. Ook kan het gevechtsvliegtuig gemakkelijk informatie delen met andere vliegtuigen of met de grond.
Het waarschuwingssysteem van de F-35 is beter dan dat van de F-16. Het systeem moet de piloot waarschuwen voor raketten die het toestel naderen.
Nederland stak in 2002 800 miljoen dollar in het JSF-project. In ruil daarvoor kregen Nederlandse bedrijven de kans om mee te bouwen aan het gevechtsvliegtuig. Maar of Nederland de nieuwe toestellen ook daadwerkelijk zou kopen, wist het kabinet toen nog niet, hoewel toenmalig premier Kok er wel op wees dat “de aankoop van dat vliegtuig” steeds logischer werd “naar de mate waarin je langer deelneemt in de ontwikkeling”.
Al vanaf het begin was er veel kritiek op het JSF-project. Zo vielen de kosten hoger uit dan gedacht en waren er softwareproblemen. Maar het kabinet bleef erbij dat deelname goed was voor het Nederlandse bedrijfsleven. En we konden altijd nog terug, was de gedachte.
Crisis
Overigens was de kritiek niet voorbehouden aan de oppositie. Ook bij de verschillende coalitiepartners die met de JSF te maken hadden, was er discussie over het project. De PvdA had er bijvoorbeeld grote moeite mee. In het kabinet-Balkenende IV, waarin de PvdA met CDA en ChristenUnie samenwerkten, dreigde in 2009 zelfs een crisis te ontstaan over de aankoop van twee testtoestellen.
Volgens de PvdA kostte het JSF-project te veel en leverde het te weinig op. Onder druk van de sociaaldemocraten werd daarom uiteindelijk maar één testvliegtuig aangeschaft in plaats van twee. Een jaar later besloot het eerste kabinet-Rutte alsnog dat er een tweede testtoestel zou komen.
Testvliegtuigen
Nederlandse gevechtsvliegers moeten eerst een opleiding volgen voordat ze in een F-35 mogen vliegen. Sinds 2013 wordt er in de Verenigde Staten met twee Nederlandse F-35-vliegtuigen geoefend. Inmiddels zijn daar vijf Nederlandse piloten omgeschoold van F-16- tot F-35-vlieger. Twee piloten volgen de opleiding nu. Dat aantal neemt mondjesmaat toe, aldus Defensie.
In 2016 waren de twee Nederlandse F-35’s trouwens al even in Nederland, om bewoners rond de militaire vliegvelden van Leeuwarden en Volkel te laten horen hoeveel geluid het toestel produceert. Ook maakte een van de vliegtuigen een rondvlucht boven Nederland.
Ondertussen begon de ontwikkeling in de papieren te lopen. In december 2010 werd bekend dat de kosten voor het hele JSF-project 1,4 miljard euro hoger uitkwamen dan van tevoren was ingeschat. Twee jaar later concludeerde de Algemene Rekenkamer dat het duurder zou zijn om te stoppen met het project dan om ermee door te gaan. De Tweede Kamer had er namelijk bij het kabinet op aangedrongen om zich helemaal uit het project terug te trekken.
Dat gebeurde dus niet. In 2013, op Prinsjesdag, hakte het kabinet – we zijn inmiddels aanbeland bij Rutte II (VVD en PvdA) – de knoop door. Toenmalig minister Hennis van Defensie maakte bekend dat Nederland 37 F-35’s wilde aanschaffen voor in totaal 4,5 miljard euro. Het oorspronkelijke plan was overigens om 85 vliegtuigen te bestellen. Maar door de oplopende kosten per stuk was daar geen budget meer voor.
37 vliegtuigen, is dat genoeg?
Eerst zouden we 85 F-35’s aankopen, dat werden er 68, 56 en toen 37. Is dat wel genoeg om de 61 F-16-vliegtuigen die we nu hebben te vervangen? Volgens Sidney Plankman van Defensie zijn 37 vliegtuigen “het minimale aantal” dat nodig is voor de verdediging van het Nederlandse luchtruim, missies, opleidingen en onderhoud.
Afgelopen december maakte minister Bijleveld van Defensie bekend dat het kabinet-Rutte III de intentie heeft om vijftien extra F’-35’s (een zogeheten ‘squadron’) aan te schaffen, als onderdeel van een plan om de Nederlandse bijdrage aan de NAVO te vergroten.
Wat dat kost, wordt pas duidelijk in het voorjaar. Plankman: “Vanuit militair perspectief heb je eigenlijk vier squadrons nodig, ofwel zestig vliegtuigen. Maar de intentie voor een extra squadron is al een mooie eerste stap.”
De Nederlandse F-35-toestellen die in de Verenigde Staten van de band rollen, komen niet meteen naar Nederland. Ze gaan eerst naar Luke Airforce Base in Phoenix, Arizona. Daar worden sinds begin dit jaar ook de Nederlandse F-16-piloten omgeschoold. Pas in oktober komt de eerste Nederlandse F-35 naar Nederland – dit keer niet voor een rondvlucht of test, maar ‘voor het echie’.
Volgens staatssecretaris Keijzer hebben de productie en het onderhoud van de F-35 Nederlandse ondernemers en kennisinstellingen inmiddels al 1,4 miljard euro opgeleverd aan contracten en omzet.
Het kabinet verwacht dat het gevechtsvliegtuig in Nederland uiteindelijk kan leiden tot nog eens 15 tot 20 miljard euro aan onderhoudscontracten en meer dan 1600 vaste banen. Bij de ceremonie werd bekend het Drentse bedrijf Fokker voor honderden miljoenen euro’s onderdelen mag gaan leveren voor de productie van de F-35.
Telegraaf 30.01.2019 De F-35 wordt vandaag gepresenteerd als opvolger van de F-16. Nederland bestelde 37 toestellen en De Telegraaf kreeg een exclusief kijkje in de fabriek in Texas.
Telegraaf 30.01.2019 Met de feestelijke presentatie van de eerste F-35 die klaar is voor operaties in Fort Worth (Texas), viert de Koninklijke Luchtmacht vandaag het einde van de meest complexe en langdurige aanschaf van een nieuwe straaljager ooit.
AD 30.01.2019 Ruim twintig jaar is er gepraat, gebouwd en getest, maar vandaag gaat bij de Nederlandse luchtmacht de vlag uit. Hun nieuwste aankoop, de Joint Strike Fighter (JSF), is eindelijk klaar voor het echte werk. Vanavond rolt het eerste operationele toestel uit de fabriek.
Ze rijden in golfkarretjes. Op kleurige fietsen. Of driewielers. De hal waar medewerkers van fabrikant Lockheed Martin in Texas sleutelen aan de nieuwste generatie straaljagers is met een lengte van 1,6 kilometer zo immens groot dat er rondlopen bijna niet te doen is.
Twintig maanden hebben ze in deze ‘kraamkamer’ nodig om de 33.000 afzonderlijke onderdelen van één F-35 in elkaar te puzzelen. Een gigantische klus waar alles draait om precisie, vertelt een medewerker tijdens een rondleiding als hij even stopt bij de spuiterij.
Hier voorzien geautomatiseerde robotarmen het frame van een speciale lik verf waardoor het toestel bijna onzichtbaar is voor radar. ,,Als er te veel verf op zit is het toestel te zwaar. Zit er te weinig op dan is het niet meer onzichtbaar voor vijandelijke radar.’’
Terwijl de medewerkers onverstoorbaar doorsleutelen, maken ze in een hal verderop de eerste operationele Nederlandse F-35 klaar voor een grootse ceremonie. Hier draagt fabrikant Lockheed Martin vanavond om 17 uur Nederlandse tijd de meest omstreden aankoop in de moderne geschiedenis officieel over aan de Nederlandse luchtmacht.
Echte werk
Vijf jaar geleden al kreeg Nederland twee toestellen waarmee ze in Amerika uitvoerig hebben kunnen testen. Nu zijn de toestellen klaar voor het echte werk. Een moment waar vlieger Bert de Smit en hoofd van het F-35 project reikhalzend naar uitkijkt. Afgelopen jaren heeft hij het toestel volwassen zien worden en hij zou niets anders meer willen. ,,Ik heb nooit één moment gedacht: had ik nu de F-16 nog maar’’
Vliegen in een F-35 is een compleet andere wereld. Het toestel neemt veel werk uit handen van de piloot waardoor ze echt kunnen focussen op hun missie. Maar het meest verbluffend vindt De Smit de onzichtbaarheid op vijandelijke radar. Meermaals heeft de piloot zich in oefeningen afgevraagd hoe het kan dat hij wel alle systemen ziet die hem het leven zuur kunnen maken, maar hijzelf niet wordt opgemerkt. ,,Dat is echt heel erg wennen als je uit een F-16 komt.’’
Met de eerste acht toestellen gaat Nederland in Amerika piloten opleiden. Vanaf oktober rollen uit de Lockheedfabriek in Italië nog eens 29 toestellen die in Nederland worden gestationeerd. Eerst op luchtmachtbasis Leeuwarden, daarna op Volkel. In 2021 moeten ze dan alle 37 operationeel zijn.
Hoewel Nederland vijf jaar na de meest omstreden aankoop uit geschiedenis nu echt op grote schaal met de F-35 aan de slag kan, is het toestel nog altijd niet volmaakt. Uit de laatste tussentijdse evaluatierapporten over de voortgang van het project blijkt dat er nog altijd problemen zijn met bijvoorbeeld het onderhoudssysteem. Het toestel zou onderhoudstaken al tijdens de vlucht naar monteurs kunnen sturen, maar de dataverbinding van het toestel is nog te gevoelig voor hackers.
Het zijn zeker niet de eerste technische tekortkomen. Het toestel werd geplaagd door een lange lijst gebreken, die inmiddels wel zijn opgelost. Zo bleek in 2017 het zuurstofsysteem niet goed te werken, vielen cockpitschermen en de helm gelijktijdig waardoor het toestel zeer moeilijk werd te besturen en stortte vorig jaar zelfs nog een testtoestel neer. Er was een montagefout gemaakt met de brandstofbuis.
Dat het toestel er überhaupt is gekomen mag met zoveel onvolkomenheden bijna een wonder heten. En toch is dat een onterecht beeld, vinden luchtmachtgeneraal Dennis Luyt en Commandant der Strijdkrachten Rob Bauer. Want elk project waarbij zoveel nieuwe technologie komt kijken, is gewoon ingewikkeld en heeft te maken met tegenvallers.
Toch heeft Luyt zelf ook weleens gedacht; laten we maar stoppen met het hele project. ,,Maar vooral omdat het zo politiek beladen was. Voor mij is er nooit een moment van twijfel geweest over het toestel zelf. Dit apparaat brengt ons zoveel meer dan wat we hadden’’, zegt Luyt.
Voor de legertop staat vast dat de krijgsmacht met de F-35 een grote sprong voorwaarts maakt en weer veertig jaar vooruit kan. Al was er de afgelopen jaren flink wat kritiek, met 5,2 miljard euro de duurste aankoop ooit binnen de krijgsmacht.
Nederland zou zo’n hightechtoestel helemaal niet nodig hebben. Het kan nu meedoen met de grootmachten in de openingsfase van een militair conflict, maar die rol past niet het best bij Nederland, concludeerde instituut Clingendael nog in 2013. Een eenvoudiger toestel zou dan ook volstaan.
Hoogste baas
Maar bij de krijgsmacht zijn ze het daar niet mee eens. Commandant Bauer: ,,Natuurlijk hadden wij een ander toestel kunnen kopen. Maar dan waren we waarschijnlijk eerder tegen de technologische grenzen aangelopen en dan had de publieke verontwaardiging de komende jaren groot geweest. Want waarom hadden we veel geld uitgetrokken voor iets dat alweer snel zou zijn verouderd?’’
De hoogste baas is in elk geval maar wat blij dat hij de beschikking krijgt over het meest geavanceerde toestel dat er op dit moment te koop is. ,,Zonder dit vijfde generatie toestel ontzeggen we onszelf een deel van de wereld waarin we niet kunnen opereren. Russische verdedigingssytemen zijn steeds geavanceerde geworden en bovendien mobieler.
Die staan ook in Syrië. In Libië. Venezuela. Hierdoor is het voor de huidige F-16’s ingewikkelder om luchtoverwicht te krijgen. Het kan wel, maar zal tot meer verliezen leiden.’’
Opdrachten
Niet alleen bij defensie zijn ze gelukkig met de komst van de F-35. Ook het bedrijfsleven blikt tevreden terug. Omdat Nederland sinds 2002 meedeed aan de ontwikkeling van het toestel is er inmiddels voor anderhalf miljard euro aan orders binnen gehaald. Zo’n honderd Nederlandse bedrijven leveren nu aan Lockheed Martin.
En dat bedrag zal de komende jaren alleen maar meer worden, verwachten bedrijven. Al wordt het moeilijker om opdrachten binnen te halen. Inmiddels hebben dertien landen besloten om de JSF te kopen. Bedrijven uit die landen mogen ook allemaal meedingen naar nieuwe opdrachten van de straaljagerbouwer.
Telegraaf 17.12.2018 Het vliegende icoon de F-16 wordt nu echt vervangen door de F-35. Verslaggever Olof van Joolen over de gevolgen voor onze Nederlandse defensie.
NOS 14.12.2018 Het kabinet wil extra geld uittrekken voor defensie. Hoeveel precies wordt pas in het voorjaar bekend, maar het is al duidelijk dat het kabinet meer gevechtsvliegtuigen (JSF’s) wil en dat er ook weer Nederlandse tanks komen.
Minister Bijleveld zei na afloop van de ministerraad dat het kabinet met deze voornemens de afspraken die zijn gemaakt op de NAVO-top van juli wil nakomen. Toen is gezegd dat regeringen nog voor het eind van het jaar moeten vertellen hoe veel extra ze aan defensie gaan uitgeven en hoe ze dat gaan besteden. Met name de Amerikaanse president Trump heeft er al verschillende keren over geklaagd dat de Europese NAVO-landen militair gezien te veel op de Verenigde Staten leunen.
Minister Bijleveld: “We willen investeren in F-35-vliegtuigen, tanks en special forces.”
Instabiele omgeving
Het kabinet wil investeren in vijf prioriteiten: extra F-35-jachtvliegtuigen (beter bekend als de JSF), uitbreiding van vuurkracht op land en zee, versterking van de speciale eenheden, en meer cyber- en informatie-capaciteit. Als het kabinet helemaal aan de wensen van de NAVO wil voldoen, zouden er op termijn 15 JSF’s kunnen worden gekocht, bovenop de nu al afgesproken 37. Met slagkracht op land bedoelt Bijleveld dat er weer tanks komen.
Volgens de minister dragen de prioriteiten eraan bij dat de krijgsmacht sneller aanwezig kan zijn en krachtiger kan optreden, en dat optreden ook langer kan volhouden. Ze benadrukt dat de zogenoemde “veiligheidsomgeving” instabieler is geworden en dat er meer dreigingen zijn.
2 procent
De NAVO-landen hebben in 2014 afgesproken dat alle landen hun budget voor defensie in tien jaar moeten verhogen tot 2 procent van het bruto binnenlands product. Volgens Bijleveld ligt het Nederlandse percentage in 2024, zonder extra stappen, op 1,21.
Maar ze benadrukt dat het niet per se gaat om het halen van een percentage; het kabinet wil duidelijk maken dat het werkt aan voldoende capaciteit.
Telegraaf 14.12.2018 Het kabinet koopt onder meer extra F-35 gevechtsvliegtuigen (JSF). We spraken minister Bijleveld (defensie) na afloop van de ministerraad.
Elsevier 14.12.2017 Het kabinet Rutte koopt begin volgend jaar extra F35 jachtvliegtuigen. Hiertoe heeft het kabinet besloten in een poging te voldoen aan NAVO-verplichtingen.
Het kabinet heeft in een brief aan de NAVO eveneens laten weten dat Nederland meer geld uittrekt voor extra vuurkracht te land en op fregatten van de marine. Ook worden de cybercapaciteiten uitgebreid.
De Koninklijke Luchtmacht heeft al twee F35’s testvliegtuigen in de Verenigde Staten. Eind januari rollen de eerste van in totaal 35 nieuwe toestellen van de band in de fabriek van Lockheed Martin in Dallas-Fort Worth (Texas). Het kabinet wil de geplande JSF-vloot met ongeveer de helft uitbreiden: 15 extra toestellen.
Rutte beloofde Trump verplichtingen NAVO na te komen
In de nasleep van het bezoek bleef ook de Amerikaanse ambassadeur in Den Haag, Pete Hoekstra, het kabinet herinneren aan de toezeggingen. Achter de schermen was duidelijk dat vooral extra JSF-toestellen konden worden besteld. De luchtmacht heeft deze toestellen hard nodig en 37 – veel minder dan bij voorbeeld Noorwegen – was gewoon te weinig. Ooit had Nederland ruim 200 F16-jachtvliegtuigen en met het toenemen van de spanningen in de wereld, lag een grotere F35-vloot voor de hand.
Defensiebudget naar 16 miljard euro
Per saldo verdient Nederland aan de JSF, want Stork en andere bedrijven leveren essentiële onderdelen. Bovendien is het een Amerikaans wapenplatform, waardoor Nederland ‘plug and play’ met de Amerikanen blijft. Rutte zei in Elsevier Weekblad dat Nederland ‘na de Brexit het meest Atlantisch georiënteerde land van Europa’ moet zijn. Hij zei in een nadere toelichting dat hij uitsluitend let op prijs en kwaliteit van wapensystemen.
Ingewijden op Defensie zeggen dat het ministerie de afgelopen jaren zoveel moest bezuinigen, dat het niet eens meer beschikt over voldoende personeel en deskundigheid om zoveel extra miljarden ‘fatsoenlijk weg te zetten’. Daarom is extra JSF’s een hanteerbare methode: het versterkt de band met de Verenigde Staten en het bestellen van extra toestellen kost nauwelijks extra mankracht.
Politiek verslaggever Redacteur Eric Vrijsen (1957) volgt voor Elsevier Weekblad sinds 1994 de Nederlandse politiek.
AD 14.12.2018 Het kabinet belooft bij de Voorjaarsnota meer geld vrij te maken voor Defensie. Daarmee moeten extra JSF-straaljagers worden gekocht en maakt de Nederlandse tank een comeback.
Nederland committeert zich met het vandaag gepresenteerde plan aan extra defensie-uitgaven, zoals de Navo van alle landen in het bondgenootschap vraagt.
Voor het einde van 2018 moeten alle landen ‘een geloofwaardig plan’ indienen waarin ze uitleggen hoe ze in 2024 de Navonorm gaan halen: 2 procent van het bruto binnenlands product uitgeven aan defensie. De meeste Europese landen halen die norm nu niet. Nederland zit in 2018 op 1,35 procent.
Om hoeveel geld het begin volgend jaar gaat en wat dat betekent voor de haalbaarheid van die 2 procent, is nog onbekend, zegt minister Ank Bijleveld van Defensie in een interview dat morgen in deze krant staat. ,,Maar als het 5 miljoen wordt?
Nou, daar kunnen we niets voor kopen.’’ Ook wil ze nog niet vooruitlopen op het aantal F-35’s, zoals de JSF officieel heet. ,,Maar we hebben straks twee squadrons en de Navo vraagt om een derde. Dat zijn vijftien vliegtuigen.’’.
Eigen middelen
Nederland stootte een aantal jaar geleden alle tanks af. Wel werkt de krijgsmacht samen met Duitsland in een pantserdivisie. Dat is niet meer voldoende als de vuurkracht op land moet worden versterkt, aldus Bijleveld. ,,Daar moeten we zelf weer in investeren.’’
Ook zet het kabinet steviger in op cyber en de special forces, de elitemilitairen in Nederland. Zij moeten straks vooral betere ondersteuning en een betere uitrusting krijgen.
Extra investeringen in de krijgsmacht zijn nodig omdat de VS de andere lidstaten van de Navo al decennialang aanspoort om de lasten voor de verdediging van het bondgenootschap eerlijker te verdelen, zo schrijven ministers Bijleveld en Stef Blok (Buitenlandse Zaken) vandaag aan de Tweede Kamer. Ook neemt de instabiliteit in de wereld toe.
Telegraaf 14.12.2018 Nederland wil extra F-35 gevechtsvliegtuigen (JSF’s) kopen. Dat is een van de voornemens die het kabinet heeft om het defensiebudget op te krikken naar de NAVO-norm.
Nederland heeft zich er aan gecommitteerd dat die komt te liggen op twee procent van het bruto nationaal product. Nu ligt dat percentage nog op 1,17 procent. Minister Bijleveld (Defensie) vermeldt een wens van de NAVO voor een extra squadron, wat ongeveer 15 toestellen zouden moeten zijn. Nederland wilde er toe nu toe 37.
„Europa wordt steeds kwetsbaarder”, waarschuwt de bewindsvrouw. Het is daarom nodig om de lastenverdeling in de NAVO ’evenwichtiger’ te maken, vindt ze. Nederland wil daarom op vijf punten extra investeringen doen om aan de twee procent te komen.
Deze prioriteiten zijn extra F-35 jachtvliegtuigen, vuurkracht op land, vuurkracht op zee, special operations forces en liggen op het cyber en informatiedomein.
„Door middel van deze investeringen versterken we de slagkracht van onze krijgsmacht en het voortzettingsvermogen”, zegt Bijleveld. „Ook verbeteren we de inzetbaarheid zodat we indien nodig sneller aanwezig kunnen zijn bij conflicten.”
De Verenigde Staten zijn bij monde van president Trump pleitbezorger geweest van meer investeringen van de NAVO-landen, omdat Amerika een onevenredig groot deel van de kosten van het bondgenootschap op zich neemt.
Washington heeft Den Haag ook gevraagd om meer gebruik te mogen maken van een opslag- en onderhoudsterrein van het Amerikaanse leger in het Limburgse Eygelshoven, waar tanks gestationeerd staan. Nederland trekt de knip om hiertoe de faciliteiten de infrastructuur ter plaatse te verbeteren.
Kosten rapporteren
Het kabinet gaat het NAVO-hoofdkwartier voortaan de bruto-investeringen in defensie melden, in plaats van netto-uitgaven. Ook kosten die het ministerie van Buitenlandse Zaken maakt in het kader van defensie en andere kosten die aan de NAVO-definitie voldoen zullen worden gerapporteerd.
Daarmee zet het kabinet volgens Bijleveld ’een mooie stap’ richting de NAVO-norm van twee procent.
Hoeveel geld de coalitie precies extra gaat vrijmaken voor Defensie moet in de voorjaarsnota duidelijk worden. Volledig aan de tweeprocentsnorm voldoen noemt de CDA-bewindsvrouw ’irreëel’, want dat kost zeven miljard euro extra.
Vicepremier Ollongren (D66) wilde na de ministerraad niet bevestigen dat er extra geld naar defensie gaat, maar sprak alleen van een plan om defensie te versterken en verwees ook naar besluitvorming in het voorjaar.
Volgens Bijleveld neemt Nederland met dit defensieplan evenwel ’de huidige dreigingen serieus’. „We zijn een blijven een betrouwbare NAVO-bondgenoot.”
NOS 26.11.2018 In de buurt van luchtmachtbasis Leeuwarden wordt vandaag de eerste microfoon in gebruik genomen om geluidsoverlast te meten. Bewoners maken zich zorgen omdat de F-16 volgend jaar wordt vervangen door de F-35, oftewel de Joint Strike Fighter. Dit gevechtsvliegtuig veroorzaakt meer geluidsoverlast, vrezen de omwonenden.
Volgens Michiel Schrier, deputeerde van de provincie Friesland en voorzitter van de stuurgroep Geluidsmeetnet is het goed dat er nu al wordt begonnen met meten. “Je kunt pas een goed beeld krijgen als je dit een jaar van tevoren doet. Dan kun je goed het verschil meten tussen het geluid dat de F-16 en de F-35 maakt”, vertelt hij in het NOS Radio 1 Journaal.
Bewoners hebben posities zelf gekozen
Het meetnet bestaat uit zestien microfoons die op verschillende plaatsen rond de luchtmachtbasis worden geplaatst. “Het gaat om posities die door de bewoners zelf zijn uitgekozen omdat zij daar overlast ervaren”, zegt Schrier. Er is ook een mobiele post die op verschillende plekken kan worden ingezet om het geluid te meten.
Bewoners kunnen de metingen van het geluidsmeetnet nalezen op een website. Schrier: “De bewoners die overlast ervaren kunnen nu precies zien welk toestel er is overgekomen en hoeveel geluid dat heeft geproduceerd.”
Trainingsvluchten
Een ander voordeel is volgens Schrier dat nu gecontroleerd kan worden of de luchtmacht zich wel houdt aan de afspraken die met omgeving zijn gemaakt over de toegestane geluidsoverlast.
“Defensie zal de trainingsvluchten met de gevechtsvliegtuigen moeten blijven maken, maar ze moeten zich aan de geluidsnormen houden. Als blijkt dat ze daar met de F-35 niet binnen kunnen blijven, dan moeten ze ergens anders gaan vliegen.”
AD 22.11.2018 De Tweede Kamer wil dat het kabinet maatregelen neemt om te zorgen dat Nederland voor het onderhoud van de nieuwe JSF-vliegtuigen niet afhankelijk wordt van Turkije. ChristenUnie, VVD, CDA en SGP zien liever dat het motoronderhoud in Nederland wordt uitgevoerd.
Turkije is, net als Noorwegen en ons land, door de Amerikanen – die het toestel produceren – aangewezen als land dat in het motoronderhoud van in Europa gestationeerde gevechtsvliegtuigen mag doen. Dat vindt ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind onverstandig. ,,Dat maakt je op het moment van spanningen ontzettend afhankelijk.’’ Hij wijst er op dat er ook in het Verenigd Koninkrijk zorgen zijn over het Turkse motoronderhoud.
Op zijn initiatief werd bij het debat over de defensiebegroting een motie ingediend die het kabinet oproept dat onderhoud alleen in Nederland wordt gedaan. Nederland gaat de huidige F-16 gevechtsvliegtuigen vervangen voor F-35-toestellen, zoals de straaljager officieel heet.
Ruzie
Voordewind roept in herinnering dat Nederland in maart 2017 een hoogoplopende diplomatieke ruzie met het land kreeg, waardoor de banden tussen ons land en Turkije werden verbroken. Pas in juli van dit jaar werden de diplomatieke betrekkingen hersteld. ,,Wat zou er gebeuren als onze F-35’s daar staan? Krijg je die dan terug? Of worden de toestellen dan gegijzeld?’’
Volgens Voordewind moet Nederland ‘in ieder geval een plan-B hebben’. ,,De Amerikanen doen het onderhoud voor hun eigen toestellen ook zelf.’’ Volgens staatssecretaris Barbara Visser van Defensie is er geen sprake van dat Nederland afhankelijk wordt van Turkije.
Wel steunt ze het pleidooi van de Kamer om zoveel mogelijk onderhoudswerk door Nederland te laten doen. ,,Het moet ook voor andere landen heel aantrekkelijk zijn om voor onderhoud in Woensdrecht terecht te kunnen.’’
NU 19.11.2018 Voor het eerst gaat een eenheid van het Korps Nationale Reserve op buitenlandse missie. De parttime militairen van de landmacht worden verantwoordelijk voor de bewaking van de afbouw van de F-16-missie in Jordanië.
“Dat is uniek”, aldus luitenant-admiraal Rob Bauer, de hoogste militair van Nederland. Hij bracht het afgelopen weekend een bezoek aan de missies in Jordanië en Afghanistan.
Aan de inzet van de vier F-16’s vanuit Jordanië tegen de terroristische groepering Islamitische Staat (IS) komt op 31 december een einde. De terugtrekking duurt ongeveer twee maanden. In die tijd worden de troepen die hiervoor verantwoordelijk zijn, beveiligd door hooguit enkele tientallen reservisten.
Als het goed werkt, gaat het Korps Nationale Reserve in de toekomst vaker op buitenlandse missie, aldus Bauer. “Als de omstandigheden ernaar zijn.” Hij kan daardoor militairen van de landmacht in vaste dienst vrijspelen voor andere taken. Defensie kampt met een flink personeelstekort.
NU 31.10.2018 De Algemene Rekenkamer zegt dat het Amerikaanse ministerie van Defensie veel fouten heeft gemaakt in de rekeningen voor de ontwikkeling en aankoop van het gevechtsvliegtuig de Joint Strike Fighter (JSF).
Tussen januari 2017 en juni 2018 zijn door het ministerie 59 fouten in de Amerikaanse rekeningen voor de JSF ontdekt. In die periode kreeg Defensie in totaal 838 rekeningen voor het gevechtsvliegtuig. Nadat deze fouten aan het licht kwamen, is de controle op de rekeningen door het ministerie aangescherpt.
De Rekenkamer meldt dat door de controle het juiste bedrag is betaald voor het gevechtsvliegtuig.
De fouten zitten voornamelijk in de rekeningen van het Pentagon en niet in facturen van de fabrikanten van het toestel. Het is volgens de Rekenkamer belangrijk dat Defensie bij nieuwe grote aankopen goede afspraken met andere landen en leveranciers maakt en die ook goed controleert.
De JSF, ook wel F-35, is de opvolger van de F-16. Het kabinet trekt voor de aanschaf van 37 F-35’s in totaal 4,5 miljard euro uit.
Samen met Noorwegen gecontroleerd
De Algemene Rekenkamer heeft samen met Noorse collega’s onderzoek gedaan naar de rekeningen. Dat heeft ertoe geleid dat Defensie meer financiële informatie krijgt van het Pentagon en de Amerikaanse fabrikanten van het vliegtuig. Defensie controleert de Amerikaanse facturen goed, aldus de rekenkamer.
Het was voor het eerst dat het Pentagon Rekenkamers van partnerlanden toestemming gaf om de financiële gegevens van de F-35 (ofwel JSF) te bekijken.
Volgens de Rekenkamer vindt er in de VS geen onafhankelijke controle van de rekeningen plaats. De rekenkamers van de partnerlanden kunnen daar dus geen gebruik van maken.
De Amerikanen maken de JSF samen met Nederland, Noorwegen, Denemarken, het Verenigd Koninkrijk, Turkije, Canada, Australië en Italië.
GroenLinks wil Defensie onder curatele
GroenLinks stelde woensdagochtend dat Defensie onder curatele moet worden gesteld. “Onder elke tegel die afgelopen jaar bij Defensie is omgekeerd, is een incident of schandaal gevonden”, klaagt Tweede Kamerlid Isabelle Diks.
De Kamer moet het op orde brengen van de gang van zaken bij Defensie daarom aanmerken als zogeheten ‘groot project’, vindt Diks. Dan moet verantwoordelijk staatssecretaris Barbara Visser (Defensie) de Kamer voortdurend en gedetailleerd op de hoogte houden van de vorderingen en de kosten.
Accountants controleren dan bovendien of de staatssecretaris de Kamer wel goed informeert.
Telegraaf 31.10.2018 De facturen die Nederland krijgt voor de ontwikkeling en aanschaf van de JSF-gevechtsvliegtuigen bevatten ’een aanzienlijk aantal fouten’, meldt de Algemene Rekenkamer. De controle op de rekeningen voor de toestellen wordt nu aangescherpt.
De Nederlandse rekenmeesters hebben samen met hun collega’s uit Noorwegen, dat land schaft de JSF ook aan, onderzoek gedaan naar de bonnetjes die de landen moesten betalen aan de Amerikaanse partners in het project. Een van de conclusies daaruit luidt: „Onderzoek in de VS laat zien dat er fouten worden gemaakt bij het doorberekenen van kosten van de JSF aan internationale partnerlanden.”
De JSF, ook wel de F35 geheten, is de opvolger van de F16. Nederland besloot eerder er 37 te bestellen en is van plan ongeveer 4,5 miljard euro uit te geven aan de toestellen. Om dat in goede banen te leiden is er meer controle nodig op de bonnetjes, zegt de Rekenkamer. Dat gaat nu ook gebeuren, er wordt meer onderliggende informatie van de vliegtuigbouwers gedeeld zodat facturen beter gecheckt kunnen worden.
59 fouten ontdekt
Het ministerie van Defensie controleert volgens de Rekenkamer desondanks nu al wel goed – op basis van de huidige beschikbare informatie – of er fouten zijn geslopen in de rekeningen die de vliegtuigbouwers presenteren. „In de periode januari 2017-juni 2018 hebben Nederlandse ambtenaren 59 keer fouten ontdekt en gecorrigeerd bij 838 betalingsverzoeken.”
Telegraaf 11.10.2018 De twee Nederlandse F-35’s worden gecontroleerd op mogelijke problemen met brandstofbuizen. Dat meldt Defensie. Een recente crash met een Amerikaanse F-35 is mogelijk veroorzaakt door een probleem met dat onderdeel. De Amerikanen houden hun toestellen 48 uur aan de grond voor inspectie.
De Nederlandse F-35’s, ook wel bekend als de JSF, staan op Edwards Air Force Base in Californië. Volgens een woordvoerder van Defensie stonden de toestellen deze dagen al aan de grond. Dat was al langer gepland. De F-35’s gaan maandag weer vliegen.
Eind september stortte een F-35 van de Amerikaanse mariniers neer in de buurt van Grays Hill in de staat South Carolina. Volgens de autoriteiten had de piloot zich met zijn schietstoel in veiligheid gebracht. De Amerikaanse mariniers hebben een ander type F-35 dan de Nederlandse luchtmacht.
Nederland krijgt in totaal 37 F-35’s. Vanaf volgend jaar gaan ze de F-16’s vervangen.
