Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 69 – onderhandelingen 08.09.2021

Aftrap Remkes

De nieuwe informateur Johan Remkes gaat de komende dagen allereerst praten met alle zes de partijen die de afgelopen maanden geen overeenstemming konden vinden over een meerderheidscoalitie. Daarmee wil hij een poging doen om de vorming van een minderheidskabinet op weg te helpen. Een constructieve houding van al die partijen is volgens hem nodig om zo’n minderheidsvariant kans van slagen te geven.

Remkes spreekt woensdag met partijleiders Mark Rutte (VVD), Sigrid Kaag (D66) en Wopke Hoekstra (CDA). Het ligt voor de hand dat een minderheidscoalitie bestaat uit een combinatie uit die drie partijen. Donderdag gaat hij om tafel met Lilianne Ploumen (PvdA), Jesse Klaver (GroenLinks) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie). “Ik sluit zeker niet uit dat ik later ook nog met andere partijen kom te spreken”, aldus de voormalige VVD-minister.

De nieuwe informateur Remkes vindt dat door het verloop van de formatie het geduld in de samenleving op de proef wordt gesteld. Remkes kreeg vanmiddag formeel de opdracht van Kamervoorzitter Bergkamp. De Tweede Kamer wil dat de ervaren VVD’er gaat onderzoeken of er een minderheidskabinet kan worden gevormd van een nog nader te bepalen combinatie van VVD, D66 en CDA.

In een korte toelichting op zijn aanpak zei Remkes dat niet alleen de visies van de partijen uiteenlopen, maar dat ook de verhoudingen moeten groeien. Hij voegde eraan toe dat hij “met enig gevoel van irritatie zag dat het proces bezig was in het slop te lopen”. De informateur benadrukte dat niet hij, maar de partijen zelf het moeten doen.

‘Als dat de houding blijft, ben ik er snel mee klaar’

Remkes heeft zichzelf geen absolute deadline opgelegd, “maar in de loop van oktober moet wel heel veel duidelijk zijn.” De informateur hoopt dat al op korte termijn over de inhoud kan worden gepraat. Over de vele eerdere langdurige gesprekken, die uiteindelijk niets hebben opgeleverd, zei hij: “Als dat de houding blijft, ben ik er snel mee klaar.”

Remkes heeft er wel vertrouwen in dat in de formatie partijen elkaar uiteindelijk weten te vinden en over hun eigen schaduw heen kunnen stappen. Volgens hem moeten “verantwoordelijke politici als dat nodig is hun persoonlijke gevoelens aan de kant zetten.” Hij hoopt dat het Kamerdebat van gisteren een gevoel van urgentie heeft overgebracht.

De informateur vindt dat de formatie eigenlijk nog moet beginnen. “Op sommige momenten kwam op mijn netvlies het beeld van een processie van Echternach”, zei Remkes, verwijzend naar de drie stappen vooruit, twee achteruit waarmee die processie geassocieerd wordt.

Remkes: houding van partijen bij formatie moet veranderen, anders snel klaar !!!

De informateur begon vanmiddag meteen met zijn besprekingen. Hij ontving achtereenvolgens VVD-leider Rutte, D66-leider Kaag en CDA-voorman Hoekstra. Kaag zei na afloop dat ze het met Remkes ook over haar Schoo-lezing van maandag heeft gehad, waarin ze zich kritisch uitliet over Rutte.

Zonder zijn naam te noemen, want dat zou voor nóg meer politieke onrust zorgen, diskwalificeerde D66-leider Sigrid Kaag onze demissionaire premier, met wie zij samen nog steeds probeert een nieuwe coalitie te vormen, deze keer aan de hand van Johan Remkes.

Dat deed ze tijdens de jaarlijkse HJ Schoo-lezing, een evenement dat de laatste jaren sowieso voor de nodige reuring zorgt, niet zelden omdat politici die gevraagd worden dat specifieke podium gebruiken om hun bestaansrecht uiteen te zetten.Volgens haar ging het gesprek met Remkes dus “langs de lijnen van de inhoud en over de zakelijke benadering die zo nodig is in de politiek”.

