Hoe Geert Wilders PVV in 2012 de stekker eruit trok

Terugblik: de val van kabinet Rutte 1 in 2012. 

PVV-leider Geert Wilders trok de stekker uit het eerste kabinet-Rutte omdat toenmalig CDA-leider Maxime Verhagen hem beloften had gedaan die hij niet kon nakomen. Een bezuiniging van anderhalf miljard euro op Ontwikkelingssamenwerking bleek toch niet mogelijk en hierdoor stond Wilders met lege handen.

Verhagen had partijgenoot en staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Ben Knapen laten uitrekenen hoeveel hij nog kon missen uit zijn budget voor Ontwikkelingssamenwerking. “Als we echt willen, kan er nog twee miljard vanaf”, zou Knapen op basis van een berekening van zijn ambtenaren tegen Verhagen hebben gezegd.

Verhagen en premier Mark Rutte (VVD) stelden hun gedoogpartner daarop gerust. In ruil voor zijn steun aan nieuwe miljardenbezuinigingen zou Wilders goede sier kunnen maken met een stevige bezuiniging op Ontwikkelingshulp. Wilders had ingezet op een bezuiniging van drie miljard.

TECHNISCHE EXERCITIE, GEEN REËLE MOGELIJKHEID

Toen Knapen vervolgens van Verhagen te horen kreeg dat hij inderdaad een tot anderhalf miljard euro moest bezuinigen, kwam hij volgens de krant in verzet. Het bedrag van twee miljard dat hij had doorgegeven had hij beschouwd als een technische exercitie en niet als een reële mogelijkheid. Knapen gaf aan dat hij zou aftreden als het daadwerkelijk tot zo’n bezuiniging kwam. Verhagen en Rutte waren volgens de krant stomverbaasd, maar Knapen kreeg steun van partijgenoten in het kabinet die zich net hadden voorgenomen dat zij zich feller zouden verzetten tegen de grillen van Wilders.

Verhagen vreesde volgens de krant daarom voor het uiteenvallen van het CDA als hij Knapen liet gaan. Daarom kreeg Wilders tijdens de onderhandelingen in het Catshuis te horen dat de bezuiniging op Ontwikkelingssamenwerking toch niet doorgaat. Hierdoor was er voor Wilders weinig te winnen met langer gedogen van het kabinet en brak hij de onderhandelingen na zeven weken plotseling af, terwijl er al een begrotingsakkoord in zicht was.

Dat blijkt uit een reconstructie die de Volkskrant maakte op basis van getuigenissen van elf betrokkenen.

De reconstructie geeft antwoord op de vraag waarom Wilders opeens de stekker uit een kabinet trok waar hij als gedoger met 24 zetels veel invloed op had.

Verzet van Knapen

Staatssecretaris Knapen speelt in het verhaal een opmerkelijke hoofdrol. Knapen was verantwoordelijk voor Ontwikkelingssamenwerking dat toen nog onder Buitenlandse Zaken viel.

Catshuis

Maar Knapen wist niet dat de vraag van Verhagen inzet was bij de onderhandelingen in het Catshuis. Wilders zou nieuwe miljardenbezuinigingen goedkeuren in ruil voor een flinke hap uit het budget voor Ontwikkelingssamenwerking waar hij goede sier mee kon maken bij zijn achterban.

Bemoeial Wilders

En Knapen heeft daarmee de steun van partijgenoten die het gedrag van Wilders zat zijn omdat die zich overal mee bemoeit. Naast de gedoogterreinen immigratie, veiligheid, ouderenzorg en financiën bemoeide Wilders zich ook met andere beleidsterreinen, waaronder Buitenlandse Zaken. Minister Gerd Leers voelde zich constant door Wilders onder drukgezet, zo blijkt uit zijn dagboek.