AD 11.10.2018 De twee Nederlandse F-35’s worden gecontroleerd op mogelijke problemen met brandstofbuizen. Dat meldt Defensie. Een recente crash met een Amerikaanse F-35 is mogelijk veroorzaakt door een probleem met dat onderdeel. De Amerikanen houden hun toestellen 48 uur aan de grond voor inspectie.
De Nederlandse F-35’s, ook wel bekend als de JSF, staan op Edwards Air Force Base in Californië. Volgens een woordvoerder van Defensie stonden de toestellen deze dagen al aan de grond. Dat was al langer gepland. De F-35’s gaan maandag weer vliegen.
Eind september stortte een F-35 van de Amerikaanse mariniers neer in de buurt van Grays Hill in de staat South Carolina. Volgens de autoriteiten had de piloot zich met zijn schietstoel in veiligheid gebracht. De Amerikaanse mariniers hebben een ander type F-35 dan de Nederlandse luchtmacht.
Nederland krijgt in totaal 37 F-35’s. Vanaf volgend jaar gaan ze de F-16’s vervangen.
NOS 11.10.2018 De komende 48 uur worden brandstofkleppen in alle toestellen gecontroleerd. Die kleppen zouden een rol hebben gespeeld bij een crash met een F-35 vorige maand.
De Verenigde Staten hebben besloten om voorlopig alle F-35’s, ook wel bekend als de JSF, voorlopig aan de grond te houden. De maatregel volgt na een ongeluk met een F-35-gevechtsvliegtuig eind vorige maand in South Carolina.
De piloot wist zich met de schietstoel in veiligheid te brengen. Uit onderzoek komt naar voren dat de brandstofkleppen mogelijk een rol hebben gespeeld bij het ongeval. Die kleppen worden de komende 48 uur bij de motoren van alle toestellen gecontroleerd en zo nodig vervangen.
Nederland heeft voor de F-35 gekozen als vervanger van de F-16. In 2019 moeten de eerste acht toestellen in gebruik worden genomen.
Het ministerie van Defensie laat weten dat er sprake is van een standaardprocedure. Als er bij een toestel een mankement wordt geconstateerd, worden dezelfde types wereldwijd even aan de grond gehouden om de onderdelen te controleren. “Ze controleren het en daarna gaan ze weer vliegen”, zegt een woordvoerder.
NU 11.10.2018 De Verenigde Staten houden hun F-35-gevechtsvliegtuigen, ook wel bekend als Joint Strike Fighters, tijdelijk aan de grond. De reden hiervoor is een recente crash van een van de toestellen.
Het Pentagon heeft besloten dat bepaalde brandstofkleppen in alle toestellen opnieuw moeten worden geïnspecteerd. Dat zal ongeveer 48 uur duren.
Eind september stortte een F-35 van de Amerikaanse mariniers neer in de buurt van Grays Hill in de staat South Carolina. Volgens de autoriteiten had de piloot zich met zijn schietstoel in veiligheid gebracht.
De Amerikaanse mariniers hebben een ander type F-35 dan de Nederlandse luchtmacht. Uit voorzorg worden de twee Nederlandse F-35’s ook gecontroleerd op mogelijke problemen met brandstofbuizen, meldt het Nederlandse ministerie van Defensie.
De gevechtsvliegtuigen staan op Edwards Air Force Base in het Amerikaanse Californië. Volgens een woordvoerder van Defensie stonden de toestellen deze dagen al aan de grond. Dat was al langer gepland. De F-35’s gaan maandag weer vliegen.
Nederland krijgt in totaal 37 F-35’s. Vanaf volgend jaar gaan ze de F-16’s vervangen.
AD 28.09.2018 De straaljagers die Nederland wil aanschaffen als vervanging van de F-16, worden steeds goedkoper. De prijs voor de Joint Strike Fighter of F-35 is inmiddels gedaald naar zo’n 89 miljoen dollar, omgerekend 77 miljoen euro, en kan nog verder zakken.
Begin vorig jaar kostte zo’n jet nog ruim 94 miljoen dollar. Inmiddels is de prijs met vijf miljoen dollar gedaald, zo’n 4,3 miljoen euro. Nederland heeft al twee testtoestellen en krijgt volgend jaar acht exemplaren. Uiteindelijk gaat de Nederlandse vloot JSF’s uit 37 toestellen bestaan.
De prijs daalt door grote bestellingen, onlangs nog een miljardenorder door de Amerikanen. Met een daling van de kosten was al vanaf het begin rekening gehouden. Het is de verwachting dat in 2020 de prijs is gedaald naar 80 miljoen dollar.
TM 21.07.2018 De Amerikaanse minister van Defensie, Jim Mattis, heeft in een brief aan het congres laten weten tegen de uitsluiting van Turkije uit het JSF-programma (F-35) te zijn. Hij benadrukt dat het straaljagersproject daardoor flinke vertraging kan oplopen.
Turkije is een belangrijke leverancier van onderdelen voor de JSF en een verbanning leidt tot verstoring van de internationale leveringsketen, merkte hij op.
“Turkije is een NAVO-bondgenoot, heeft sinds 2002 als F-35-programmapartner 1,2 miljard geïnvesteerd en wil 100 F-35A’s kopen. Turkije uit het programma zetten kan de levering van onderdelen aan het Amerikaanse leger en andere partners verstoren”, schreef Mattis in zijn brief.
Dat zorgt ervoor dat het JSF-project duurder wordt, de levering van JSF’s worden vertraagd en zelfs de productie wordt stopgezet, somde de Amerikaanse minister op. “Nieuwe leveranciers vinden duurt 18 tot 24 maanden.”
Turkije reageerde eerder soortgelijke dreigementen niet te accepteren en zelf ook stappen klaar heeft liggen mocht Turkije geboycot worden.
Volgens experts zitten omstreden lobbygroepen achter de boycot. (LEES meer)
AD 15.07.2018 Straaljager Joint Strike Fighter (F35) wordt vermoedelijk weer iets goedkoper nu de Verenigde Staten hun handtekening hebben gezet onder een miljardenorder. De deal maakt volgens bronnen de weg vrij voor meer bestellingen die tot doel hebben de kosten per jet te verlagen.
De Amerikaanse deal voor 141 F-35’s, waarmee een bedrag van 13 miljard dollar is gemoeid, verlaagt de prijs van de meest voorkomende versie van de straaljager, naar verluidt naar ongeveer 89 miljoen dollar. Dat betekent een daling van ongeveer 6 procent ten opzichte van 94,3 miljoen dollar bij de laatste deal in februari 2017. Tegen 2020 moet de prijs zijn gedaald tot 80 miljoen dollar per jet.
Het verlagen van de kosten van ’s werelds duurste defensieprogramma is nodig om meer bestellingen veilig te stellen. De Amerikaanse president Donald Trump en andere Amerikaanse functionarissen uitten eerder kritiek op het F-35-programma voor vertragingen en kostenoverschrijdingen. De prijs per jet is de afgelopen jaren gestaag gedaald toen de productie toenam.
De F-35 is de beoogde opvolger van de F-16 bij de krijgsmacht. Staatssecretaris Barbara Visser schreef eind vorig jaar in een brief aan de Tweede Kamer dat Defensie vanwege de hoge dollarkoers niet genoeg projectbudget had om de laatste drie van de 37 gewenste JSF-straaljagers aan te schaffen. Het besluit over de bestelling van de drie resterende toestellen moet in 2019 worden genomen.
De Algemene Rekenkamer waarschuwde vorig jaar al dat de F-35, zoals de Joint Strike Fighter officieel heet, duurder zou kunnen uitvallen door schommelingen in de dollarkoers.
Paradepaardje
Over de peperdure kisten wordt al ruim 18 jaar gepraat. Het ene na het andere onheilspellende bericht volgde elkaar afgelopen jaren in rap tempo op. Het paradepaardje van de luchtmacht had scheurtjes en zwakke plekken. Was kwetsbaar voor onweer. Had software die niet werkte. Bommen die niet vielen. Er waren problemen met de geavanceerde helm.
Piloten die nekletsel zouden oplopen bij het gebruik van de schietstoel. En de kosten? Die bleven maar oplopen. Eerst kon defensie er 85 kopen. Later hoopte de minister op 68. Het werden er 37.
AD 06.12.2017 Heel Nederland vergaapte zich aan de nieuwe Joint Strike Fighter toen ze hier hun eerste testrondjes vlogen, maar dichterbij dan Frank Crebas zal bijna niemand komen. De luchtmachtfotograaf zat er bij de laatste testen in Amerika met zijn neus bovenop. ,,Dat maakt je nederig.’’
Het duurt nog zeker een jaar voor de eerste echte Nederlandse F-35 Lightnings II op onze bodem staan. Drie weken lang mochten omwonenden van de vliegvelden Volkel en Leeuwarden wennen aan het gebulder van de JSF. Wie de kans kreeg, kon op de Luchtmachtdagen een glimp van het veelbesproken miljardentoestel opvangen.
Als huisfotograaf van de Nederlandse, maar ook de Amerikaanse, luchtmacht is Crebas erbij als gevechtsvliegers van het 323ste Test en Evaluatie Squadron deze week laten zien wat ze in hun macht hebben. Zijn welhaast magische foto’s op Twitter en Instagram spreken boekdelen. De opvolger van de inmiddels bejaarde F-16 is een ongekend staaltje tot de verbeelding sprekende techniek.
Crebas schoot vanaf de grond imposante plaatjes van de eerste voor Nederland bestemde F-35’s, terwijl ze laag door Rainbow Canyon in Death Valley vlogen. De omgeving, die sterk lijkt op de locaties uit de sciencefictionreeks Star Wars, geeft de toestellen een futuristische aanblik. ,,Fantastisch! Dit is het beste van het beste, op het mooiste canvas ter wereld’’, zegt Frank enthousiast.
Uiteraard wordt er, hoewel de F-35 na de ‘belevingsvluchten’ in Nederland best nog wat promotie kan gebruiken, niet alleen voor de fraaie plaatjes gevlogen. De ontwikkeling en productie van de Joint Strike Fighter is er één van lange adem geweest. Wie de beelden ziet, vergeet bijna wat een enorme inspanning het toestel van bouwer Lockheed Martin en de betrokken testpiloten heeft gevergd.
De vlucht over Sedona, waarbij Frank in een F-16 van het 148ste gevechtssquadron mee terugvloog naar luchtmachtbasis Edwards, vormde de slagroom op de taart. Wat gaat er door een mens heen, terwijl de aarde rakelings onder je doorschiet? ,,Dat is uniek’’, antwoordt Crebas. ,,Na afloop vier ik dat graag met een biertje, maar tijdens de vlucht ben ik vooral aan het fotograferen.’’
Hoewel het niet de eerste keer is dat Crebas voor een klus als deze wordt uitgenodigd, is hij enorm trots op de ervaring en de foto’s. ,,Trots dat ik de kans krijg dit werk te doen’’, schrijft hij op Twitter. Dit weekend vliegt hij terug naar thuisbasis Emmeloord. Maar niet voordat hij nog wat foto’s heeft geschoten. Van het vermaarde vliegtuigkerkhof in Tuscon, Arizona, bijvoorbeeld. ,,Ik ben een bevoorrecht mens.’’
NU 30.11.2017 Vanwege de hoge dollarkoers lijkt Defensie niet genoeg geld te hebben om de laatste drie van de 37 gewenste JSF-straaljagers aan te schaffen. Dat schrijft staatssecretaris Barbara Visser in een brief aan de Tweede Kamer.
Ze schrijft dat er “net niet genoeg projectbudget is” voor de drie gevechtsvliegtuigen, maar lijkt het probleem nog niet als definitief te beschouwen. “Het besluit over de bestelling van de drie resterende toestellen is in 2019 aan de orde”, aldus Visser. “Tegen die tijd zal ik de Kamer daarover informeren.”
De Algemene Rekenkamer waarschuwde vorig jaar al dat de F-35, zoals de Joint Strike Fighter officieel heet, duurder zou kunnen uitvallen door schommelingen in de dollarkoers.
De F-35 is de beoogde opvolger van de F-16 bij de krijgsmacht. Over de deelname aan het project en de beoogde aanschaf van 37 toestellen wordt al sinds medio jaren negentig gediscussieerd. Eigenlijk hadden de F-16’s al rond de eeuwwisseling vervangen moeten worden.
Testtoestel
Voor de vervanging van de vliegtuigen werden meerdere toestellen overwogen. In 2001 koos het ministerie van Defensie voor de Joint Strike Fighter van producent Lockheed Martin. Deze keuze werd zeven jaar later bevestigd, na een tweede onderzoek naar de beste optie. De overheid besloot tot de aankoop van een testtoestel.
Het definitieve besluit over de koop werd echter uitgesteld omdat er binnen regeringspartij PvdA geen overeenstemming over de aanschaf kon worden bereikt.
Onzekerheden
In 2015 steunde een ruime meerderheid van de Tweede Kamer een voornemen in het regeerakkoord om de koop van acht toestellen te bevestigen. De huidige regeringspartij D66 stemde toen tegen de aanschaf vanwege de onzekerheden over de kosten en de prestaties van het Amerikaanse toestel. Ook huidige regeringspartij CDA uitte zorgen vanwege de slechte financiële onderbouwing van het project.
De acht toestellen zouden in 2019 moeten gaan vliegen. Het voornemen is om in totaal 37 exemplaren aan te schaffen, voor een totaalbedrag van 4,5 miljard euro. In 2024 zouden alle Nederlandse toestellen in gebruik moeten zijn genomen.
De geschatte prijs per toestel is zo’n 85 miljoen dollar. De kosten van het project schommelen echter regelmatig in reactie op de dollarkoers.
Onzichtbaarheid
De ontwikkeling van de F-35 is het duurste wapenproject uit de geschiedenis van de Verenigde Staten. Naast de onzichtbaarheid voor de radar is het voornaamste pluspunt van de F-35 de compleet vernieuwde elektronica. Die zouden het toestel veel effectiever maken dan andere modellen.
De zeer ingewikkelde software zorgt wel voor de nodige problemen bij de ontwikkeling.
Nederland is aangewezen als een van de landen die de motoren van het nieuwe gevechtsvliegtuig gaan onderhouden, samen met Australië, Turkije en Noorwegen. De testfaciliteit komt in 2019 net als de werkplaats voor het onderhoud in Woensdrecht te staan.
NOS 30.11.2017 Het ministerie van Defensie komt misschien geld tekort om alle 37 JSF-toestellen aan te schaffen die Nederland wil hebben. De laatste bulkbestelling van drie toestellen zou op basis van de huidige dollarkoers te duur zijn, zegt een woordvoerder van Defensie.
Volgend jaar wordt besloten over de aanschaf van de laatste drie JSF’s. Die zouden dan in 2019 besteld kunnen worden. In een brief aan de Tweede Kamer schreef staatssecretaris Visser eerder deze week dat er “naar de huidige inzichten, en uitgaande van de huidige dollarkoers en de ontwikkeling van de stuksprijs, waarschijnlijk net niet voldoende projectbudget is”.
Bulkaankoop
Nederland besloot in 2013 om 37 F-35-vliegtuigen (JSF’s) te kopen. Volgens de woordvoerder valt op basis van de huidige dollarkoers één toestel buiten het budget. Maar deze JSF maakt deel uit van een bulkaankoop van drie en daarom kan Nederland uiteindelijk misschien maar 34 in plaats van 37 straaljagers aanschaffen.
Volgens de woordvoerder is er “eigenlijk niet zoveel aan de hand”. Hij zegt dat de aanschaf van de laatste drie JSF’s nu nog niet aan de orde is en dat niet te zeggen is hoe de koers straks is.
AD 30.11.2017 Vanwege de hoge dollarkoers lijkt Defensie niet genoeg geld te hebben om de laatste drie van de 37 gewenste JSF-straaljagers aan te schaffen. Dat schrijft staatssecretaris Barbara Visser in een brief aan de Tweede Kamer.
Ze schrijft dat er net niet genoeg projectbudget is voor de drie gevechtsvliegtuigen, maar lijkt het probleem nog niet als definitief te beschouwen. ,,Het besluit over de bestelling van de drie resterende toestellen is in 2019 aan de orde”, aldus Visser. ,,Tegen die tijd zal ik de Kamer daarover informeren.”
De Algemene Rekenkamer waarschuwde vorig jaar al dat de F-35, zoals de Joint Strike Fighter officieel heet, duurder zou kunnen uitvallen door schommelingen in de dollarkoers.
Paradepaardje
Over de peperdure kisten wordt al ruim 18 jaar gepraat. Het ene na het andere onheilspellende bericht volgde elkaar afgelopen jaren in rap tempo op. Het paradepaardje van de luchtmacht had scheurtjes en zwakke plekken. Was kwetsbaar voor onweer. Had software die niet werkte. Bommen die niet vielen. Er waren problemen met de geavanceerde helm. Piloten die nekletsel zouden oplopen bij het gebruik van de schietstoel. En de kosten? Die bleven maar oplopen. Eerst kon defensie er 85 kopen. Later hoopte de minister op 68. Het werden er 37.
De F-35 is de beoogde opvolger van de F-16 bij de krijgsmacht.
VK 20.08.2017 ‘Sorry dat ik nu pas terugbel, maar ik was in overleg met Lockheed.’ René de Koning is de spin in het web waarmee vorige week een enorme order werd gevangen: Nederland gaat de logistiek verzorgen voor het onderhoud van alle vierhonderd F-35’s, beter bekend als Joint Strike Fighter, die in Europese landen gaan vliegen. Een order die honderden miljoenen aan omzet gaat opleveren.
Nederland Distributieland heeft daarmee ook een militaire divisie geschapen. Het hart daarvan staat op de luchtmachtbasis Woensdrecht. Daar staat een onderdelenpakhuis, het Logistiek Centrum Woensdrecht. In dat pakhuis liggen nu de reserveonderdelen voor toestellen van de Nederlandse luchtmacht, zoals de rond zestig F-16-toestellen, en helikopters zoals de Chinook, Cougar en de Apache. Het pakhuis is verregaand gerobotiseerd, en er werken nagenoeg alleen militairen.
Militair-civiele operatie
Fabrikant Lockheed Martin heeft ongeveer 400 JSF’s verkocht aan zes Europese landen en Israël
Dat, zegt De Koning, wordt straks anders, nu Nederland is verkozen tot logistiek centrum voor de JSF. ‘Op termijn komen hier heel veel civiele mensen werken.’
De eerste jaren kunnen de 1.100 militairen die er nu werken, het werk voor de JSF best aan. Maar naarmate er minder F-16’s vliegen en meer JSF’s, zullen er steeds meer mensen uit het bedrijfsleven bij komen. ‘Het wordt een echte militair-civiele operatie.’
Fabrikant Lockheed Martin heeft ongeveer 400 JSF’s verkocht aan zes Europese landen en Israël. Nederland heeft er 37 gekocht, voor 4,5 miljard dollar. Nederland heeft vanaf het begin meegedaan in de ontwikkeling van het toestel, ook om flink te kunnen profiteren van orders van Lockheed Martin zelf.
Eind vorig jaar meldde minister van Defensie Hennis-Plasschaert dat er in totaal voor 1,2 miljard dollar aan orders in Nederland was geplaatst. Met de niet nader gespecificeerde ‘honderden miljoenen’ lijkt dit bedrag fors hoger te worden.
Onderhoud
Voor heel veel van die onderdelen moeten douaneformaliteiten worden afgehandeld, aldus René de Koning.
Het onderhoud wordt een ingewikkelde zaak. Zo worden in Nederland van alle Europese JSF’s de motoren onderhouden op de luchtmachtbasis van Woensdrecht. Fokker gaat de landingsgestellen onderhouden. Maar andere onderhoudsklussen worden weer in andere landen uitgevoerd.
Gevolg is dat onderdelen door heel Europa vervoerd moeten worden. Radars van Denemarken naar Engeland, motoren van Woensdrecht naar Milaan. Het wordt een gevlieg en gerij van belang. De Koning: ‘Voor heel veel van die onderdelen moeten douaneformaliteiten worden afgehandeld. Ze moeten worden vervoerd, verpakt, opgeborgen in het pakhuis, geregistreerd en er moeten exportvergunningen voor geregeld. Al die activiteiten zullen worden gedaan door gespecialiseerde bedrijven.’
Voor dit doel opereren de Nederlandse logistieke bedrijven als een geheel, als de spreekwoordelijke BV Nederland. De Topsector Logistiek, een van de tien topsectoren die in 2010 door de regering werden ingesteld om kansrijke sectoren van innovatiesubsidie te kunnen voorzien. De Koning werkt voor dit samenwerkingsverband al jaren fulltime om de Nederlandse logistieke bedrijven te ‘verkopen’ bij Lockheed Martin en het Pentagon.
Voor dit doel werd een apart bedrijf opgezet, OneLogistics. Dit bedrijf zal het contract tekenen met Lockheed Martin en schrijft straks de rekeningen zodat Lockheed maar met één partij te maken heeft. ‘Het wordt de ketenregisseur’, zegt De Koning – voorlopig de enige bestuurder van OneLogistics.
Niet uniek
In het Verenigd Koninkrijk zijn militaire en civiele organisaties helemaal geïntegreerd, aldus René de Koning.
Op dit moment nemen in het bedrijf 35 logistieke bedrijven deel (zoals Gerlach, Jan de Rijk en KLM), vier ministeries, de douane, consultants en kennisinstituten zoals TNO en TU Eindhoven. Maar uiteindelijk zal alleen een selecte groep ondernemingen die veel werk gaan doen aan deze order, doorgaan als aandeelhouder.
Nederland is niet uniek in de samenwerking tussen militaire en commerciële organisaties. De Koning: ‘In het Verenigd Koninkrijk zijn militaire en civiele organisaties helemaal geïntegreerd. Daar gaan ze dus veel verder dan hier. Maar als je kijkt in Noorwegen en Denemarken, daar is de samenwerking veel minder hecht.’
F-16
Bij vorige generaties militaire toestellen zorgde altijd het kopende land zelf voor de organisatie van het onderhoud. Bij de JSF blijft het onderhoud onder de regie van Lockheed Martin. Daardoor kunnen zulke grote orders worden binnengehaald.
Het blijft niet bij dat werk voor de JSF, denkt De Koning: ‘Ik sprak net met Lockheed, en daar zeggen ze nu: als jullie dit kunnen voor de JSF, dan kunnen jullie dat toch ook wel voor de F-16?’ Er vliegen misschien nog wel tien jaar F-16’s in Europa, totdat ze zijn vervangen (meestal door de JSF), en Lockheed zou het onderhoud efficiënter willen maken.
Misschien, denkt De Koning al verder, is de netwerkaanpak ook wel voor andere toepassingen bruikbaar. Voor de medische wereld bijvoorbeeld. ‘Maar dan natuurlijk niet vanuit een militair pakhuis.’
Telegraaf 16.08.2017 Nederland gaat de opslag verzorgen van alle reserve-onderdelen van alle Europese F-35’s. Dat heeft het Amerikaanse ministerie van Defensie bekendgemaakt na het bezoek van minister Hennis (Defensie) aan het Pentagon.
De opslag, het beheer en de distributie van reservedelen zal plaatsvinden bij het onderhoudscentrum van de luchtmacht in Woensdrecht. Daar zal ook een deel van het motorenonderhoud worden verricht voor Europese exemplaren van de nieuwe straaljager F-35, ook wel de Joint Strike Fighter (JSF).
Het gaat om zeker dertig jaar aan onderhoudswerk, waarmee vele miljoenen euro’s zijn gemoeid. Volgens het kabinet profiteren van de nieuwe order zo’n zeventig Nederlandse bedrijven, waaronder vervoerders, verpakkings- en it-bedrijven en vliegtuigbouwer Fokker. Het binnenslepen van de ’warehousing’ van de vierhonderd Europese F-35’s levert volgens betrokkenen meer dan 1 miljard euro op.
„Dit is heel goed voor de Nederlandse defensie-industrie”, zegt directeur Ron Nulkes van de branchevereniging voor defensie- en veiligheidsbedrijven NIDV. „Het is ook een mooi teken van vertrouwen dat de Amerikanen Nederland deze cruciale rol gunnen bij de instandhouding van zo’n majeur wapensysteem als de F-35.”
Verheugd
Volgens minister Kamp (Economische Zaken) versterkt Nederland met de nieuwe JSF-order zijn positie als distributieland. Ook collega Hennis reageert verheugd. „Na jaren van politieke discussie zien we nu dat de beslissing om de F-35 als opvolger voor de F-16 te kiezen ook economisch de verwachtingen meer dan waarmaakt.”
De verwachting is dat de JSF het Nederlandse bedrijfsleven de komende jaren 9 miljard euro aan productiewerk oplevert en nog eens zo’n 16 miljard aan onderhoudswerk.
NU 16.08.2017 De Europese centrale opslagplaats van de reservedelen van alle Joint Strike Fighters (F-35’s) komt op het Logistiek Centrum in Woensdrecht. Vanaf 2020 worden hier de reservedelen van ruim vierhonderd gevechtsvliegtuigen opgeslagen en verzonden.
Minister Jeanine Hennis (Defensie) is tijdens een bezoek aan het Pentagon op de hoogte gesteld van het Amerikaanse besluit.
Volgens minister Henk Kamp (Economische Zaken) is de komst van het Europese distributiecentrum goed voor de werkgelegenheid en levert het naar verwachting “enkele honderden miljoenen aan extra omzet” op voor de Nederlandse logistiek en distributiesector. Hoeveel extra banen de opslagplaats oplevert, is volgens het ministerie nog niet te zeggen.
”Na jaren van politieke discussie zien we nu dat de beslissing om de F-35 als opvolger voor de F-16 te kiezen ook economisch de verwachtingen meer dan waarmaakt”, stelt Hennis woensdag.
De opslagplaats komt in een bestaande faciliteit van Defensie. Op Schiphol komt wel een vooruitgeschoven post van het distributiecentrum.
Op Woensdrecht worden vanaf 2019 ook de motoren van de Nederlandse en Italiaanse F-35’s onderhouden. Nederland koopt 37 F-35’s voor in totaal 4,5 miljard euro.
Telegraaf 10.07.2017 Het Amerikaanse ministerie van Defensie heeft de kostenraming voor de F-35, de Joint Strike Fighter, verhoogd naar 406,5 miljard dollar (356 miljard euro). Dat is 27 miljard dollar (ruim 23 miljard euro) meer dan bij de vorige raming, aldus cijfers die het Pentagon maandag voorlegt aan het Congres.
De F-35 was al het duurste wapenproject uit de geschiedenis van de Verenigde Staten. Een woordvoerder van het F-35-programma reageerde vooralsnog niet op verzoeken om een toelichting. De kostenstijging lijkt voor een deel te komen door extra productie van toestellen voor de Amerikaanse luchtmacht en marine.
Het JSF-project heeft lang te kampen gehad met kostenoverschrijdingen en technische vertragingen. President Donald Trump heeft meermalen aangegeven het gevechtsvliegtuig van Lockheed-Martin te duur te vinden. Nederland koopt 37 JSF’s, die de F-16’s van de luchtmacht moeten vervangen.
Telegraaf 13.04.2017 Nederland gaat motoren van de Joint Strike Fighter (F35) testen. Dat heeft het ministerie van Defensie donderdag bekendgemaakt. Nederland is het eerste land buiten de Verenigde Staten dat de motoren gaat testen.
Nederland was al aangewezen als een van de landen die de motoren van het nieuwe gevechtsvliegtuig gaan onderhouden, samen met Australië, Turkije en Noorwegen. De nog te bouwen testfaciliteit komt in 2019 net als de werkplaats voor het onderhoud in Woensdrecht te staan. Daarbij werkt Defensie samen met het ministerie van Economische Zaken en de provincie Noord-Brabant.
Telegraaf 24.01.2017 Het Amerikaanse Lockheed Martin heeft in 2016 een hogere winst en omzet in de boeken gezet, mede geholpen door een gestegen verkoop van de straaljager F-35, beter bekend als de Joint Strike Fighter (JSF). Dat maakte ’s werelds grootste defensieconcern dinsdag bekend.
De omzet steeg naar 47,2 miljard dollar, van 40,5 miljard dollar in 2015. De nettowinst bedroeg 5,3 miljard dollar, tegen 3,6 miljard dollar een jaar eerder. Lockheed verhoogde de productie van de F-35 en leverde meer toestellen aan afnemers.
Lockheed kreeg kritiek van de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump over de hoge kosten van de F-35. Het bedrijf heeft daarop toegezegd de productiekosten van het gevechtsvliegtuig te zullen verlagen.
VK 15.01.2017 De JSF wordt hoogstwaarschijnlijk ook voor Nederland voordeliger, nu fabrikant Lockheed Martin onder zware druk van Donald Trump heeft beloofd dat de kosten voor het toestel flink omlaag gebracht worden. Hoe groot het voordeel rond de opvolger van de F-16 precies wordt moet blijken als Trump eenmaal in het Witte Huis zit en de prijs wordt bepaald.
Dat zegt het ministerie van Defensie in reactie op berichten dat er bijna een akkoord is om de kosten van de F-35 (zoals de Joint Strike Fighter officieel heet) aanzienlijk omlaag te brengen. Lockheed Martin-topvrouw Marillyn Hewson meldde dit vrijdagavond na een gesprek in de Trump Tower. De aanstaande president dreigt naar concurrent Boeing te stappen omdat de F-35 veel te duur zou worden. Aan het nieuwe gevechtsvliegtuig wordt al vijftien jaar gewerkt.
De kosten zijn opgelopen tot bijna 400 miljard dollar (375 miljard euro). Het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, klaagt al veel langer over de dure JSF. Zo werd er in november, een paar dagen voor de verkiezingen, door het Pentagon eenzijdig een prijsverlaging opgelegd van 3,7 procent voor een nieuwe serie te leveren toestellen.
Het Nederlandse ministerie van Defensie benadrukt dat er niets zeker is, zolang Trump niet in het Witte Huis zit en er een definitieve deal is over een goedkopere JSF
Het Nederlandse ministerie van Defensie benadrukt dat er niets zeker is, zolang Trump niet in het Witte Huis zit en er een definitieve deal is over een goedkopere JSF. Pas als die er is, kan Lockheed Martin – dat Trump ook meer Amerikaanse banen heeft beloofd – ook de partnerlanden informeren over de gevolgen. Voor Nederland betekent de aanstaande prijsverlaging – volgens de huidige afspraken – niet dat er minder geld gaat naar de JSF. Wel kunnen er mogelijk meer toestellen gekocht worden. Nederland kocht in 2011 twee testtoestellen, voor in totaal 270 miljoen euro. Die werden in 2013 geleverd. Ze staan nu op Edwards Air Force Base in de VS en doen mee in de operationale testfase.
Gesteggel om JSF’s
Ook in 2013 werd besloten voor 4,5 miljard euro aan JSF’s te kopen. Dat bedrag was destijds goed voor 37 toestellen, die de komende jaren de verouderde F-16’s moeten vervangen. De 4,5 miljard euro staat volgens Defensie contractueel vast. Als het JSF-toestel goedkoper wordt, kunnen er dus alleen meer van worden aangeschaft; de miljardeninvestering in het project gaat niet omlaag. De 4,5 miljard euro is exclusief 270 miljoen euro per jaar aan onderhoud.
Over de aanschaf van de JSF is in de Tweede Kamer jarenlang gesteggeld. Defensie heeft het afgelopen jaar de aankoop van achttien toestellen bevestigd. Daarbij gaat het om acht JSF’s die in 2020 geleverd moeten worden, en vijf toestellen in 2021 en 2022. Afhankelijk van de financiële stand van zaken moeten voor de overgang van de F-16 naar de F-35 nog eens twee keer drie toestellen worden gekocht, voor 2021 en 2022. Daarover wordt eind dit jaar een besluit genomen, door een nieuw kabinet dus.
VK 13.01.2017 De fabrikant van de JSF, Lockheed Martin, zegt dichtbij een akkoord te zijn met de Amerikaanse regering om de kosten van het gevechtsvliegtuig te verlagen. Dit zei de hoogste baas van het bedrijf, Marillyn Hewson, vrijdag na afloop van een gesprek in New York met aankomend president Donald Trump. Het is nog onduidelijk of dit ook gevolgen zal hebben voor de prijs van de 37 stealthvliegtuigen die Nederland heeft gekocht.
Lockheed Martin ligt al weken onder vuur van Trump sinds hij de verkiezingen heeft gewonnen. In tweets leverde hij diverse malen kritiek op de stijgende kosten van het JSF-programma, met zo’n 400 miljard dollar het duurste wapenproject ooit van de VS. De ontwikkeling en bouw van het vliegtuig, dat nu F-35 heet, wordt al twintig jaar geplaagd door technische problemen, vertragingen en daardoor kostenoverschrijdingen.
Geplaagd
Sinds het project in de jaren negentig begon, is het tientallen miljarden dollars duurder geworden. Aanvankelijk moest het stealthtoestel de Amerikaanse luchtmacht 27 miljoen dollar per stuk gaan kosten. De prijs is nu gestegen tot rond de 100 miljoen dollar. De VS, die 2.443 vliegtuigen willen aanschaffen, zijn de grootste JSF-klant. Hewson zei niet hoe de kosten verminderd zullen worden. Het Pentagon koopt de JSF steeds in delen, met een bepaald aantal toestellen. Trump wil dat deze contracten steeds goedkoper worden.
