Nasleep afwikkeling MH17 vliegtuigcrash Oekraïne – deel 9
AD 05.07.2017
Nederlandse rechtbank
Op donderdag 17 juli 2017 is het drie jaar geleden dat een Boeing 777 van de Malaysia Airlines-vlucht MH17 werd neergeschoten boven oorlogsgebied in Oost-Oekraïne. Alle 298 inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om.
De vijf landen die het meest betrokken waren bij de ramp met vlucht MH17 in Oekraïne hebben dinsdag besloten dat het strafproces tegen de verdachten van de aanval voor een Nederlandse rechtbank zal worden gevoerd. Dat schrijft het kabinet in een Kamerbrief.
Blok en Koenders bevestigingen in de brief dat de vervolging van de MH17-daders in Nederland kan plaatsvinden en spreken van een belangrijke stap in de berechting van de daders. ‘Alle JIT-landen hebben aangegeven volledig vertrouwen te hebben in het Nederlandse rechtssysteem. (…) Het Nederlandse rechtssysteem heeft internationaal een uitstekende reputatie. Berechting kan hier plaatsvinden binnen bestaande en beproefde kaders. Bovendien is de positie van nabestaanden in Nederland goed geregeld binnen het proces’, schrijven de bewindslieden.
Nationale vervolging in een van de JIT-landen was een van de twee overgebleven opties die nog mogelijk waren nadat Rusland een veto had uitgesproken over de oprichting van een VN-tribunaal.
Den Haag
De daders komen mogelijk voor de rechtbank in Den Haag te staan, en niet voor het internationaal strafhof. De rechtbank in Den Haag is bevoegd om te oordelen in internationale zaken. Volgens De Volkskrant is het voordeel van deze keuze dat het proces snel kan beginnen nadat het strafrechtelijk onderzoek is afgerond.
De kans dat er op korte termijn verdachten voor de rechter komen blijft echter klein. Hoewel er een groep betrokkenen in beeld is, zijn er nog geen mensen in staat van beschuldiging gesteld. Daar komt nog bij dat het de verwachting is dat Rusland – maar ook Oekraïne – verdachten niet zullen uitleveren.
De JIT-landen presenteerden vorig jaar de eerste resultaten van het onderzoek. Hieruit bleek dat de Buk-raket waarmee de Boeing 777 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne werd neergehaald uit Rusland kwam. De raket werd afgevuurd in gebied dat in handen was van pro-Russische rebellen. De lanceerinstallatie is daarna weer teruggebracht naar Rusland.
Met de keuze voor een Nederlandse rechtbank komt een eind aan een lang diplomatiek steekspel over de wijze van berechting van de MH17-schuldigen. Eerder vroegen Nederlandse diplomaten vergeefs bij de Verenigde Naties om een speciaal VN-tribunaal om daders te berechten. Rusland blokkeerde dat voorstel in juli 2015.
De tweede serieuze optie om MH17-daders te berechten – via een tribunaal opgericht door de vijf onderzoekslanden samen – is de afgelopen maanden intensief onderzocht, maar eveneens gesneuveld. Bronnen rondom het kabinet meldden vorig jaar zomer al dat dit proces lastig verliep. Maleisië kent de doodstraf en Nederland niet. Ook de Oekraïense en Nederlandse rechtssystemen verschillen sterk van elkaar. Voor welke wet zou een rechter dan moeten kiezen bij het bepalen van een straf?
AD 25.08.2017
Vier vragen over MH17 beantwoord
Het rapport van de onderzoeksraad gaf op veel vragen reeds uitgebreid antwoord. Zo werd onder meer het ‘BUK-scenario’ steeds weer bevestigd. Lees hier het artikel.
Het OVV-rapport is hier terug te lezen.
Download hier het rapport van de Onderzoeksraad.
Het rapport is hier op volledig scherm te lezen.
Download het Bellingcat-rapport; Open pdf
Antwoorden van de Onderzoeksraad; Open pdf
Brief OVV aan Rusland; Open pdf
De brief aan de 2e kamer.
Lees hier ook een reconstructie van het onderzoek naar de aanslag op MH17.
MH17 AD
Rampvlucht MH17 – storystream VK
Dossier Rampvlucht MH17 | AD.nl
Neerhalen vlucht MH17| Rijksoverheid.nl
zie ook: Herdenking slachtoffers aanslag MH17 17.07.2014 – 17.07.2017
zie ook: Demonstratie 16.07.2017 in Den Haag door nabestaanden aanslag MH17
zie ook: Nasleep afwikkeling MH17 vliegtuigcrash Oekraïne – deel 8
zie ook: Nasleep afwikkeling MH17 vliegtuigcrash Oekraïne – deel 7
zie ook: Nasleep afwikkeling MH17 vliegtuigcrash Oekraïne – deel 6
zie ook: Nasleep afwikkeling MH17 vliegtuigcrash Oekraïne – deel 5
zie ook: Nasleep afwikkeling MH17 vliegtuigcrash Oekraïne – deel 4
zie ook: Nasleep afwikkeling MH17 vliegtuigcrash Oekraïne – deel 3
Zie ook: Nasleep afwikkeling MH17 vliegtuigcrash Oekraïne – deel 2
zie ook: Nasleep afwikkeling MH17 vliegtuigcrash Oekraïne – deel 1
Koenders: MH17-brief ‘stuitend’
Telegraaf 06.09.2017 Een brief gericht aan Donald Trump waarin vorig jaar de onderzoeken van de OVV en het OM naar de ramp met vlucht MH17 werden weggezet als niet-onafhankelijk, was volgens minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) ,,stuitend” en een vorm van desinformatie. De brief was medeondertekend door het huidige Tweede Kamerlid Thierry Baudet van Forum voor Democratie.
Koenders sprak voorafgaand aan het debat in de Tweede Kamer over de manier waarop MH17-verdachten berecht zullen worden. Volgens hem was de brief een aanval op de onafhankelijkheid van de Onderzoeksraad voor Veiligheid en het Openbaar Ministerie.
Deze open brief, ondertekend door 25 deskundigen uit de hele wereld, is gestuurd naar het Witte Huis. Update: N.a.v. dit blog verscheen er op de website van Russia Today een bericht over deze open brief.