Verhagen wil geen breuk binnen het CDA veroorzaken die er met het opstappen van Knapen zou worden gecreëerd en weigert tegenover Wilders de bezuiniging op Ontwikkelingssamenwerking. De PVV-leider was daar zo boos over dat hij op het laatste moment het Catshuis verliet. De val van kabinet-Rutte I werd daarmee een feit.

zie ook: Onderhandelingen Catshuis 2012 – bel voor de laatste ronde

‘Crisis in het Catshuis’ – Video

Knapen niet bezorgd over ontwikkelingsbudget – Video

BEKIJK VOLLEDIGE FOTOSPECIAL

Tussenformatie Catshuis

Dossier Catshuisberaad

Drie weken Catshuis in beeld

Catshuis

Catshuisberaad – NRC

Chronologie Catshuisberaad

Een greep uit het principe-akkoord

DOSSIER Het mislukte beraad – Telegraaf

Catshuisberaad geklapt – VK

Catshuisoverleg geklapt – AD

Val kabinet-Rutte – NOS

Zie ook:

Geert Wilders PVV – De Stekker eruit ??

Geert Wilders PVV – het keffertje van Kabinet Rutte 1 ???

Ruth Peetoom CDA – de stekker uit kabinet Rutte 1 ?

Job Cohen PvdA – Geert Wilders PVV trek de stekker uit kabinet Rutte 1 – deel 2

Job Cohen PvdA – Geert Wilders PVV trek de stekker uit kabinet Rutte 1 – deel 1

Geert Wilders PVV Gedoogregering – gedoogrelatie versus open latrelatie

Wilders: We willen er uit komen – Video

Zie ook:

Verdere bezuinigingen en het krakende kabinet Rutte 1 – deel 3

Verdere bezuinigingen en het krakende kabinet Rutte 1 – deel 2

Verdere bezuinigingen en het krakende kabinet Rutte 1 – deel 1

Zie: Na de val van kabinet Rutte 1 op weg naar de 2e kamerverkiezingen 12.09.2012 – deel 2

Zie ook: Na de val van kabinet Rutte 1 op weg naar de 2e kamerverkiezingen 12.09.2012 – deel 1

Laat Wilders maar alleen marcheren

Trouw 21.08.2016 Op 21 april 2012 voltrok zich niet alleen een breuk in de coalitie van VVD, CDA en PVV, maar werd ook duidelijk dat de traditionele machten en de populistische tegenkrachten onmogelijk samen kunnen gaan. Dat was een leerzaam moment.

De veronderstelling dat de Republikeinse partij Trump, eenmaal presidentskandidaat, tot matiging konden brengen bleek een illusie 

Het geeft nog altijd inzicht in de ontwikkelingen in het politieke krachtenveld, hier en elders in de westerse wereld, in het bijzonder in Amerika.

Wat de gedoogcoalitie van begin af aan tot een onzekere en omstreden onderneming maakte, was dat alle drie de partners zichzelf geweld aandeden. VVD en CDA door als staatsdragende partijen in zee te gaan met een ondemocratische club die de rechtsstaat bedreigt, de PVV door als zelf benoemde stem van het volk gemene zaak te maken met de elite die zij verkettert.

Illusie
De deze zomer overleden oud-premier Piet de Jong had dat inzicht al meteen. Zoals een zeeman gewend is, vatte hij zijn oordeel over wat het CDA met Wilders moest doen op de bondigste wijze samen: ‘Laat die maar alleen marcheren’. De toenmalige CDA-top sloeg dat advies in de wind. Zij beoogde de PVV door opname in de macht in te kapselen en aldus onschadelijk te maken.

Dat was lang een beproefde methode voor de traditionele machten om zich van nieuwkomers (D66, DS’70, LPF) te ontdoen. Maar nu werkt die methode niet meer. Het CDA verkeek zich op de aard van de PVV, zoals de top van de Republikeinse partij zich de afgelopen maanden op Trump verkeek. De veronderstelling dat zij hem, eenmaal presidentskandidaat, tot matiging konden brengen bleek een illusie.

De aard van het populisme dat opgang maakt, is dat het zich aan God noch gebod stoort, geldende codes en gewoonten aan zijn laars lapt en naar de instituties van de democratische rechtsstaat een lange neus trekt. Daarom kon Wilders zich in 2012, op straffe van zelfverloochening, niet committeren aan bezuinigingen die het kabinet volgens afspraak in de Europese Unie, in zijn ogen ‘het ‘monster in Brussel’, moest doorvoeren. 