‘Ik deel zeker zijn mening dat we onze militairen het beste materieel moeten geven, tegen de laagst mogelijke prijs’, zei Hewson na het gesprek met Trump. Hij verhoogde de druk op het bedrijf in december door concurrent Boeing te vragen of het de F-18 tegen een goede prijs kan leveren. Boeings F-18 was ook een optie voor de Nederlandse luchtmacht. Defensie koos echter voor de JSF omdat het meer geavanceerd is. Zo heeft de oudere F-18 geen stealth-eigenschappen.
De aandelenkoers van Lockheed Martin, die omlaag duikelde na eerdere kritiek van Trump, steeg vrijdag na de woorden van Hewson. Zij beloofde ook de werkgelegenheid in Fort-Worth, waar de JSF wordt gemaakt, uit te breiden met 1.800 banen.
Telegraaf 13.01.2017 De prijs per stuk van de nieuwe JSF, de F-35-straaljager, gaat een flink stuk omlaag. Bouwer Lockheed-Martin beloofde dit vorige maand en zegt nu dicht bij een overeenkomst hierover te zijn met het Amerikaanse ministerie van Defensie.
De deal komt er na zware druk van de aanstaande Amerikaanse president Trump. De JSF was één van de onderwerpen waar hij snel na zijn verkiezing zijn pijlen op richtte. De president elect noemde de F-35 te duur en opperde dat er wellicht moest worden gekeken naar een ander alternatief.
De actuele prijs per stuk voor de door Nederland gekozen versie is 98 miljoen dollar. Dit bedrag zou door een groeiend productievolume al dalen naar 85 miljoen. Het is onbekend wat de nu aangekondigde verlaging extra aan voordeel brengt voor ons land. De militaire en politieke top heeft vooralsnog niet op de door Trump ontketende prijzenslag willen reageren.
Bekend is dat Defensie graag meer toestellen zou willen dan de nu bestelde 37. Een lagere prijs zou daarbij helpen.
NU 23.12.2016 Minister Jeanine Hennis (Defensie) vreest niet dat er een einde komt aan het productieprogramma van de Joint Strike Fighter (JSF ofwel F-35) onder de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump. Die heeft al verscheidene malen laten weten het nieuwe gevechtsvliegtuig veel te duur te vinden.
“Ik heb geen zorgen over de JSF. Daarvoor is het programma veel en veel te ver, ook in de ontwikkeling”, zei de minister vrijdag. “Ik denk dat de president-elect zich nog moet inlezen hier en daar”, voegde ze eraan toe. Haar ministerie gaat 37 JSF’s kopen.
Trump liet donderdag nog weten vliegtuigbouwer Boeing te hebben gevraagd om de prijs van een ander gevechtsvliegtuig, de F-18 Super Hornet. Dit in verband met de “enorme kosten en de kostenoverschrijdingen” van de F-35 van Lockheed Martin.
Hij liet deze week ook nog in een tweet weten weten het nucleair arsenaal flink te willen uitbreiden. Hennis zei al veel “verbazingwekkende” tweets van Trumps hand te hebben gezien. Laten we eerst maar eens afwachten wat hij gaat doen als hij daadwerkelijk in het Witte Huis zit, aldus Hennis.
Telegraaf 23.12.2016 Minister Jeanine Hennis (Defensie) vreest niet dat er een einde komt aan het productieprogramma van de Joint Strike Fighter (JSF ofwel F-35) onder de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump. Die heeft al diverse malen laten weten het nieuwe gevechtsvliegtuig veel te duur te vinden.
„Ik heb geen zorgen over de JSF. Daarvoor is het programma veel en veel te ver, ook in de ontwikkeling”, zei de minister vrijdag. „Ik denk dat de president-elect zich nog moet inlezen hier en daar”, voegde ze eraan toe. Haar ministerie gaat 37 JSF’s kopen.
Trump liet donderdag nog weten vliegtuigbouwer Boeing te hebben gevraagd om de prijs van een ander gevechtsvliegtuig, de F-18 Super Hornet. Dit in verband met de „enorme kosten en de kostenoverschrijdingen” van de F-35 van Lockheed Martin.
Hij liet deze week ook nog in een tweet weten het nucleair arsenaal flink te willen uitbreiden. Hennis zei al veel „verbazingwekkende” tweets van Trumps hand te hebben gezien. Laten we eerst maar eens afwachten wat hij gaat doen als hij daadwerkelijk in het Witte Huis zit, aldus Hennis.
AD 23.12.2016 Minister Jeanine Hennis (Defensie) vreest niet dat er een einde komt aan het productieprogramma van de Joint Strike Fighter (JSF ofwel F-35) onder de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump. Die heeft al verscheidene malen laten weten het nieuwe gevechtsvliegtuig veel te duur te vinden.
,,Ik heb geen zorgen over de JSF. Daarvoor is het programma veel en veel te ver, ook in de ontwikkeling”, zei de minister vandaag. ,,Ik denk dat de president-elect zich nog moet inlezen hier en daar”, voegde ze eraan toe. Haar ministerie gaat 37 JSF’s kopen.
Trump liet gisteren nog weten vliegtuigbouwer Boeing te hebben gevraagd om de prijs van een ander gevechtsvliegtuig, de F-18 Super Hornet. Dit in verband met de ,,enorme kosten en de kostenoverschrijdingen” van de F-35 van Lockheed Martin.
Hij liet deze week ook nog in een tweet weten weten het nucleair arsenaal flink te willen uitbreiden. Hennis zei al veel ,,verbazingwekkende” tweets van Trumps hand te hebben gezien. ,,Laten we eerst maar eens afwachten wat hij gaat doen als hij daadwerkelijk in het Witte Huis zit”, aldus Hennis.
VK 17.09.2016 De luchtmacht in de Verenigde Staten heeft vijftien nieuwe gevechtstoestellen aan de grond gezet nadat er een technisch probleem werd ontdekt. Het gaat om de Joint Strike Fighters (JSF) van het ontwerp waarvan Nederland er ook tientallen heeft gekocht. Vorige maand liet producent Lockheed Martin nog weten dat de JSF’s gevechtsklaar zijn.
De Amerikaanse luchtmacht ontdekte echter dat er iets mis is in het koelsysteem voor de wapens en computers aan boord. In de tanks waar de koelvloeistof zit, laat de binnenkant los. De isolatie ‘bladdert en verkruimelt’ waardoor de buizen verstopt kunnen raken, aldus een verklaring van de luchtmacht vrijdag. Het zou gaan om een fout bij de producent van het koelsysteem, zo meldt persbureau Bloomberg. Daardoor zijn er bij slechts een deel van de gebouwde gevechtstoestellen problemen.
De Verenigde Staten hebben 379 miljard dollar (340 miljard euro) uitgegeven aan het JSF-project. De luchtmacht maakte bekend dat van de vijftien JSF’s die voorlopig niet vliegen er tien aan de grond staan op de vliegbasis Hill in Utah. Twee toestellen die aan Noorwegen zijn geleverd gaan ook voorlopig de lucht niet in.
Twintig toestellen die nog in productie zijn moeten gerepareerd worden om het koelprobleem, daarvan gaat ook een aantal naar Israël, Japan, Italië en Noorwegen. Een woordvoerder van Lockheed Martin zegt dat het probleem zo snel mogelijk opgelost wordt zodat de gevechtsvliegtuigen weer kunnen vliegen. Er wordt geen melding gemaakt van de toestellen die aan Nederland worden geleverd. Nederland heeft 37 JSF’s besteld.
Trouw 17.09.2016 De luchtmacht in de Verenigde Staten heeft vijftien nieuwe gevechtstoestellen aan de grond gezet nadat er een technisch probleem werd ontdekt. Het gaat om de Joint Strike Fighters (JSF) van het ontwerp waarvan Nederland er ook tientallen heeft gekocht. Vorige maand liet producent Lockheed Martin nog weten dat de JSF’s gevechtsklaar zijn.
De Amerikaanse luchtmacht ontdekte echter dat er iets mis is in het koelsysteem voor de wapens en computers aan boord. In de tanks waar de koelvloeistof zit, laat de binnenkant los. De isolatie ‘bladdert en verkruimelt’ waardoor de buizen verstopt kunnen raken, aldus een verklaring van de luchtmacht vrijdag. Het zou gaan om een fout bij de producent van het koelsysteem, zo meldt persbureauBloomberg. Daardoor zijn er bij slechts een deel van de gebouwde gevechtstoestellen problemen.
De Verenigde Staten hebben 379 miljard dollar (340 miljard euro) uitgegeven aan het JSF-project. De luchtmacht maakte bekend dat van de vijftien JSF’s die voorlopig niet vliegen er tien aan de grond staan op de vliegbasis Hill in Utah. Twee toestellen die aan Noorwegen zijn geleverd gaan ook voorlopig de lucht niet in.
Twintig toestellen die nog in productie zijn moeten gerepareerd worden om het koelprobleem, daarvan gaat ook een aantal naar Israël, Japan, Italië en Noorwegen. Een woordvoerder van Lockheed Martin zegt dat het probleem zo snel mogelijk opgelost wordt zodat de gevechtsvliegtuigen weer kunnen vliegen. Er wordt geen melding gemaakt van de toestellen die aan Nederland worden geleverd. Nederland heeft 37 JSF’s besteld.
AD 17.09.2016 De luchtmacht in de Verenigde Staten heeft vijftien nieuwe gevechtstoestellen aan de grond gezet nadat er een technisch probleem werd ontdekt. Het gaat om de Joint Strike Fighters (JSF) van het ontwerp waarvan Nederland er ook tientallen heeft gekocht. Vorige maand liet producent Lockheed Martin nog weten dat de JSF’s gevechtsklaar zijn.
De Amerikaanse luchtmacht ontdekte echter dat er iets mis is in het koelsysteem voor de wapens en computers aan boord. In de tanks waar de koelvloeistof zit, laat de binnenkant los. De isolatie ‘bladdert en verkruimelt’ waardoor de buizen verstopt kunnen raken, aldus een verklaring van de luchtmacht vrijdag. Het zou gaan om een fout bij de producent van het koelsysteem, zo meldt persbureau Bloomberg. Daardoor zijn er bij slechts een deel van de gebouwde gevechtstoestellen problemen.
De Verenigde Staten hebben 379 miljard dollar (340 miljard euro) uitgegeven aan het JSF-project. De luchtmacht maakte bekend dat van de vijftien JSF’s die voorlopig niet vliegen er tien aan de grond staan op de vliegbasis Hill in Utah. Twee toestellen die aan Noorwegen zijn geleverd gaan ook voorlopig de lucht niet in.
Twintig toestellen die nog in productie zijn moeten gerepareerd worden om het koelprobleem, daarvan gaat ook een aantal naar Israël, Japan, Italië en Noorwegen. Een woordvoerder van Lockheed Martin zegt dat het probleem zo snel mogelijk opgelost wordt zodat de gevechtsvliegtuigen weer kunnen vliegen. Er wordt geen melding gemaakt van de toestellen die aan Nederland worden geleverd. Nederland heeft 37 JSF’s besteld.
VK 25.08.2016 De JSF kampt nog met grote technische problemen en is niet op weg richting succes. De kans is groot dat het gevechtsvliegtuig, dat ook door Nederland is gekocht, niet over alle mogelijkheden beschikt als in 2018 de ontwikkelingsfase afloopt. Tot deze harde conclusie komt Michael Gilmore, de hoogste man in het Pentagon die gaat over het testen van Amerika’s nieuwe wapens.
Gilmore’s kritiek staat in een memo van 9 augustus waarover Bloomberg News beschikt. Volgens hem heeft het wapenproject, met 400 miljard dollar Amerika’s kostbaarste ooit, nog te veel tekortkomingen.
De kritiek van Gilmore is ook van belang voor Nederland en de andere landen die deelnemen aan de ontwikkeling van de JSF. Nederland heeft 37 toestellen gekocht om de verouderde F-16’s te vervangen. De Koninklijke Luchtmacht is nu bezig met het testen van de eerste twee toestellen die zijn geleverd. De rest moet in de komende jaren volgen als het stealthvliegtuig goed is bevonden door het Pentagon en in productie wordt genomen.
Gilmore’s waarschuwing komt nadat de Amerikaanse luchtmacht onlangs bekendmaakte dat de F-35, zoals de JSF nu heet, klaar is voor beperkte gevechtsoperaties. Op 2 augustus, een week voordat de Pentagon-baas zijn memo schreef, zei de luchtmacht dat een eerste squadron kon worden ingezet. Het besluit werd gezien als een belangrijke mijlpaal van het project dat al jaren wordt geplaagd door technische tegenvallers en kostenoverschrijdingen.
Productie
‘Het besluit van de Amerikaanse luchtmacht is een simpele en krachtige boodschap aan Amerika’s vrienden en vijanden’, zei toen de baas in het Pentagon van het programma, luitenant-generaal Chris Bogdan. ‘Namelijk dat de F-35 zijn missie kan uitvoeren.
Maar Gilmore is het hier niet mee eens. Volgens hem moeten nog veel technische problemen worden verholpen. ‘Het programma is eigenlijk niet op weg richting succes’, concludeert de testdirecteur in de memo. Deze stuurde hij onder andere naar de onderminister voor de Luchtmacht en de Pentagon-baas die gaat over de aankoop van wapens. De VS willen een kleine 2.500 F-35’s kopen.
Gilmore: ‘Het project bevindt zich op een pad richting het niet leveren van de mogelijkheden waarvoor het ministerie 400 miljard dollar betaalt.’ Het ontwikkelen van de F-35 moet in 2018 zijn afgerond. In 2019 moet de Amerikaanse regering beslissen of de F-35, die dan gevechtsklaar moet zijn, in productie wordt genomen.
Groot risico
Maar Gilmore betwijfelt of dit wel mogelijk is. ‘Er is een groot risico dat de Joint Strike Fighter niet volledig gevechtsklaar zal zijn voor de ontwikkelingsfase moet worden afgerond’, aldus de testdirecteur. Volgens Gilmore zijn er nog steeds problemen met onder andere de software in het toestel en de systemen voor de inzet van de wapens. Gilmore zegt dat gewerkt wordt aan het verhelpen van de problemen maar dat nieuwe ‘nog steeds in flinke mate worden ontdekt’.
Lockheed Martin, producent van de F-35, zegt in een reactie dat de problemen bekend zijn en dat hard gewerkt wordt om ze op tijd op te lossen. ‘De Amerikaanse luchtmacht en het marinierskorps, die het vliegtuig aan allerlei gevaren moeten blootstellen, zeggen dat het toestel klaar is voor oorlog. Er is geen hogere autoriteit over wat de F-35 kan dan de partij die oorlog moet voeren.’ Het marinierskorps, dat een versie gaat kopen die verticaal kan opstijgen, verklaarde de F-35 medio 2015 operationeel.
NU 03.08.2016 De Amerikaanse luchtmacht heeft voor het eerst een squadron JSF’s gevechtsklaar verklaard. Dat is een mijlpaal voor het nieuwe gevechtsvliegtuig, dat met tal van tegenslagen en kinderziekten kreeg te kampen en veel duurder uitviel dan begroot.
Het Amerikaanse Marine Corps beschikt al een jaar over de B-variant van de F-35’s, zoals het toestel officiëel heet, die gereed zijn om te worden ingezet.
Maar de inzetbare vliegtuigen van de Amerikaanse luchtmacht zijn de eerste van de A-variant, waarmee ook de Nederlandse luchtmacht gaat vliegen.
Diverse deskundigen doen de mededeling van de Amerikaanse luchtmacht af als een publiciteitsstunt. Volgens Dan Grazier is het etiket ‘gevechtsklaar’ een holle frase en is dat pas echt het geval als het vliegtuig voor het eerst operationeel op de proef is gesteld.
Telegraaf 02.08.2016 De Amerikaanse luchtmacht heeft voor het eerst een squadron JSF’s gevechtsklaar verklaard. Dat is een mijlpaal voor het nieuwe jachtvliegtuig, dat met tal van tegenslagen en kinderziekten kreeg te kampen en veel duurder uitviel dan begroot.
Het Amerikaanse Marine Corps beschikt al een jaar over F-35’s, zoals ze tegenwoordig worden aangeduid, die gereed zijn om te worden ingezet. Maar de inzetbare jachtvliegtuigen van de Amerikaanse luchtmacht zijn de eerste van het type waarmee ook het Nederlandse leger gaat vliegen.
Diverse deskundigen doen de mededeling van de Amerikaanse luchtmacht af als een publiciteitsstunt. Volgens Dan Grazier is het etiket ‘gevechtsklaar’ een holle frase. Pas als de vliegtuigen in gevechtsoperaties zijn beproefd kunnen ze dat stempel verdienen, meent hij.
Aan de F-35’s van de Amerikaanse luchtmacht wordt intussen nog altijd gewerkt.
AD 02.08.2016 De Amerikaanse luchtmacht heeft voor het eerst een squadron JSF’s gevechtsklaar verklaard. Dat is een mijlpaal voor het nieuwe jachtvliegtuig, dat met tal van tegenslagen en kinderziekten kreeg te kampen en veel duurder uitviel dan begroot.
Het Amerikaanse Marine Corps beschikt al een jaar over F-35’s, zoals ze tegenwoordig worden aangeduid, die gereed zijn om te worden ingezet. Maar de inzetbare jachtvliegtuigen van de Amerikaanse luchtmacht zijn de eerste van het type waarmee ook het Nederlandse leger gaat vliegen.
Stunt
Diverse deskundigen doen de mededeling van de Amerikaanse luchtmacht af als een publiciteitsstunt. Volgens Dan Grazier is het etiket ‘gevechtsklaar’ een holle frase. Pas als de vliegtuigen in gevechtsoperaties zijn beproefd kunnen ze dat stempel verdienen, meent hij.
Aan de F-35’s van de Amerikaanse luchtmacht wordt intussen nog altijd gewerkt.
NU 14.06.2016 Na drie weken in Nederland zijn de beide Joint Strike Fighters (F-35) van de luchtmacht weer op weg terug naar de Verenigde Staten.
De gevechtsvliegtuigen vertrokken dinsdagmorgen van vliegbasis Leeuwarden, meldt het ministerie van Defensie.
Ze waren in Nederland voor ‘belevingsvluchten’ om omwonenden van de vliegbases Leeuwarden en Volkel te laten kennismaken met het geluid van de opvolger van de F-16.
Vanaf 2019 wordt de F-35 gestationeerd op Leeuwarden en eind 2021 ook op Volkel.
Vlucht JSF boven Nederland vanuit F16 gefilmd
Eerste optreden
Het was het eerste optreden van de F-35 buiten de Verenigde Staten. De toestellen trokken veel bekijks tijdens de Luchtmachtdagen. Ze gaan terug naar Edwards Air Force Base in Californië.
AD 14.06.2016 Na drie weken in Nederland zijn de beide Joint Strike Fighters van de luchtmacht weer op weg terug naar de Verenigde Staten. De gevechtsvliegtuigen vertrokken vanochtend van vliegbasis Leeuwarden, meldde het ministerie van Defensie.
De gevechtsvliegtuigen waren in Nederland voor ‘belevingsvluchten’. Hierdoor konden omwonenden van de vliegbases Leeuwarden en Volkel kennismaken met het geluid van de opvolger van de F-16. Het was het eerste optreden van de JSF buiten de Verenigde Staten.
De toestellen trokken veel bekijks tijdens de Luchtmachtdagen. Ze gaan nu terug naar Edwards Air Force Base in Californië. Vanaf 2019 wordt de JSF gestationeerd op vliegbasis Leeuwarden. Vanaf eind 2021 staan ze ook op vliegbasis Volkel.
Telegraaf 14.06.2016 Na drie weken in Nederland zijn de beide Joint Strike Fighters (F-35) van de luchtmacht weer op weg terug naar de Verenigde Staten. De gevechtsvliegtuigen vertrokken dinsdagmorgen van vliegbasis Leeuwarden, meldde het ministerie van Defensie.
Ze waren in Nederland voor ‘belevingsvluchten’ om omwonenden van de vliegbases Leeuwarden en Volkel kennis te laten maken met het geluid van de opvolger van de F-16. Vanaf 2019 wordt de F-35 gestationeerd op Leeuwarden en eind 2021 ook op Volkel.
Het was het eerste optreden van de F-35 buiten de Verenigde Staten. De toestellen trokken veel bekijks tijdens de Luchtmachtdagen. Ze gaan terug naar Edwards Air Force Base in Californië.
Telegraaf 10.06.2016 Wapenfabrikant Lockheed Martin overweegt bedrijven in Canada over te slaan bij het verdelen van werk voor de F-35 (Joint Strike Fighter), als dat land besluit de straaljager toch niet aan te schaffen. Dat heeft bestuurder Jack Crisler van het Amerikaanse defensieconcern vrijdag gezegd in een vraaggesprek met persbureau Reuters.
De Canadese regering zou er volgens onbevestigde mediaberichten over nadenken de JSF van Lockheed Martin links te laten liggen en in plaats daarvan straaljagers te bestellen bij concurrent Boeing. Het is volgens Crisler denkbaar dat in dat geval toekomstige orders voor bijvoorbeeld onderdelen, naar bedrijven gaan uit landen die de toestellen wel kopen. Daaronder is ook Nederland.
’Geen straf, puur zakelijk’
,,Dat is niet bedoeld om te straffen, maar puur zakelijk”, zei Crisler. Hij merkte op dat Lockheed Martin de kwestie nog niet met de Canadezen heeft kunnen bespreken. Canadese bedrijven hebben voor dit jaar nog opdrachten lopen ter waarde van circa 1 miljard dollar. In Nederland maken bedrijven als Fokker, KMWE uit Eindhoven en Aeronamic uit Almelo onderdelen voor de straaljager.
Nederland heeft 37 JSF’s besteld ter vervanging van de huidige F-16’s van de luchtmacht. Het eerste toestel wordt naar verwachting in 2019 geleverd. Een testexemplaar is dit weekeinde in actie te zien tijden de Luchtmachtdagen in Leeuwarden. Afgelopen week maakte het toestel al twee rondvluchten boven Nederland.
AD 09.06.2016 Özcan Akyol maakt zich druk over de aanschaf van de JSF door de Nederlandse regering.
Terwijl de geluiden van het spookhuis en de andere kermisattracties boven ons plein uitstegen, hoorde ik in de verte een harde zoem, of eigenlijk was het een donderflits – een woord dat officieel niet bestaat. Op social media las ik dat de Joint Strike Fighter een vrolijk promotierondje over Nederland vloog, opdat het volk kon kennismaken met de nieuwste aanwinsten van Defensie, en dat werd naar hartenlust gedaan.
Het verbaasde me hoeveel mensen zich lieten inpalmen door een gevechtsvliegtuig dat de afgelopen jaren vooral het nieuws wist te halen door alle kostenoverschrijdingen. Alsof geldverspilling nog niet erg genoeg is, viel gisteren in NRC Handelsblad ook nog te lezen dat de straaljagers die wij hebben gekocht op mondiaal niveau niets voorstellen en in een oorlogssituatie niet operationeel zijn. Het is gedateerde tinnef van de bovenste plank, de kwaliteitstoestellen worden door de Fransen, Zweden en Britten gemaakt.
Maar onze overheid moest per se een samenwerking met de Amerikanen aangaan, zoals we daar de afgelopen vijftig jaar altijd voor kozen, ook omdat we inmiddels kleinaandeelhouder zijn geworden van het bedrijf dat de gevierde toestellen fabriceert.
Abe van der Schraaf is voormalig jachtvlieger bij de Koninklijke Luchtmacht en hij zegt dat de prestaties van de Joint Strike Fighter zo slecht zijn dat ‘het toestel in een luchtgevecht zelfs door een oude F16 verslagen wordt’. Hij spreekt dan ook van ‘een blamage’ en adviseert de overheid om alsnog uit het ‘JSF-project te stappen en het beperkte verlies daarvan te accepteren.’ Dat verlies is natuurlijk niet meer beperkt: de aanschaf van de toestellen kostte de belastingbetaler inmiddels bijna 6 miljard euro en gezien het verleden en alle onvolkomenheden die er zijn, is het niet ondenkbaar dat we nog meer gaan betalen.
Maar wat moeten we dan wel? Het debacle erkennen en in de toekomst niet dezelfde fouten maken. Eerder werd bekend dat de regering weer zal snijden in het budget van de krijgsmacht, wat weinig goeds belooft voor de stootkracht van ons leger, dat eufemistisch gezegd toch al niet uitblinkt. Misschien is het een idee om voortaan het geld dat er wél is efficiënt te investeren.
RTVWEST 09.06.2016 Gezien alle politieke commotie is het nieuwe jachtvliegtuig F-35 woensdag bewust niet over het Binnenhof in Den Haag gevlogen. Er is uiteindelijk voor gekozen om ‘andere bezienswaardigheden met de F-35 op de foto te zetten en niet zozeer het Binnenhof’, aldus minister Jeanine Hennis (Defensie) donderdag in de Tweede Kamer.
Volgens de bewindsvrouw zal in de toekomst, als Nederland over meer F-35’s beschikt, ‘natuurlijk alsnog het plaatje’ worden gemaakt. Er werd teleurgesteld op gereageerd dat het toestel het Binnenhof meed.
De F-35 of Joint Strike Fighter (JSF) maakte eerder deze week op twee dagen eenkennismakingsrondje over Nederland en daarvan werden veel foto’s gemaakt, ook vanuit een F16 die meevloog. Over de aanschaf van de vervanger van de F-16 is jarenlang fel discussie gevoerd in de politiek.: 01:59
Telegraaf 09.06.2016 Door alle politieke commotie heeft Defensie het nieuwe jachtvliegtuig F-35 bewust niet over het Binnenhof laten vliegen. Er werd teleurgesteld gereageerd.
Er is gekozen om „andere bezienswaardigheden met de F-35 op de foto te zetten en niet zozeer het Binnenhof”, zegt minister Jeanine Hennis van Defensie donderdag in de Tweede Kamer. Volgens de bewindsvrouw zal in de toekomst, als Nederland over meer F-35’s beschikt, „natuurlijk alsnog het plaatje” worden gemaakt.
De F-35 oftewel de JSF maakte eerder deze week op twee dagen een kennismakingsrondje over Nederland. Over de aanschaf van de vervanger van de F-16 is jarenlang fel discussie gevoerd in de politiek.
Den HaagFM 09.06.2016 Gezien alle politieke commotie is het nieuwe jachtvliegtuig F-35 woensdag bewust niet over het Binnenhof gevlogen. Er is uiteindelijk voor gekozen om “andere bezienswaardigheden met de F-35 op de foto te zetten en niet zozeer het Binnenhof”, zei minister Jeanine Hennis donderdag in de Tweede Kamer.
Volgens de bewindsvrouw zal in de toekomst, als Nederland over meer F-35’s beschikt, “natuurlijk alsnog het plaatje” worden gemaakt van de JSF boven het regeringscentrum.
De F-35 of Joint Strike Fighter (JSF) maakte eerder een kennismakingsrondje over Nederland. Over de aanschaf van de vervanger van de F-16 is jarenlang fel discussie gevoerd in de politiek. Sommige Tweede Kamerleden vonden het teleurstellend dat het toestel niet over het Binnenhof vloog. Een woordvoerder van Defensie ontkende dat het de bedoeling was dat er een JSF over het Binnenhof zou vliegen. …lees meer
RTVWEST 08.06.2016 Heb jij de JSF gezien? Het gloednieuwe paradepaardje van Defensie vloog dinsdag een ronde boven Nederland om zich voor het eerst aan het grote publiek te laten zien. Veel mensen waren geïnteresseerd in de zogenoemde F-35 en maakten foto’s en video’s. Bekijk ze hier terug.
Telegraaf 08.06.2016 Nederland heeft dinsdag in groten getale de rondvlucht van de Joint Strike Fighter (JSF) gevolgd. De Telegraaf heeft de mooiste foto’s van de F-35 op een rij gezet.
De vlieger, kolonel Bert de Smit, vloog vanuit Leeuwarden onder andere over Groningen, Arnhem, Rotterdam en Enschede. Langs de route werd de JSF begeleid door een F-16.
De JSF maakt woensdag derondvlucht af. De Smit brak de vlucht af, aangezien de straaljager te weinig brandstof had.
Telegraaf 08.06.2016 De Joint Strike Fighter (JSF) maakt woensdag alsnog het vliegrondje af boven Nederland. Dinsdag vloog een F-35 vanaf Vliegbasis Leeuwarden twee uur lang over Nederland, maar moest het kennismakingsrondje voortijdig afbreken, omdat niet genoeg brandstof was meegenomen.
Woensdag vliegt het nieuwe gevechtsvliegtuig over Den Helder, Texel en Vlieland, zei een woordvoerder van de basis.
De JSF is ook vrijdag en zaterdag te bewonderen tijdens de Luchtmachtdagen op de Vliegbasis Leeuwarden. Het is de bedoeling dat het toestel dan ook deelneemt aan de luchtshow.
Defensie verwacht tijdens de Luchtmachtdagen 200.000 bezoekers.
AD 08.06.2016 De Joint Strike Fighter (JSF) maakt vandaag alsnog het vliegrondje af boven Nederland. Dinsdag vloog een F-35 vanaf Vliegbasis Leeuwarden twee uur lang over Nederland, maar moest het kennismakingsrondje voortijdig afbreken, omdat niet genoeg brandstof was meegenomen.
Vandaag vliegt het nieuwe gevechtsvliegtuig over Den Helder, Texel en Vlieland, zei een woordvoerder van de basis. Het toestel zal op een hoogte van circa 400 meter en relatief langzaam over ‘typisch Nederlandse bezienswaardigheden’ en de belangrijkste locaties van de luchtmacht vliegen.
De JSF is ook vrijdag en zaterdag te bewonderen tijdens de Luchtmachtdagen op de Vliegbasis Leeuwarden. Het is de bedoeling dat het toestel dan ook deelneemt aan de luchtshow. Defensie verwacht tijdens de Luchtmachtdagen 200.000 bezoekers.
Vorige week werd de rondvlucht nog afgelast vanwege het slechte weer. Door het dichte wolkendek was de JSF niet goed zichtbaar voor mensen op de grond.
Opvolger
met de rondjes wil het ministerie van Defensie het grote publiek kennis laten maken met de opvolger van de F-16. De twee Nederlandse F-35’s kwamen twee weken geleden in Nederland aan. Ze zijn hier om omwonenden van de bases in Leeuwarden en Volkel kennis te laten maken met het geluid van het toestel. Over twee weken keren de toestellen terug naar de Verenigde Staten. Nederland wil er uiteindelijk 37 van kopen.
Nederland heeft. tot op heden toe, de genocide nooit officieel erkend, al werd in 2004 wel een Kamermotie aangenomen waarin de Nederlandse regering wordt gevraagd om in gesprekken met Turkije steeds weer te beginnen over de historische episode. Het is dus op is 21 december 2004 als de Tweede Kamer unaniem instemt met een motie van voormalig ChristenUnie-leider André Rouvoet. Daarmee erkent Nederland de Armeense genocide. Een mijlpaal voor de Armeense gemeenschap in hun strijd om erkenning van de massamoord in 1915.
Vorig jaar nog werd notabene een motie van de PVV om de genocide officieel te erkennen door coalitiepartijen PvdA en VVD weggestemd.
Bijna dertig landen hebben de episode ondertussen bestempeld als genocide, waaronder dus sinds kort ook Duitsland. Daar reageerden de Turken woedend op, tot opmerkingen over het Duitse naziverleden aan toe.
In 2015 besloot premier Mark Rutte al om niet naar de honderdjarige herdenking van de genocide in de Armeense hoofdstad te gaan. PVV-voorman Geert Wilders zei dat Rutte dat deed ‘uit angst voor de Turkse regering.’
Kwestie
Volgens minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders (PvdA) is het niet aan het kabinet, maar aan wetenschappers en de Turkse en Armeense regering om ‘gezamenlijk tot een duiding te komen van deze historische feitelijkheden’.
Turkije
Turkije ontkent dat het Ottomaanse Rijk zich destijds schuldig heeft gemaakt aan het systematisch uitmoorden van de Armeense bevolking. Het land spreekt over ‘gezamenlijke pijn‘ die door de Eerste Wereldoorlog is ontstaan.
Het Turkse wetboek van Strafrecht verbiedt zelfs het spreken over de Armeense genocide van 1915. Recentelijk Turkije riep meteen de pauselijke nuntius op het matje en haalde zijn eigen ambassadeur terug uit Vaticaanstad.
Turkse genocide-ontkenners hebben niets te zoeken in Nederland — Een aantal politieke partijen denkt dat het kabinet over een kwestie spreekt om de relatie met Turkije – handelspartner en NAVO-bondgenoot – niet te schaden. Ook universitair docent Anthonie Holslag denkt dat economische belangen doorslaggevend zijn. Mensenrechten lijken ‘alleen nog maar van belang te zijn als er geen handelsbetrekkingen in het geding zijn’, schrijft hij in de Volkskrant.
De term ‘genocide’ ligt volgens ChristenUnie-Kamerlid Joël Voordewind vooral gevoelig bij de PvdA, omdat de partij een grote Turkse electorale achterban heeft. Een voorstel om voortaan te spreken over een kwestie maar genocide te spreken, kreeg geen meerderheid in de Tweede Kamer. Wel werd een motie aangenomen die de regering oproept om in gesprekken met Turkije ‘voortdurend en nadrukkelijk de erkenning van de Armeense genocide aan de orde te stellen’.