The open letter, signed by 25 journalists, former civil aviation pilots and researchers from Germany, the Netherlands and Australia, was posted on the website of Joost Niemoller – a Dutch journalist who publicly challenged the current investigation into the ill-fated Flight MH17, which was downed over Ukraine in July 2014.
In September last year, the Dutch investigators said the aircraft was shot down with a missile from a Buk launch system that “was brought from the territory of the Russian Federation and after launch subsequently returned to the Russian Federation territory.” The investigation stopped short of accusing Russia directly, saying that “we have determined that the weapons came from the Russian Federation.”
Volgens Koenders raakte de brief ,,zonder enige redengeving het hart van onze instituties, de OVV en het OM”. Het gaat om ,,hetzelfde type desinformatie” als uit Rusland is gehoord over de ramp met vlucht MH17, aldus de minister.
Fellow-travellen
,,Het is een beetje fellow-travellen”, meent Koenders. De benaming fellow-travellers staat voor mensen die in de Sovjet-tijd geen lid waren van de communistische partij maar het communisme wel steunden.
In de brief drong een groep ondertekenaars, onder wie Baudet, die toen nog geen Kamerlid was, aan op nieuw onderzoek bij de toen net gekozen Amerikaans president Trump. Het Nederlandse onderzoek zou niet onafhankelijk en ook niet overtuigend zijn.
Ondersteuning
Overigens heeft Koenders Trump niet meer gehoord over de brief. ,,Integendeel, de Verenigde Staten ondersteunen juist heel erg wat we doen”.
Baudet zelf is woensdag niet bij het debat aanwezig.
LEES MEER OVER; MH17 ONDERZOEKSRAAD VOOR VEILIGHEID KOENDERSMH17-BRIEF BAUDET TRUMP
Koenders noemt MH17-brief van Baudet ‘stuitend’
AD 06.09.2017 Een brief gericht aan Donald Trump waarin begin dit jaar de onderzoeken van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en het Openbaar Ministerie (OM) naar de ramp met vlucht MH17 werden weggezet als niet-onafhankelijk, was volgens minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken ‘stuitend’ en een vorm van desinformatie. De brief was mede ondertekend door de leider van Forum voor Democratie, Thierry Baudet.
Koenders verwijt Baudet Russische trucjes. Baudet ondertekende brief aan Trump waarin OVV en OM niet-onafhankelijk zijn genoemd. #MH17 2:11 PM – Sep 6, 2017
Koenders sprak voorafgaand aan het debat in de Tweede Kamer over de manier waarop MH17-verdachten vervolgd zullen worden. Volgens hem was de brief een aanval op de onafhankelijkheid van de OVV en het OM.
Volgens Koenders raakte de brief ‘zonder enige redengeving het hart van onze instituties, de OVV en het OM’. Het gaat om ‘hetzelfde type desinformatie’ als uit Rusland is gehoord over de ramp met vlucht MH17, aldus de minister. ,,Het is een beetje fellow-travellen”, meent hij. Dat staat voor mensen die in de Sovjet-tijd geen lid waren van de communistische partij maar het communisme wel steunden.
Onderzoek
In de brief drong de ondertekenaars, waaronder Baudet, aan op nieuw onderzoek bij de toen net gekozen Amerikaans president Trump. Het Nederlandse onderzoek zou niet onafhankelijk en ook niet overtuigend zijn. Baudet was toen nog geen Kamerlid.
Overigens heeft Koenders Trump niet meer gehoord over de brief. ,,Integendeel, de Verenigde Staten ondersteunen juist heel erg wat we doen”.
Baudet zelf is vandaag niet bij het debat aanwezig.
Afspraken over veiligheid luchtruim vóór MH17 blijven geheim
AD 04.09.2017 De afspraken die de Nederlandse overheid een jaar vóór het neerhalen van MH17 met luchtvaartmaatschappijen heeft gemaakt over luchtvaartveiligheid blijven geheim. Het kabinet schrijft vandaag aan de Tweede Kamer dat Kamerleden de afspraken alleen op voorwaarde van vertrouwelijkheid mogen inzien.
De in 2013 gemaakte afspraken hadden geen relatie met de veiligheid van het luchtruim in Oost-Oekraïne
In antwoorden op Kamervragen van CDA-Kamerleden Pieter Omtzigt en Martijn van Helvert schrijven de verantwoordelijke bewindspersonen dat de afspraken ‘algemeen van aard zijn’. ,,De in 2013 gemaakte afspraken hadden geen relatie met de veiligheid van het luchtruim in Oost-Oekraïne”, schrijven zij.
CDA-Kamerlid Omtzigt is teleurgesteld in het antwoord. ,,Ik had het goed gevonden als zoveel mogelijk documenten openbaar zouden zijn gemaakt.”
Hij en Van Helvert wilden begin van de zomer weten welke afspraken er in 2013 zijn gemaakt om te zien of de afspraken ook zijn nagekomen. Toen vlucht MH17 op 17 juli 2014 werd neergehaald boven het oosten van Oekraïne, waarbij alle 298 inzittenden omkwamen, waren er al signalen dat het luchtruim boven het land onveilig was. De Kamerleden willen weten hoe het kan dat ook de KLM daar nog vloog.
Lessen
Pas begin 2016 hoorde de Tweede Kamer dat die afspraken destijds zijn gemaakt en dat die na de MH17-ramp zijn geactualiseerd. ,,Alleen als wij de oude én nieuwe afspraken kennen, kunnen we beoordelen of er lessen getrokken zijn uit de MH17”, stelt CDA-Kamerlid Omtzigt. Hij vindt het vreemd dat in het uitgebreide MH17-rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) niets te vinden is over de afspraken tussen overheidsdiensten en vliegmaatschappijen.
Omzigt toonde zich vorige maand nog verbolgen dat de antwoorden van het kabinet zo lang op zich lieten wachten. Eerdere vragen van het Kamerlid over hetzelfde onderwerp bleven onbeantwoord omdat het kabinet verwees naar vragen die Omtzigt later stelde. In de beantwoording van vandaag zegt het kabinet de vragen ‘zo snel mogelijk’ te hebben beantwoord en dat het al in 2016 een volledig beeld heeft gegeven van de uitwisseling van informatie tussen overheid en luchtvaartmaatschappijen.