De Amerikaanse politiek is niet ineens met de komst van Trump gek geworden. Het gaat om een langer proces

Ongeleid projectiel

In het voorgaande heb ik bewust geschreven over de traditionele in plaats van de gevestigde machten. Een deel van de crisis in de politiek is nu juist dat de partijen die de democratie een eeuw lang hebben gedragen, niet langer gevestigd zijn. Gunstig of ongunstig, een gevolg is dat met de verzwakking van hun macht het binnenweefsel van ons bestel wordt aangetast, de codes en regels die de boel werkbaar houden, maar waaraan populisten zich niets gelegen laten liggen.

Sterker nog, dat binnenwerk is een dankbare prooi omdat het een politieke cultuur steunt die door een (groeiend) deel van de kiezers als verwerpelijk wordt gezien. Daarbij gaat het niet eens om apert kwalijke zaken als corruptie of vriendjespolitiek, maar om het prozaïsche handwerk als coalitievorming, onderhandelingen in de binnenkamer en het sluiten van compromissen.

In een intrigerende analyse in het maandblad The Atlantic wijst de journalist en schrijver Jonathan Rauch erop dat de Amerikaanse politiek niet ineens met de komst van Trump gek is geworden. Het gaat volgens hem om een langer proces waarbij de roep om openheid en duidelijkheid die in de jaren zestig ontstond, de partijmacht hebben teruggedrongen en daarmee ook het binnenwerk zodanig hebben aangetast, dat een ongeleid projectiel als Trump kon doorschieten.

Toenemende kwetsbaarheid
Het is natuurlijk gemakkelijk om de kaart direct om te draaien en te wijzen op het misbruik van partijmacht, het gebrek aan doorzichtigheid, de machinaties in de ‘achterkamertjes’, volgens het cliché altijd ‘rokerig’. Maar dat raakt niet het essentiële punt van Rauch, de toenemende kwetsbaarheid van het politieke stelsel voor indringers met een hoogst persoonlijke uitleg van vrijheid en democratie.

Hoewel lang als voordeel van het tweepartijenstelsel in Amerika gold dat het extreme figuren uitzeefde, lijkt dat nu niet meer op te gaan. De Republikeinse partij is althans niet in staat gebleken Trump af te stoppen. Alleen de kiezers kunnen dat nog doen, waardoor de theorie toch nog enige geldigheid behoudt.

De samenleving liet het establishment in de steek, niet andersom 

Schokbestendiger
Het Nederlandse stelsel is door de evenredige vertegenwoordiging flexibeler en schokbestendiger, zoals bleek na de breuk in april 2012. Direct schoten hulptroepen toe (D66, ChristenUnie, GroenLinks) om met de achtergebleven coalitiepartijen VVD en CDA een Lenteakkoord te sluiten. Ook dat was een leerzaam en tot op zekere hoogte geruststellend moment.

Maar ook hier blijft het een punt dat er met het terreinverlies van de traditionele partijen meer verloren gaat dan je op het eerste oog meent waar te nemen. Het is geen kwestie van behoudzucht scherper naar die gevolgen te kijken, want voor je het weet hebt je een duidelijkheid die de vrijheid noch de democratie dient. De conclusie van Rauch over de toestand in de Amerikaanse politiek is het overdenken waard: de samenleving heeft het establishment in de steek gelaten, niet andersom.

‘Wilders liet Rutte-1 vallen om gedoe in PVV’

Trouw 22.05.2014 PVV-leider Geert Wilders trok in april 2012 zijn gedoogsteun aan het toenmalige kabinet van VVD en CDA in om zo een einde te kunnen maken aan het gedoe rond dissidenten in zijn eigen PVV-fractie. Oud PVV’ers als Hero Brinkman, Louis Bontes en Richard de Mos stellen dat in de documentaire Wilders Wereld die AVROTROS zondagavond uitzendt.