Genocide Armenie
Duitsland heeft de Armeense genocide vandaag officieel erkend, met een woedend Turkije tot gevolg. Nederland was Duitsland in 2004 voor, zonder dat het de band met Turkije heeft verpest. ‘We blijven praten over de Armeense kwestie, we nemen het woord genocide nooit in de mond’, zegt cultureel antropoloog Anthonie Holslag, die onderzoek heeft gedaan naar onder meer de Armeense genocide.
Turkije blaft, maar bijt niet, zeiden experts tegen de Volkskrant. Wij hebben de genocide ook erkend in 2004. Heeft Turkije ons toen gebeten?
‘Het heeft onze verhoudingen niet geschaad. Dat heeft ook te maken met het feit dat we voorzichtig met de term omgaan. We hebben de genocide in principe twee keer erkend: met de motie van Rouvoet in 2004, en vorig jaar, precies honderd jaar na de genocide. Het punt is dat we in toespraken, documenten en toenadering tot Turkije blijven praten over de Armeense kwestie. We nemen het woord genocide nooit in de mond. Dat heeft te maken met handelsbelangen en politieke belangen, vooral vanwege de vluchtelingencrisis waarbij we Turkije denken nodig te hebben. Dat gaat boven de genocide.
‘Voor Duitsland zal er ook niet veel veranderen. Het was al duidelijk dat een groot deel van het parlement voor zou stemmen. Misschien is het een signaal naar Turkije, dat ze niet in alles met het land willen meegaan. Maar Turkije zal het waarschijnlijk laten bij het op het matje roepen van de ambassadeur. Dat hebben ze bij de Amerikanen ook gedaan toen zij de genocide overwogen te erkennen.’
Waarom is ‘kwestie’ eigenlijk zo’n rotwoord?
‘Genocide is de ergste vorm van misdaad tegen de menselijkheid die je je kunt voorstellen. Je doodt niet alleen mensen, je vernietigt een identiteit in al zijn vormen. ‘Kwestie’ komt niet tegemoet aan wat deze mensen is overkomen.’
Twee miljoen PvdA-kiezers deert het niets dat PvdA niet van genocide spreekt, schreef Stephan Huijboom in een opiniestuk. Maar van Sylvana Simons vinden we het vreselijk.
‘Niet alleen de PvdA, ook de VVD is zo voorzichtig. Ze gebruiken allemaal het woord kwestie. In die zin is het niet nieuw.
‘Ik denk dat mensen over Sylvana vallen omdat zij duidelijk een standpunt inneemt van erkenning, namelijk die van de Nederlandse slavernijgeschiedenis en het racisme. Ik vind dat ze daarin gelijk heeft. Alleen kun je die erkenning niet gelijkstellen aan de ontkenning van iets anders. Zij kiest maar één issue uit en blijft daarbij.
‘Daarnaast stoort het me dat ze zegt dat maar weinig landen, instituten en wetenschappers van genocide spreken. Dat is onjuist. Het Europees Parlement erkent het, de Verenigde Naties, vooraanstaande, onafhankelijke wetenschappelijke instituten.’
Toch blijft het vreemd dat we allemaal ineens waarde hechten aan het erkennen van de genocide terwijl Nederland dat niet onomwonden doet.
‘Ik denk dat veel kiezers van de PvdA niet eens weten hoe die partij tegenover de Armeense genocide staat.’
Misschien dat de kritiek op Sylvana de discussie over de status van de Armeense genocide in Nederland heropent?
‘Ik hoop dat het een onderwerp wordt dat weer besproken gaat worden. Maar als ik kijk naar de politiek, naar terrorisme, de vluchtelingencrisis, denk ik niet dat het op dit moment op de prioriteitenlijst van de kiezers staat. Dat is jammer. Ik vind juist dat partijen als de PvdA moeten opkomen voor mensenrechten, voor de Geneefse conventies waar we onze vrede aan te danken hebben. Zeker nu de meer rechtse partijen van die conventies af willen.’
Maar de PvdA wil haar Turkse achterban natuurlijk niet kwijt.
Sarkozy wilde het ontkennen van de Armeense genocide strafbaar stellen. Niet omdat hij zo gelooft in mensenrechten, maar om Armeense stemmen te winnen.
‘Daar zijn ze inderdaad bang voor. We hebben hier meer Turken dan Armeniërs. In Frankrijk is het precies andersom, en daarom wilde Sarkozy het ontkennen van de Armeense genocide strafbaar stellen. Niet omdat hij zo gelooft in mensenrechten, maar om Armeense stemmen te winnen.
‘De Turkse gemeenschap in Nederland is overigens geen homogene groep, maar er zit een aantal nationalisten tussen die de genocide keihard ontkennen.’
Hoe stond Nederland eigenlijk tegenover de gebeurtenissen op het moment dat ze plaatsvonden in 1915?
‘In 1919 werd de Armeense catastrofe, het woord genocide bestond toen nog niet, breed uitgemeten in de Nederlandse pers. De Armeniërs werden ‘noodlijdende Armeniërs’ genoemd. Er werd geld ingezameld om ze te helpen.’
Noodlijdend, oké. Maar minister Koenders schreef vorig jaar dat ‘de vaststelling of hier in juridische zin sprake is geweest van genocide evenwel niet aan het kabinet is.’
Het woord genocide is gestoeld op de Armeense catastrofe
‘Wat mensen zich niet beseffen, is dat het woord genocide in 1944 voor het eerst is gebruikt. Toen was de Holocaust nog helemaal niet breed uitgemeten: de term, bedacht door jurist Raphael Lemkin, is gestoeld op de Armeense catastrofe. Dat zie je ook terug in de definitie, waarin het met geweld verwijderen van kinderen beschreven staat. Dat gebeurde niet in raciale volkerenmoorden, maar juist in nationale genociden als de Armeense genocide.
‘Overigens zijn er destijds zelfs tribunalen geweest in Turkije over de Armeense catastrofe. Maar Erdogan houdt erg aan de ontkenningspolitiek vast omdat het is gerelateerd aan de ontstaansgeschiedenis van de Turkse republiek. Atatürk werd beïnvloed door denkbeelden van de Jonge Turken, die de genocide op hun geweten hebben. Alles loopt door elkaar heen in Turkije. Zo’n breuk als ‘Nazi-Duitsland en erna’, dat heb je in Turkije niet.’
Telegraaf 22.12.2017 De ChristenUnie wil dat het Nederlandse parlement de Armeense genocide expliciet erkent en dat er voortaan een afvaardiging op ministersniveau naar de herdenking van de genocide in Armenië gaat.
Tweede Kamerlid Joël Voordewind komt met een motie hierover, waar hij naar eigen zeggen een meerderheid voor verwacht te krijgen.
De afvaardiging op regeringsniveau zou voor het eerst in april komend jaar de herdenking in Armenië moeten bijwonen.
Geen aanleiding
Minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken schrijft vrijdag aan de Tweede Kamer dat de regering zelf „geen aanleiding ziet” om over de Armeense genocide een ander standpunt in te nemen. Het kabinet spreekt steeds van de „kwestie van de Armeense genocide.” Naar aanleiding van twee adviezen over het gebruik van de term ’genocide’ concludeert Zijlstra dat het voor het kabinet vooral een zaak blijft „tussen de betrokken partijen.”
Het nieuwe regeerakkoord geeft de mogelijkheid voor een formele erkenning van een volkerenmoord door de regering. Dan moet wel sprake zijn van uitspraken van internationale gerechts- of strafhoven, eenduidige conclusies uit wetenschappelijk onderzoek en vaststelling door de Verenigde Naties.
In 1915, ten tijde van de Ottomaanse Rijk, werden honderdduizenden Armeniërs vermoord. De Turkse regering vindt dat er geen sprake was van genocide. Ankara reageert steeds woedend en dreigt met strafmaatregelen als landen overgaan tot erkenning.
AD 13.10.2017 Het nieuwe regeerakkoord zet de deur op een kier voor een formele erkenningvan de Armeense genocide. De coalitiepartijen CDA, D66 en ChristenUnie stemden in 2015 al vóór het gebruik van de benaming Armeense genocide door de regering. Of het zover komt blijft nog de vraag.
In het regeerakkoord staat voor het eerst dat drie zaken ‘leidend’ zijn voor de regering om over te gaan tot erkenning van een volkerenmoord. Als zowel internationale gerechtshoven, wetenschappelijk onderzoek en de Verenigde Naties vaststellen dat het om genocide gaat, kan de regering het ook als dusdanig erkennen.
,,Dit geeft een pad voor een regering naar een mogelijke erkenning van een genocide”, zegt Han ten Broeke van de VVD. ,,Het is geen uitspraak over een specifieke genocide.” Over erkenning van de Armeense genocide moet de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken zich volgens hem buigen.
Joël Voordewind (ChristenUnie) spreekt ook van een eerste stap op weg naar het erkennen van een genocide: ,,Een flinke stap voorwaarts.” Een tweede stap is volgens hem dat moet worden bekeken of de Armeense genocide zo’n uitzondering moet zijn. ,,Over de interpretatie moeten we het hebben”, aldus Voordewind. Hij vindt dat er begrip voor moet zijn dat er in 1915 geen internationale hoven waren die zich hiermee bezighielden.
De Tweede Kamer spreekt al langer van de Armeense genocide, maar geen kabinet heeft ooit zo ver willen gaan. Dat spreekt steeds van de ,,kwestie van de Armeense genocide”. Het nieuwe standpunt gaat verder dan de regeringslijn tot dusver, erkent VVD’er Ten Broeke.
Strafmaatregelen
In 1915, ten tijde van het Ottomaanse Rijk, werden honderdduizenden Armeniërs vermoord. De Turkse regering vindt dat er geen sprake was van genocide. Ankara reageert steeds woedend en dreigt met strafmaatregelen als landen overgaan tot erkenning.
Het CDA is terughoudend. De partij vindt dat er eerst een debat moet plaatsvinden ,,over de interpretatie van de afspraken”. D66’er Sjoerd Sjoerdsma denkt niet dat het zo snel tot erkenning komt. Voordewind vindt dat er in elk geval gekeken moet worden naar een serieuzere kabinetsafvaardiging naar de herdenking van de Armeense volkerenmoord.
Elsevier 24.04.2017 Historisch onderzoek naar de Armeense genocide levert nieuw bewijs op over de rol van de toenmalige Turkse regering. De ‘Armeense kwestie’ ligt in Turkije zeer gevoelig, omdat de regering tot dusver elke betrokkenheid van Turkije ontkent.
De Turkse regering weigert te spreken van genocide, omdat Turkije naar eigen zeggen part noch deel had aan de etnische zuiveringen. Dit standpunt is lastig vol te houden, schrijft The New York Times, nu er een smoking gun – telegrammen waarin in codetaal opdracht tot genocide wordt gegeven – is gevonden.
Telegramcode gekraakt
Taner Akcam, een historicus aan de Clark University in Massachusetts, is gestuit op de telegrammen, die de betrokkenheid van de toenmalige Turkse regering bij de Armeense genocide zouden aantonen. Bewijs voor de verantwoordelijkheid van de Turkse regering was er tot nu toe maar mondjesmaat; documenten bleken steevast spoorloos. Historici baseerden zich tot nu op kranten en ooggetuigenverslagen.
Naar sluitend bewijs van de genocide door de Turken wordt al jaren gezocht. Toen de Turkse nationalisten in 1922 de macht grepen, slaagde een aantal Armeense notabelen erin om 24 dozen met juridische documenten over de massamoord naar Engeland te sturen. Naar de inhoud van die dozen doet Taner Akcam op dit moment onderzoek.
Akcam slaagde erin gecodeerde berichten van de Turkse regering uit de Eerste Wereldoorlog te kraken. Zo wordt duidelijk dat de Turkse regering actief betrokken was bij de liquidaties van grote aantallen Armenen. ‘Ik ben er stellig van overtuigd dat het erkennen van fouten in het verleden van essentieel belang is voor de Turkse democratie en mensenrechten,’ zegt Akcam tegen The New York Times.
‘Meer bewijs nodig’
Eric-Jan Zurcher, hoogleraar Turkse studies aan de Universiteit Leiden, nuanceert de claim. Volgens Zurcher zijn er al veel meer telegrammen gevonden, en wordt verondersteld dat de opdrachten tot zuivering mondeling circuleerden. ‘Het is niet zo waarschijnlijk dat hier echt een smoking gun is gevonden,’ zegt Zurcher tegen elsevier.nl. ‘De inhoud van het telegram wordt door The New York Times ook niet openbaar gemaakt. Voor echte politieke gevolgen moet er meer hard bewijs op tafel komen.’
De Armeense minderheid werd tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) gedeporteerd uit de westelijke steden van Turkije. De Turkse regering wantrouwde de Armeniërs, en verwachtte dat ze zich bij de vijand Rusland zouden aansluiten. Om dit de voorkomen waren er etnische zuiveringen. Door Armeniërs massaal te executeren, of door ze de Syrische woestijn in te sturen zonder voedsel en water. Naar schatting anderhalf miljoen Armeniërs kwamen om.
Berend Sommer (1990) is online redacteur bij Elsevier. Hij studeerde geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Zijn eerste boek verschijnt in 2017 bij Uitgeverij Prometheus. Portefeuille Buitenland Politiek Fusies en overnames Onderwijs
RTVWEST 14.09.2016 Ruim twee jaar na een demonstratie van ongeveer 4000 Turkse Nederlanders bij het monument ter nagedachtenis aan de Armeense genocide wordt alsnog een verdachte gehoord. Een 51-jarige man uit Den Haag wordt ervan verdacht met zijn uitlatingen te hebben aangezet ‘tot geweld tegen Armeniërs wegens hun ras en/of godsdienst’.
Het Openbaar Ministerie is van mening dat de man op 1 juni 2014 de grenzen van de vrijheid van meningsuiting heeft overschreden met zijn uitlating ‘Karabach zal het graf van de Armeniërs worden’.
De man demonstreerde in Almelo tegen het monument dat bij de Armeens Apostolische Kerk in Almelo is opgericht ter nagedachtenis aan de Armeense genocide.
Vertaling
Dat het horen van de man over zijn uitlatingen zo lang heeft geduurd, is volgens het OM te wijten aan de uitvoerige juridische analyse van diens woorden, de vertaling en de context van de gedane uitspraken. De verdenking is dusdanig, dat strafvervolging volgens het OM in de rede ligt.
NU 14.09.2016 Ruim twee jaar na een demonstratie van ongeveer 4.000 Turkse Nederlanders bij het monument ter nagedachtenis aan de Armeense genocide wordt alsnog een verdachte gehoord.
Een 51-jarige man uit Den Haag wordt ervan verdacht met zijn uitlatingen te hebben aangezet “tot geweld tegen Armeniërs wegens hun ras en/of godsdienst”.
Het OM is van mening dat de man op 1 juni 2014 de grenzen van de vrijheid van meningsuiting heeft overschreden met zijn uitlating “Karabach zal het graf van de Armeniërs worden”.
De man demonstreerde in Almelo tegen het monument dat bij de Armeens Apostolische Kerk in Almelo is opgericht ter nagedachtenis aan de Armeense genocide.
Dat het horen van de man over zijn uitlatingen zo lang heeft geduurd, is volgens het OM te wijten aan de uitvoerige juridische analyse van diens woorden, de vertaling en de context van de gedane uitspraken. De verdenking is dusdanig, dat strafvervolging volgens het OM in de rede ligt.
Telegraaf 14.09.2016 Ruim twee jaar na een demonstratie van ongeveer 4000 Turkse Nederlanders bij het monument ter nagedachtenis aan de Armeense genocide wordt alsnog een verdachte gehoord. Een 51-jarige man uit Den Haag wordt ervan verdacht met zijn uitlatingen te hebben aangezet ,,tot geweld tegen Armeniërs wegens hun ras en/of godsdienst”.
Het OM is van mening dat de man op 1 juni 2014 de grenzen van de vrijheid van meningsuiting heeft overschreden met zijn uitlating ‘Karabach zal het graf van de Armeniërs worden’.
De man demonstreerde in Almelo tegen het monument dat bij de Armeens Apostolische Kerk in Almelo is opgericht ter nagedachtenis aan de Armeense genocide.
Dat het horen van de man over zijn uitlatingen zo lang heeft geduurd, is volgens het OM te wijten aan de uitvoerige juridische analyse van diens woorden, de vertaling en de context van de gedane uitspraken. De verdenking is dusdanig, dat strafvervolging volgens het OM in de rede ligt.
Elsevier 14.09.2016 Ruim twee jaar na een demonstratie van ongeveer 4.000 Turkse Nederlanders bij het monument ter nagedachtenis van de Armeense genocide in Almelo besluit het Openbaar Ministerie alsnog om een verdachte te horen. Het gaat om een 51-jarige man uit Den Haag die verdacht wordt van ‘het aanzetten tot geweld tegen Armeniërs wegens hun ras en/of godsdienst’.
Op 24 april 2014 werd op de grond van de Armeens Apostolische Kerk in Almelo, het grootste Armeense genocidemonument van Europa onthuld. Het was op die dag precies 99 jaar geleden dat het Ottomaanse regime begon met het verdrijven en afslachten van honderdduizenden Armeniërs in het toenmalige Ottomaanse Rijk.
Ottomaanse oorlogsmars
De man die nu voor verhoor wordt uitgenodigd scandeerde tijdens het protest in het Turks de woorden ‘Karabach zal het graf van de Armeniërs worden’. Hiermee verwees hij naar Nagorno-Karabach, een regio in de Zuidelijke Kaukasus waar veel etnische Armenen vandaan komen. Ook werd tijdens de demonstratie een oorlogsmars van het Ottomaanse leger ingezet.
Bij de demonstratie was bovendien een aantal Turkse organisaties betrokken. De Turkse organisatie Diyanet, die rechtstreeks onder het Directoraat van Godsdienstzaken van de Turkse premier valt, had gratis bussen geregeld om de Turken naar Almelo te brengen, bleek uit antwoorden op Kamervragen van het CDA. Ook werd in het vrijdaggebed in de 143 bij Diyanet aangesloten moskeeorganisaties aangedrongen op protest tegen het monument, en riep de Turkse consul hebben opgeroepen mee te doen aan het protest.
Geen erkenning Armeense genocide
De man heeft woensdag een uitnodiging voor het verhoor gekregen. Dat het horen van de man over zijn uitlatingen zo lang heeft geduurd, is volgens het OM te wijtenaan de ‘uitvoerige juridische analyse’ van zijn woorden, ‘de vertaling en de context van de gedane uitspraken’. Volgens het OM ligt strafvervolging in de rede.
Hoewel het monument in Almelo het grootste Armeense genocidemonument van Europa is, weigert Nederland vooralsnog om het doden van 1,5 miljoen Armenen tot genocide te bestempelen. De Nederlandse regering zal vooralsnog blijven spreken over ‘de kwestie van de Armeense genocide’, zei vicepremier Lodewijk Asscher eerder.
Bijna dertig landen bestempelen de slachting van de Armenen wel als genocide. De Duitse Bondsdag voegde zich onlangs bij dat rijtje, tot grote woede van de Turkse regering.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
AD 14.09.2016 Ruim twee jaar na een demonstratie van ongeveer 4000 Turkse Nederlanders bij het monument ter nagedachtenis aan de Armeense genocide wordt alsnog een verdachte gehoord. Een 51-jarige man uit Den Haag wordt ervan verdacht met zijn uitlatingen te hebben aangezet ,,tot geweld tegen Armeniërs wegens hun ras en/of godsdienst”.
Het OM is van mening dat de man op 1 juni 2014 de grenzen van de vrijheid van meningsuiting heeft overschreden met zijn uitlating ‘Karabach zal het graf van de Armeniërs worden’.
De man demonstreerde in Almelo tegen het monument dat bij de Armeens Apostolische Kerk in Almelo is opgericht ter nagedachtenis aan de Armeense genocide.
Vertaling
Dat het horen van de man over zijn uitlatingen zo lang heeft geduurd, is volgens het OM te wijten aan de uitvoerige juridische analyse van diens woorden, de vertaling en de context van de gedane uitspraken. De verdenking is dusdanig, dat strafvervolging volgens het OM in de rede ligt.
Elsevier 02.09.2016 De Duitse regering wil zich niet uitspreken voor of tegen de erkenning door de Bondsdag van de volkerenmoord op Armeniërs in de nadagen van het Ottomaanse Rijk. Van een reactie ‘kan hoe dan ook geen sprake zijn’.
De regeringswoordvoerder Steffen Seibert reageert daarmee vrijdag op eerdere berichtgeving dat de Duitse regering zich zou willen distantiëren van de parlementaire resolutie over Armenië.
Resolutie is niet juridisch bindend, benadrukt Duitsland
Turkije eiste eerder deze week dat de Duitse regering afstand moest doen van de resolutie, als Duitse parlementariërs gestationeerde soldaten op de luchtbasis Incirlikwillen bezoeken.
Seibert wijst er in zijn reactie wel op dat de resolutie ‘niet juridisch bindend’ is. Daarmee lijkt de woordvoerder het recht van het parlement om zich erover uit te spreken te verdedigen, terwijl hij zelf probeert een neutrale positie in te nemen.
Regering van Merkel was niet echt voor stemming
Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat zich feller uit. Minister Frank-Walter Steinmeier van Buitenlandse Zaken staat achter de resolutie van de Bondsdag, liet zijn departement vrijdag weten. Steinmeier zelf leek eerder op de dag wel afstand te nemen van de resolutie. Ook hij benadrukte dat de regering ‘niet aan iedere uitspraak van het parlement is gebonden’. De regering van Merkel liet tijdens de stemming over de resolutie al weten er niet per se achter te staan.
Het Duitse weekblad Der Spiegel meldde eerder op vrijdag dat de regering van Merkel overwoog om expliciet afstand te doen van de resolutie. Seibert zou daarbij het woord doen, omdat Steinmeier niet wilde en een uiting van Merkel als ‘knieval’ voor Turkije zou worden geïnterpreteerd.
De CDU-fractie van Merkel in de Bonsdag reageerde geërgerd op het bericht. De regering zou ‘een volstrekt verkeerd signaal afgeven’ als zij zich inderdaad van de resolutie zou distantiëren.
Toch heerste er bij de CDU blijkbaar ook twijfel. Merkel heeft fractieleider Volker Kauder vrijdag nog eens verzekerd dat ze geen afstand wil nemen van de erkenning van de volkenmoord. Ze wees erop dat ze tijdens de Bondsdagstemming weliswaar verstek had laten gaan, maar tijdens het voorafgaande fractieoverleg voor de resolutie heeft gestemd.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
VK 02.09.2016 De Duitse regering wil zich niet uitspreken voor of tegen de erkenning door de Bondsdag van de volkenmoord op Armeniërs in de nadagen van het Ottomaanse Rijk. Woordvoerder Steffen Seibert noemde de in juni aangenomen resolutie voor erkenning van de Armeense genocide vrijdag ‘juridisch niet bindend’.
Hij reageerde op berichtgeving van het Duitse weekblad Der Spiegeldat de regering zich op verzoek van Turkije van de Armenië-resolutie zou willen distantiëren. Met zijn uitspraak dat de resolutie niet bindend is, lijkt Seibert het recht van het parlement om zich over de kwestie uit te spreken te verdedigen, zonder zelf positie te kiezen.
De Bondsdagfractie van Merkels CDU reageerde vrijdagochtend geërgerd op het bericht van Der Spiegel. De regering zou ‘een volstrekt verkeerd signaal afgeven’ als zij zich inderdaad van de resolutie zou distantiëren.
Merkel heeft fractieleider Volker Kauder vrijdag nog eens verzekerd dat ze geen afstand wil nemen van de genocide-erkenning. Ze wees erop dat ze tijdens de Bondsdagstemming weliswaar verstek had laten gaan, maar tijdens het voorafgaande fractieoverleg voor de resolutie heeft gestemd.
Ook het ministerie van Buitenlandse Zaken liet bij monde van Frank-Walter Steinmeier weten achter de gewraakte Bondsdagresolutie te staan.
Steinmeier leek eerder op de dag wel enige afstand van de resolutie te nemen. Ook hij benadrukte dat de regering ‘niet aan iedere uitspraak van het parlement is gebonden’. De Bondsdag zelf was de eerste om dat te onderschrijven, zei de minister.
Bezoek aan Duitse militairen
Steinmeiers Turkse collega Mevlüt Cavusoglu zei eerder deze week dat Duitse politici de Duitse militairen op de Turkse luchtmachtbasis Incirlik pas weer mogen bezoeken als Berlijn afstand neemt van de erkenning van de Armeense genocide.
De regering van bondskanselier Angela Merkel zou daarom vrijdag nog eens met zoveel woorden verklaren dat zij niet is gebonden aan de gewraakte Bondsdagresolutie, schreef Der Spiegel. Volgens het Duitse opinieblad zou Seibert het woord doen, omdat Steinmeier voor de eer bedankte en opdraven van Merkel als een knieval voor de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zou worden uitgelegd.
De regering-Merkel liet van meet af aan doorschemeren dat zij de erkenning van de Armeense genocide geen goed idee vond, maar is niet van plan om dit expliciet te vermelden, zoals Der Spiegel schrijft.
Turkije ontkent genocide
Tijdens de nadagen van het Ottomaanse Rijk kwamen naar schatting anderhalf miljoen Armeniërs om. Volgens het gros van de historici hadden de toenmalige Turkse autoriteiten schuld aan hun dood.
Terwijl Ankara erkent dat veel christelijke Armeniërs werden afgeslacht door de Ottomaanse troepen, spreekt het land tegen dat er sprake was van een georganiseerde campagne om hen uit te roeien of dat dergelijke bevelen zijn gegeven door de Ottomaanse autoriteiten.
In Duitsland wonen drie miljoen mensen van Turkse origine.
Telegraaf 02.09.2016 De Duitse regering wil zich niet uitspreken voor of tegen de erkenning door de Bondsdag van de volkenmoord op Armeniërs in de nadagen van het Ottomaanse Rijk. ,,Daarvan kan hoe dan ook geen sprake zijn”, zei woordvoerder Steffen Seibert vrijdag. Hij reageerde op het bericht van Der Spiegel dat de regering zich op verzoek van Turkije van de Armenië-resolutie zou willen distantiëren.
Seibert wees er in diezelfde adem op dat de resolutie ,,niet juridisch bindend” is. Hij leek het recht van het parlement om zich over de kwestie uit te spreken te verdedigen, zonder zelf positie te kiezen.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken kwam iets scherper uit de hoek. Minister Frank-Walter Steinmeier staat achter de gewraakte Bondsdagresolutie, liet zijn departement vrijdag weten. Steinmeier leek eerder op de dag wel enige afstand van de resolutie te nemen.
Turkije deelde eerder mee dat Duitse politici de Duitse militairen op de Turkse luchtmachtbasis Incirlik pas weer mogen bezoeken als Berlijn afstand neemt van de erkenning van de Armeense genocide. De regering van bondskanselier Angela Merkel zou daarom vrijdag nog eens uitdrukkelijk verklaren dat zij niet is gebonden aan de Bondsdagresolutie, schreef Der Spiegel eerder op de dag. Volgens het Duitse opinieblad zou Seibert het woord doen, omdat Steinmeier voor de eer bedankte en opdraven van Merkel als een knieval voor Ankara zou worden uitgelegd.
De Bondsdagfractie van Merkels CDU reageerde vrijdagochtend geërgerd op het bericht van Der Spiegel. De regering zou ,,een volstrekt verkeerd signaal afgeven” als zij zich inderdaad van de resolutie zou distantiëren.
Merkel heeft fractieleider Volker Kauder vrijdag nog eens verzekerd dat ze geen afstand wil nemen van de erkenning van de volkenmoord. Ze wees erop dat ze tijdens de Bondsdagstemming weliswaar verstek had laten gaan, maar tijdens het voorafgaande fractieoverleg voor de resolutie heeft gestemd.
Tijdens de nadagen van het Ottomaanse Rijk kwamen naar schatting anderhalf miljoen Armeniërs om. Volgens het gros van de historici hadden de toenmalige Turkse autoriteiten schuld aan hun dood, maar Turkije bestrijdt die lezing te vuur en te zwaard.
NU 02.09.2016 De Duitse regering wil uitdrukkelijk afstand nemen van de erkenning door de Bondsdag van de volkenmoord op Armeniërs in de nadagen van het Ottomaanse Rijk.
In ruil voor deze handreiking aan de Turkse regering verleent Ankara de Duitse autoriteiten weer toegang tot de in Turkije gelegerde Duitse troepen, meldt Der Spiegel.
Op 2 juni stemde het Duitse parlement in met het voorstel om de Armeense genocide te erkennen. Uit protest besloot Turkije de Duitse autoriteiten niet langer toe te laten tot de luchtmachtbasis Incirlik, die door Duitsland onder meer wordt gebruikt als uitvalsbasis voor de missie tegen IS.
De Duitse regering zal binnenkort nog eens met zoveel woorden verklaren dat zij niet is gebonden aan de gewraakte resolutie van het parlement. Woordvoerder Steffen Seibert neemt die taak op zich, omdat minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier voor de eer bedankte en opdraven van bondskanselier Angela Merkel als een knieval voor de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zou worden uitgelegd.
De concessie aan Ankara is eerder een symbolische dan een inhoudelijke koerswijziging. De regering-Merkel liet van meet af aan doorschemeren dat zij de erkenning van de Armeense genocide geen goed idee vond.
Overigens zou Merkel vrijdag tegen het hoofd van haar partij in het parlement, Volker Kauder, hebben gezegd dat ze zichzelf niet distantieert van de aangenomen resolutie in het parlement.
Elsevier 02.09.2016 Duitsland lijkt toe te gaan geven aan Turkije. De Duitse regering zou nadrukkelijk afstand willen nemen van een parlementaire resolutie waarin de Armeense volkerenmoord van 1915 officieel tot genocide wordt bestempeld.
In ruil voor deze ‘handreiking’ zouden Duitse autoriteiten weer toegang krijgen tot de troepen die gestationeerd zijn op de Turkse luchtbasis Incirlik. De regering komt binnenkort met een verklaring dat zij niet is gebonden aan de genocideresolutie van het parlement, meldt Der Spiegel.
Woordvoerder moet het klusje klaren
Volgens de informatie die het weekblad in handen kreeg – een afspraak tussen de Bondskanselarij en het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken, zal regeringswoordvoerder Steffen Seibert de taak op zich nemen om die verklaring te geven. De minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier bedankte ervoor, en als de Duitse bondskanselier Angela merkel zou komen opdraven zou dat als een ‘knieval’ voor de Turkse president Recep Tayyip Erdogan worden gezien. Nu wordt er gesproken van een ‘politiek gebaar’.
Het Duitse parlement stemde in juni met een meerderheid voor de genocide-erkenning. Nu mogen Duitse parlementariërs niet naar de luchtbasis, die in het zuidoosten van Turkije ligt en door NAVO-bondgenoten wordt gebruikt in de strijd tegen terreurbeweging Islamitische Staat (IS) in Syrië. Duitse parlementariers wilden eerder een bezoek brengen aan Incirlik, maar dat werd geblokkeerd door de Turkse regering.
Bondsdag stemde bijna unaniem voor
De Duitse regering moet van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu afstand nemen van een eerdere stemming om de Armeense genocide te erkennen. ‘Het hangt af van de stappen van Duitsland. Als ze de benodigde stappen ondernemen, dan zullen wij het bezoek goedkeuren,’ aldus Cavusoglu tijdens een persconferentie maandag. Eerder dreigde Duitsland zich nog terug te trekken van de luchtbasis en uit te wijken naar andere landen, als er geen autoriteiten op bezoek mochten komen, maar het lijkt er nu toch op dat de Duitsers op Incirlik willen blijven.
De regering van Merkel liet eerder al weten de erkenning van de genocide, die vooral symbolisch is, geen goed idee te vinden. Toch stemde de Bondsdag bijna unaniem voor de resolutie.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
Trouw 02.09.2016 De Duitse regering wil zich niet uitspreken voor of tegen de erkenning door de Bondsdag van de volkenmoord op Armeniërs in de nadagen van het Ottomaanse Rijk. “Daarvan kan hoe dan ook geen sprake zijn”, zei woordvoerder Steffen Seibert vrijdag.
Bemoeienis
Patrick van Schie schreef in zijn column over de ‘lange arm’ van Erdogan in Duitsland. “Hij bemoeit zich met wat Turken in het buitenland zouden moeten vinden en stemmen. En nu ook met wat parlementen in andere landen van Turkijemogen vinden.
De regering zou “een volstrekt verkeerd signaal afgeven” als zij zich inderdaad van de resolutie zou distantiëren.
Hij reageerde op het bericht van Der Spiegel dat de regering zich op verzoek van Turkije van de Armenië-resolutie zou willen distantiëren.
Seibert wees er in diezelfde adem op dat de resolutie ‘niet juridisch bindend’ is. Hij leek het recht van het parlement om zich over de kwestie uit te spreken te verdedigen, zonder zelf positie te kiezen.
Het ministerie van Buitenlandse Zaken kwam iets scherper uit de hoek. Minister Frank-Walter Steinmeier staat achter de gewraakte Bondsdagresolutie, liet zijn departement vrijdag weten. Steinmeier leek eerder op de dag wel enige afstand van de resolutie te nemen.
Turkije deelde eerder mee dat Duitse politici de Duitse militairen op de Turkse luchtmachtbasis Incirlik pas weer mogen bezoeken als Berlijn afstand neemt van de erkenning van de Armeense genocide. De regering van bondskanselier Angela Merkel zou daarom vrijdag nog eens uitdrukkelijk verklaren dat zij niet is gebonden aan de Bondsdagresolutie, schreef Der Spiegel eerder op de dag. Volgens het Duitse opinieblad zou Seibert het woord doen, omdat Steinmeier voor de eer bedankte en opdraven van Merkel als een knieval voor Ankara zou worden uitgelegd.