AD 26.08.2017 CDA’er Pieter Omtzigt is verbolgen dat een aantal van zijn Kamervragen over de MH17 nog niet zijn beantwoord. Het kritische Kamerlid wil meer weten over de afspraken die in het verleden zijn gemaakt over vliegen over oorlogsgebieden, maar krijgt tot nu toe nul op het rekest.
Staatssecretaris Sharon Dijksma meldde in januari 2016 dat er al een jaar vóór het neerhalen van de MH17 in 2014 afspraken zijn gemaakt met luchtvaartmaatschappijen over het delen van informatie over onveilig luchtruim. Omtzigt heeft deze zomer gevraagd of hij die afspraken mag inzien.
In plaats van antwoord te geven laat het kabinet weten dat het zal reageren in een andere beantwoording van Kamervragen, vragen die Omtzigt samen met fractiegenoot Martijn van Helvert pas later heeft gesteld. ,,Dit heb ik nog nooit meegemaakt’’, aldus Omtzigt. De tweede brief met antwoorden had inmiddels al binnen moeten zijn, maar laat op zich wachten.
Afspraken inzien
Alleen als wij de oude én nieuwe afspraken kennen, kunnen we beoordelen of er lessen getrokken zijn uit de MH17, aldus Pieter Omtzicht.
Gereconstrueerde delen van rampvlucht MH17 © ANP
Omtzigt wil de afspraken graag inzien om te zien of die ook gevolgd zijn. De Nederlandse regering kreeg via de NAVO, via de organisatie voor veiligheid en samenwerking in Europa (OVSE) en via de diplomatieke dienst signalen dat het luchtruim boven Oekraïne zeer onveilig was. Toch vloog ook de KLM daar zelf nog op 17 juli 2017.
Eerder stuurde het kabinet een verslag over een diplomatieke bijeenkomst in de Oekraïnse hoofdstad Kiev, waar de vliegveiligheid werd besproken, niet direct naar de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV). Dat gebeurde pas nadat de OVV er vijf maanden later expliciet om vroeg, nadat onderzoeksprogramma Argos het bestaan van de memo onthulde. Volgens Omtzigt bleek deze memo later cruciaal voor de harde conclusie van het OVV rapport dat Oekraine haar luchtruim had moeten sluiten.
Ook over deze afspraken tussen luchtvaartmaatschappijen en de overheid staat niets in het OVV rapport. Omtzigt vraagt zich daarom af of de OVV deze afspraken wel ontvangen heeft.
Lessen getrokken
,,Het gebeurt vaker dat antwoorden over de MH17 niet uitblinken in helderheid’’, zegt Omtzigt. ,,Als het onderdeel is van het strafrechtelijk onderzoek snap ik dat, maar hiervoor geldt dat ze de afspraken rustig openbaar kunnen maken. Sterker nog: alleen als wij de oude én nieuwe afspraken kennen, kunnen we beoordelen of er lessen getrokken zijn uit de MH17.”
Het ministerie van Infrastructuur en Milieu, dat over luchtvaart gaat, kan niet direct zeggen waarom Omzigt zo lang moet wachten. ,,Dat moet echt even uitgezocht worden”, stelt een woordvoerder. Volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie, die de vragenstroom uit de Tweede Kamer coördineert, worden de antwoorden op de vragen die Omtzigt later stelde volgende week naar de Kamer gestuurd.
Volgens een woordvoerder werd er verwezen naar later ingediende Kamervragen omdat die vragen over hetzelfde terrein gaan. ,,Zodoende kan de beantwoording ook meer in samenhang geschieden.”
Moskou overhandigt meer radargegevens voor onderzoek MH17
NU 24.08.2017 Rusland heeft meer radargegevens en handleidingen ter beschikking gesteld aan het Joint Investigation Team (JIT).
Dit internationale team onderzoekt het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne. Dat gebeurde eerder deze week, zo laat het landelijk parket van het Openbaar Ministerie (OM) weten.
De aanvullende informatie volgt na een aanvullend rechtshulpverzoek van Nederland. Eerder ontving het JIT al radargegevens van Moskou, maar die waren niet aangeleverd in het goede type bestand. Daardoor waren de radarbeelden onvoldoende te lezen. Het gaat om beelden van het Oekraïense luchtruim toen het toestel werd neergeschoten.
De nieuwe informatie zou nu wel in het juiste format zijn, aldus het OM. De gegevens worden vertaald en diepgaand onderzocht.
Lees meer over: MH17 Vliegramp Oekraïne
Telegraaf 24.08.2017 Rusland heeft meer radargegevens en handleidingen ter beschikking gesteld aan het Joint Investigation Team (JIT). Dit internationale team onderzoekt het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne.
De overhandiging was eerder deze week, laat het landelijk parket van het Openbaar Ministerie (OM) weten.
De aanvullende informatie volgt na een aanvullend rechtshulpverzoek van Nederland. Eerder ontving het JIT al radargegevens van Moskou, maar die waren niet aangeleverd in het goede type bestand. Daardoor waren de radarbeelden onvoldoende te lezen. Het gaat om beelden van het Oekraïense luchtruim toen het toestel werd neergeschoten.
De gevraagde informatie zou nu wel in het juiste format zijn, aldus het OM. De gegevens worden vertaald en diepgaand onderzocht.
Het vliegtuig van Malaysia Airlines werd op 17 juli 2014 neergeschoten boven Oost-Oekraïne, een strijdgebied tussen pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger. Alle bijna driehonderd inzittenden, onder wie veel Nederlanders, kwamen om het leven.
Vastgesteld is dat het toestel werd neergehaald met een Russische Buk-raket vanaf Oekraïens grondgebied. De rol van Rusland hierin wordt ook onderzocht.
LEES MEER OVER; MH17
Rusland overhandigt meer radargegevens MH17 aan Nederland
AD 24.08.2017 Rusland heeft meer radargegevens en handleidingen ter beschikking gesteld aan het Joint Investigation Team (JIT). Dit internationale team onderzoekt het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne. Dat gebeurde eerder deze week, zo laat het landelijk parket van het Openbaar Ministerie (OM) weten.
De aanvullende informatie volgt na een aanvullend rechtshulpverzoek van Nederland. Eerder ontving het JIT al radargegevens van Moskou, maar die waren niet aangeleverd in het goede type bestand. Daardoor waren de radarbeelden onvoldoende te lezen. Het gaat om beelden van het Oekraïense luchtruim toen het toestel werd neergeschoten.