Verwant nieuws;

• Rutte: in zee gaan met PVV was een fout – 14/11/12

‘Rutte-1 viel om gedoe PVV’

Telegraaf 22.05.2014 PVV-leider Geert Wilders trok in april 2012 zijn gedoogsteun aan het toenmalige kabinet van VVD en CDA in om zo een einde te kunnen maken aan het gedoe rond dissidenten in zijn eigen PVV-fractie. Oud PVV’ers als Hero Brinkman, Louis Bontes en Richard de Mos stellen dat in de documentaire Wilders Wereld die AVROTROS zondagavond uitzendt.

‘Wilders liet Rutte-I vallen om gedoe in PVV’

NU 22.05.2014 PVV-leider Geert Wilders trok in april 2012 zijn gedoogsteun aan het toenmalige kabinet van VVD en CDA in om zo een einde te kunnen maken aan het gedoe rond dissidenten in zijn eigen PVV-fractie.

Oud PVV’ers als Hero Brinkman, Louis Bontes en Richard de Mos stellen dat in de documentaire Wilders Wereld dieAvrotros zondagavond uitzendt.

Gerelateerde artikelen;

• 16/05/2014 ‘Wilders is op zijn ‘retour”

Lees meer over: Geert Wilders PVV

Maxime Verhagen voelt zich genaaid door Geert Wilders

RTVWEST 20.04.2014 Maxime Verhagen voelde zich genaaid toen Geert Wilders in 2012 de stekker uit het gedoogkabinet van CDA, VVD en PVV trok. Dit laat de oud-minister weten in WestBusiness presenteert: FRITS!.

Tijdens onderhandelingen tussen de partijen in het Catshuis besloot Wilders zich terug te trekken uit de gedoogcoalitie. Dit tot grote woede en frustatie van Verhagen die toentertijd vicepremier en minister van Economische Zaken was. Ook de ‘minder Marokkanen uitspraak‘ van Wilders maakt gevoelens van machteloosheid los bij Verhagen. ‘De serieuze politiek moet echt een antwoord geven op de zorgen van mensen in de samenleving. Lees verder

Gerelateerde artikelen;

• Geen media23-03PvdA in provincie dreigt met boycot PVV
• Geen media23-03‘ PVV niet isoleren of negeren voor Marokkanenrel’
• Geen media22-04Verdeelde reacties op mislukken overleg Catshuis
• Geen media22-04Catshuis-gesprekken mislukt, hoe raakt dit jou?
• Geen media29-09CDA houdt ‘geheime’ vergadering in Den Haag

Von der Dunk: ‘Mark Rutte is de premier die met elk briesje meebuigt’

VK 02.03.2014 Mark Rutte is op alle cruciale momenten een man zonder karakter gebleken – een Premier ohne Eigenschaften, die met elk briesje meebuigt, schrijft Thomas von der Dunk. ‘Voor de VVD zijn miljonairsrechten belangrijker dan mensenrechten.’

Beschikt een VVD-er over enig moreel besef? Wie de inhoud van het uitgebreide stuk in de Volkskrant-bijlage Vonk van vorige week zaterdag –‘Kruipen voor Wilders’ – tot zich laat doordringen, moet die vraag in ieder geval voor de ‘liberale’ leden van het kabinet-Rutte I ontkennend beantwoorden. En daarvan zijn er nogal wat doorgegaan naar Rutte-II.

‘Waar waren de journalisten die zeiden: Wilders en de SP hadden gelijk?’

VK 28.02.2014 Wilders en Roemer werden uitgejouwd en uitgelachen toen ze in verzet kwamen tegen de in Brussel afgesproken regel dat het begrotingstekort niet boven de 3 procent mag komen, schrijft Meindert Fennema. Terwijl ze, electoraal gezien, gelijk hadden.

En toen kwam er een soort zakenkabinet van Rutte en Samsom dat het begrotingstekort in 2014 liet oplopen tot 3,7 procent. Maar Nederland ging geen boete betalen.