De Bondsdagfractie van Merkels CDU reageerde vrijdagochtend geërgerd op het bericht van Der Spiegel. De regering zou “een volstrekt verkeerd signaal afgeven” als zij zich inderdaad van de resolutie zou distantiëren.
Merkel heeft fractieleider Volker Kauder vrijdag nog eens verzekerd dat ze geen afstand wil nemen van de erkenning van de volkenmoord. Ze wees erop dat ze tijdens de Bondsdagstemming weliswaar verstek had laten gaan, maar tijdens het voorafgaande fractieoverleg voor de resolutie heeft gestemd.
Tijdens de nadagen van het Ottomaanse Rijk kwamen naar schatting anderhalf miljoen Armeniërs om. Volgens het gros van de historici hadden de toenmalige Turkse autoriteiten schuld aan hun dood, maar Turkije bestrijdt die lezing te vuur en te zwaard.
Elsevier 29.08.2016 Duitse parlementariërs mogen van Turkije een bezoek brengen aan de Incirlik-luchtbasis. Daaraan verbinden de Turken wel een voorwaarde.
De Duitse regering moet van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu afstand nemen van een eerdere stemming om de Armeense genocide te erkennen.
Duitsland bekijkt andere opties
Het Duitse parlement stemde in juni met een meerderheid voor de genocide-erkenning. Nu mogen Duitse parlementariërs niet naar de luchtbasis, die in het zuidoosten van Turkije ligt en door NAVO-bondgenoten wordt gebruikt in de strijd tegen terreurbeweging Islamitische Staat (IS) in Syrië.
De Duitsers hebben er zes Tornado-vliegtuigen staan en er zijn meer dan 250 soldaten gestationeerd. De vliegtuigen nemen deel aan de bombardementen van de internationale coalitie tegen IS. De Duitsers dreigden eerder deelname aan de missie vanaf die basis te beëindigentenzij de Turkse regering Duitse parlementariërs toestaat de luchtbasis te bezoeken. De Duitsers schetsten scenario’s waarin ze zouden kunnen wijken naar onder meer Cyprus en Jordanië.
De Duitse minister van Defensie Ursula von der Leyen gaf donderdagmiddag aan dat ‘operaties vanaf Incirlik nog steeds in het belang zijn van Duitsland én Turkije,’ maar dat ‘andere opties worden bekeken’.
Cavusoglu wil dat Duitsers afstand doen van stemming
‘Het hangt af van de stappen van Duitsland. Als ze de benodigde stappen ondernemen, dan zullen wij het bezoek goedkeuren,’ aldus Cavusoglu tijdens een persconferentie maandag.
‘Helaas moet ik concluderen dat degenen die onze geschiedenis op een oneerlijke manier weerspiegelen niet langs mogen komen,’ zei hij. Volgens ambtenaren van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken moet de Duitse regering eerst afstand doen van de parlementaire resolutie om de genocide te erkennen.
De Duitse minister voor Europese Zaken Michael Roth kwam eerder op de dag terug van een bezoek aan Ankara, en zei dat de twee landen ‘goed op weg’ zijn om het conflict over de basis Incirlik op te lossen.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
NU 30.06.2016 De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier heeft donderdag het gedenkteken voor de volkerenmoord in de Armeense hoofdstad Jerevan bezocht. Ter nagedachtenis aan de mogelijk 1,5 miljoen doden legde Steinmeier een krans.
De erkenning door de Bondsdag van de moordpartijen op Armeniërs in het Ottomaanse Rijk in 1915-1916 als genocide, heeft de betrekkingen van Duitsland met Turkije recentelijk onder druk gezet.
Steinmeier riep op tot nieuwe inspanningen om tot een verzoening te komen. Hij pleitte voor een historische analyse van de gruweldaden die “zoveel mogelijk” gedaan moet worden in samenspraak met Armenië en Turkije. Turkije, als rechtsopvolger van het Ottomaanse Rijk, heeft de kwalificatie van de massamoorden als genocide altijd verworpen.
Na zijn bezoek aan Armenië reist de minister door naar buurland Azerbeidzjan. Ook daar staan vredesinspanningen voor het grondgebied Nagorno-Karabach voorop. Het gebied wordt betwist tussen Armenië en Azerbeidzjan. Duitsland voert momenteel het voorzitterschap van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE).
AD 30.06.2016 De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier heeft donderdag het gedenkteken voor de volkerenmoord in de Armeense hoofdstad Jerevan bezocht. Ter nagedachtenis aan de mogelijk 1,5 miljoen doden legde Steinmeier een krans.
De erkenning door de Bondsdag van de moordpartijen op Armeniërs in het Ottomaanse Rijk in 1915-1916 als genocide, heeft de betrekkingen van Duitsland met Turkije recentelijk onder druk gezet. Steinmeier riep op tot nieuwe inspanningen om tot een verzoening te komen. Hij pleitte voor een historische analyse van de gruweldaden die ,,zoveel mogelijk” gedaan moet worden in samenspraak met Armenië en Turkije. Turkije, als rechtsopvolger van het Ottomaanse Rijk, heeft de kwalificatie van de massamoorden als genocide altijd verworpen.
Na zijn bezoek aan Armenië reist de minister door naar buurland Azerbeidzjan. Ook daar staan vredesinspanningen voor het grondgebied Nagorno-Karabach voorop. Het gebied wordt betwist tussen Armenië en Azerbeidzjan. Duitsland voert momenteel het voorzitterschap van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE).
Elsevier 26.06.2016 Wie de massamoord op de Armeniërs ‘genocide’ durft te noemen, krijgt het als vanouds aan de stok met Turkije. Ditmaal is paus Franciscus aan de beurt.
Grote boosheid bij de Turken, want de kerkvader heeft zaterdag opnieuw het woord ‘genocide’ in de mond genomen, en wel tijdens een driedaags bezoek aan Armenië.
Stap verder
Dat gebeurde eerst nogal aarzelend, aangezien de paus aanvankelijk refereerde aan de massamoorden tijdens de Eerste Wereldoorlog door het gebruik van de Armeense term Metz Yerghern (het Grote Kwaad). Maar toen ging hij plots een stap verder.
‘Helaas was die tragedie, die genocide, de eerste van een reeks vreselijke rampen uit de afgelopen eeuw die mogelijk werden gemaakt door verwrongen raciale, ideologische of religieuze denkbeelden die de uitroeiing van complete volkeren tot gevolg had,’ aldus Franciscus. ‘Het is verdrietig dat de grote internationale partijen op dat moment de andere kant opkeken.’
Boos
De beschuldiging van genocide ligt -op z’n zachtst gezegd – erg gevoelig bij de Turken. De Turken geven toe dat er tussen 1915 en 1923 honderdduizenden Armenen zijn gedood, maar dat zou geen bewust geplande actie tegen de christelijke bevolking zijn geweest.
Hoe boos Ankara wordt als landen of wereldleiders het in hun hoofd halen de dood van 1,5 miljoen Armeniërs genocide te noemen, bleek wel begin juni. Even daarvoor had de Duitse Bondsdag besloten om de Armeense genocide officieel te erkennen.
Kruisvaarder
De ene na de andere boze reactie volgde – met Erdogans ‘bloedtest‘ als dieptepunt – maar echte vergelding bleef tot dusver uit. En nu heeft de paus dus wederom de toorn gewekt van Turkije. Hij heeft de ‘mentaliteit van een kruisvaarder‘, zegt vicepremier Nurettin Canikli.
Volgens deze politicus hebben de opmerkingen van paus niets met de werkelijkheid te maken. ‘Hij weet dat, en de Armeniërs weten dat ook.’ Maar het Vaticaan ontkent dat de paus de Turken in het harnas wil jagen. Hij predikt alleen maar verzoening tussen Turkije en Armenië, liet het kerkstaatje in een reactie weten. En de opmerking dat hij een ‘mentaliteit van een kruisvaarder’ zou hebben, is ook nergens op gebaseerd.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
NU 25.06.2016 Paus Franciscus heeft een krans gelegd bij het monument Tsitsernakaberd voor de Armeense genocide in de Armeense hoofdstad Jerevan. Ook nam de paus het woord genocide in de mond om de moord op zeker een miljoen Armeniërs in 1915 te duiden.
Franciscus bracht een bezoek aan het monument samen met de Armeense president Serzj Sarkisian, meldt het Russische persbureau Interfax zaterdag.
Bij de eeuwige vlam sprak de paus een gebed uit en ging hij in gesprek met een aantal nabestaanden van slachtoffers van de moorden.
In 1915 tijdens het Ottomaanse Rijk werden tussen de een en 1,5 miljoen Armeniërs omgebracht door het bewind van de Jonge Turken. De gebeurtenis wordt gezien als de eerste volkerenmoord van de twintigste eeuw.
Video: Paus legt krans bij monument
Genocide
Turkije zet vraagtekens bij het dodental en vindt het gebruik van de term genocide onjuist. Volgens de Turkse regering zijn de doden het gevolg van een burgeroorlog die uitbrak als gevolg van de Eerste Wereldoorlog.
Het gebruik van de term in een resolutie die is aangenomen door de Duitse Bondsdag, leidde eerder dit jaar tot een verslechterde relatie tussen Duitsland en Turkije.
Paus in Armenië
Rassenkwestie
“Deze tragedie, deze genocide, was helaas het begin van een reeks grote catastrofen in de vorige eeuw”, zei de paus tijdens zijn bezoek aan Jerevan, meldt de BBC.
Volgens de paus waren de moorden mogelijk gemaakt door “verdraaide raciale, ideologische of godsdienstige doelstellingen die de gedachten van kwelgeesten verduisterden”, tot een punt waarop die overgingen tot het plannen van volkerenmoord.
Telegraaf 25.06.2016 Een dag nadat hij de moord op Armeniërs door de Turken bestempelde als genocide, heeft paus Franciscus de twee landen zaterdag opgeroepen zich nu, een eeuw later, te verzoenen. Hij deed dat in de Armeense hoofdstad Yerevan, waar hij op bezoek is.
God zegene de toekomst en maakt de weg naar verzoening van het Armeense en Turkse volk mogelijk, zei de kerkvorst in een toespraak. Hij sprak ook nadrukkelijk over vrede in de onafhankelijke enclave Nagorno-Karabach, die onder meer grenst aan Armenië en waarmee de Armeniërs geregeld gewapende conflicten uitvechten.
Het bezoek van de 79-jarige paus aan Armenië eindigt zondag.
VK 15.06.2016 De Turkse regering beraadt zich op ‘tegenmaatregelen’ tegen Duitsland na de erkenning van de Armeense genocide door de Bondsdag. Dat heeft een Turkse ambtenaar woensdag gezegd tegen persbureau Reuters. Ankara vindt dat Berlijn zich moet distantiëren van de met een ruime meerderheid aangenomen resolutie.
‘Tegenmaatregelen worden besproken’, aldus de bewindspersoon tegen de pers. Wat voor soort sancties in overweging worden genomen wilde hij niet kwijt. Er wordt verwacht dat Ankara zich zal laten temperen door de economische realiteit: Duitsland is de grootste exportmarkt voor Turkije, vorig jaar goed voor bijna 12 miljard euro.
Eerder deze maand besloot de Bondsdag de dood van honderdduizenden Armenen in het Ottomaanse Rijk in 1915 te erkennen als volkerenmoord, wat tegen het zere been van Turkse president Recep Tayyip Erdogan was. Erdogan toonde zich teleurgesteld in bondskanselier Angela Merkel. Hij zei tegen Turkse media niet te begrijpen dat zij het niet voor elkaar kon krijgen om haar eigen partijgenoten tegen de resolutie te laten stemmen.
Volgens Erdogan zouden bijna alle drie miljoen Turkse Duitsers het oneens zijn met het besluit om de verdrijving en het vermoorden van anderhalf miljoen Armenen en andere christelijke minderheden in 1915-1916 aan te duiden als genocide. Vijfhonderd Turkse organisaties in Duitsland, van de extremistische Grijze Wolven tot gematigde culturele verenigingen, schreven samen een brief waarin ze de volkerenmoordresolutie als vergif bestempelden.
De Turkse regering erkent dat veel christelijke Armeniërs werden afgeslacht door de Ottomaanse troepen, maar het land spreekt tegen dat honderdduizenden mensen zijn gedood en dat er sprake was van een georganiseerde campagne om hen uit te roeien, of dat dergelijke bevelen zijn gegeven door de Ottomaanse autoriteiten.
Elsevier 13.06.2016 D e Duitse erkenning van de Armeense genocide lokte felle reacties uit van de Turkse regering. Maar tot dusver bleven echte tegenmaatregelen uit. Laat Ankara de kwestie met een sisser aflopen?
Nee hoor, zegt de Turkse vicepremier Nurretin Canikli maandag. De Turkse regering beraadt zich nog op een passende reactie op het besluit van de Bondsdag – het Duitse parlement – om de massamoord op honderdduizenden Armeniërs te bestempelen als genocide. ‘Het is niet mogelijk voor ons om hier onverschillig over te doen,’ zegt Canikli.
Stappen
‘We zijn aan het kijken of het mogelijk is deze beslissing terug te draaien, of wat voor stappen we kunnen nemen.’ Vorige week maandag kwam de affaire op tafel tijdens een vergadering van het Turkse kabinet. ‘Het Duitse besluit heeft geen betekenis voor ons, maar toch zal het kabinet het ter sprake brengen,’ sprak een andere vicepremier, Numan Kurtulmus, eerder.
Hij zei niet te kunnen begrijpen waarom het Duitse parlement ‘zo’n leeg en onbeduidend besluit heeft geaccepteerd’. Tot dusver werd alleen de Turkse ambassadeur uit Duitsland teruggetrokken.
Naziverleden
En dreigende taal. President Recep Tayyip Erdogan denkt bijvoorbeeld dat er sprake is van een ‘Duits complot‘ tegen zijn land, en aarzelde zelfs niet om het naziverleden van Duitsland erbij te halen. Turks-Duitse parlementariërs die het in hun hoofd haalden om de Armeense genocide te erkennen, zouden volgens hem aan een ‘bloedtest’ moeten worden onderworpen, om te zien of zij wel ‘echte Turken’ zijn.
Dit soort woorden hebben effect. Bondsdagleden met Turkse wortels worden beschermd vanwege doodsbedreigingen naar aanleiding van de veelbesproken stemming. Een van is Cem Özdemir, voorman van de Groenen.
Na de Duitse erkenning van de Armeense genocide zijn Duits-Turkse politici niet meer veilig. Elf parlementsleden staan sinds kort onder constante politiebewaking en worden sterk afgeraden nog naar Turkije te reizen. Lees meer >
Hij is tevens de initiatiefnemer tot de wet. Het Duitse weekblad Der Spiegelberichtte zaterdag dat er ook een reisadvies was voor de parlementsleden, maar dat werd vandaag door het ministerie van Buitenlandse Zaken tegengesproken. Het ministerie sluit niet uit dat er alsnog een reisadvies komt.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
NU 13.06.2016 De Turkse regering beraadt zich nog op een reactie op het besluit van het Duitse parlement om de dood van honderdduizenden Armeniërs in 1915 als genocide te erkennen. Dat heeft de Turkse vicepremier Nurettin Canikli maandag gezegd.
Turkije ontkent met klem dat de dood van de Armeniërs in de nadagen van het Ottomaanse Rijk een volkerenmoord was. Ankara reageerde begin deze maand dan ook als door een wesp gestoken op de stemming in de Bondsdag.
“Het is niet mogelijk voor ons om hier onverschillig over te doen”, zei Canikli. “We zijn aan het kijken of het mogelijk is deze beslissing terug te draaien, of wat voor andere stappen we kunnen nemen.”
Enkele Duitse media berichtten dit weekeinde dat Bondsdagleden met Turkse wortels worden beschermd vanwege doodsbedreigingen naar aanleiding van de stemming. Het Duitse weekblad Der Spiegel berichtte zaterdag dat er ook een reisadvies was voor de parlementsleden, maar dat werd maandag door het ministerie van Buitenlandse Zaken tegengesproken. Het ministerie sluit niet uit dat er alsnog een reisadvies komt.
Telegraaf 13.06.2016 De Turkse regering beraadt zich nog op een reactie op het besluit van het Duitse parlement om de dood van honderdduizenden Armeniërs in 1915 als genocide te erkennen. Dat heeft de Turkse vicepremier Nurettin Canikli maandag gezegd.
Turkije ontkent met klem dat de dood van de Armeniërs in de nadagen van het Ottomaanse Rijk een volkerenmoord was. Ankara reageerde begin deze maand dan ook als door een wesp gestoken op de stemming in de Bondsdag. ,,Het is niet mogelijk voor ons om hier onverschillig over te doen”, zei Canikli. ,,We zijn aan het kijken of het mogelijk is deze beslissing terug te draaien, of wat voor andere stappen we kunnen nemen.”
Enkele Duitse media berichtten dit weekeinde dat Bondsdagleden met Turkse wortels worden beschermd vanwege doodsbedreigingen naar aanleiding van de stemming. Het Duitse weekblad Der Spiegel berichtte zaterdag dat er ook een reisadvies was voor de parlementsleden, maar dat werd maandag door het ministerie van Buitenlandse Zaken tegengesproken. Het ministerie sluit niet uit dat er alsnog een reisadvies komt.
NU 12.06.2016 Duitsland moet de Turkse president Recep Tayyip Erdogan de toegang ontzeggen. Dat vindt Bondsdaglid Sevim Dagdelen.
Erdogan maakte haar en enkele andere parlementsleden van Turkse origine impliciet uit voor terroristen, omdat ze voor de erkenning van de Armeense genocide stemde.
“Wie in Turkije oproept tot geweld tegen Bondsdagleden moet een inreisverbod worden opgelegd, en dat geldt ook voor president Erdogan”, zei Dagdelen tegen de Duitse krant Bild. Ze eist bovendien dat bondskanselier Angela Merkel zich persoonlijk keert tegen de aanvallen van Turkse nationalisten op haar en haar medeparlementariërs.
Erdogan hitst Turkse nationalisten in Duitsland op tegen de Bondsdagleden, stelt Dagdelen. Die scholden haar op internet uit en loofden 100.000 euro uit voor degene die haar een kogel door het hoofd schiet.
Telegraaf 12.06.2016 Duitsland moet de Turkse president Recep Tayyip Erdogan de toegang ontzeggen. Dat vindt Bondsdaglid Sevim Dagdelen. Erdogan maakte haar en enkele andere parlementsleden van Turkse origine impliciet uit voor terroristen, omdat ze voor de erkenning van de Armeense genocide stemde.
,,Wie in Turkije oproept tot geweld tegen Bondsdagleden moet een inreisverbod worden opgelegd, en dat geldt ook voor president Erdogan”, zei Dagdelen tegen de Duitse krant Bild. Ze eist bovendien dat bondskanselier Angela Merkel zich persoonlijk keert tegen de aanvallen van Turkse nationalisten op haar en haar medeparlementariërs.
Erdogan hitst Turkse nationalisten in Duitsland op tegen de Bondsdagleden, stelt Dagdelen. Die voegden Dagdelen op internet onder meer toe dat ze een ,,Armeense hoer” is en loofden 100.000 euro uit voor degene die haar een kogel door het hoofd schiet.
NU 12.06.2016 De Duitse Bondsdagleden met Turkse wortels die vorige week voor erkenning van de Armeense genocide stemden, staan vanwege doodsbedreigingen onder politiebewaking. Dat meldt de Frankfurter Allgemeine zondag. Volgens de ZDF worden de politici sinds zaterdag bewaakt.
De politie wilde niet ingaan op de berichten en zei alleen dat de veiligheid van parlementsleden wordt gegarandeerd en dat er indien nodig passende maatregelen worden getroffen.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan reageerde woedend op de Duitse erkenning van de Armeense genocide. Hij wierp de Duitsers de Holocaust voor de voeten en noemde de Bondsdagleden van Turkse komaf een verlengstuk van de PKK, de Koerdische militante beweging die in Turkije te boek staat als terreurbeweging.
De stemming kwam de Turkse Bondsdagleden op doodsbedreigingen te staan.
Telegraaf 12.06.2016 De Duitse Bondsdagleden met Turkse wortels die vorige week voor erkenning van de Armeense genocide stemden staan vanwege doodsbedreigingen onder politiebewaking. Dat meldt de Frankfurter Allgemeine zondag. Volgens de ZDF worden de politici sinds zaterdag bewaakt.
De politie wilde niet ingaan op de berichten en zei alleen dat de veiligheid van parlementsleden wordt gegarandeerd en dat er indien nodig passende maatregelen worden getroffen.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan reageerde woedend op de Duitse erkenning van de Armeense genocide. Hij wierp de Duitsers de Holocaust voor de voeten en noemde de Bondsdagleden van Turkse komaf een verlengstuk van de PKK, de Koerdische militante beweging die in Turkije te boek staat als terreurbeweging. De stemming kwam de Turkse Bondsdagleden op doodsbedreigingen te staan.
Elsevier 12.06.2016 Na de Duitse erkenning van de Armeense genocide zijn Duits-Turkse politici niet meer veilig. Elf parlementsleden staan sinds kort onder constante politiebewaking en worden sterk afgeraden nog naar Turkije te reizen.
Een lange lijst met doodsbedreigingen aan het adres van Duitse politici met Turkse roots heeft geleid tot noodoverleg tussen de Duitse politie en de federale recherchedienst. Die hebben besloten om vanaf afgelopen zaterdag de parlementsleden onder politiebewaking te stellen, alsmede andere veiligheidsmaatregelen te nemen waar niet verder over wordt uitgeweid.
Ook wordt politici ten strengste afgeraden om voorlopig nog naar Turkije te reizen, meldtDer Spiegel. Het ministerie van Buitenlandse Zaken zegt de veiligheid van de parlementariërs niet te kunnen garanderen.
‘We zullen je vinden’
Cem Özdemir, leider van de Groene partij en een van de belangrijke stemmen in het Armenië-debat, legt tegen de Duitse krant Frankfurter Allgemeine Zeitung wat voor dreigementen hij dagelijks ontvangt. ‘Je leest dingen als; misschien zullen uw Duitse vrienden dit vergeten, maar wij niet. We vinden je overal.’
Sevim Dagdelen zegt ‘een Armeense hoer’ te zijn genoemd. Ook werd er online 100.000 euro uitgeloofd voor degene die haar een kogel door het hoofd zou schieten. Zelfs familieleden worden bedreigd na de stemming, geeft Cemile Giousouf van CDU toe.
Onacceptabel
De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Thomas de Maizière noemt de bedreigingen onacceptabel. Toch zegt hij dat de meeste van de 3,5 miljoen Duitsers met Turkse wortels ‘goede buren zijn’. Extremisten zijn ‘uitzonderingen’, aldus de minister.
De vele bedreigingen komen niet uit het niets. Nadat de Duitse Bondsdag de Armeense genocide in 1915 vorige week officieel erkende, reageerde Turkse politici woedend. Naast verwijzingen naar het Duitse naziverleden noemde onder meer de Turkse president Recep Tayyip Erdogan Duits-Turkse politici ‘landverraders’. Ook zei hij dat ze een bloedtest moeten doen, om te kijken of ze wel ‘zuiver Turks bloed’ zouden hebben. Parlementariër Dagdelen roept zondag daarom op tot een inreisverbod voor de Turkse president.
Emile Kossen (1992) is sinds september 2015 online redacteur bij Elsevier. Portefeuilles/interesses Verenigde Staten Latijns-Amerika Politiek Media
NU 11.06.2016 Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert Bondsdagleden van Turkse komaf om voorlopig niet naar Turkije af te reizen.
Het ministerie kan hun veiligheid niet garanderen, meldt weekblad Der Spiegel. Het ministerie wilde niet op de berichten reageren.
Aanleiding voor het advies is het conflict tussen de Bondsdag en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, over de Armeense genocide.
De Bonsdag besloot de dood van honderdduizenden Armenen in het Ottomaanse Rijk te erkennen als volkerenmoord. Dit tot grote onvrede van de Turkse president Erdogan.
Kwalificatie
Die maakte de elf Bondsdagleden met Turkse wortels uit voor de lange arm van de Koerdische afscheidingsbeweging PKK. De Bondsdagleden hebben daarnaast online met een enorme hoeveelheid dreigementen te kampen.
Het Nederlandse kabinet gaat het doden van Armeniërs in Turkije in de periode 1915-1923 niet kwalificeren als ‘Armeense genocide’. Nederland blijft de kwalificatie ‘de kwestie van de Armeense genocide’ hanteren, meldde het kabinet vorige week.
VK 11.06.2016 Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert Bondsdagleden van Turkse komaf om voorlopig niet naar Turkije af te reizen. Het ministerie kan hun veiligheid niet garanderen, meldt weekblad Der Spiegel. Aanleiding voor het advies is het conflict tussen de Bondsdag en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan over de Armeense genocide.
Het Duitse blad schrijft dat de elf Bondsdagleden met Turkse wortels online te kampen hebben met een enorme hoeveelheid dreigementen sinds zij voor erkenning van de Armeende genocide stemden. ‘Het is ongelooflijk het gevoel te hebben dat er niet meer heen gevlogen kan worden’, aldus de Duitse staatssecretaris van Integratie Aydan Özoguz van de Sociaaldemocratische Partij van Duitsland (SPD) in Der Spiegel. ‘Erdogan moet begrijpen dat we niet een verlengstuk van Turkije zijn.’
Andere Bondsdagleden van Turkse komaf hebben zakenreizen naar Ankara of hun zomervakantie op de Bosporus geannuleerd, meldt Der Spiegel. Een afgevaardigde zou zelfs zijn in Turkije wonende ouders hebben ondergebracht in een hotel in een andere stad. Het ministerie wilde niet op de berichten reageren.
Armeense genocide
De Armeense kwestie
Het Duitse parlement heeft voor erkenning van de Armeense genocide gestemd. Voor Angela Merkel kwam de stemming bijzonder ongelegen: de vluchtelingenovereenkomst tussen de EU en Turkije is nog altijd broos, evenals de banden tussen Berlijn en Ankara. Lees hier meer (+).
Eerder deze maand besloot de Bondsdag de dood van honderdduizenden Armenen in het Ottomaanse Rijk te erkennen als volkerenmoord, wat tegen het zere been van Erdogan was. De Turkse president haalde vooral fel uit naar Bondsdagleden van Turkse afkomst die voor de resolutie hebben gestemd. ‘Het is al bekend van wie zij de spreekbuis zijn. Van de separatistische terreurorganisatie in dit land zijn zij het verlengstuk in Duitsland’, zei hij, doelend op de verboden Koerdische Arbeiderspartij (PKK).
Volgens Erdogan zouden bijna alle drie miljoen Turkse Duitsers het oneens zijn met het besluit om de verdrijving en het vermoorden van anderhalf miljoen Armenen en andere christelijke minderheden in 1915-1916 aan te duiden als genocide. Vijfhonderd Turkse organisaties in Duitsland, van de extremistische Grijze Wolven tot gematigde culturele verenigingen, schreven samen een brief waarin ze de volkerenmoordresolutie als vergif bestempelden.
De Turkse regering erkent dat veel christelijke Armeniërs werden afgeslacht door de Ottomaanse troepen, maar het land spreekt tegen dat honderdduizenden mensen zijn gedood en dat er sprake was van een georganiseerde campagne om hen uit te roeien of dat dergelijke bevelen zijn gegeven door de Ottomaanse autoriteiten.
Elsevier 09.06.2016 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan gaat door met zijn beschuldigingen over ‘verziekt bloed’. Onder meer de Turks-Duitse parlementariërs, die de Duitse erkenning van de Armeense genocide stemden, moeten het ontgelden.
Eerder deze week zei hij al dat Duitse parlementsleden van Turkse originebloedstesten zouden moeten ondergaan, omdat het volgens hem geen echte Turken zijn. ‘Hun bloed moet in een laboratorium worden onderzocht,’ fulmineerde Erdogan dit weekend, nadat de Duitse bondsdag besloot de Armeense genocide te erkennen.
Aandoening
Leden van de Koerdische PKK, die deze week een aantal aanslagen pleegde in Turkije, lijden volgens hem aan dezelfde aandoening. ‘Af en toe komen er mensen met verziekt bloed langs, maar onze staat leert ze altijd een lesje,’ zei Erdogan donderdag tijdens een speech in Ankara.
‘Soms zijn het terroristen die het vuur openen op hun eigen land. Soms zijn het intellectuele en academici die hen steunen, en soms zijn het leden van het Duitse parlement die hun eigen land beschuldigen van genocide,’ luidde zijn oordeel. Hij benadrukte tijdens deze speech enkele keren dat hij ‘verziekt bloed’ niet letterlijk bedoelt: het gaat volgens Erdogan niet over een ‘biologische afwijking’ of racisme, maar is het een uitdrukking.
‘In onze cultuur is iemand met verziekt bloed iemand die zijn eigen mensen onrecht aandoet. De nationaliteit is daarbij niet van belang: in onze ogen heeft hij verziekt bloed,’ aldus Erdogan.
Ophitsen
Het Duitse parlement, en met name het Turks-Duitse parlementslid Cem Ozdemir (de Groenen) – een van de indieners van het genocidevoorstel – heeft zich inmiddels fel uitgesproken tegen de ‘openlijke hetze’ van Erdogan tegen Turks-Duitse parlementsleden, en het ophitsen van Turken die in Europa wonen.
‘Erdogan precies weet wat hij doet. Zijn bedreigingen bevestigen mijn vermoeden dat dit een poging is om het Turkse nationalisme te verspreiden onder Turkse organisaties in Duitsland,’ zegt Ozdemir, die flinke bedreigingen ontving van Turkse Duitsers na de stemming over de genocide-erkenning, in een interview met het Westfalen-Blatt.
Norbert Lammert, die de Bondsdag donderdag voorzat, zei gechoqueerd te zijn dat er ‘vooraanstaande politici’ zijn die bedreigingen jegens Turks-Duitse parlementariërs steunen. Volgens hem zal het Duitse parlement daar juridische actie tegen ondernemen.
‘Ik vind het onvoorstelbaar dat er in de 21e eeuw een democratisch gekozen leider is die zijn kritiek op parlementsleden linkt aan twijfels over hun Turkse oorsprong, en die hun bloed omschrijft als verziekt,’ aldus Lammert.
Ook Martin Schulz, voorzitter van het Europees Parlement, hekelt de ‘politieke keuzes’ van Erdogan. De Turkse president moet parlementariërs onder geen beding associëren met terroristen, schreef Schulz in een open brief aan Erdogan. Schuld verbindt echter verder geen consequenties aan zijn uitspraken.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
VN 08.06.2016KO COLIJN Onze regering houdt het op ‘de kwestie van de Armeense genocide’, wat even laf als slim is.
Alle landen worstelen met de Armeense genocide. Maar de stemming in de Bondsdag ontkracht de gangbare logica dat democratie het voeren van een standvastig buitenlands beleid hopeloos in de weg zit.
Er zijn ongeveer dertig landen in de wereld die de massaslachting van de Armeniërs in 1915 met het woord ‘genocide’ aanduiden. Dat is een woord waarmee je de toorn van de Turkse president Erdogan en veel van zijn landgenoten over je afroept. Het standpunt van de Turkse regering is immers dat de anderhalf miljoen doden ‘slechts’ oorlogsslachtoffers waren en er geen intentie was om volkerenmoord te plegen. Afgezien daarvan vindt Ankara de term genocide niet van toepassing omdat die in 1915 nog niet bestond. Dat vonden de krijgsraden van het Ottomaanse Rijk tussen 1919 en 1921 overigens niet, maar na de implosie van dat rijk werd vanaf Atatürk de ontkenning verheven tot officieel beleid.
Onze regering houdt het op ‘de kwestie van de Armeense genocide’, wat even laf als slim is.
Hierboven staat ‘ongeveer dertig’, want regeringen zeggen soms zelf liever niet officiële dingen die in hun parlementen wel plechtig maar officieus worden gezegd, en draaien om allerlei redenen een beetje om de hete brij heen. Obama was vóór zijn presidentschap niet te beroerd om van genocide te spreken, maar in het Witte Huis is hij veel voorzichtiger en vermijdt hij de term. Amerikaanse deelstaten hebben weer veel minder moeite met het g-woord. Er zijn ook landen die juist verder gaan dan het erkennen van de genocide alleen en de ontkenners in principe strafrechtelijk vervolgen. In Cyprus en Griekenland kun je voor jaren de bak ingaan of een boete van 30.000 euro krijgen, en Zwitserland, Italië en Slowakije stellen de ontkenningen ook strafbaar. Op 2 juni nam de Duitse Bondsdag met grote meerderheid een genocide-resolutie aan. Maar Angela Merkel bleef nogal opzichtig weg bij de stemming, naar algemeen wordt aangenomen omdat ze de relatie met Erdogan niet slechter wil maken dan hij al is.
Ook Nederland loopt op eieren. Volgens vicepremier Lodewijk Asscher is het niet aan het Nederlandse kabinet om aan de slachting een juridische kwalificatie te geven. Of het genocide was of niet, dat moet een rechter beoordelen. ‘Daar gaan wij niet over.’ Anders dan de Provinciale Staten van Overijssel (juli 2014) houdt de regering het op ‘de kwestie van de Armeense genocide’ in plaats van ‘de Armeense genocide’, een trouvaille die even laf als slim is, en die in elk geval de deur voor een dialoog beoogt open te houden. Je kunt je afvragen of we die kier ook benutten, en of het volgens de huidige Turkse regering zelfs wel is geoorloofd de Armeense ‘kwestie’ in de mond te nemen.