Rusland bood begin dit jaar al hulp aan om de gegevens te helpen ontcijferen. De Nederlandse commissie deed er naar verluidt drie maanden over om te ontdekken dat ze het aangeleverde materiaal niet kan ontcijferen. De nieuwe informatie zou nu wel in het juiste format zijn, aldus het OM. De gegevens worden vertaald en diepgaand onderzocht.
De Boeing 777 werd op 17 juli 2014 boven Oost-Oekraïne met een BUK-luchtdoelraket neergehaald. Alle 298 inzittenden, onder wie 193 Nederlanders, kwamen om het leven.
‘Mogelijk weer menselijke resten gevonden op rampplek MH17’
NU 21.07.2017 Op de rampplek in de Oekraïne waar de MH17 ruim drie jaar geleden neerstortte, zijn mogelijk menselijke resten gevonden. Net als een half jaar geleden is het een journalist die zegt menselijke resten in het omvangrijke gebied te hebben gevonden.
Het Joint Investigation Team (JIT) dat de MH17-ramp onderzoekt, bevestigt een bericht van het NRC dat er een melding is binnengekomen.
Onderzoeksleider Gerrit Thiry van het JIT heeft inmiddels contact gehad met deze Amerikaanse journalist Patrick Lancaster. “We hebben hem gevraagd de resten af te geven bij een burgemeester in Oekraïne.”
Als het inderdaad om menselijke resten blijkt te gaan, zal het JIT deze naar Nederland halen. Volgens Thiry heeft Lancaster aangeven de botresten in te willen leveren.
Michel Spekkers
Begin dit jaar vond de Nederlandse journalist Michel Spekkers ook al botresten, die bleken inderdaad van een MH17-slachtoffer. Minister Blok (Veiligheid en Justitie) liet toen weten dat er geen aanwijzingen waren dat er meer stoffelijke resten kunnen worden gevonden.
Nabestaanden lieten toen al weten dat het onverdraaglijk is dat er mogelijk nog steeds menselijke resten in Oekraïne liggen. Voorzitter Evert van Zijtveld van Stichting Vliegramp MH17 zei dat een nieuwe bergingsmissie niet moet worden uitgesloten.
Het rampgebied in Oost-Oekraïne was zo’n vijftig vierkante kilometer groot. Met de lokale bevolking zijn afspraken gemaakt om achtergebleven resten of spullen afkomstig van de slachtoffers in te leveren bij een aantal contactpersonen.
Zie ook: ‘De rechtsstaat is niets waard als de MH17-daders niet worden berecht’
Lees meer over: MH17 Vliegramp Oekraïne
Mogelijk opnieuw menselijke resten gevonden van rampvlucht MH17
AD 21.07.2017 Het Joint Investigation Team (JIT) dat de MH17-ramp onderzoekt, neemt binnenkort waarschijnlijk opnieuw botresten in ontvangst die op de rampplek in Oost-Oekraïne zijn gevonden. Dit bevestigt onderzoeksleider Gerrit Thiry aan NRC Handelsblad.
De botresten zijn gevonden door de Amerikaanse freelance journalist Patrick Lancaster in het open veld op de rampplek en in een loods waar lokale bewoners MH17-resten verzamelen. Het JIT heeft hem gevraagd de vondst over te dragen aan de burgemeester van de Oekraïense plaats Grabovo. Lancaster heeft gezegd dat hij dit zal doen, aldus de krant. ,,Als blijkt dat het om menselijke resten gaat, dan zullen wij ons uiterste best doen om ze hierheen te halen”, zegt Thiry.
Lancaster plaatste eerder deze week een video op YouTube waarin hij zijn vondst uit de doeken deed. Hij vroeg zichzelf daarin hardop af waarom de Nederlandse overheid na drie jaar nog steeds niet alle menselijke resten had getraceerd en verzameld. Volgens Lancaster is dat een teken dat het onderzoek naar de ramp niet goed is verlopen. ,,Gaat dat ooit nog gebeuren? We moeten niet vergeten wat hier is gebeurd”, aldus de journalist.
Nog altijd zijn twee slachtoffers niet geïdentificeerd. Ook om die reden wil het JIT resterende menselijke resten graag onderzoeken.
Mogelijk weer menselijke resten MH17
Telegraaf 21.07.2017 Het Joint Investigation Team (JIT) dat de MH17-ramp onderzoekt, neemt binnenkort waarschijnlijk opnieuw botresten in ontvangst die op de rampplek in Oost-Oekraïne zijn gevonden. Het Openbaar Ministerie bevestigt dit tegenover De Telegraaf.
Net als een half jaar geleden is het een journalist die zegt menselijke resten in het omvangrijke gebied te hebben gevonden. Onderzoeksleider Gerrit Thiry van het JIT heeft inmiddels contact gehad met deze Amerikaanse journalist Patrick Lancaster. „We hebben hem gevraagd de resten af te geven bij een burgemeester in Oekraïne.”
Als het inderdaad resten van een mens zijn, zal het JIT deze naar Nederland halen. Volgens Thiry heeft Lancaster aangeven de botresten in te willen leveren.
Onverdraaglijk
Begin dit jaar vond de Nederlandse journalist Michel Spekkers ook al botresten, die bleken inderdaad van een MH17-slachtoffer. Toen liet minister Blok weten dat er geen aanwijzingen waren dat er meer stoffelijke resten kunnen worden gevonden.
Nabestaanden lieten toen al weten dat het onverdraaglijk is dat er mogelijk nog steeds menselijke resten in Oekraïne liggen. Voorzitter Evert van Zijtveld van Stichting Vliegramp MH17 zei dat een nieuwe bergingsmissie niet moet worden uitgesloten.
Het rampgebied in Oost-Oekraïne was zo’n 50 vierkante kilometer groot. Met de lokale bevolking zijn afspraken gemaakt om achtergebleven resten of spullen afkomstig van de slachtoffers in te leveren bij een aantal contactpersonen.
EU vraagt steun bij vervolging verantwoordelijken ramp MH17
NU 17.07.2017 De Europese Unie en de 28 lidstaten steunen het besluit om de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 door een Nederlandse rechtbank en onder Nederlands recht te berechten.
Wij verwachten steun van alle staten die kunnen helpen bij vervolging van de verantwoordelijken, stelt EU-buitenlandchef Federica Mogherini maandag in een verklaring.