Morgen praat Remkes met de leiders van PvdA, GroenLinks en ChristenUnie. Mogelijk spreekt hij later ook nog andere fractievoorzitters.

De informateur benadrukte dat een minderheidskabinet vraagt om een “verantwoordelijke en constructieve opstelling, niet alleen van de deelnemende partijen”. Op de vraag of ook een meerderheidskabinet nog mogelijk is, antwoordde hij dat een minderheidskabinet als eerste op de agenda staat, “maar dat je in dit proces nooit alles kunt uitsluiten.”

Hamer zag blokkades

Vorige week concludeerde Remkes’ voorganger Hamer dat er geen onderhandelingen over een meerderheidscoalitie kunnen beginnen. Volgens haar werpen de partijen “uit het brede midden” blokkades op. Ze noemde dat onbevredigend en onnodig en hekelde ook dat partijen zich sterk laten leiden door beeldvorming.

Remkes, die onder meer minister en vicepremier was, is nu waarnemend commissaris van de koning in Limburg. Bergkamp heeft vandaag ook koning Willem-Alexander bijgepraat over de formatie.

Mogelijkheden

Meer dan vijf maanden is erover gesproken, maar het is niet gelukt: het vormen van een meerderheidscoalitie. Alle mogelijke combinaties met meer dan 75 zetels in de Tweede Kamer zijn momenteel geblokkeerd. En daarom verschuift de focus naar een minderheidscoalitie, waarbij de oppositie meer zetels heeft dan de coalitie.

De derde informateur, Johan Remkes, is vandaag begonnen met onderzoeken van de mogelijkheden. Zijn voorganger Mariëtte Hamer sprak de laatste maanden met zes partijen uit “het brede midden” en hoewel die liever een meerderheidscoalitie wilden, hebben ze ook aangegeven hoe ze tegen een minderheidsregering aankijken.

Nader te bepalen combinatie

Breed gedeeld wordt dat het “een nader te bepalen combinatie van VVD, D66 en CDA” moet zijn. Een coalitie van alle drie die partijen heeft 72 zetels en hoeft dus telkens maar de steun van één (middel)grote partij erbij te zoeken om een meerderheid te krijgen (en dus om een plan erdoor te krijgen in de Tweede Kamer).

VVD-leider Rutte wil graag het CDA erbij, vanwege inhoudelijke overeenkomsten tussen de twee partijen en omwille van de stabiliteit. Maar D66-leider Kaag heeft eerder gezegd dat ze niet zit te wachten op een minderheidsverbond met VVD en CDA, omdat het dan te conservatief wordt.

Rechtsheid

Als het al een minderheidscoalitie moet zijn, dan voelt Kaag meer voor VVD-D66. Die twee hebben samen 58 zetels, waardoor ze er elke keer 18 bij moeten vinden. Dat komt neer op zeker twee of drie partijen en dat kan lastig zijn.

Een optie die ook weleens voorbijkomt is VVD-CDA, omdat die qua ‘rechtsheid’ recht zou doen aan de verkiezingsuitslag. Deze twee partijen hebben samen 48 zetels en moeten dus nog meer de boer op met hun plannen.

Steun zoeken in de Tweede Kamer kan ingewikkeld en tijdrovend zijn, maar het heeft ook voordelen. Het sluit namelijk aan bij de nieuwe open bestuurscultuur, waar naar aanleiding van de Toeslagenaffaire veel over is gesproken in Den Haag.

Dichtgetimmerd

De kritiek op de laatste kabinetten is dat alles was vastgelegd in gedetailleerde regeerakkoorden en wekelijks werd ‘afgetikt’ in overleggen met coalitiefracties. Daardoor kwam de oppositie in de Tweede Kamer voor voldongen feiten te staan en werd de rol van het parlement verkleind.

Met een minderheidskabinet kan minder van tevoren worden dichtgetimmerd en moet dus meer worden onderhandeld met de Kamer, is het idee. Of in de woorden van ChristenUnie-leider Segers, die zich voorstander toont van de minderheidsvariant: “Dan heb je een kabinet dat iedere keer op inhoud een meerderheid moet vinden en dat geeft open verhoudingen.”