De kwestie over de kwestie is dus een hoogst gepolitiseerde kwestie, mag je wel zeggen, en heeft in de wereldpolitieke praktijk weinig meer met de historische of juridische zuiverheid te maken. Wat dat betreft verdient de Bondsdag wel een compliment door er niet omheen te draaien. Van angst voor de woede van Erdogan, van wie Europa afhankelijk is omdat hij de vluchtelingendeal kan verscheuren, was in elk geval geen sprake. Tevoren had Erdogan gedreigd dat diplomatieke, economische, politieke en militaire betrekkingen, ook de NAVO-banden, ‘ernstig zouden worden geschaad’ als de resolutie zou worden aangenomen.
Maar ook dat dreigement blijkt maar weer betrekkelijk. In de gelijktijdige onderhandelingen tussen de EU en Turkije over de vluchtelingendeal werd tijdens de stemming in de Bondsdag juist vooruitgang geboekt. Te vroeg om te juichen misschien, maar de Turken krijgen naar verluidt toch hun snelle visumvrije toegang tot Europa, in ruil voor een EU-eis dat hun antiterreurwetgeving enigszins wordt versoepeld. Dat is hoe dan ook tegen de logica van de openlijke dreigdiplomatie, die na de stemming in de Bondsdag een vluchtelingenfiasco zou dicteren. En ook tegen de gangbare logica dat een zwakke democratie het voeren van een standvastig buitenlands beleid eigenlijk hopeloos in de weg zit, al heb je daar Overijssel niet voor nodig.
Elsevier 07.06.2016 Uit Duitsland zijn steeds meer felle reacties te horen op de beschimpingen van Erdogan aan het adres van Turks-Duitse parlementariërs. ‘Hij voert een openlijke hetze.’
Bondskanselier Angela Merkel moet nu eens duidelijk stelling nemen, vindt de vicevoorzitter van de Bondsdag Claudia Roth.
De politicus van de Groenen vindt dat de Turkse president Recep Tayyip Erdogan ter verantwoording moet worden geroepen, want ‘zijn openlijke hetze’ overschrijdt alle grenzen. ‘Dit moeten we niet over onze kant laten gaan.’
Druk
Ook Bondsdag-voorzitter Norbert Lammert reageert verbolgen: ‘Iedereen die op welke wijze dan ook druk probeert uit te oefenen op individuele Kamerleden moeten weten dat hij daarmee het hele parlement en onze democratie aanvalt.’ Een reactie volgt nog, zegt Lammert, maar wat de gevolgen precies zullen zijn, is onduidelijk.
Ook Merkels woordvoerder Steffen Seibert slaat terug naar de Turkse president: ‘De resolutie was een politiek initiatief, genomen door de Bondsdag, een onafhankelijk, democratisch gekozen orgaan. Dit soevereine besluit moet worden gerespecteerd.’ Volgens Seibert is dit de boodschap die Merkel aan Erdogan heeft overgebracht.
Bloed
Erdogan en consorten zijn erg boos op Duitsland, nadat het parlement vorige week de massamoord op de Armenen officieel erkende als genocide. De ene na de andere verbale aanval volgde, met als dieptepunt Erdogans opmerking dat hij vindt dat Duitse parlementsleden van Turkse origine ‘bloedtesten’ moeten ondergaan, omdat ze volgens hem geen echte Turken zijn. ‘Velen zeggen dat het Turken zijn, maar wat voor Turken?’
Hun bloed moet in een laboratorium worden onderzocht,’ fulmineerde Erdogan zondagavond. Leider van de Groenen Cem Özdemir, die het initiatief nam voor erkenning, wordt met de dood bedreigd. Hij staat onder politiebewaking. Ook de Turkse gemeenschap in Duitsland reageert fel: ‘weerzinwekkende woorden’ van Erdogan, vindt voorzitter Gökay Sofuoglu.
Erdogans AK-partij slaat terug met eigen genocidevoorstel. Lees meer >
Het is duidelijk dat Ankara op wraak zint na vorige week. Het voorstel is nu om slachtpartijen die begin vorige eeuw plaatshadden in Namibië (een voormalige Duitse kolonie) aan te merken als genocide door de Duitsers, schreef Hurriyet.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Elsevier 06.06.2016 De Turkse regering zoekt wraak op de Duitse beslissing om de Armeense genocide officieel te erkennen. De AK-partij van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan bereidt nu een eigen genocide-wetsvoorstel voor.
Het voorstel is om slachtpartijen in Namibië, een voormalige Duitse kolonie, aan te merken als genocide door de Duitsers, meldt Hurriyet.
Verleden
De Namibische genocide werd eerder door de Verenigde Naties aangemerkt als de ‘eerste genocide van de 20e eeuw’. Het Turkse wetsvoorstel is een directe reactie op de beslissing van de Duitse bondsdag vorige week om het doden van 1,5 miljoen Armenen tussen 1915 en 1923 officieel te erkennen. Turkije reageerde hier woedend op, en haalde het naziverleden van Duitsland erbij. Ook in Duitsland wonende Turken reageerden woedend op de beslissing van het Duitse parlement.
Het AKP-lid Metin Kulunk, initiatiefnemer van het wetsvoorstel, benadrukt dat bij gevechten tussen de Nama-bevolking in Namibië en Duitse troepen in begin 1900 de ‘Nama- en Hererobevolking significant werd teruggedrongen’.
Overnemen
‘Die bevolkingen werden geofferd om de exploitatie-drang van de Duitsers te bevredigen,’ aldus Kulunk. Ook vermoedt hij dat de Duitse erkenning van de Armeense genocide een poging is om de Turkse staat over te nemen. Ook Erdogan sprak afgelopen weekend van een ‘Duitse samenzwering tegen Turkije’.
Kulunk ging nog een stapje verder en noemde Europa het ‘geboorteland van de genocide’. ‘Als historici willen weten hoe een genocide wordt uitgevoerd, kijken ze naar Noorwegen, Duitsland en Engeland. De genocide-cultuur is in Europa geboren en opgegroeid’.
Nederland weigert nog altijd de slachting van de 1,5 miljoen Armenen te bestempelen als ‘genocide’. Minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher benadrukte zaterdag dat Nederland zal blijven spreken van de ‘kwestie van de Armeense genocide’.
‘Wij kennen in Nederland niet alle gevoeligheden,’ zei Asscher, die rekening zegt te willen houden met de gevoelens van zowel de Turken als de Armenen. Nederland zal volgens hem pas spreken van een genocide als een rechter dat bepaalt op basis van het internationaal recht.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
VK 06.06.2016 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft zondagavond opnieuw hard uitgehaald naar Duitsland, naar aanleiding van de Armenië-resolutie die afgelopen week werd aangenomen door de Bondsdag.
Duitsland is wel het laatste land dat zich over een ‘zogenaamde volkenmoord’ door Turkije mag uitspreken, zei hij volgens het staatspersbureau Anadolu in Istanbul. Eerst moet Duitsland maar eens rekenschap afleggen over de Holocaust en de vernietiging van meer dan 100.000 Herero aan het begin van de 20e eeuw in Zuidwest-Afrika.
‘Spreekbuis’
Zaterdagavond had Erdogan al kritiek geuit op het aanmerken van de massamoord op Armeniërs als genocide. Hij haalde vooral fel uit naar Bondsdagleden van Turkse afkomst die voor de resolutie hebben gestemd. ‘Het is al bekend van wie zij de spreekbuis zijn. Van de separatistische terreurorganisatie in dit land zijn zij het verlengstuk in Duitsland’, zei hij, doelend op de verboden Koerdische Arbeiderspartij (PKK).
Erdogan toonde zich teleurgesteld in bondskanselier Angela Merkel. Hij kan maar niet begrijpen dat zij het niet voor elkaar kon krijgen dat haar eigen partijgenoten tegen de resolutie zouden stemmen, zei hij volgens Turkse media. Hij waarschuwde dat Duitsland een ‘belangrijke vriend’ kan verliezen en hij verwees daarbij uitdrukkelijk naar de miljoenen inwoners van Turkse afkomst in Duitsland. Sancties tegen de Bondsrepubliek wilde hij niet uitsluiten.
Trouw 06.06.2016 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft zondagavond opnieuw hard uitgehaald naar Duitsland, naar aanleiding van de Armenië-resolutie die afgelopen week werd aangenomen door de Bondsdag.
Duitsland is wel het laatste land dat zich over een ‘zogenaamde volkenmoord’ door Turkije mag uitspreken, zei hij volgens het staatspersbureau Anadolu in Istanbul. Eerst moet Duitsland maar eens rekenschap afleggen over de Holocaust en de vernietiging van meer dan 100.000 Herero aan het begin van de 20e eeuw in Zuidwest-Afrika.
Zaterdagavond had Erdogan al kritiek geuit op het aanmerken van de massamoord op Armeniërs als genocide. Hij haalde vooral fel uit naar Bondsdagleden van Turkse afkomst die voor de resolutie hebben gestemd.
“Het is al bekend van wie zij de spreekbuis zijn. Van de separatistische terreurorganisatie in dit land zijn zij het verlengstuk in Duitsland”, zei hij, doelend op de verboden Koerdische Arbeiderspartij (PKK).
Erdogan toonde zich teleurgesteld in bondskanselier Angela Merkel. Hij kan maar niet begrijpen dat zij het niet voor elkaar kon krijgen dat haar eigen partijgenoten tegen de resolutie zouden stemmen, zei hij volgens Turkse media.
Hij waarschuwde dat Duitsland ‘een belangrijke vriend’ kan verliezen en hij verwees daarbij uitdrukkelijk naar de miljoenen inwoners van Turkse afkomst in Duitsland. Sancties tegen de Bondsrepubliek wilde hij niet uitsluiten.
NU 06.06.2016 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft zondagavond opnieuw flink uitgehaald naar Duitsland, naar aanleiding van de Armenië-resolutie die afgelopen week werd aangenomen door de Bondsdag.
Duitsland is wel het laatste land dat zich over een ‘zogenaamde volkenmoord’ door Turkije mag uitspreken, zei hij volgens het staatspersbureau Anadoluin Istanbul.
Eerst moet Duitsland maar eens rekenschap afleggen over de Holocaust en de vernietiging van meer dan 100.000 Herero aan het begin van de 20e eeuw in Zuidwest-Afrika, zei Erdogan.
Zaterdagavond had Erdogan al kritiek geuit op het aanmerken van de massamoord op Armeniërs als genocide. Hij haalde vooral fel uit naar Bondsdagleden van Turkse afkomst die voor de resolutie hebben gestemd.
PKK
”Het is al bekend van wie zij de spreekbuis zijn. Van de separatistische terreurorganisatie in dit land zijn zij het verlengstuk in Duitsland”, zei hij, doelend op de verboden Koerdische Arbeiderspartij (PKK).
Erdogan toonde zich teleurgesteld in bondskanselier Angela Merkel. Hij kan maar niet begrijpen dat zij het niet voor elkaar kon krijgen dat haar eigen partijgenoten tegen de resolutie zouden stemmen, zei hij volgens Turkse media.
Vriend
Hij waarschuwde dat Duitsland een ”belangrijke vriend” kan verliezen en hij verwees daarbij uitdrukkelijk naar de miljoenen inwoners van Turkse afkomst in Duitsland. Sancties tegen de Bondsrepubliek wilde hij niet uitsluiten.
Telegraaf 05.06.2016 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft zondagavond opnieuw hard uitgehaald naar Duitsland, naar aanleiding van de Armenië-resolutie die afgelopen week werd aangenomen door de Bondsdag.
Duitsland is wel het laatste land dat zich over een ‘zogenaamde volkenmoord’ door Turkije mag uitspreken, zei hij volgens het staatspersbureau Anadolu in Istanbul. Eerst moet Duitsland maar eens rekenschap afleggen over de Holocaust en de vernietiging van meer dan 100.000 Herero aan het begin van de 20e eeuw in Zuidwest-Afrika.
Zaterdagavond had Erdogan al kritiek geuit op het aanmerken van de massamoord op Armeniërs als genocide. Hij haalde vooral fel uit naar Bondsdagleden van Turkse afkomst die voor de resolutie hebben gestemd. ,,Het is al bekend van wie zij de spreekbuis zijn. Van de separatistische terreurorganisatie in dit land zijn zij het verlengstuk in Duitsland”, zei hij, doelend op de verboden Koerdische Arbeiderspartij (PKK).
Erdogan toonde zich teleurgesteld in bondskanselier Angela Merkel. Hij kan maar niet begrijpen dat zij het niet voor elkaar kon krijgen dat haar eigen partijgenoten tegen de resolutie zouden stemmen, zei hij volgens Turkse media. Hij waarschuwde dat Duitsland een ,,belangrijke vriend” kan verliezen en hij verwees daarbij uitdrukkelijk naar de miljoenen inwoners van Turkse afkomst in Duitsland. Sancties tegen de Bondsrepubliek wilde hij niet uitsluiten.
AD 05.06.2016 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft vanavond opnieuw hard uitgehaald naar Duitsland, naar aanleiding van de Armenië-resolutie die afgelopen week werd aangenomen door de Bondsdag.
Duitsland is wel het laatste land dat zich over een ‘zogenaamde volkenmoord’ door Turkije mag uitspreken, zei hij volgens het staatspersbureau Anadolu in Istanbul. Eerst moet Duitsland maar eens rekenschap afleggen over de Holocaust en de vernietiging van meer dan 100.000 Herero aan het begin van de 20e eeuw in Zuidwest-Afrika.
Kritiek
Zaterdagavond had Erdogan al kritiek geuit op het aanmerken van de massamoord op Armeniërs als genocide. Hij haalde vooral fel uit naar Bondsdagleden van Turkse afkomst die voor de resolutie hebben gestemd. ,,Het is al bekend van wie zij de spreekbuis zijn. Van de separatistische terreurorganisatie in dit land zijn zij het verlengstuk in Duitsland”, zei hij, doelend op de verboden Koerdische Arbeiderspartij (PKK).
Resolutie
Het Duitse parlement stemde donderdag voor een resolutie waarmee het de massamoord op mogelijk 1,5 miljoen Armeniërs door Ottomaanse Turken in 1915, als genocide erkent. Als reactie daarop besloot Turkije onmiddelijk de Turkse ambassadeur in Berlijn terug te roepen.
Erdogan gaf toen ook al aan dat de Duitse stemming gevolgen zou hebben voor de relatie tussen beide landen.
Teleurgesteld
Vandaag toonde Erdogan zich in dezelfde bewoordingen teleurgesteld in bondskanselier Angela Merkel. Hij kan maar niet begrijpen dat zij het niet voor elkaar kon krijgen dat haar eigen partijgenoten tegen de resolutie zouden stemmen, zei hij volgens Turkse media.
Hij waarschuwde dat Duitsland een ,,belangrijke vriend” kan verliezen en hij verwees daarbij uitdrukkelijk naar de miljoenen inwoners van Turkse afkomst in Duitsland. Sancties tegen de Bondsrepubliek wilde hij niet uitsluiten.
Elsevier 05.06.2016 Het Turkse kabinet gaat maandag in beraad over de Duitse erkenning van de Armeense genocide. ‘De wet is betekenisloos voor ons, maar toch moeten we erover discussiëren.’
Naar verwachting komen de ministers maandag samen om over het Duitse parlementaire besluit te spreken. Het is eerste kabinetsoverleg sinds de veelbesproken stemming donderdag.
Complot
‘Het Duitse besluit heeft geen betekenis voor ons, maar toch zal het kabinet het ter sprake brengen,’ zegt de Turkse vicepremier Numan Kurtulmus zondag volgens het Turkse persbureau Anadolu tijdens een bezoek aan de Bosnische hoofdstad Sarajevo. Kurtulmus zegt niet te begrijpen waarom het Duitse parlement ‘zo’n leeg en onbeduidend besluit heeft geaccepteerd’.
Turkije ging eerder deze week al meteen over tot actie. De Turkse ambassadeur werd teruggeroepen, en de verwijten uit Ankara waren niet van de lucht. President Recep Tayyip Erdogan denkt dat er sprake is van een ‘Duits complot‘ tegen zijn land, en aarzelde zelfs niet om het naziverleden van Duitsland erbij te halen.
Turkse woede
De Bondsdag besloot het doden van 1,5 miljoen Armenen tussen 1915 en 1923 te erkennen als een genocide, tot woede van Turkije. De Turken geven toe dat er honderdduizenden Armenen zijn gedood, maar dat zou geen bewust geplande actie tegen de christelijke bevolking zijn geweest.
Bijna dertig landen hebben de episode ondertussen bestempeld als genocide. Nederland gaat dat voorlopig niet doen, zegt minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher (PvdA). De Nederlandse regering zal blijven spreken over ‘de kwestie van de Armeense genocide’.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Elsevier 04.06.2016 Het Duitse parlement besloot deze week het doden van 1,5 miljoen Armenen tussen 1915 en 1923 te erkennen als een genocide, tot woede van Turkije. Nederland gaat dat voorlopig niet doen, zegt minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher (PvdA).
De Nederlandse regering zal blijven spreken over ‘de kwestie van de Armeense genocide’, zei Asscher tegen het radioprogramma Met het oog op morgen.
Nederland heeft de genocide nooit officieel erkend, al werd in 2004 wel een Kamermotie aangenomen waarin de Nederlandse regering wordt gevraagd om in gesprekken met Turkije steeds weer te beginnen over de historische episode. Vorig jaar werd een motie van de PVV om de genocide officieel te erkennen door coalitiepartijen PvdA en VVD weggestemd.
Gevoelens
Asscher zegt rekening te willen houden met de gevoelens van zowel de Turken als de Armenen. ‘Wij kennen in Nederland niet alle gevoeligheden,’ legt de minister uit. ‘De wonden in Armenië en Turkije zijn nog steeds niet zijn geheeld en het proces van wederzijdse erkenning is nog niet op gang is gekomen.’ Nederland zal pas spreken van een genocide als een rechter dat bepaalt op basis van internationaal recht.
De Turken geven toe dat er honderdduizenden Armenen zijn gedood, maar dat zou geen bewust geplande actie tegen de christelijke bevolking zijn geweest. Bijna dertig landen hebben de episode ondertussen bestempeld als genocide, waaronder dus sinds kort ookDuitsland. Daar reageerden de Turken woedend op, tot opmerkingen over het Duitsenaziverleden aan toe. ‘Dit zal de Turks-Duitse relaties ernstig verslechteren,’ waarschuwt president Recep Tayyip Erdogan.
Veel Nederlandse Turken
Zo’n felle reactie is waarschijnlijk een van de belangrijkste redenen voor het kabinet om vooralsnog niet het Duitse voorbeeld te volgen. In 2015 besloot premier Mark Rutte al om niet naar de honderdjarige herdenking van de genocide in de Armeense hoofdstad te gaan. PVV-voorman Geert Wilders zei dat Rutte dat deed ‘uit angst voor de Turkse regering.’
Een andere reden is dat er in Nederland veel Turken en Nederlanders van Turkse afkomst wonen. Een groot deel van hen is fel tegen erkenning van de genocide. Aankomende week zal minister van Buitenlandse Zaken in een brief aan de Tweede Kamer verder uitleg geven over het kabinetsstandpunt.
Emile Kossen (1992) is sinds september 2015 online redacteur bij Elsevier. Portefeuilles/interesses Verenigde Staten Latijns-Amerika Politiek Media
NU 04.06.2016 Het Nederlandse kabinet gaat het doden van Armeniërs in Turkije in de periode 1915-1923 niet kwalificeren als ‘Armeense genocide’. Nederland blijft de kwalificatie ‘de kwestie van de Armeense genocide’ hanteren. Dat stelde vicepremier Lodewijk Asscher vrijdagavond in het programma Met het oog op morgen.
Het Duitse parlement erkende eerder deze week de Armeense genocide. Dit tot ongenoegen van Turkije, die stelt dat het geen volkerenmoord was en dat er niet anderhalf miljoen maar ‘slechts’ tussen de 200- en 500.000 Armeniërs overleden.
Volgens Asscher is het belangrijker om Turkije en Armenië nader tot elkaar te brengen dan om te gaan debatteren over de woorden waarmee de gebeurtenissen die tussen 1915 en 1923 plaatsvonden worden beschreven. “Er zijn gruwelijke dingen gebeurd die nog steeds diepe sporen trekken in de levens van grote groepen mensen. De zaak veroorzaakt nog steeds veel verdriet bij alle betrokkenen”, aldus de vicepremier.
“Maar het Nederlandse kabinet blijft weg van juridische kwalificaties. Het kabinet gaat niet over internationaal strafrecht.”
Gevoeligheden
Het Europees Parlement drong er op 15 april bij de Turkse regering nogmaals op aan de genocide op de Armeniërs te erkennen. Ook onder wetenschappers heerst er grotendeels consensus dat er genocide heeft plaatsgevonden.
Asscher wil echter rekening houden “met het feit dat de wonden in Armenië en Turkije nog steeds niet zijn geheeld en dat het proces van wederzijdse erkenning en met het verleden omgaan nog niet op gang is gekomen. Wij kennen in Nederland niet alle gevoeligheden.”
Niet expliciet
Minister Koenders van Buitenlandse Zaken schrijft volgende week een brief aan de Tweede Kamer waarin het standpunt van het kabinet verder wordt toegelicht.
In 2004 nam de Kamer wel een motie van de ChristenUnie aan waarin de Nederlandse regering is gevraagd om in gesprekken met Turkije over toetreding tot de EU de erkenning van de Armeense genocide onder de aandacht te blijven brengen. Maar in deze motie wordt niet expliciet de erkenning van de gebeurtenissen als ‘genocide’ genoemd, zoals dat deze week in Duitsland wel is gebeurd.
Elsevier 04.06.2016 De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft voor het eerst in detail gereageerd op het Duitse besluit de Armeense genocide te erkennen. Het is onderdeel van een samenzwering van kwaadwillenden in de Duitse samenleving, aldus Erdogan, die ook zijn pijlen richt op de bondskanselier Angela Merkel.
Het Duitse parlement stemde donderdag bijna unaniem voor een resolutie om de slachting van 1,5 miljoen Armeniërs door het Ottomaanse Rijk te bestempelen als een genocide. Daags voor de stemming werden parlementariërs door Turken bedreigd en ontving Angela Merkel dringende oproepen van Turkse politici om de stemming te staken.
Erdogan, op werkbezoek in Kenia, reageerde in eerste instantie amper op de stemming, in tegenstelling tot veel van zijn landgenoten. Zaterdag sprak hij onder meer met de Turkse krant Hürriyet, waarin hij zegt dat de resolutie ‘geen enkele waarde’ heeft.
Samenzwering
Het erkennen van de Armeense genocide is onderdeel van een samenzwering tegen de Turken volgens Erdogan. ‘De manier waarop sommige delen van Duitsland naar Turkije kijken is onacceptabel. Er is een groep die acties voert tegen Turkije en de Duitse media speelt hier ook een rol in.’
Blijkbaar neemt Erdogan het Angela Merkel zeer kwalijk dat de resolutie werd aangenomen. ‘In een telefoongesprek van een paar dagen geleden zei ze dat ze haar best zou doen. Ik zit nu veertig jaar in de politiek. Ik weet niet hoe het niet kan lukken om haar parlementaire groep te overtuigen.’
Erdogan concludeert dat de uitkomst van de Armenië-stemming ‘van hogerop’ werd bepaald. ‘Nu vraag ik me af: hoe kunnen Duitse volksvertegenwoordigers, na zo’n besluit, mij of de premier nog te woord staan?’
Na de stemming vielen Turkse politici over elkaar heen om kritiek te uiten op de Duitsers, maar concreet werd tot dusver alleen de Turkse ambassadeur in Duitsland tijdelijk teruggeroepen. Erdogan wil in het interview niet in gaan op verdere acties, al noemt hij economische sancties ‘een interessant idee’.
Merkel lijkt zich vooral zorgen te maken om het functioneren van de migratiedeal die de Europese Unie met Turkije heeft gesloten. Achter de schermen wordt nog steeds hard gewerkt door Turkse en EU-officials om visumliberalisering mogelijk te maken. Een deadline in de herfst van dit jaar lijkt haalbaar.
Emile Kossen (1992) is sinds september 2015 online redacteur bij Elsevier. Portefeuilles/interesses Verenigde Staten Latijns-Amerika Politiek Media
Elsevier 03.06.2016 Turkse kranten pakken vrijdag flink uit, in reactie op het besluit van de Duitse Bondsdag om de slachting van 1.5 miljoen Armeniërs in 1915 als genocide te bestempelen. De Turkse premier Binali Yildirim neemt juist wat gas terug en zegt de relatie met Duitsland te willen beschermen.
De resolutie over de Armeense genocide staat vrijdag op de voorpagina van vrijwel alle grote Turkse kranten. Meermaals verwijzen ze naar de zwarte pagina uit de Duitse geschiedenis. Sözcü,qua oplage de vierde krant van Turkije, schrijft in het Duits ‘Jullie moeten je schamen!’. Daarnaast staat een foto van bondskanselier Angela Merkel in een nazi-uniform en met een hakenkruis achter haar.
Milatschrijft dat ‘de kinderen van Hitler’ een onacceptabel besluit hebben genomen met het aannemen van de resolutie. Op de voorpagina van Starstaat een paginagrote foto van Merkel, waar ze met een Hitlersnor is ‘versierd’. Aksamnoemt Merkel een ‘domkop’, andermaal in het Duits. Ook worden Turks-Duitse politici beticht van ‘landverraad’.
Tot bedaren Donderdag reageerden ook leden van de Turkse regering ongekend fel, maar vrijdag lijkt ten minste de premier weer wat tot bedaren te zijn gekomen. Turkije zal een passend antwoord vinden op het Duitse besluit, maar ‘de Turks-Duitse relaties zullen niet opeens volledig verslechteren’, voorspelde Yildirim tegen persbureau Anadolu. Eerder zei hij nog dat ‘een racistische Armeense lobby’ verantwoordelijk was voor het besluit in de Bondsdag en riep hij de Turkse ambassadeur in Duitsland terug.
De resolutie, een symbolische actie om de Turkse slachting van 1.5 miljoen Armenen tijdens de Eerste Wereldoorlog als genocide aan te merken, werd in de Bondsdag bijna unaniem aangenomen. Wel miste onder meer Merkel de stemming, officieel omdat ze te druk was. Critici menen dat Merkel de migratiedeal met Turkije niet op het spel wilde zetten.
Emile Kossen (1992) is sinds september 2015 online redacteur bij Elsevier. Portefeuilles/interesses Verenigde Staten Latijns-Amerika Politiek Media
Elsevier 03.06.2016 De Turkse reactie op het Duitse besluit om de moord van 1.5 miljoen Armeniërs als genocide te bestempelen, is niet mals. Leden van de Turkse regering vallen over elkaar heen om felle kritiek te uiten op Duitsland en de eigen geschiedenis van de Duitsers.
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu zei na de stemming donderdag dat de ‘onverantwoorde en ongegronde’ besluiten van het Duitse parlement op geen enkele manier de eigen donkere geschiedenis kunnen verdoezelen. Het besluit is dan ook ongeldig, vindt de Turkse regering.
De minister van Justitie Bekir Bozdag maakte een opmerking die nog duidelijker de link legde met het Duitse naziverleden. ‘Eerst verbrand je de Joden in ovens, daarna sta je opeens op om het Turkse volk te betichten van genocide,’ zei Bozdag tegen het Turkse persbureau Anadolu in de richting van Duitsland. ‘Maak je eerst maar eens zorgen om je eigen geschiedenis’.
Verdere stappen De nieuwe premier van het land, Binali Yildirim, liet direct na de stemming weten de Turkse ambassadeur in Duitsland terug te roepen. ‘Een racistische Armeense lobby’ is verantwoordelijk voor het besluit in de Bondsdag, aldus Yildirim.
President Recep Tayyip Erdogan, die eerder deze week nog belde met de Duitse bondskanselier Angela Merkel om te adviseren tegen de resolutie te stemmen, zei vanuit Kenia dat de stemming ‘ernstige gevolgen’ zal hebben voor de Turks-Duitse betrekkingen. Pas als hij terug is in Turkije, zal hij bepalen wat de exacte reprimandes zullen zijn.
Bijna unaniem De resolutie, een symbolische actie om de Turkse slachting van 1.5 miljoen Armenen tijdens de Eerste Wereldoorlog als genocide aan te merken, werd in de Bondsdag bijna unaniem aangenomen. Wel misteonder meer Merkel de stemming, officieel omdat ze te druk was. Critici menen dat Merkel de migratiedeal met Turkije niet op het spel wilde zetten.
De Turkse reactie ‘viel te verwachten’, zei de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier, die saillant genoeg ook al niet bij de stemming aanwezig was. ‘De komende dagen moeten we ervoor zorgen dat ze niet overreageren.’
Emile Kossen (1992) is sinds september 2015 online redacteur bij Elsevier. Portefeuilles/interesses Verenigde Staten Latijns-Amerika Politiek Media
Elsevier 02.06.2016 De Duitse Bondsdag heeft een resolutie goedgekeurd waarin de Armeense volkerenmoord van 1915 officieel tot genocide wordt bestempeld. Verschillende Duitse politici reageren nerveus: gevreesd wordt voor een reprimande van Turkse zijde.
De eerste reactie laat niet lang op zich wachten. De Turkse premier Binali Yildirim liet direct na de stemming weten zijn ambassadeur in Duitsland terug te roepen.
Eigen geschiedenis
‘Een racistische Armeense lobby’ is verantwoordelijk voor het besluit in de Bondsdag, aldus Yildirim. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu deed er nog een schepje bovenop en zei dat de ‘onverantwoorde en ongegronde’ besluiten van het Duitse parlement op geen enkele manier de eigen donkere geschiedenis kunnen verdoezelen.
Armenië heeft verheugd op het nieuws gereageerd: ‘Terwijl Duitsland en Oostenrijk als voormalige bondgenoten van het Ottomaanse Rijk hun deel van de verantwoordelijkheid erkennen, blijven Turkse autoriteiten het onweerlegbare feit van volkerenmoord ontkennen,’ zei minister van Buitenlandse Zaken Edward Nalbandian donderdag. ‘De internationale gemeenschap wacht er al 101 jaar op dat Turkije zijn eigen geschiedenis eens vertelt’.
Nadat de motie werd aangenomen, benadrukte de Duitse bondskanselier Angela Merkel de ‘sterke banden’ tussen Duitsland en Turkije. ‘Zelfs als we een verschil van mening hebben over een individuele zaak, is de breedte van onze banden en onze vriendschap geweldig,’ aldus Merkel tijdens een persconferentie met NAVO-baas Jens Stoltenberg.
Beschermen
Merkel liet woensdag al weten niet bij de stemming aanwezig te zijn, naar eigen zeggen vanwege ‘drukte’. Critici vermoeden echter dat het een poging is de relatie met Ankara te beschermen.
Ook vicekanselier Sigmar Gabriel en minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier lieten het afweten.
Slachting
De resolutie, een symbolische actie om de Turkse slachting van 1.5 miljoen Armenen tijdens de Eerste Wereldoorlog als genocide aan te merken, is ingediend door regeringspartijen CDU en SPD, alsmede door de Groenen (nota bene door het Turks-Duitse parlementslid Cem Ozdemir). In de resolutie wordt het woord ‘genocide’ in zowel de titel als de tekst gebruikt, een feit dat hard tegen het zere been van Turkije aanschopt. Zaterdag demonstreerden ongeveer 1.000 Turkse Duitsers tegen de resolutie.
Ook wordt in de resolutie erkend dat de Duitsers toentertijd niets hebben gedaan om de slachtingen te stoppen. ‘Het lot van de Armenen is exemplarisch in de geschiedenis van massa-uitroeiingen, etnische zuivering, deportatie en ja, genocide, die allemaal een vreselijke stempel op de 20e eeuw hebben gedrukt’, staat er in de tekst.
Turkije waarschuwt donderdag opnieuw dat de Duitse stemming een ‘test van de vriendschap tussen Ankara en Berlijn’ is. De nieuwe Turkse premier Binali Yildirim, die gezien wordt als marionet van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, waarschuwt Angela Merkel dat de banden tussen de twee landen beschadigd zal worden als er voor de resolutie wordt gestemd. ‘Belachelijk en irrationeel,’ noemt hij de Duitse stemming. ‘Massaslachtingen zijn heel normaal ten tijden van oorlog,’ aldus Yildirim.
Turkish premier calls German move to recognise#ArmenianGenocide “ridiculous,” “irrational.” Massacres were “ordinary events during wartime” — 10:11 AM – 2 Jun 2016
Serieus
Merkel zou zelf wel voorstander zijn van de wet, maar houdt zich nu afzijdig. Vermoedelijk wil zij de EU- migratiedeal, waar zij mede-architect van is geweest, niet op het spel zetten. De deal staat al onder druk, omdat Turkije visumvrij reizen voor Turken naar de EU eist, maar nog altijd weigert om de anti-terreurwetgeving in eigen land aan te passen. Dat is een van de voorwaarden voor visumliberalisering.
Merkel zou de stemming in het afgelopen jaar herhaaldelijk hebben uitgesteld. De Duitsers vrezen voor de reactie van Ankara. Toen Oostenrijk vorig jaar een soortgelijke resolutie aannam, riep Turkije zijn ambassadeur in Wenen terug en waarschuwde dat er ‘permanente negatieve gevolgen’ zouden zijn voor de relatie tussen de twee landen.