Het is vandaag drie jaar geleden dat het toestel van Malaysian Airlines door een Russische BUK-raket werd neergehaald boven Oekraïne. Bij de ramp vielen 298 slachtoffers, onder wie 196 Nederlanders. De EU en de lidstaten betuigen opnieuw “hun diepe medeleven en respect aan allen die hun dierbaren verloren”.
Onafhankelijk onderzoek
Volgens Mogherini is het nu van cruciaal belang dat de onderzoekers hun taak op een onafhankelijke en grondige manier kunnen voltooien. Ze verwijst in haar verklaring niet expliciet naar Rusland.
Maleisië, Oekraïne, Australië en België werken samen met Nederland in het onderzoek naar de ramp.
Zie ook: ‘De rechtsstaat is niets waard als de MH17-daders niet worden berecht’
Lees meer over: MH17
Telegraaf 17.07.2017 De Europese Unie en de 28 lidstaten steunen het besluit om de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 door een Nederlandse rechtbank en onder Nederlands recht te berechten. Wij verwachten steun van alle staten die kunnen helpen bij vervolging van de verantwoordelijken, stelt EU-buitenlandchef Federica Mogherini maandag in een verklaring, precies drie jaar nadat het toestel van Malaysian Airlines door een Russische BUK-raket werd neergehaald boven Oekraïne.
Er vielen 298 slachtoffers, onder wie 196 Nederlanders. De EU en de lidstaten betuigen opnieuw ,,hun diepe medeleven en respect aan allen die hun dierbaren verloren’’. ,,Het is nu van cruciaal belang dat de onderzoekers hun taak op een onafhankelijke en grondige manier kunnen voltooien’’, schrijft Mogherini, zonder expliciet naar Rusland te verwijzen.
Maleisië, Oekraïne, Australië en België werken samen met Nederland in het onderzoek naar de ramp.
Na 3 jaar is nog niets afgesloten
VIJF VRAGEN OVER MH17
AD 17.07.2017 Exact drie jaar geleden werd vlucht MH17 door een raket uit de lucht geschoten. Hoe staat het er voor met de nabestaanden, de juridische procedures en de klopjacht op de daders? Vijf vragen en antwoorden.
1 Hoe wordt dit jaar de MH17-ramp herdacht?
Het Nationaal Monument MH17 wordt vandaag onthuld. Het is een groen lint van bomen nabij Vijfhuizen in de Haarlemmermeer, niet ver van de plek waar de slachtoffers voor het laatst Nederlandse grond onder hun voeten voelden. Alle 298 bomen dragen een naamplaatje van één van de slachtoffers. Willem Alexander en Máxima wonen de herdenking bij.
2 Wat gebeurt er momenteel op juridisch gebied?
Hoewel vrijwel alle Nederlandse nabestaanden een overeenkomst met Malaysian Airlines hebben gesloten over schadevergoeding, loopt er nog een aantal procedures. Een team van advocaten onderzoekt welke andere partijen verantwoordelijk zijn voor de tragedie. ,,Als de Oekraïense geheime dienst wist dat er een BUK-raket aanwezig was, had de overheid dan het luchtruim niet moeten sluiten?”, zegt letselschadeadvocaat Sander de Lang.
Het belangrijkste is het strafrechtelijk onderzoek. Vijf landen vormen onder leiding van Nederland het Joint Investigative Team (JIT), dat bewijs verzamelt. De daders zullen worden vervolgd in Nederland.
3 Wat weten we over de daders?
Het JIT zei vorig jaar een groep van ongeveer 100 personen ‘in het vizier’ te hebben. Dit aantal is nog steeds actueel, aldus het Openbaar Ministerie. Wie deze personen zijn, wil het JIT niet zeggen. Er is nog geen enkele officiële verdachte. Via spitwerk van onderzoeksgroepen als Bellingcat en Correctiv kwam wel de mogelijke afzender van de raket in beeld: de 53ste luchtafweerbrigade van het Russische leger uit Koersk. Speciale aandacht gaat uit naar de Russische kolonel Sergej Doebinsky. In tapgesprekken zou hij hebben losgelaten dat MH17 is neergehaald door ‘die beesten uit Moskou’.
4 Hoe groot is de kans op een proces?
Niemand weet hoe lang het gaat duren, maar dat er een proces komt, is nog steeds waarschijnlijk. Onderzoeksleider Fred Westerbeke zei vorig jaar: ,,Het gaat ons lukken.” Of verdachten zich in Nederland laten vervolgen, is een tweede. De kans is klein dat Rusland onderdanen uitlevert. Dat het proces in Nederland wordt gehouden, helpt niet mee. Rusland kan zeggen dat Nederland, als land met de meeste slachtoffers, bevooroordeeld is.
5 Hoe kijken nabestaanden tegen de zaak aan?
Sommigen willen de zaak laten rusten. Anderen lezen nog elk krantenbericht. Silene Fredriksz, die haar zoon Bryce verloor, behoort tot die laatste categorie. ,,Ik heb vertrouwen in het werk van het OM, maar het is frustrerend zo lang te moeten wachten. Vooral de rol van Rusland stoort me. Ze doen alles om het proces te frustreren.”
Het is frustrerend zo lang te moeten wachten, aldus Silene Fredriksz.
Nabestaanden van de ramp met vlucht MH17 hebben uit protest een bankje geplaatst voor de Russische ambassade in Den Haag. Hiermee geven ze aan te wachten op verantwoordelijkheid en volledige helderheid. ANP MARTIJN BEEKMAN © ANP
Bloemen en een kaars op de plek waar het vliegtuig neerkwam. © anp
Maandag wordt in Nederland de MH17 ramp herdacht. © Caspar Huurdeman
Archieffoto: Resten van de MH17 liggen bij een verlaten wegblokkade vlakbij Nikishyne, ter noordwesten van Grabovo. © ANP
Rotterdam – Jan Slok, vader van MH17-slachtoffer Gary (16). © Desiree Schippers
Drie jaar na de ramp blijven Russische media verwarring zaaien over de MH17
‘Oekraïens gevechtstoestel schoot Boeing uit de lucht’
VK 17.07.2017 Drie jaar na de ramp met MH17, waarbij 298 mensen omkwamen, zijn Russische media nog steeds bezig twijfelachtige theorieën te verspreiden die moeten bewijzen dat Oekraïne het toestel heeft neergeschoten.