De reconstructie die Jan Hoedeman en Remco Meijer maakten van de val van Rutte I is grotendeels gebaseerd op het dagboek van Gerd Leers (CDA) en interviews met Ben Knapen (CDA) en Uri Rosenthal (VVD). Een interessant stuk, maar sterk vanuit CDA-perspectief: Wilders is een enorme drammer die zich mede-eigenaar waande van het kabinet. De val van Rutte I lijkt te zijn veroorzaakt doordat Ben Knapen veel minder wilde bezuinigen op ontwikkelingshulp dan Wilders en de VVD. Wat niet ter sprake komt is dat de onderhandelingen van april 2012 bedoeld waren om het begrotingstekort van de Nederlandse overheid onder de in Brussel vastgestelde 3 procentnorm te houden. Wilders vond dat een dictaat van Brussel, waar hij zich niet aan gebonden achtte. Weet u nog hoe de PVV toen door pers en politiek werd uitgejouwd en beschuldigd van gebrek aan verantwoordelijkheid? Pechtold riep tegen Wilders: ‘U loopt weg.’ Vervolgens zou Pechtold zelf de gedoger worden van Rutte II.

• Lees ook Eerste kabinet-Rutte viel na verzet CDA’ers – 22/02/14

Kabinet-Rutte I viel na misverstand CDA

Trouw 22.02.2014 Miscommunicatie en onenigheid in de CDA-top hebben begin 2012 de val van het eerste kabinet-Rutte ingeleid. Dat blijkt uit een reconstructie van de Volkskrant waaraan elf betrokkenen hun medewerking verleenden. Het verklaart waarom Wilders alsnog opbrak na zeven weken onderhandelen in het Catshuis.

‘Verzet CDA oorzaak val Rutte I’

NU 22.02.2014 De val van het kabinet Rutte I werd veroorzaakt door een misverstand binnen het CDA die daarna verzet bij partijgenoten tot gevolg had. Dat meldt de Volkskrant op basis van een reconstructie.

Kabinet viel na misverstand CDA

Telegraaf 22.02.2014 Miscommunicatie en onenigheid in de CDA-top hebben begin 2012 de val van het eerste kabinet-Rutte ingeleid. Daardoor kon partijleider Verhagen uiteindelijk niet leveren wat hij al aan PVV-leider Wilders had voorgespiegeld. Het verklaart waarom Wilders alsnog opbrak na 7 weken onderhandelen in het Catshuis.

‘Wilders beëindigde Rutte I om gebroken belofte CDA’

NRC 22.02.2014  PVV-leider Geert Wilders trok de stekker uit het eerste kabinet-Rutte omdat toenmalig CDA-leider Maxime Verhagen hem beloften had gedaan die hij niet kon nakomen. Een bezuiniging van anderhalf miljard euro op Ontwikkelingssamenwerking bleek toch niet mogelijk en hierdoor stond Wilders met lege handen, schrijft de Volkskrant vandaag in een reconstructie die is gebaseerd op gesprekken met elf betrokkenen. LEES VERDER

Misverstand rond Ben Knapen zorgde voor val kabinet-Rutte I

Elsevier 22.02.2014 Een misverstand tussen staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Ben Knapen (CDA) en vicepremier Maxime Verhagen (CDA) over bezuinigingen op Ontwikkelingssamenwerking luidde in 2012 de val van kabinet-Rutte I in. Omdat Knapen niet akkoord ging met de bezuiniging, trok Geert Wilders de stekker eruit.

Dat blijkt uit een reconstructie die de Volkskrant maakte op basis van getuigenissen van elf betrokkenen.

Eerste kabinet-Rutte viel na verzet CDA’ers

VK 22.02.2014 Pijnlijke miscommunicatie en onenigheid binnen de CDA-top leidden begin 2012 de val van het eerste kabinet-Rutte in. Daardoor kon partijleider Verhagen uiteindelijk niet leveren wat hij al aan PVV-leider Wilders had voorgespiegeld. Het verklaart waarom Wilders alsnog opbrak na zeven weken onderhandelen in het Catshuis, met een begrotingsakkoord al in zicht.

Vandaag in Vonk, het zaterdagse achtergrond- en opiniekatern van de Volkskrant: een uitgebreide reconstructie van de val van het eerste kabinet-Rutte.