‘We kunnen alleen maar hopen dat dit niet leidt tot een overdreven reactie van de Turken,’ zegt Franz Josef Jung, CDU-parlementariër. Ook komen er geluiden dat Merkel de reactie van Turkije niet al te serieus zal nemen. ‘Ondanks zijn retoriek, geloven we wel dat Erdogan er ook een belang bij heeft om de migratiedeal te laten werken en dat hij dit er niet tussen zal laten komen,’ zegt een bron die dichtbij Merkel staat tegen persbureau Reuters.
In de afgelopen jaren hebben meer dan 20 andere landen, waaronder Frankrijk en Oostenrijk, de Armeense genocide erkend, tot grote woede van Turkije. Het land erkent wel dat er Armenen zijn uitgemoord, maar beweert dat er geen georganiseerde campagne achter zat.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
TROUW 02.06.2016 Een overweldigende meerderheid van de leden van de Bondsdag heeft vandaag een resolutie aangenomen waarin de massamoord op Armeniërs in 1915 als volkerenmoord wordt aangemerkt. Turkije neemt het besluit zeer hoog op.
Elsevier 02.06.2016 De Duitse Bondsdag keurt naar verwachting een resolutie goed waarin de Armeense volkerenmoord van 1915 officieel tot genocide wordt bestempeld. Verschillende Duitse politici reageren nerveus: gevreesd wordt voor een reprimande van Turkse zijde.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel liet woensdag al weten niet bij de stemming aanwezig te zijn, naar eigen zeggen vanwege ‘drukte’. Critici vermoeden echter dat het een poging is de relatie met Ankara te beschermen.
Ook vicekanselier Sigmar Gabriel en minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier laten het afweten.
Slachting
De resolutie, een symbolische actie om de Turkse slachting van 1.5 miljoen Armenen tijdens de Eerste Wereldoorlog als genocide aan te merken, is ingediend door regeringspartijen CDU en SPD, alsmede door de Groenen. In de resolutie wordt het woord ‘genocide’ in zowel de titel als de tekst gebruikt, een feit dat hard tegen het zere been van Turkije aanschopt. Zaterdag demonstreerden ongeveer 1.000 Turkse Duitsers tegen de resolutie.
Ook wordt in de resolutie erkend dat de Duitsers toentertijd niets hebben gedaan om de slachtingen te stoppen. ‘Het lot van de Armenen is exemplarisch in de geschiedenis van massa-uitroeiingen, etnische zuivering, deportatie en ja, genocide, die allemaal een vreselijke stempel op de 20e eeuw hebben gedrukt’, staat er in de tekst.
Turkije waarschuwt donderdag opnieuw dat de Duitse stemming een ‘test van de vriendschap tussen Ankara en Berlijn’ is. De nieuwe Turkse premier Binali Yildirim, die gezien wordt als marionet van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, waarschuwt Angela Merkel dat de banden tussen de twee landen beschadigd zal worden als er voor de resolutie wordt gestemd. ‘Belachelijk en irrationeel,’ noemt hij de Duitse stemming. ‘Massaslachtingen zijn heel normaal ten tijden van oorlog,’ aldus Yildirim.
Turkish premier calls German move to recognise#ArmenianGenocide “ridiculous,” “irrational.” Massacres were “ordinary events during wartime” — 10:11 AM – 2 Jun 2016
Serieus
Merkel zou zelf wel voorstander zijn van de wet, maar houdt zich nu afzijdig. Vermoedelijk wil zij de EU- migratiedeal, waar zij mede-architect van is geweest, niet op het spel zetten. De deal staat al onder druk, omdat Turkije visumvrij reizen voor Turken naar de EU eist, maar nog altijd weigert om de anti-terreurwetgeving in eigen land aan te passen. Dat is een van de voorwaarden voor visumliberalisering.
Merkel zou de stemming in het afgelopen jaar herhaaldelijk hebben uitgesteld. De Duitsers vrezen voor de reactie van Ankara. Toen Oostenrijk vorig jaar een soortgelijke resolutie aannam, riep Turkije zijn ambassadeur in Wenen terug en waarschuwde dat er ‘permanente negatieve gevolgen’ zouden zijn voor de relatie tussen de twee landen.
‘We kunnen alleen maar hopen dat dit niet leidt tot een overdreven reactie van de Turken,’ zegt Franz Josef Jung, CDU-parlementariër. Ook komen er geluiden dat Merkel de reactie van Turkije niet al te serieus zal nemen. ‘Ondanks zijn retoriek, geloven we wel dat Erdogan er ook een belang bij heeft om de migratiedeal te laten werken en dat hij dit er niet tussen zal laten komen,’ zegt een bron die dichtbij Merkel staat tegen persbureau Reuters.
In de afgelopen jaren hebben meer dan 20 andere landen, waaronder Frankrijk en Oostenrijk, de Armeense genocide erkend, tot grote woede van Turkije. Het land erkent wel dat er Armenen zijn uitgemoord, maar beweert dat er geen georganiseerde campagne achter zat.
Elif Isitman (1987) is sinds oktober 2014 online redacteur bij Elsevier.
PvdA-leden willen dat het kinderpardon wordt verruimd.
Het belang van kinderen moet nu echt voorop komen te staan, aldus Esther Van Dijken, PvdA-lid !!!
Het gaat PvdA-lid Esther van Dijken uit het Groningse Winsum duidelijk aan het hart. Ze vindt het ‘inhumaan’ dat kinderen die hier al jaren wonen nog steeds het land worden uitgezet. Ze pleit voor een ruimhartiger kinderpardon, waarbij alle kinderen mogen blijven die hier 5 jaar of langer wonen. Ook kinderen van economische vluchtelingen bijvoorbeeld.
In februari namen de PvdA-leden al een vergelijkbare motie aan. ,,Maar dat is genegeerd door de partijleiding,” zegt Van Dijken. ,,Het belang van kinderen moet nu echt voorop komen te staan.”
Het is inmiddels 40 maanden geleden dat de kinderpardonregeling van kracht werd. Veel mensen denken dat er met de komst van het Kinderpardon een blijvende oplossing is gekomen voor kinderen die langer dan vijf jaar in Nederland zijn zonder verblijfsvergunning. Dat is helaas niet waar. Meer dan 92% van de kinderen wordt afgewezen.
Per jaar komen er honderden kinderen bij aan wie een verblijfsvergunning op grond van het Kinderpardon wordt geweigerd. Het Kinderpardon blijkt na drie jaar dus een wassen neus. Iedereen denkt dat het goed geregeld is, maar als maar zo’n miniem percentage wordt toegewezen, stelt dat niet veel voor.
Spreekverbod PvdA
PvdA-top legt eigen Kamerleden spreekverbod op – Tweede Kamerleden van de PvdA-fractie mogen zich niet bemoeien met actuele partijdiscussies, tenzij ze toestemming hebben van het partijbestuur dat geleid wordt door Hans Spekman. PvdA-Kamerleden ontvingen daarover een e-mail. De brief is in handen gevallen van BNR.
Kinderpardon
‘Het kan soms slim zijn om ook als Kamerlid je te mengen in zo’n discussie, daar kan een concept-motie beter van worden. Maar dat is iets dat het partijbestuur graag zelf in de hand houdt, ook omdat de hele gang van zaken zo nieuw is en er veel gevoeligheden zijn.
Vandaar het verzoek aan jullie allemaal om alleen op verzoek van het partijbestuur je te mengen in zo’n discussie,’ staat er te lezen in de mail, die afkomstig is van een assistent van Hans Spekman.
De mail blikt vooruit op de ledenraad die op 4 juni 2016 wordt gehouden, waarop onder meer wordt gesproken over het kinderpardon. In februari nam het PvdA-congres daarover een motie aan, die de Tweede Kamerfractie opriep om meer te doen dan PvdA en VVD in het kabinet overeengekomen zijn.
‘Lange arm’
Volgens de indieners is die motie door de partijtop niet uitgevoerd. Zij zouden een motie van wantrouwen achter de hand houden.
De mail van de assistent van Spekman roept Kamerleden op niet in discussie te gaan met partijleden, op een speciaal daarvoor opgezet online platform. Op dat platform kan gediscussieerd worden over eventuele moties die op de Ledenraad kunnen worden ingediend.
PvdA-Kamerlid Jacques Monasch spreekt van een ‘hele rare mail’ en zegt dat hij niet van plan is zich aan het spreekverbod te houden. ‘We hebben het nog wel eens over de lange armvan een zeker iemand. Nou, dit is de lange arm van de Herengracht,’ zegt Monasch, verwijzend naar het adres van het PvdA-partijbureau.‘Weg met die mail, iedereen moet open met elkaar kunnen discussiëren,’aldus Monasch.
EenVandaag heeft de mail online gezet (PDF). PvdA-Kamerlid Jacques Monasch tegen BNR’s Jaap Jansen: “Hele rare mail, had nooit gestuurd mogen worden. Iedereen moet open met elkaar kunnen discussiëren. Weg met die mail.”
Het asieldossier ligt gevoelig binnen de PvdA. In 2014 zorgden leden ervoor dat Samsom opnieuw moest onderhandelen met de VVD over het strafbaar maken van illegaliteit. Hij sloot een deal, waardoor het voorstel werd geschrapt en de VVD een belastingvoordeel binnensleepte.
VVD en PvdA waren het indertijd niet eens over de vraag of illegalen in Nederland recht hebben op opvang en eten. Een van de te bespreken opties zou zijn om toe te gaan naar een landelijke opvang voor uitgeprocedeerden, met alleen een sobere basisvoorziening, bijvoorbeeld in Ter Apel of Gilze Rijen.
Compromis
Bronnen in Den Haag zeiden dat vooral fractieleiders Halbe Zijlstra (VVD) en Diederik Samsom (PvdA) zich hard opstellen in het conflict, en premier Rutte en vicepremier Lodewijk Asscher(PvdA) zouden meer bereid zijn een compromis te sluiten.
AD 04.01.2017 De PvdA-top staat open voor een soepeler kinderpardon. Die conclusie trekken noordelijke PvdA’ers na een gesprek met partijleider Lodewijk Asscher. ,,We zijn nog niet klaar, maar we hebben geproefd dat we eruit zullen komen’’, zegt Raymond Wanders, PvdA-fractievoorzitter in Emmen.
Het kinderpardon doet niet wat het moet doen, aldus Raymond Wanders, PvdA-fractievoorzitter in Emmen.
Wanders en vier partijgenoten uit Friesland, Groningen en Drenthe spraken vandaag in Amsterdam met Asscher en PvdA-fractievoorzitter Attje Kuiken. Ze strijden al langer voor een ‘humaner kinderpardon’, omdat ze vinden dat te veel kinderen weg moeten die jaren in Nederland hebben gewoond. In Den Haag ligt dat zeer gevoelig, omdat coalitiepartner VVD de regels niet wil versoepelen.
Zorgen
,,Het kinderpardon doet niet wat het moet doen. Asscher begrijpt onze zorgen, we voelen ons gehoord’’, zegt Wanders. Wat dat tot concrete gevolgen heeft is onduidelijk. Er wordt later over doorgesproken. Een andere aanwezige spreekt van een ‘constructief gesprek’. De PvdA-top wil er niets over zeggen.
Het kinderpardon komt in elk geval weer aan de orde tijdens het komende PvdA-congres op 14 en 15 januari. Er ligt een voorstel om in het verkiezingsprogramma op te nemen dat ‘gewortelde kinderen’ mogen blijven, als ze 5 jaar of langer in Nederland hebben gewoond en in beeld waren bij de overheid.
Initiatiefwet
Eerder namen de PvdA-leden al een motie met deze strekking aan, maar de fractie en de partijtop vonden dat voorstel te ver gaan. De PvdA werkt ondertussen wel met GroenLinks aan initiatiefwet om asielkinderen een verblijfsvergunning te geven als dat aantoonbaar in hun belang is.
VVD en PvdA hebben in het regeerakkoord een kinderpardon afgesproken, zodat in Nederland gewortelde kinderen kunnen blijven. Veel aanvragen voldoen echter niet aan de eisen en worden afgewezen.
VK 30.06.2016 De PvdA heeft ledendemocratie op papier zeer hoog in het vaandel staan. Maar ondanks twee aangenomen moties weigert de partijleiding tegemoet te komen aan haar leden die een rechtvaardiger kinderpardon eisen.
Zolang een gezin niet is teruggekeerd naar het land van herkomst, betekent dit dat zij nog niet genoeg hebben meewerkt aan hun terugkeer
Afgelopen dinsdag werd in de Tweede Kamer gestemd over enkele moties voor versoepeling van het kinderpardon. Rutte en Samsom hebben hier in het regeerakkoord afspraken met elkaar over gemaakt. In de praktijk blijkt dat de regels voor het kinderpardon streng zijn. In 2015 werd 92 procent van de aanvragen van kinderen voor het kinderpardon afgewezen.
Zo wordt als voorwaarde gesteld dat een gezin voldoende moet hebben meegewerkt aan terugkeer naar het herkomstland. Het is echter onduidelijk wanneer sprake is van voldoende meewerken. Ongeacht welke inspanningen een gezin pleegt om hun terugkeer mogelijk te maken, kan de overheid altijd zeggen dat het niet genoeg is. Zolang een gezin nog niet is teruggekeerd naar hun land, betekent dit in feite dat zij nog niet genoeg hebben meewerkt aan hun terugkeer. Er zijn ook landen die weigeren hun onderdanen terug te nemen, zoals Sudan, Eritrea en Somalië.
Oer-Hollands
In een beschaafd land, gaan wij op een beschaafde manier met kinderen om
Het gaat hier om kinderen die soms tien jaar of langer in Nederland wonen. Sommige van hen zijn hier geboren. Zij kennen hun vaderland niet, en ze spreken de taal van dat land niet. Zij spreken Fries, Brabants of Gronings. Deze kinderen zijn door en door geworteld in ons land. Zij zijn oer-Hollands.
Het veertienjarige meisje Herlen bijvoorbeeld. Zij groeide op in Haren; een uitmuntende leerling. Na acht jaar werd zij uitgezet naar Mongolië. Haar leven is kapot gemaakt, haar dromen vervlogen. Een paar weken geleden werd Eduard uitzet. Hij slaagde met klinkende cijfers voor het vwo. Maar vlak vóór de diploma-uitreiking werd hij van zijn bed gelicht met overmacht aan politie en het land uitgezet.
Welke opvatting we ook over het asielbeleid en vluchtelingen hebben, we moeten ons wel realiseren dat het hier om hele kwetsbare en rechteloze kinderen gaat. In een beschaafd land, gaan wij op een beschaafde manier met kinderen om en nemen we hen in bescherming.
Ramp
Samsom heeft in 2012 met Rutte afgesproken hoe het zou gaan, en zo zal het ook blijven
Terug naar afgelopen dinsdag. De partijen die moties hadden ingediend voor versoepeling van het kinderpardon, hadden hun hoop gevestigd op de PvdA. Met de steun van die partij zou er een meerderheid in de Kamer zijn. Maar de PvdA steunde geen enkele motie, waardoor alle moties werden verworpen. Een ramp voor de betrokken; zij hadden vurig gehoopt om eindelijk verlost te raken uit hun wanhoop en onzekerheid.
Zelfs de motie van D66 die de regering verzocht om in het kinderpardon het onderscheid tussen het Rijkstoezicht en het gemeentelijk toezicht op te heffen – in beide gevallen gaat het immers om een overheid – vond geen genade bij de PvdA. Samsom heeft in 2012 met Rutte afgesproken hoe het zou gaan, en zo zal het ook blijven.
De PvdA-fractie kwam wel met een eigen motie waarin zij de regering verzocht informatie te verstrekken over de afwijzingsgronden van 92 procent van de afgewezen aanvragen van kinderen. Achter de schermen werden vele pogingen gedaan om in deze motie te laten opnemen dat uitzetting van kinderen wordt gestaakt zolang het kabinet bezig is de informatie over afwijzingsgronden aan de Kamer te sturen. Maar Samsom weigerde dit; de VVD wil dat de uitzettingen doorgaan.
Ledendemocratie
Kinderrechten zijn immers niet onderhandelbaar
Binnen de PvdA is al enkele maanden een actie gaande voor een humaner kinderpardon. Zowel op het PvdA-congres in februari van dit jaar als op de ledenraad in juni werd een motie hiertoe door de leden gesteund. De PvdA heeft ledendemocratie zeer hoog in het vaandel, althans op papier, zo blijkt wel weer. Ondanks twee aangenomen moties weigert de partijleiding tegemoet te komen aan de leden, maar gehoorzaamt zij de VVD.
Momenteel is binnen de PvdA een actie gaande om een extra congres te organiseren om daar enerzijds te praten over de waarde van ledendemocratie, en anderzijds de partijleiding te dwingen om de leden serieus te nemen en dus te gaan voor een rechtvaardig kinderpardon.
Toen het ging om de strijd binnen de PvdA over de strafbaarstelling van illegaal verblijf zei Samsom: ‘Ik maakte een afspraak. Ik gaf mijn woord, en mijn woord als politiek leider staat.’ Later moest hij echter toegeven dat hij fout zat. Ook nu zal dit opnieuw blijken; kinderrechten zijn immers niet onderhandelbaar.
Sander Terphuis is een Iraanse vluchteling en actief PvdA-lid.
AD 29.06.2016 Na een dagje van Haagse spelletjes verandert er voorlopig niets aan het huidige kinderpardon. De PvdA gaat daar last van krijgen: leden willen nu via een congres alsnog een ruimer pardon afdwingen.
Maar door dit gedoe worden kinderen in de steek gelaten, aldus Attje Kuiken.
De PvdA dacht het geklaag in de achterban bezworen te hebben, maar de partij moet vrezen dat de heibel rond het kinderpardon een tweede ronde in gaat. En dat onder aanvoering van een activistisch PvdA-lid uit het nietige Windsum.
Deze Esther van Dijken kondigde gisteren aan te gaan ijveren voor een partijcongres, om daar steun te ronselen voor een ruimer pardon. PvdA-voorman Samsom wist na indringende gesprekken de kou eerst uit de lucht te halen, maar gisteren barstte de puist alsnog open.
De PvdA weigerde zich, ondanks interne druk, te scharen achter een plan van een oppositieblok het pardon te verruimen. Verontwaardigde Kamerleden van D66, GroenLinks, ChristenUnie en SP smeedden daarom maandag een verbondje. Uitkomst: als hun voorstel niet gesteund wordt door de PvdA, dan zouden zij hun ‘magere’ plan torpederen om nog eens nader onderzoek te doen naar de grensgevallen van het kinderpardon.
Gedoe
De politiek op z’n lelijkst, als je het PvdA-Kamerlid Attje Kuiken vraagt; nu sneuvelen alle voorstellen. ,,Met het pardon hielpen we 1600 kinderen. Grensgevallen zijn er altijd. Maar door dit gedoe worden kinderen in de steek gelaten.”
Krokodillentranen, zegt de oppositie, die Kuiken uitjoelde. ,,Als ze dat vindt, had ze ons moeten steunen”, zegt Linda Voortman, GroenLinks. In haar oppositiehoek fulmineert men hoe de PvdA zegt te strijden voor een ruimer pardon, terwijl ze vanwege de VVD niet ‘levert’.
Ondertussen trok Van Dijken haar plan. Wil de PvdA in de Kamer niet naar haar luisteren, dan maar via een congres. Dat het gekrakeel binnen de PvdA de partij geen goed doet, neemt ze voor lief. ,,Al die cynische spelletjes… Het moet maar.” Voor de kinderen, zegt ze nog.
BB 29.06.2016 Amsterdam mocht zes uitgeprocedeerde vreemdelingen verwijzen naar gemeentelijke bed-bad-broodvoorziening. Dit blijkt uit twee uitspraken die de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State woensdag 29 juni 2016 deed.
Op straat
De zes hadden beroep aangetekend tegen het feit dat de gemeente Amsterdam naar de bed-bad-broodvoorziening verwees, terwijl deze in de ogen van de uitgeprocedeerde vreemdelingen niet toereikend was. De regeling voorzag alleen in nachtopvang, waardoor ze overdag op straat zouden moeten leven. Bovendien zou de opvang vaak vol zitten.
Niet verplicht
De Raad van State oordeelde dat Amsterdam niet verplicht is de voorziening aan te bieden. Het gaat om een zogenoemd ‘buitenwettelijk begunstigend beleid.’ De gemeente biedt dat wel aan, maar er is geen enkele wettelijke of internationale plicht om opvang te bieden aan uitgeprocedeerde vreemdelingen. De staatssecretaris van Veiligheid en Justitie biedt immers al opvang aan, zo stelt de Raad.
Niet beoordelen
Aangezien er op de gemeente geen verplichting rust om deze opvangvoorziening te bieden, kan Amsterdam naar de voorziening verwijzen zonder dat de gemeente verplicht is te beoordelen of de opvang toereikend is, aldus de Raad.
Telegraaf 29.06.2016 De gemeente Amsterdam mocht zes uitgeprocedeerde vreemdelingen verwijzen naar de bed-bad-broodvoorziening. Dat heeft de Raad van State bepaald in een procedure waarin de zes hadden gesteld dat de regeling niet toereikend voor ze was.
Vluchtelingen in Amsterdam protesteerden al eerder tegen de regeling omdat die alleen in de nacht voorhanden is, en ze daarom overdag op straat moeten leven. Bovendien zou de opvang soms vol zitten.
Maar de Raad van State vindt dat Amsterdam helemaal niet verplicht is om de bed-bad-brood-regeling aan te bieden. De rijksoverheid voorziet namelijk al in opvang van uitgeprocedeerde vreemdelingen. Dat de gemeente de nachtopvang toch aanbiedt, hoeft niet te betekenen dat de gemeente ook moet bekijken of de opvang toereikend is, zo staat in de uitspraak.
NU 29.06.2016 De gemeente Amsterdam mocht zes uitgeprocedeerde vreemdelingen verwijzen naar de bed-bad-broodvoorziening. Dat heeft de Raad van State bepaald in een procedure waarin de zes hadden gesteld dat de regeling niet toereikend voor ze was.
Vluchtelingen in Amsterdam protesteerden al eerder tegen de regeling omdat die alleen in de nacht voorhanden is, en ze daarom overdag op straat moeten leven. Bovendien zou de opvang soms vol zitten.
Maar de Raad van State vindt dat Amsterdam helemaal niet verplicht is om de bed-bad-brood-regeling aan te bieden. De rijksoverheid voorziet namelijk al in opvang van uitgeprocedeerde vreemdelingen.
Dat de gemeente de nachtopvang toch aanbiedt, hoeft niet te betekenen dat de gemeente ook moet bekijken of de opvang toereikend is, zo staat in de uitspraak.
NU 28.06.2016 PvdA-lid Esther van Dijken wil alsnog een ledencongres organiseren nu er geen verruiming van het kinderpardon komt. Dat zei Van Dijken dinsdag na de stemmingen in de Tweede Kamer.
De motie van de PvdA om het zogeheten meewerkcriterium onder de loep te nemen, kreeg geen dinsdag steun in de Tweede Kamer. Ook de motie van de oppositie om het criterium aan te passen kreeg geen meerderheid.
Voor Van Dijken zit er niets anders op dan de PvdA-leden bij elkaar te roepen om de Tweede Kamerfractie tot de orde te roepen. “Er is al heel veel bekend over het meewerkcriterium. De eisen zijn onredelijk”, zei Van Dijken. Zij was niet tegen een onderzoek, maar vindt dat gedurende het onderzoek er geen kinderen mochten worden uitgezet. “Neem even de tijd en tot die tijd, geen kind eruit”, aldus Van Dijken. “Ik kan me hier niet bij neerleggen.”
Rechtvaardig
PvdA-leider Diederik Samsom drong er onlangs bij staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Asiel) op aan om tot een rechtvaardigere uitvoering van het kinderpardon te komen.
Kinderen of hun ouders zijn verplicht mee te werken met de procedures. Maar volgens Samsom kan het meewerkcriterium onrechtvaardig uitpakken als het niet goed wordt gehanteerd. Hij stelt dat soms al na één gemiste afspraak wordt geconcludeerd dat iemand niet meewerkt.
De PvdA-fractie wilde dat er onderzoek kwam naar de toepassing van het meewerkcriterium, maar dat ging de oppositie niet ver genoeg.
Lege huls
ChristeUnie-Kamerlid Joel Voordewind vindt de oproep van de PvdA een lege huls. “De PvdA vraagt om meer informatie, maar meer informatie is niet nodig.” Samen met GroenLinks en de SP stemde zijn fractie tegen, omdat zij stellen dat al duidelijk is dat het kinderpardon te streng wordt toegepast. Hun motie om het meewerkcriterium haalde ook geen meerderheid, waardoor er de facto niets verandert aan het kinderpardon.
PvdA-asielwoordvoerders Attje Kuiken vond het “onbegrijpelijk” dat de oppositie heeft tegengestemd. Ze verweet de oppositie “Haagse spelletjes” te spelen. Zij stelt dat eerst alle feiten boven tafel moeten komen voordat er iets aan het meewerkcriterium kan worden aangepast.
De oppositiepartijen verwijten de PvdA dat de partij zich niet aan haar woord heeft gehouden. Zo zou Samsom de indruk hebben gewekt het kinderpardon te versoepelen, maar is de daad niet bij het woord gevoegd.
Leden
Ondertussen is het de vraag hoe de leden van de PvdA hierop zullen reageren. Onlangs riep een ruime meerderheid van de PvdA-leden de PvdA-fractie in de Tweede Kamer op om nog voor het zomerreces “duidelijke stappen” te zetten om het kinderpardon te verruimen.
Coalitiepartners VVD en PvdA spraken in het regeerakkoord af dat minderjarige asielzoekers die langer dan vijf jaar in Nederland verblijven een verblijfsvergunning krijgen. Van de ruim 1.300 aanvragen zijn er tot nu toe 100 goedgekeurd.
Van Dijken wil met een extra ledencongres de fractie ertoe te bewegen om het kinderpardon aan te passen. Na de belofte van Samsom dat hij zich zou inzetten voor een rechtvaardige uitvoering, stopte zij haar plannen in de koelkast, maar zij is teleurgesteld met de houding die de PvdA in de Kamer aanneemt.
Voor het houden van een congres heeft zij 2.500 handtekeningen nodig. Zij heeft er voldoende vertrouwen in dat dat haar zal lukken.
Telegraaf 28.06.2016 In de PvdA-achterban wordt een actie voorbereid om een extra partijcongres af te dwingen. De sociaaldemocraten willen dat hun partij in het parlement een ruimer kinderpardon bepleit.
PvdA-lid Esther van Dijken, die het interne verzet op dit punt leidt, wil dat er meer kinderen onder het pardon gaan vallen. Dat pardon geldt voor kinderen die hier al vijf jaar zijn. Er worden echter voorwaarden aan gesteld en daar wil Van Dijken aan sleutelen. Wie tijdens die vijf jaar niet altijd onder Rijkstoezicht heeft gestaan, zou er volgens de sociaaldemocraat bijvoorbeeld ook onder de regeling moeten vallen.
De PvdA-fractie wil de voorwaarden niet zo ver versoepelen. Kamerlid Kuiken vreest er voor dat families anders hun kinderen stiekem, illegaal in Nederland laten verblijven in de hoop hier uiteindelijk te mogen blijven. Dat werkt volgens haar dus fraude in de hand.
Van Dijken zegt dat ze via een congres de Kamerfractie op andere gedachten wil brengen. Het PvdA-lid moet 2500 handtekeningen verzamelen om zo’n partijvergadering af te dwingen. De partijvoorzitter moet die vervolgens binnen drie maanden op de agenda zetten.
De PvdA-fractie zit daarmee in een lastige positie. De sociaaldemocraten kunnen niet voor verdere versoepeling pleiten omdat ze dan in botsing komen met coalitiegenoot VVD.
De stemming in de Tweede Kamer was voor de partij daardoor pijnlijk te noemen. Kamerlid Kuiken las voor waarom ze niet meer versoepeling van de regels wilde en waarom ze het zo jammer vond dat de oppositie haar niet steunde in het stapje dat ze wel bereid was te zetten. Het zorgde voor hoongelach vanuit de oppositie. Esther van Dijken, aanwezig op de publieke tribune, zag het hoofdschuddend aan.
Telegraaf 27.06.2016 Ruim dertig prominente Friese PvdA’ers uiten vandaag felle kritiek op partijleider Diederik Samsom en partijvoorzitter Hans Spekman. In een open brief in de Leeuwarder Courant schrijven ze onder meer: ,,Kom daadwerkelijk op voor de zwakkeren in onze maatschappij. Geef ons onze partij terug!’’
Onder de ondertekenaars van de brief zijn (oud-)Statenleden. Ze winden zich vooral op over het kinderpardon. ,,Leden die zeer, zeer brede steun kregen tijdens het laatste congres: de plek waar leden van zich kunnen laten horen en mee richting kunnen geven aan de koers. Maar gebeurt er ook iets met wat daar gezegd is? Nee. Leden worden gehoord, maar hebben uiteindelijk niets in te brengen’’, schrijven ze.
Volgens de schrijvers is de partij van ze vervreemd geraakt en moet er minder gepraat worden en juist meer worden gedaan. ,,Wat wij, kiezers en leden, voorgeschoteld krijgen, is slappe nietsigheid.’’
AD 27.06.2016 De PvdA-fractie in de Tweede Kamer wordt weer onder druk gezet vanwege het kinderpardon. Eerder al bleek dat een groot deel van de leden zich te weinig inspant om meer kinderen van vluchtelingen onder het kinderpardon te laten vallen.
Wat wij, kiezers en leden, voorgeschoteld krijgen, is slappe nietsigheid
PvdA
Dertig Friese PvdA’ers vragen nu in een open brief aan hun partijleiding om te ijveren voor versoepeling van de regeling voor asielkinderen. ,,Wat wij, kiezers en leden, voorgeschoteld krijgen, is slappe nietsigheid”, schrijven de leden. Ze laten partijvoorzitter Hans Spekman en fractievoorzitter Diederik Samsom weten dat ze ‘hun partij terug willen’. Het kinderpardon is al langer een heikel punt binnen de PvdA. Het pardon kwam er op aandringen van de partij, maar veel leden willen dat meer kinderen ervan kunnen profiteren.
De PvdA-fractie wordt vandaag opnieuw voor het blok gezet door GroenLinks. Die komt met een motie om meer kinderen in het pardon te betrekken. De PvdA wil dat niet, laat Kamerlid Attje Kuiken echter weten. ,,We hebben geijverd voor dit pardon, maar er zijn grenzen aan. We willen wel van de staatssecretaris alle informatie over die grensgevallen, om te kunnen beoordelen of er inderdaad gevallen onterecht buiten de boot vallen.”
Het pardon zorgde al eerder voor onrust binnen de PvdA. Tijdens een ledenraad in Nieuwegein begin juni dreigde het kritische PvdA-lid Esther Van Dijken met het bijeenroepen van een extra congres over het pardon. Na twee gesprekken met Samsom vorige week en een oproep van de partij voor een rechtvaardiger uitvoering van het pardon leek de kou weer even uit de lucht
NU 27.06.2016 Een groep van dertig prominente PvdA’ers uit Friesland haalt keihard uit naar partijvoorzitter Hans Spekman en partijleider Diederik Samsom.
In een open brief in de Leeuwarder Courant schrijven ze maandag: “Kom daadwerkelijk op voor de zwakkeren in onze maatschappij. Geef ons onze partij terug!”
Onder de ondertekenaars zijn onder andere een oud-senator en diverse Statenleden. “Wat wij, kiezers en leden, voorgeschoteld krijgen, is slappe nietsigheid”, schrijven ze.
Volgens de PvdA’ers bereikte de ergernis een kookpunt toen onlangs een brede oproep in de partij om het kinderpardon te verruimen door de partijleiding ter zijde werd geschoven.
Ze zeggen richting Spekman en Samsom dat luisteren naar de leden “niet jullie sterkste kant” is. “Leden worden gehoord, maar hebben uiteindelijk niets in te brengen.”
En: “Soms, als de frustratie te hoog oploopt, denk ik dat ik mijn heil beter elders kan zoeken”, valt er te lezen.
“Maar ik zie en hoor dat zo velen met mij ongelukkig zijn met de keuzes van onze partijleiding en dat ook steeds openlijker laten zien. Daarom trek ik de conclusie: de partij is van mij vervreemd geraakt in plaats van andersom.”
Telegraaf 22.06.2016 PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom heeft woensdag opnieuw over het kinderpardon gesproken met het kritische PvdA-lid Esther van Dijken. Zij liet woensdag weten te zinnen op een extra ledencongres over het pardon, maar volgens de PvdA is dat na een ,,goed telefonisch gesprek” voorlopig toch nog niet aan de orde.
Van Dijken (PvdA Winsum) en haar medestanders binnen de partij waren niet tevreden over een voorstel voor een rechtvaardiger uitvoering van het pardon. Dat werd dinsdag door de PvdA gedaan in de Tweede Kamer, nadat Samsom en Van Dijken maandag al met elkaar hadden gesproken. Volgens Van Dijken was het voorstel echter slapper dan ze had verwacht.
In een reactie laat de PvdA weten: ,,Ze werken verder richting een rechtvaardiger uitvoering van het kinderpardon, langs de lijn die maandag is besproken”. Samsom en Van Dijken lieten toen beiden weten dat het voorstel wat hen betreft een eerste stap is. Binnen de partij morren leden al langer over het pardon. Ze willen dat de regeling wordt verruimd.