In de aanloop naar de herdenking van de ramp vandaag publiceerde het Russische blad Soversjenno Sekretno (Topgeheim) een serie artikelen waaruit zou blijken dat het Maleisische vliegtuig door een Oekraïens gevechtstoestel uit de lucht is geschoten.
Het blad baseert zich op ‘geheime documenten’ van de Oekraïense inlichtingendienst SBOe, die het van een anonieme bron zou hebben gekregen. Soversjenno Sekretno erkent dat het de echtheid van de documenten niet kan controleren, maar toch werden de ‘onthullingen’ van het blad gretig overgenomen door tal van pro-Russische nieuwssites.
Thierry Baudet ✔@thierrybaudet
Echt of fake? @wierdduk@PieterOmtzigt @WaterdrinkerP@crmerlen? Russische krant publiceert schokkende MH17 docs. http://www.pravdareport.com/world/ussr/ukraine/22-05-2017/137799-mh17_plane_crash-0/ … 9:19 AM – 23 May 2017
New secret documents hold Ukraine responsible for MH17 plane crash
Ook de Russische staatszender Sputnik nam de berichten van Soversjenno Sekretno over onder de suggestieve kop: ‘Zou Oekraïne het bewijs voor zijn schuld voor de ramp met MH17 kunnen hebben vernietigd?’ Sputnik haalde er een deskundige bij die eveneens erkende dat hij de echtheid van de documenten niet kon staven. Maar volgens hem heeft de Oekraïense geheime dienst wel ‘verdachte’ dingen gedaan na de ramp. De deskundige, Vladimir Kornilov – een Rus uit Oekraïne die in Nederland woont – staat erom bekend dat hij al jaren campagne voert tegen Oekraïne.
De serie artikelen werd overgenomen door andere pro-Russische sites, zoals het Amerikaanse VeteransToday. Tweede Kamerlid Thierry Baudet, die tijdens de campagne tegen het associatieverdrag met Oekraïne met Kornilov samenwerkte, retweette het bericht. ‘Echt of fake?’, voegde hij er voorzichtigheidshalve aan toe.
Stil protest
Vijftien nabestaanden van slachtoffers van vlucht MH17 hebben zondagochtend bij de Russische ambassade in Den Haag in stilte gedemonstreerd. Ze protesteerden tegen ‘de tegenwerking van Rusland bij het onderzoek’. De demonstranten lieten een boodschap bij de ambassade achter. Daarin roepen ze Rusland op de internationale afspraken na te komen en volledig mee te werken aan het onderzoek. In het plantsoen bij de ambassade plaatsten de demonstranten een bankje met het opschrift: ‘Wachtend op verantwoordelijkheid en volledige duidelijkheid.
Ter herinnering aan de slachtoffers van Malaysia Airlines vlucht MH17.’ Een deel van de tekst is in het Russisch. Vandaag om 14 uur wordt in aanwezigheid van koning Willem-Alexander, koningin Máxima en minister-president Mark Rutte het MH17-monument – een ‘herinneringsbos’ met 298 bomen – geopend in Vijfhuizen bij Schiphol.
De artikelen in Soversjenno Sekretno, een blad dat berucht is om zijn sensatieverhalen, komen erop neer dat de Boeing-777 in opdracht van Kiev is neergeschoten door een Oekraïens gevechtstoestel. Dat staat haaks op de bevindingen van de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en het internationale onderzoeksteam JIT, die beide tot de conclusie kwamen dat het toestel is neergehaald met een BUK-raket die vanuit Rusland werd geleverd.
Het Russische bedrijf Almaz-Antej, de fabrikant van de BUK-raketten, bevestigt dat het toestel niet door een gevechtstoestel is neergehaald, maar met een BUK-raket, al zou dat zijn gebeurd vanuit gebied dat in handen was van de Oekraïners. Toch blijft Soversjenno Sekretno vasthouden aan de theorie dat een gevechtsvliegtuig de Boeing heeft neergeschoten.
Het Russische ministerie van Defensie beweerde aanvankelijk aan de hand van radarbeelden dat MH17 door een Oekraïens gevechtsvliegtuig was neergehaald, maar slikte die beschuldiging later in nadat Almaz-Antej voor de ‘Oekraïense BUK’-variant had gekozen. De Russische staatstelevisie liet zelfs een satellietfoto zien van het moment waarop het Oekraïense gevechtsvliegtuig de Boeing onder vuur nam, maar dat bleek een nepfoto: als de verhoudingen klopten, zou het Maleisische vliegtuig ruim een kilometer lang moeten zijn geweest.
De artikelen van Soversjenno Sekretno bevatten allerlei tegenstrijdigheden. Zo schrijft het blad dat de Boeing niet door een SU-25 gevechtsvliegtuig is neergeschoten, zoals de Russen aanvankelijk beweerden, maar door een Mig-29 die veel hoger kan vliegen. Maar tegelijkertijd haalt het blad een Oekraiense militair aan die stellig beweert dat een SU-25 de Maleisische Boeing neerhaalde.
Sinds de ramp hebben de Russische autoriteiten en Russische media al een hele reeks versies gelanceerd die met elkaar in tegenspraak zijn. Het doel lijkt vooral verwarring te zaaien bij het westerse publiek en het vertrouwen in het internationale onderzoek te ondergraven. Soversjenno Sekretno vroeg zich af waarom de ‘geheime documenten’ van de Oekraïense geheime dienst niet door het internationale onderzoeksteam zijn bekeken – een opmerking die meteen door allerlei pro-Russische sites werd herhaald.
Meer lezen?
Verdrag tussen Nederland en Oekraïne: MH17-proces gaat door, ook als verdachten niet komen
Om nationale vervolging onder Nederlands recht van MH17-verdachten mogelijk te maken, draagt Oekraïne zijn rechtsmacht over aan Nederland. Vrijdag tekenen de twee landen hiertoe een onderling verdrag. Ook eventuele verdachten met de Oekraïense nationaliteit kunnen door Nederland op afstand worden vervolgd. Lees hier het hele artikel. (+)
Waarom duurt het zo lang?
Vier vragen over de stand van zaken rond het onderzoek naar de in 2014 neergeschoten Boeing 777 van Malaysian Airlines, met 298 passagiers aan boord – onder wie 196 Nederlanders.