Colijn 5

Die open verhoudingen kunnen ook tot problemen leiden, vooral wat betreft stabiliteit. Minderheidskabinetten zijn relatief makkelijk weg te sturen, omdat ze niet standaard worden ‘gedekt’ door een meerderheid van de Kamer. Een tekenend voorbeeld is het kabinet-Colijn 5, dat in 1939 al na twee dagen naar huis werd gestuurd bij het afleggen van de regeringsverklaring.

Het meest recente minderheidskabinet is Rutte I, hoewel het bekender is als ‘gedoogkabinet’. VVD en CDA sloten in 2010 een regeerakkoord met elkaar (samen 52 zetels), en ze sloten daarnaast een gedoogakkoord met de PVV (24 zetels, maakt samen 76).

Gedogen

De gedoogovereenkomst ging over asiel, veiligheid, ouderen en een groot bezuinigingspakket. Op andere onderwerpen stond het de PVV vrij om anders te stemmen dan de coalitie. Deze constructie bleek qua stabiliteit geen succes. Na minder dan twee jaar viel het kabinet, toen de drie partijen het niet eens werden over verdere bezuinigingen.

In deze fase van de formatie is overigens nog geen sprake van mogelijke specifieke gedoogconstructies. Hoewel GroenLinks en PvdA al wel hebben gezegd géén gedoogpartner te willen zijn.

Het is nu aan Remkes om dit allemaal te wegen en te bespreken met de partijen. Mochten ze er niet uitkomen, dan zijn er nog andere opties die worden genoemd. Zo heb je nog het zakenkabinet, het extraparlementaire kabinet en kunnen er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven.

“In dit proces kun je niets uitsluiten”, aldus Johan Remkes

Er is nóg een optie die niet ondenkbaar is: tóch nog een keer kijken naar een meerderheidscoalitie. Verschillende hoofdrolspelers hebben er al op gehint dat dat niet uitgesloten is.

Zo schrijft Hamer bijvoorbeeld in haar verslag dat er “op dit moment geen coalitieonderhandelingen gestart kunnen worden die gericht zijn op het vormen van een meerderheidscoalitie”. Kaag zei gisteren in het debat over Hamers verslag hoop te houden op een meerderheidsvariant. “Voor ons liggen alle varianten op tafel, minderheid en meerderheid.”

De huidige informateur Remkes stelde woensdagmiddag dat het onderwerp minderheidskabinet weliswaar als eerste op zijn agenda staat, “maar in dit proces kun je niets uitsluiten”.

Meer: kabinetsformatie 2021

Lees: Eindverslag informateur Hamer 02.09.2021

Meer: Formatie  RTL

Meer: Formatie 2021 NU

Meer: Dossier Onder Politici | AD.nl

Meer: Op weg naar een nieuw kabinet | NOS

Zie ook: Grote onrust op Links op weg naar Rutte 4 !!

zie verder: Verkiezingen 2e kamer op 17 maart 2021

Lees: Nieuw kabinet lijkt verder weg dan ooit, hoe nu verder? NU 01.09.2021

Lees: Wat wil jij weten over de formatie? NU 01.09.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 68 – 2e kamer debat onderhandelingen 07.09.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 67 – bezinning onderhandelingen 06.09.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 66 – bezinning onderhandelingen 05.09.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 65 – bezinning onderhandelingen 04.09.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 64 – tussenstand onderhandelingen 03.09.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 63 – verslag tussenstand onderhandelingen 02.09.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 62 – tussenstand onderhandelingsronde 01.09.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 61 – onderhandelingsronde 31.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 60 – onderhandelingsronde 30.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 59 – tussenstand onderhandelingsronde 29.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 58 – tussenstand onderhandelingsronde 28.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 57 – tussenstand onderhandelingsronde 27.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 56 – tussenstand onderhandelingsronde 26.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 55 – onderhandelingsronde 25.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 54 – onderhandelingsronde 24.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 53 – onderhandelingsronde 23.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 52 – tussenstand onderhandelingsronde 22.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 51 – onderhandelingsronde op 20.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 50 – tussenstand onderhandelingsronde 19.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 49 – onderhandelingsronde verder op 19.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 48 – onderhandelingsronde verder op 18.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 47 – onderhandelingsronde verder op 17.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 46 – onderhandelingsronde verder op 16.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 45 – tussenstand onderhandelingsronde 10.08.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 44 – tussenstand onderhandelingsronde 15.07.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 43 – tussenstand onderhandelingsronde 09.07.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 42 – tussenstand onderhandelingsronde vanaf 29.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 41 – 2e kamer debat 23.06.2021 eindverslag verkenningsronde