Door het kinderpardon kunnen in Nederland gewortelde asielkinderen hier blijven. Veel aanvragen worden echter afgewezen.
Volgens Samsom en Van Dijken kan in ieder geval de uitvoering rechtvaardiger. Kinderen of hun ouders zijn verplicht om mee te werken met de procedures om uitzetting te voorkomen, maar volgens Samsom wordt soms al na één gemiste afspraak geconcludeerd dat iemand niet meewerkt.
Trouw 22.06.2016 Het kritische PvdA-lid Esther van Dijken zint toch op een ledencongres over een ruimer kinderpardon. Ze is niet tevreden over een voorstel voor een rechtvaardiger uitvoering van het pardon dat gisteren door de PvdA werd gedaan in de Tweede Kamer.
Het voorstel kwam er na overleg maandag tussen Van Dijken en PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom. Van Dijken, die al tijden achter de schermen ijvert voor een ruimer pardon, zette daarop een actie voor een speciaal congres even in de ijskast.
Te slap
Het voorstel waar de PvdA dinsdag mee kwam, was volgens Van Dijken echter te slap. Zo werd er onder meer niet gevraagd om maximaal ruimte te zoeken om de huidige uitzettingen te staken. Volgens Van Dijken wordt er vanuit de achterban druk op haar uitgeoefend om het extra congres nu toch te houden.
Kinderen of hun ouders zijn verplicht om mee te werken met de procedures om uitzetting te voorkomen. Maar volgens Samsom en Van Dijken kan dit ‘meewerkcriterium’ onrechtvaardig uitpakken als het niet goed wordt gehanteerd. Samsom zei maandag dat soms al na één gemiste afspraak wordt geconcludeerd dat iemand niet meewerkt.
Afwijzingspercentage
Binnen de partij morren leden al langer over de uitvoering. Een afwijzingspercentage van 90 procent werkt bij de Pvda-leden niet de indruk dat het felbevochten kinderpardon onder de permanente regeling ruimhartig wordt uitgevoerd.
Op een partijbijeenkomst eerder deze maand kreeg Van Dijken een ruime meerderheid achter haar voorstel voor een ruimer kinderpardon. Zij wil dat er voor ‘alle gewortelde kinderen’ een oplossing komt, ook als kind of ouders zich niet aan alle voorwaarden hebben gehouden, zoals meewerken aan uitzetting. Een dergelijke verruiming gaat de PvdA-top te ver.
Nooit de bedoeling
Als de voorwaarden er niet meer toe doen, kan elk gezin na vijf jaar illegaal verblijf in Nederland verblijfspapieren aanvragen, zo benadrukte het PvdA-Kamerlid Attje Kuiken op de partijbijeenkomst. Dat is nooit de bedoeling geweest van de afspraken die beide regeringspartijen VVD en PvdA in 2012 met elkaar hebben gemaakt.
Door het kinderpardon bestaat er voor asielkinderen de kans om uitzetting te voorkomen. Het pardon geldt voor kinderen die vóór hun achttiende ruim vijf jaar in Nederland verbleven.
NU 22.06.2016 PvdA-lid Esther van Dijken zint toch op een ledencongres over een ruimer kinderpardon. Ze is niet tevreden over een voorstel voor een rechtvaardiger uitvoering van het pardon dat dinsdag door de PvdA werd gedaan in de Tweede Kamer.
Maandag, na overleg tussen Van Dijken en PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom, beloofde de partijleider bij het kabinet aan te dringen op een rechtvaardigere uitvoering van het kinderpardon.
Van Dijken, die al tijden achter de schermen ijvert voor een ruimer pardon, zette daarop een actie voor het houden van een speciaal congres even in de ijskast. Binnen de partij morren leden al langer over de uitvoering.
Onlangs riep een ruime meerderheid van de PvdA-leden de PvdA-fractie in de Tweede Kamer op om nog voor het zomerreces “duidelijke stappen” te zetten om het kinderpardon te verruimen.
VVD
Coalitiepartners VVD en PvdA spraken in het regeerakkkoord af dat minderjarige asielzoekers die langer dan vijf jaar in Nederland verblijven een verblijfsvergunning krijgen.
Van de ruim 1.300 aanvragen zijn er tot nu toe honderd goedgekeurd. Dat is te weinig, vinden de PvdA-leden. Zij willen dat hun Kamerleden er bij de VVD en de VVD-staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Asiel) op aandringen om coulanter om te gaan met de regeling. Maar daar voelen de liberalen weinig voor. De VVD stelt dat er een grens moet worden getrokken.
Een verruiming van het kinderpardon zou een beloning zijn voor het doorprocederen, terwijl de ouders vaak weten dat de toekenning van een verblijfsvergunning er niet in zit. Bovendien zou het oneerlijk zijn tegenover de uitgeprocedeerde gezinnen die wel zijn vertrokken.
Meewerkcriterium
Maandag zei Samsom dat het zogeheten meewerkcriterium soms te streng wordt toegepast. Kinderen of hun ouders zijn verplicht om mee te werken met de procedures. Maar volgens Samsom kan het meewerkcriterium onrechtvaardig uitpakken als het niet goed wordt gehanteerd. Hij stelt dat soms al na één gemiste afspraak wordt geconcludeerd dat iemand niet meewerkt.
PvdA-asielwoordvoerder Attje Kuiken riep Dijkhoff dinsdag op om alle 1120 afgewezen aanvragen geanonimisseerd naar de Kamer te sturen, zodat zij zelf kan bepalen of de regeling wel rechtvaardig wordt uitgevoerd. Dat is het lid Van Dijken onvoldoende.
Telegraaf 20.06.2016 PvdA-leider Diederik Samsom is tijdens een bijeenkomst over asielbeleid uit zijn slof geschoten na aanvallen uit het publiek over zijn ‘plan Samsom’.
De sociaaldemocraat werd gisteravond in een Haags theater gevraagd naar een evaluatie van de vluchtelingendeal met Turkije. Dat het niet perfect verloopt, ligt volgens Samsom niet zozeer aan Turkije, maar aan de uitvoering op de Griekse eilanden. „Daar is een gebrek aan tolken en mensen die een beslissing kunnen nemen over of iemand asiel kan krijgen.”
Een deel van het publiek reageerde woedend op deze opmerking. Er werd onder meer gescandeerd over Turkse grenswachters die schieten op Syrische vluchtelingen en Artsen zonder Grenzen die geen Europese subsidie meer wil hebben vanwege het EU-beleid.
Woede
Na een reeks verwijten vanuit het publiek over ‘het vreselijke land Turkije’, ontstak Samsom in woede. “Bouw dan een brug tussen Turkije en Europa. Dat wil ik doen, maar daarvoor is het nodig om afspraken te maken met dat vreselijke land. Want het begin van die brug ligt in Turkije”, foeterde de PvdA-leider.
Niet veel later legde hij uit dat het om een figuurlijke brug ging; waar een vrouw in de zaal overigens letterlijk een brug wilde bouwen om meer vluchtelingen naar Europa te laten komen. Ook riep Samsom op tot meer begrip voor Turkije, omdat het land ondertussen wel 2 miljoen vluchtelingen opvangt.
In de zaal waren ook felle tegenstanders van een ruim asielbeleid. Zij hielden zich rustig en riepen Samsom op net zo fel op te treden in Saudi-Arabië met de boodschap dat rijke Arabische landen vluchtelingen moeten opnemen.
VK 20.06.2016 De PvdA dringt aan op een rechtvaardiger uitvoering van het kinderpardon. Volgens de partij wordt het zogeheten ‘meewerkcriterium’ soms te streng toegepast. De PvdA komt daarom dinsdag met een voorstel in de Tweede Kamer om scherp te laten kijken naar de uitvoering.
Fractieleider Diederik Samsom heeft dat maandag laten weten na een gesprek met PvdA’er Esther van Dijken uit het Groningse Winsum. Zij ijvert voor een ruimer kinderpardon.
Van Dijken is voorlopig tevreden. Ze zet een actie voor het houden van een speciaal congres even in de ijskast. Kinderen of hun ouders zijn verplicht om mee te werken met de procedures. Maar volgens Samsom kan het meewerkcriterium onrechtvaardig uitpakken als het niet goed wordt gehanteerd.
Samsom stelt dat soms al na één gemiste afspraak wordt geconcludeerd dat iemand niet meewerkt. Om hoeveel kinderen het gaat, weet Samsom niet. Voor een ruimer kinderpardon is steun binnen de PvdA. Tijdens een ledenraad in Nieuwegein begin juni dreigde Van Dijken met het bijeenroepen van een extra congres. Ze had daarvoor wel handtekeningen moeten verzamelen.
Eerste stap
Van Dijken ziet de motie van dinsdag als een ‘eerste stap’, al wil ze uiteindelijk een veel ruimer kinderpardon. Samsom zei ook dat de motie van dinsdag alleen maar een eerste stap is.
Het kinderpardon kwam op aandringen van de PvdA in het regeerakkoord. Coalitiepartij VVD ging met tegenzin akkoord. Het pardon geldt voor kinderen die vóór hun 18e ruim 5 jaar in Nederland verbleven en niet langer dan 3 maanden buiten het toezicht van het Rijk zijn geweest.
NU 20.06.2016 De PvdA dringt aan op een rechtvaardiger uitvoering van het kinderpardon. Volgens de partij wordt het zogeheten meewerkcriterium soms te streng toegepast.
De PvdA komt daarom dinsdag met een voorstel in de Tweede Kamer om scherp te laten kijken naar de uitvoering.
Fractieleider Diederik Samsom heeft dat maandag laten weten na een gesprek met PvdA’er Esther van Dijken uit het Groningse Winsum, die ijvert voor een ruimer kinderpardon. Ze is voorlopig tevreden en zet een actie voor het houden van een speciaal congres even in de ijskast.
Kinderen of hun ouders zijn verplicht om mee te werken met de procedures. Maar volgens Samsom kan het meewerkcriterium onrechtvaardig uitpakken als het niet goed wordt gehanteerd. Hij stelt dat soms al na één gemiste afspraak wordt geconcludeerd dat iemand niet meewerkt.
VVD
Onlangs riep een ruime meerderheid van de PvdA-leden de PvdA-fractie in de Tweede Kamer op om nog voor het zomerreces “duidelijke stappen” te zetten om het kinderpardon te verruimen.
Coalitiepartners VVD en PvdA spraken in het regeerakkkoord af dat minderjarige asielzoekers die langer dan vijf jaar in Nederland verblijven een verblijfsvergunning krijgen. Van de ruim 1.300 aanvragen zijn er tot nu toe 100 goedgekeurd.
Dat is te weinig, vinden de PvdA-leden. Zij willen dat hun Kamerleden er bij de VVD en de VVD-staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Asiel) op aandringen om coulanter om te gaan met de regeling. Maar daar voelen de liberalen weinig voor. De VVD stelt dat er grens moet worden getrokken.
Een verruiming van het kinderpardon zou een beloning zijn voor het doorprocederen, terwijl de ouders vaak weten dat de toekenning van een verblijfsvergunning er niet in zit. Bovendien zou het oneerlijk zijn tegenover de uitgeprocedeerde gezinnen die wel zijn vertrokken.
Telegraaf 20.06.2016 De PvdA dringt aan op een rechtvaardiger uitvoering van het kinderpardon. Volgens de partij wordt het zogeheten meewerkcriterium soms te streng toegepast.
De PvdA komt daarom dinsdag met een voorstel in de Tweede Kamer om scherp te laten kijken naar de uitvoering. Fractieleider Diederik Samsom heeft dat maandag laten weten na een gesprek met PvdA’er Esther van Dijken uit het Groningse Winsum. Zij ijvert voor een ruimer kinderpardon. Van Dijken is voorlopig tevreden. Ze zet een actie voor het houden van een speciaal congres even in de ijskast.
Kinderen of hun ouders zijn verplicht om mee te werken met de procedures. Maar volgens Samsom kan het meewerkcriterium onrechtvaardig uitpakken als het niet goed wordt gehanteerd. Samsom stelt dat soms al na één gemiste afspraak wordt geconcludeerd dat iemand niet meewerkt. Om hoeveel kinderen het gaat, weet Samsom niet.
Voor een ruimer kinderpardon is steun binnen de PvdA. Tijdens een ledenraad in Nieuwegein begin juni dreigde Van Dijken met het bijeenroepen van een extra congres. Ze had daarvoor wel handtekeningen moeten verzamelen.
Van Dijken ziet de motie van dinsdag als een ,,eerste stap”, al wil ze uiteindelijk een veel ruimer kinderpardon. Samsom zei ook dat de motie van dinsdag alleen maar een eerste stap is.
Het kinderpardon kwam op aandringen van de PvdA in het regeerakkoord. Coalitiepartij VVD ging met tegenzin akkoord. Het pardon geldt voor kinderen die vóór hun 18e ruim 5 jaar in Nederland verbleven en niet langer dan 3 maanden buiten het toezicht van het Rijk zijn geweest.
Trouw 06.06.2016 Tachtig procent van de PvdA-leden wil een ruimere regeling voor het kinderpardon, zo bleek op een partijbijeenkomst in Nieuwegein. Maar de partijleiding wil er niet aan.
PvdA-Kamerlid Attje Kuiken is woordvoerder asielzaken voor haar partij.
De PvdA-slingers en -ballonnen hangen al een paar jaar, maar de achterban weigert het feestje met de partijtop mee te vieren. Het kinderpardon, de regeling die gewortelde asielkinderen aan een verblijfsvergunning helpt, wil niet uitgroeien tot het succes waar de sociaal-democraten op hadden gehoopt – en gerekend.
Ontevreden PvdA’ers pleitten dit weekend opnieuw voor een ruimer kinderpardon waardoor meer jonge asielzoekers in Nederland zouden kunnen blijven. Op een partijbijeenkomst in Nieuwegein werd een voorstel hiertoe door 80 procent van de leden gesteund. PvdA-Tweede Kamerlid Attje Kuiken, woordvoerder asielzaken, was duidelijk in haar reactie: “Ik heb geen toverstokje”. Dat ruimer pardon komt er niet.
Zo sleept de discussie over kinderen die net niet onder het kinderpardon vallen, zich voort. En het einde van de onvrede binnen de PvdA is niet in zicht zolang coalitiegenoot VVD mordicus tegen verruiming van de asielregeling is.
Nooit verzilverd
Het kinderpardon is het resultaat van de opmerkelijke wijze waarop VVD en PvdA tot hun regeerakkoord kwamen: de partijen besloten elkaar dingen te gunnen. De liberalen wilden dat illegaliteit strafbaar zou worden, in ruil kwam er een door de sociaal-democraten zo gewenste pardonregeling voor asielkinderen die hier al jaren verblijven.
De PvdA heeft dit resultaat nooit echt kunnen verzilveren. De strafbaarstelling van illegaliteit werd door de leden simpelweg niet geaccepteerd. Partijleider Diederik Samsom zag na aanhoudend gemor geen andere uitweg dan de VVD te vragen deze maatregel te schrappen. De liberalen gingen akkoord, maar eisten een half miljard lastenverlichting voor hogere inkomens.
Het kinderpardon zorgde aanvankelijk voor blijdschap binnen de PvdA. De tijdelijke regeling bezorgde 1500 gewortelde asielkinderen met gezinsleden een verblijfsvergunning. Er is nu ook een permanente regeling voor nieuwe ‘gevallen’. Kinderen die hier minimaal vijf jaar wonen, al die tijd in het zicht van het Rijk zijn gebleven en hebben meegewerkt aan pogingen tot uitzetting, maken kans op een status.
Klaas Dijkhoff, staatssecretaris veiligheid en justitie.
1120 afwijzingen
Staatssecretaris Klaas Dijkhoff (VVD, vreemdelingenzaken) maakte onlangs bekend dat honderd kinderen en gezinsleden vanwege die permanente regeling een vergunning hebben gekregen. Daar tegenover staan 1120 afwijzingen. De PvdA schrok van de cijfers. Het overheersende gevoel: het kinderpardon is veel te streng.
Het voorstel tot verruiming van de regeling dat dit weekend op de partijbijeenkomst werd omarmd, is afkomstig van Esther van Dijken uit Winsum. Ze wil ‘een oplossing voor alle gewortelde kinderen’. Ook als het gezin niet altijd heeft meegewerkt aan uitzetting. En ook als de familie om economische redenen naar Nederland is gekomen. Van Dijken: “Alle kwetsbare kinderen verdienen onze bescherming.”
Partijtop wil niet
Attje Kuiken vertelde de leden in Nieuwegein dat zij opheldering van Dijkhoff wil over het hoge aantal afwijzingen. Maar de partijtop zal de oproep tot soepelere spelregels naast zich neerleggen. Kuiken vreest voor misbruik van het kinderpardon: “Kijk naar de vele Albanezen die nu naar Nederland komen. Drie zwangerschappen en twee beroepsprocedures verder en een gezin mag blijven.” Dat kan, aldus Kuiken, nooit de bedoeling zijn.
Het PvdA-Kamerlid benadrukte wat haar partij wél op asielgebied heeft bereikt de afgelopen jaren: honderden vergunningen door het kinderpardon. Geen asielkind meer in de cel. En de PvdA werkt met GroenLinks aan een wet die regelt dat de rechten van kinderen belangrijker worden in asielprocedures.
De onvrede in de zaal bleef. Esther van Dijken: “Gisteren, vandaag en morgen worden er kinderen uitgezet. Die wet lost dat probleem niet op. We slikken dat de VVD de baas is in de coalitie. Geef dat gewoon toe.” Kuiken weigerde haar gelijk te geven, maar realiseert zich dat ze niet bij de coalitiegenoot hoeft aan te kloppen voor oprekking van de regels.
NU 04.06.2016 Het kinderpardon zal onderwerp van discussie blijven binnen de PvdA. Leden willen dat de regeling wordt verruimd, maar de fractie en de partijleiding zien dat niet zitten.
Op een politieke ledenraad in Nieuwegein kwam de heikele kwestie zaterdag aan de orde. Een breed gesteunde motie stelt dat de fractie nog voor het zomerreces “duidelijke stappen” moet zetten voor een verruiming van het kinderpardon.
Attje Kuiken, de woordvoerster asielzaken in de fractie, beloofde te zorgen dat de regeling op een rechtvaardige manier wordt uitgevoerd. “We vechten voor hetzelfde belang”, zei ze.
Maar verruiming zit er niet in. Er zullen altijd kinderen buiten het kinderpardon vallen, aldus Kuiken. Ook coalitiepartner VVD is tegen net als verantwoordelijk staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie).
Wel komt de fractie in actie als de regels van het kinderpardon te strikt worden toegepast. “Daar mag u me op afrekenen”, zei ze tegen de circa tweehonderd aanwezige leden.
Schrijnende gevallen
Verder zal ze schrijnende gevallen onder de aandacht blijven brengen van Dijkhoff. Ook werkt Kuiken met GroenLinks nog aan een wet waardoor het belang van het kind zwaarder gaat wegen in de asielprocedure.
Voor partijvoorzitter Hans Spekman waren de toezeggingen van Kuiken voldoende. “Er was wat beweging van de fractie nodig op basis van deze motie en dat heeft Attje gedaan.”
De regeling moet rechtvaardig uitpakken en als dat niet zo is “staat Attje en de fractie op”, aldus Spekman.
‘Teleurstellend’
Maar voor de indieners van de motie is de reactie van de fractie “teleurstellend”. “PvdA-leider Diederik Samsom zegt wel 200.000 vluchtelingen te willen opnemen en kan deze paar honderd kinderen dan niet opnemen? Dat begrijp ik niet”, zegt Esther van Dijken uit het Groningse Winsum.
Ze geeft de strijd in elk geval nog niet op. Ze wil kijken of er mogelijk een apart partijcongres over het onderwerp kan komen.
Telegraaf 04.06.2016 Het kinderpardon zal onderwerp van discussie blijven binnen de PvdA. Leden willen dat de regeling wordt verruimd, maar de fractie en de partijleiding zien dat niet zitten.
Op een politieke ledenraad in Nieuwegein kwam de heikele kwestie zaterdag aan de orde. Een breed gesteunde motie stelt dat de fractie nog voor het zomerreces ,,duidelijke stappen” moet zetten voor een verruiming van het kinderpardon.
Attje Kuiken, de woordvoerster asielzaken in de fractie, beloofde te zorgen dat de regeling op een rechtvaardige manier wordt uitgevoerd. ,,We vechten voor hetzelfde belang”, zei ze.
Geen verruiming
Maar verruiming zit er niet in. Er zullen altijd kinderen buiten het kinderpardon vallen, aldus Kuiken. Ook coalitiepartner VVD is tegen net als verantwoordelijk staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie).
Wel komt de fractie in actie als de regels van het kinderpardon te strikt worden toegepast. ,,Daar mag u me op afrekenen”, zei ze tegen de circa tweehonderd aanwezige leden. Verder zal ze schrijnende gevallen onder de aandacht blijven brengen van Dijkhoff. Ook werkt Kuiken met GroenLinks nog aan een wet waardoor het belang van het kind zwaarder gaat wegen in de asielprocedure.
Voor partijvoorzitter Hans Spekman waren de toezeggingen van Kuiken voldoende. ,,Er was wat beweging van de fractie nodig op basis van deze motie en dat heeft Attje gedaan.” De regeling moet rechtvaardig uitpakken en als dat niet zo is ,,staat Attje en de fractie op”, aldus Spekman.
Maar voor de indieners van de motie is de reactie van de fractie ,,teleurstellend”. ,,PvdA-leider Diederik Samsom zegt wel 200.000 vluchtelingen te willen opnemen en kan deze paar honderd kinderen dan niet opnemen? Dat begrijp ik niet”, zegt Esther van Dijken uit het Groningse Winsum.
Ze geeft de strijd in elk geval nog niet op. Ze wil kijken of er mogelijk een apart partijcongres over het onderwerp kan komen.
AD 04.06.2016 De PvdA-fractie legt de wens van de leden om het kinderpardon te verruimen, naast zich neer. De fractie vindt het voorstel te ver gaan. Dat bleek zaterdagmiddag tijdens een PvdA-ledenraad in Nieuwegein.
Een meerderheid van de leden wil dat kinderen die hier vijf jaar of langer wonen, een verblijfsvergunning krijgen. Ook als ze om economische redenen naar Nederland zijn gekomen. Daarnaast zouden ze tijdens de asielprocedure niet meer mee hoeven te werken aan hun vertrek, zoals nu verplicht is. Dat kan niet, zegt PvdA-Kamerlid Attje Kuiken. ,,Dan kunnen Albaniërs bijvoorbeeld na drie zwangerschappen en twee beroepsprocedures recht krijgen op een verblijfsvergunning. Daar is het kinderpardon niet voor bedoeld.”
Emotie
Initiatiefneemster van het voorstel Esther van Dijken reageerde emotioneel: ,,Heb dan het lef om te zeggen dat het niet van de VVD mag. Ik snap het werkelijk waar niet.” Een ander lid: ,,We slikken blijkbaar dat de VVD de baas is. Laten we kiezen voor kinderen.” Kuiken wees erop dat het kinderpardon er überhaupt gekomen is dankzij haar partij. Ze zegde toe verantwoordelijk staatssecretaris Dijkhoff kritisch te bevragen over de uitvoering ervan. ,,Bij dwalingen komt hij mij tegen.”
Teleurstelling
Van Dijken reageerde na afloop teleurgesteld. ,,De fractie negeert mijn motie.” Ze laat het er niet bij zitten en wil een extra congres bijeen roepen. ,,Als moties onderin een la belanden, fungeren we als leden als applausmachine. Ik zal er niet in berusten dat we gewortelde kinderen wegsturen.”
Partijleider Diederik Samsom was onverwachts niet aanwezig bij de ledenraad. Hij was ziek geworden.
AD 02.06.2016 PvdA-leden willen dat het kinderpardon wordt verruimd. Een voorstel met die strekking haalt hoogstwaarschijnlijk een meerderheid. Maar de PvdA-fractie wil er niet aan.
Het belang van kinderen moet nu echt voorop komen te staan, aldus Esther Van Dijken, PvdA-lid.
Het gaat PvdA-lid Esther van Dijken uit het Groningse Winsum duidelijk aan het hart. Ze vindt het ‘inhumaan’ dat kinderen die hier al jaren wonen nog steeds het land worden uitgezet. Ze pleit voor een ruimhartiger kinderpardon, waarbij alle kinderen mogen blijven die hier 5 jaar of langer wonen. Ook kinderen van economische vluchtelingen bijvoorbeeld.
In februari namen de PvdA-leden al een vergelijkbare motie aan. ,,Maar dat is genegeerd door de partijleiding,” zegt Van Dijken. ,,Het belang van kinderen moet nu echt voorop komen te staan.”
Nieuwkomers
De motie die zaterdag wordt besproken tijdens een PvdA-ledenraad, brengt de Tweede Kamerfractie in een lastig parket. De fractie denkt er namelijk anders over, net als de partijleiding. Het voorstel van de leden zet de deur wel erg wijd open voor nieuwkomers. Dat brengt de houdbaarheid van de Nederlandse verzorgingsstaat in gevaar.
Bovendien werkt PvdA-Kamerlid Attje Kuiken samen met GroenLinkser Linda Voortman al aan een initiatiefwet om kinderrechten zwaarder te laten wegen in de asielprocedure. Dat voorstel wordt rond de zomer naar de Tweede Kamer gestuurd.
Maar dit is niet makkelijk uit te leggen aan partijgenoten die in hun woonplaats kinderen zien die Nederlands zijn geworden en toch moeten vertrekken. Van Dijken: ,,Wat er nu gebeurt is schadelijk voor de kinderen. Dat vind ik onacceptabel.”
Gevoelig
Het asieldossier ligt gevoelig binnen de PvdA. In 2014 zorgden leden ervoor dat Samsom opnieuw moest onderhandelen met de VVD over het strafbaar maken van illegaliteit. Hij sloot een deal, waardoor het voorstel werd geschrapt en de VVD een belastingvoordeel binnensleepte.
VK 02.06.2016 Martine Goeman van kinderrechtenorganisatie Defence for Children pleit voor een wet en verblijfsrecht voor alle gewortelde kinderen.
Meer dan 92% van de kinderen wordt afgewezen
Het is inmiddels 40 maanden geleden dat de kinderpardonregeling van kracht werd. Veel mensen denken dat er met de komst van het Kinderpardon een blijvende oplossing is gekomen voor kinderen die langer dan vijf jaar in Nederland zijn zonder verblijfsvergunning. Dat is helaas niet waar. Meer dan 92% van de kinderen wordt afgewezen. Per jaar komen er honderden kinderen bij aan wie een verblijfsvergunning op grond van het Kinderpardon wordt geweigerd. Het Kinderpardon blijkt na drie jaar dus een wassen neus. Iedereen denkt dat het goed geregeld is, maar als maar zo’n miniem percentage wordt toegewezen, stelt dat niet veel voor.
Pardon?
Het meewerkcriterium wordt zo uitgelegd dat bijna niemand meer voldoet aan deze eis !!
Het belang van het kind is totaal uit het oog verloren……!!!
In totaal hebben 1.360 mensen een aanvraag ingediend voor de definitieve kinderpardonregeling, waarvan er 100 zijn ingewilligd (bron: Rapportage Vreemdelingenketen Rijksoverheid). Gezinsleden die deel uitmaken van het gezin van de hoofdaanvrager komen ook in aanmerking voor een verblijfsvergunning. Bij de 100 ingewilligde aanvragen gaat het dus om ouders, broers en zussen bij elkaar opgeteld. Op basis van de definitieve kinderpardonregeling hebben naar schatting een schamele 50 kinderen een verblijfsvergunning gekregen in de afgelopen drie jaar.
Naast dat kinderen vijf jaar of langer in Nederland moeten zijn om in aanmerking te komen voor het Kinderpardon, zijn er heel veel onduidelijke regels die in de praktijk zeer onrechtvaardig uitpakken. Het merendeel van de kinderen wordt afgewezen omdat het gezin onvoldoende gedaan zou hebben aan vertrek, het zogenaamde ‘meewerkcriterium’.
Het meewerkcriterium wordt zo uitgelegd dat bijna niemand meer voldoet aan deze eis. Het blijkt in de praktijk bijna onmogelijk om voor een verblijfsvergunning op grond van de definitieve regeling van het Kinderpardon in aanmerking te komen. Dat blijkt wel uit de voorbeelden die bekend zijn bij de Kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children. Iedere dag krijgen we daar nieuwe meldingen van. Zo kan een kind zes jaar in de eerste asielprocedure verwikkeld zijn, maar had toch tegelijkertijd aan terugkeer moeten werken.
Ook als de ouders van een kind een noodpaspoort bij de ambassade van het land van herkomst aanvragen (en dus meewerken aan vertrek) en tegelijkertijd nog in afwachting zijn van een procedure, komt het kind niet in aanmerking voor het Kinderpardon. Het gezin had -in plaats van te wachten op de uitspraak- moeten vertrekken.
Het meewerkcriterium wordt in de praktijk een ‘vertrekcriterium’. Niet vertrokken zijn wordt gelijkgesteld aan niet meewerken. Het is onacceptabel. Kinderen dreigen ondanks hun lange verblijf en worteling in Nederland te worden uitgezet naar een land waar zij inmiddels vreemdeling zijn. Of ze worden uitgezet naar een land waar ze nog nooit geweest zijn, omdat ze hier zijn geboren.
De verantwoordelijkheid van de overheid om tijdig tot een oplossing te komen, wordt bij de beoordeling van de aanvragen niet meegewogen. Het belang van het kind is hiermee totaal uit het oog verloren.
Schade aan ontwikkeling
De onzekerheid en angst hebben na vijf jaar lang genoeg geduurd
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat kinderen na vijf jaar verblijf in Nederland niet meer zonder schade aan hun ontwikkeling uitgezet kunnen worden. Er zou daarom een stok achter de deur moeten komen in het huidige beleid. Wanneer een kind na vijf jaar niet heeft kunnen terugkeren of is uitgezet, moet het kind recht hebben op verblijf en een toekomst in Nederland. De onzekerheid en angst hebben dan lang genoeg geduurd.
De politiek moet nog voor het zomerreces met een oplossing komen. De kinderen hebben lang genoeg in onzekerheid gezeten. Zoals het meisje Lili van 10 jaar het verwoord: “Ik was nog maar een baby toen ik hier kwam. Ze zeggen dat ik terug moet. Maar ik weet niet wat ik daar moet. Ik ben elke dag bang.” Zorg voor een wet en verblijfsrecht voor Lili en de andere gewortelde kinderen in Nederland.
Martine Goeman is jurist kinderrechten en migratie bij Defence for Children
Kortom, er is hier altijd wel iets om over te zeiken. Ze zeggen in Den Haag daarom:Een dag nie gezeik, is een dag nie geleef.
Disclaimer: Dit is een non-profit site. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van rechtenvrij materiaal via o.a. de Wikimedia Commons-licenties. Mocht u bezwaar hebben tegen de plaatsing van enig beeldmateriaal op deze site, omdat u bijvoorbeeld rechthebbende bent, laat u dan zo snel mogelijk een bericht achter opdat er zo spoedig mogelijk actie ondernomen kan worden.
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/1b4d298e-5e42-11e8-8244-f798f07df4cb.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ecb2e9e6-58c5-11e8-a6eb-0583e430f27b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7b9478d4-58e7-11e8-912b-b9e704a940fe.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ea927b90-58ed-11e8-8eef-ff390150b638.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/67f1bf5a-5921-11e8-9554-eb441402ec65.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/197bf364-58ee-11e8-a524-1fc830736f46.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b41e8d46-218f-11e8-bacb-cf3e48e3c04d.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/fb2c2002-2114-11e8-8303-dbcc389d49e9.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/2a8e13c0-efea-11e7-a9bd-515d3c65ab3c.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/ab8ebd9c-ed35-11e7-a0b4-7bbeb76d911b.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d7729c7a-e589-11e7-a555-b13f358e6b2a.jpg)
Politiek verslaggever Redacteur 
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/6ef34754-bb35-11e7-b7eb-d365bcf6fa89.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/b17942f6-ba75-11e7-93a0-314b34272986.jpg)
View image on Twitter
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/85732270-fbbf-11e9-88fb-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/4ae0a9e0-fbe0-11e9-88fb-0217670beecd.jpg)
Auteur
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/88dda7dc-a953-11e9-8475-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/c3703806-a287-11e9-8785-0217670beecd.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/d15a8d1a-8dea-11e9-9652-02c309bc01c1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/345ee036-61eb-11e9-a4e2-02d1dbdc35d1.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7f43e1d6-4009-11e9-8196-cfc218695312.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/7f43e1d6-4009-11e9-8196-cfc218695312.JPG)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3a1a359c-2619-11e9-9c59-7b6ab204548a.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/266fbbb4-2607-11e9-9993-91f550d33d08.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/fda69bec-2419-11e9-b7cb-010269dfb5bf.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/3884cc3e-01fb-11e9-8ba9-f7b79d656553.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/a0a41a6e-fee4-11e8-adde-fd4d028103c9.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/717a9780-ffbc-11e8-bdcd-9d09cef305d8.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/e9a4c5d4-dd00-11e8-b3a0-f587f86580e2.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/85ae275a-cd6a-11e8-8728-73ec7cc90a8a.jpg)
:quality(50)/cdn-kiosk-api.telegraaf.nl/af0d5fb6-e74d-11e7-8bdf-a3df142ea09b.jpg)
Debat in de Digitale Hofstad 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.