Volg en lees meer over: RAMPEN EN ONGEVALLEN RAMPVLUCHT MH17 MENS & MAATSCHAPPIJ NEDERLAND BUITENLAND VLIEGRAMPEN
RAMPVLUCHT MH17;
Drie jaar na de ramp blijven Russische media verwarring zaaien over de MH17
Nederland heeft op goede grond haast met MH17-proces
Verdrag tussen Nederland en Oekraïne: MH17-proces gaat door, ook als verdachten niet komen
Verdachten voor neerhalen vlucht MH17 worden volgens Nederlandse wet vervolgd
Nabestaanden MH17 demonstreren in stilte bij Russische ambassade
OmroepWest 16.07.2017 Een kleine groep nabestaanden van slachtoffers van de MH17-ramp heeft zondag in stilte gedemonstreerd tegenover de Russische ambassade in Den Haag. Ze vinden dat de Russische overheid ‘in gebreke blijft als het gaat om waarheidsvinding’.
Ongeveer vijftien nabestaanden plaatsten een herdenkingsbankje waarop staat: ‘Wachtend op verantwoordelijkheid en volledige duidelijkheid. Ter herinnering aan de slachtoffers van Malaysian Airlines vlucht MH17’.
De actie gebeurde in stilte. ‘Soms betekent stilte meer dan woorden. Vandaag zullen we stil zijn. Wij zitten hier in de VN stad van Vrede en Recht, en zwijgen. Wachten. (…) We zullen wachten totdat degenen die weten wat er op 17 juli 2014 gebeurde naar voren treden en zich man tonen, geen lafaards’, schrijft de groep nabestaanden in een brief aan de ambassade.
Afbeelding weergeven op Twitter
Volgen Renske van der Zalm @Renske_vdz
Stilte protest voor de Russische ambassade door nabestaanden van MH17 @omroepwest
Maandag is het precies drie jaar geleden dat vlucht MH17 werd neergehaald boven Oekraïne. Aan boord zaten bijna driehonderd passagiers en bemanningsleden, een deel van hen kwam uit Zuid-Holland.
‘Onaanvaardbaar’
De demonstrerende groep vindt het ‘onaanvaardbaar’ dat nog steeds niet bekend is wat er is gebeurd op deze dag. ‘Tot op zekere hoogte weten we wat er is gebeurd. (…) De volledige waarheid echter vereist eerlijkheid.’
De nabestaanden roepen Rusland op: ‘Stop met spelletjes.’
LEES OOK: Vader slachtoffer MH17-ramp: ‘Ik denk nog elke seconde aan Elsemiek’
Meer over dit onderwerp: MH17 RUSLAND VLIEGTUIGRAMPDEN HAAG
Nabestaanden MH17 demonstreren in stilte bij Russische ambassade
Den HaagFM 16.07.2017 Een kleine groep nabestaanden van de slachtoffers van de MH17-ramp demonstreert zondag in stilte tegenover de Russische ambassade in Den Haag. Ze vinden dat de Russische ambassade “in gebreke blijft als het gaat om waarheidsvinding”.
De nabestaanden plaatsen een herdenkingsbankje waarop staat “menselijkheid gaat boven politiek”. De actie gebeurt in stilte. “Soms betekent stilte meer dan woorden. Vandaag zullen we stil zijn. Wij zitten hier in de VN stad van Vrede en Recht, en zwijgen. Wachten. (…) We zullen wachten totdat degenen die weten wat er op 17 juli 2014 gebeurde naar voren treden en zich man tonen, geen lafaards”, schrijft de groep nabestaanden in een brief aan de ambassade.
Maandag is het precies drie jaar geleden dat vlucht MH17 werd neergehaald boven Oekraïne. Aan boord zaten bijna driehonderd passagiers en bemanningsleden, een deel van hen kwam uit Zuid-Holland.
“Stop met spelletjes”
De demonstrerende groep vindt het “onaanvaardbaar” dat nog steeds niet bekend is wat er is gebeurd op deze dag. “Tot op zekere hoogte weten we wat er is gebeurd. (…) De volledige waarheid echter vereist eerlijkheid.”
De nabestaanden roepen de Russische ambassade op: “Stop met spelletjes.” …lees meer
Gerelateerd;
Russische ambassade extra bewaakt
11 januari 2009
Tweede Kamer herdenkt slachtoffers MH17
2 september 2014
Inbraak in pand Russische ambassade
17 oktober 2013
Nabestaanden MH17-slachtoffers demonstreren bij Russische ambassade
NU 16.07.2017 Enkele tientallen nabestaanden van slachtoffers van de ramp met de MH17 hebben zondagochtend gedemonstreerd bij de Russische ambassade in Den Haag. Zij namen in stilte plaats op een bankje met een oproep om rechtvaardigheid.
De demonstranten, die beklemtonen niet namens alle nabestaanden te spreken, roepen Rusland op te helpen met de waarheidsvinding. Het initiatief ging niet uit van de Stichting Vliegramp MH17, waar het grootste deel van de nabestaanden zich in hebben verenigd.
Rusland heeft de afgelopen drie jaar op veel fronten geprobeerd het onderzoek naar de daders te frusteren, stellen zij. Zo trok het land een aantal keer openlijk de resultaten van het JIT-team, dat namens alle betrokken landen onderzoek doet, in twijfel. Ook blokkeerde Rusland in de Veiligheidsraad het instellen van een internationaal tribunaal om de daders te berechten.
Op het herdenkingsbankje dat de nabestaanden zondag plaatste staat de tekst “menselijkheid gaat boven politiek”.
Lafaards
De nabestaanden verspreiden rond de ambassade een brief. Hierin staat te lezen dat “stilte soms meer betekent dan woorden. Wij zitten hier te wachten totdat degenen die weten wat er op 17 juli 2014 gebeurde naar voren treden en zich man tonen, geen lafaards”.
Zij roepen Rusland op mee te werken aan het onderzoek en de waarheidsvinding niet meer te blokkeren en frustreren. “Stop met spelletjes. Wees een natie zo trots en waardig als uw volk.”
Heb jij foto’s, video’s, livebeelden of aanvullingen in tekst bij dit bericht?