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 40 – eindverslag verkenningsronde 22.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 39 – verkenningsronde 21.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 38 – tussenstand verkenningsronde 20.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 37 – verkenningsronde 18.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 36 – tussenstand verkenningsronde 17.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 35 – tussenstand verkenningsronde 16.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 34 – verkenningsronde 15.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 33 – verkenningsronde 14.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 32 – verkenningsronde 11.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 31 – verkenningsronde 10.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 30 – verkenningsronde 09.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 29 – verkenningsronde 08.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 28 – verkenningsronde 07.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 27 – verkenningsronde 04.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 26 – verkenningsronde 03.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 25 – verkenningsronde 02.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 24 – verkenningsronde 01.06.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 23 – verkenningsronde 31.05.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 22 – tussenstand verkenningsronde 28.05.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 21 – verkenningsronde 27.05.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 20 – verkenningsronde 26.05.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 19 – de verkenningsronde gaat een nieuwe fase in !!!

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 18 – tussenstand verkenningsronde 20.05.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 17 – verkenningsronde Jongeren en Kunst/Cultuursector 20.05.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 16 – verkenningsronde grote partijen 18.05.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 15 – verkenningsronde kleine partijen 17.05.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 14 – start verkenningsronde met Informateur Mariëtte Hamer vanaf 17.05.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 13 – Debat 12.05.2021 en benoeming nieuwe Informateur Mariëtte Hamer

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 12 – vanaf 10.05.2021 weer op weg

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 11 – op weg naar de inhoudelijke formatie

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 10 – verkenningsronde vertraagd

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 9 – verkenningsronde vanaf 25.04.2021 weer verder

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 8 – verkenningsronde 20.04.2021 en 21.04.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 7 – volgende verkenningsronde vanaf 19.04.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 6 – volgende verkenningsronde vanaf 13.04.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 5 – nieuwe start verkenningsronde vanaf 08.04.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 4 – voortgangsoverleg 06.04.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 3 – Debat 31.03.2021– 01.04.2021

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 2

Zie ook: Op weg naar Kabinet Rutte 4 – de Formatie van de nieuwe coalitie – deel 1

Zie ook: Aftrap Verkiezingen 2e kamer op 17 maart 2021 – op weg naar de uitslag

Lees: CDA haalt uit naar Rutte: ‘Het kabinet is een duiventil geworden’ AD 08.09.2021

Lees: We weten niet waar Kaag voor staat, wel dat ze een intrinsieke hekel aan de VVD heeft AD 08.09.2021

Lees: Remkes onderzoekt regeren met een minderheid, wat zijn de opties? NOS 08.09.2021

Lees: Remkes sprak met Kaag over haar veelbesproken toespraak MSN 08.09.2021

Lees: Remkes reageert op speech Kaag | Video  Telegraaf 08.09.2021

Lees: Remkes reageert op speech Kaag MSN 08.09.2021

Lees: Remkes gaat met zes partijen praten over minderheidscoalitie MSN 08.09.2021

Lees: Informateur Remkes wil het over inhoud hebben: ‘Anders ben ik er klaar mee’ NU 08.09.2021

Les: Informateur Remkes: geduld van de samenleving op de proef gesteld in formatie NS 08.09.2021

Lees: Remkes: ’Hoofdrolspelers moeten persoonlijke gevoelens opzij zetten’ Telegraaf 08.09.2021

Lees: Remkes: Als partijen niet over inhoud willen praten, ben ik snel weg AD 08.09.2021

Lees: Informateur Remkes wil het over inhoud hebben: ‘Anders ben ik er klaar mee’ MSN 08.09.2021

Lees: Kamer akkoord: Remkes aan de slag als informateur MSN 07.09.2021