Zonder verdachten
De rechtszaak over vlucht MH17 wordt mogelijk gehouden zonder de verdachten van het neerhalen van de Boeing van Malaysian Airlines. Dat heeft Julie Bishop, de Australische minister van Buitenlandse Zaken, zondag gezegd.
Nederland liet recent weten dat na overleg met alle betrokken landen de verdachten in Nederland berecht zullen gaan worden. In het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp werkt Nederland samen met Maleisië, Oekraïne, Australië en België.
Australië spreekt over mogelijke rechtszaak zonder daders MH17
Drie jaar geleden
Bij het neerstorten van het vliegtuig in 2014 kwamen naast 198 Nederlanders ook 38 Australiërs om het leven. In totaal vielen er 298 slachtoffers, afkomstig uit achttien landen.
Maandag is het exact drie jaar geleden dat de Boeing 777 van Malaysian Airlines, die op weg was van Amsterdam naar Kuala Lumpur, boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten door een Russische BUK-raket.
Zie ook: ‘De rechtsstaat is niets waard als de MH17-daders niet worden berecht’
Demonstratie nabestaanden MH17-slachtoffers
Lees meer over: Vliegramp Oekraïne
Telegraaf 16.07.2017 Ongeveer vijftien nabestaanden van slachtoffers van vlucht MH17 hebben zondagochtend bij de Russische ambassade in Den Haag in stilte gedemonstreerd. Ze protesteerden tegen „de tegenwerking van Rusland bij het onderzoek naar de verantwoordelijken van het neerhalen van het vliegtuig.”
De demonstranten lieten een geschreven boodschap bij de ambassade achter. Daarin roepen ze Rusland op de internationale afspraken na te komen en volledig mee te werken aan het onderzoek opdat de schuldigen bestraft kunnen worden.
In het plantsoen bij de ambassade plaatsten de demonstranten een bankje met daarop een kleine plaquette. Daarop is te lezen: „Wachtend op verantwoordelijkheid en volledige duidelijkheid. Ter herinnering aan de slachtoffers van Malaysian Airlines vlucht MH17.” Een deel van de tekst is in het Russisch geschreven.
Bij het neerstorten van het vliegtuig op 17 juli 2014 kwamen 298 mensen uit achttien landen om het leven, onder wie 198 Nederlanders. Maandag is het precies drie jaar geleden dat de Boeing 777, die op weg was van Amsterdam naar Kuala Lumpur, boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten door een Russische BUK-raket.
LEES MEER OVER; MH17 NABESTAANDEN RUSSEN DEMONSTRATIEAMBASSADE
Nabestaanden MH17 protesteren bij Russische ambassade in Den Haag
AD 16.07.2017 Ongeveer vijftien nabestaanden van slachtoffers van vlucht MH17 hebben vanochtend bij de Russische ambassade in Den Haag in stilte gedemonstreerd. Ze protesteerden tegen ,,de tegenwerking van Rusland bij het onderzoek naar de verantwoordelijken van het neerhalen van het vliegtuig”.
De demonstranten hebben een geschreven boodschap bij de ambassade afgeleverd. Hierin roepen ze Rusland op de internationale afspraken na te komen en volledig mee te werken aan het onderzoek opdat de schuldigen bestraft kunnen worden.
In het plantsoen bij de ambassade plaatsten de demonstranten een bankje met daarop een kleine plaquette. Daarop is te lezen: ,,Wachtend op verantwoordelijkheid en volledige duidelijkheid. Ter herinnering aan de slachtoffers van Malaysian Airlines vlucht MH17.” Een deel van de tekst is in het Russisch geschreven.
© ANP
Herdenking
Morgen is het exact drie jaar geleden dat de Boeing 777 van Malaysian Airlines, die op weg was van Amsterdam naar Kuala Lumpur, boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten door een Russische BUK-raket. Bij het neerstorten van het vliegtuig in 2014 kwamen naast 198 Nederlanders ook 38 Australiërs om het leven. In totaal vielen er 298 slachtoffers, afkomstig uit achttien landen. In Nederland wordt morgen het Nationaal Monument MH17 onthuld. Het is een groen lint van bomen vlak naast de Polderbaan bij Schiphol, niet ver van de plek waar de slachtoffers voor het laatst Nederlandse grond onder hun voeten voelden.
Ook in de andere betrokken landen (Maleisië, Oekraïne, Australië en België) wordt dezer dagen teruggekeken op het drama en worden ministers gevraagd naar de laatste ontwikkelingen inzake het strafrechtelijk onderzoek naar de daders.
Australië
In antwoord op een vraag zei de Australische minister Julie Bishop van Buitenlandse Zaken eerder vandaag dat de rechtszaak over vlucht MH17 mogelijk wordt gehouden zonder de verdachten van het neerhalen van de Boeing van Malaysian Airlines.
De Australische minister van Buitenlandse Zaken, Julie Bishop. © EPA
Bishop zei tegen ABC dat ‘elke juridische weg’ wordt bewandeld om Rusland te laten meedoen met het strafrechtelijk onderzoek naar de daders. Zij verwees daarbij naar VN-resolutie 2166. Daarin staat dat alle staten moeten helpen om te verzekeren dat de daders worden voorgeleid. ,,Maar het zou kunnen zijn dat er een rechtszaak zal plaatsvinden zonder dat de daders daarbij aanwezig zijn.”
Eerder deze maand werd bekend dat de verdachten door een rechtbank in Nederland en onder de Nederlandse wet zullen worden berecht. In het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp werkt Nederland samen met Maleisië, Oekraïne, Australië en België. Zij vormen het zogeheten Joint Investigative Team (JIT).
Maleisië
De uitspraken van de Australische minister volgen drie dagen nadat de Maleisische transportminister Liow Tiong Lai aangaf te verwachten dat de identiteit van de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 ‘eind van het jaar’ bekendgemaakt worden. ,,Ons is verteld dat het een kwestie van tijd is voordat ze worden berecht.”
Die uitspraken van de Maleisische minister waren opmerkelijk. Het Nederlandse Openbaar Ministerie, dat de leiding heeft over het onderzoek, laat zich namelijk niet vastpinnen op een concrete planning. ,,Het onderzoek is nog in volle gang”, liet OM-woordvoerster Elsbeth Kleibeuker toen weten. ,,We gaan door tot de onderste steen boven is. Daar hebben we geen termijn aan verbonden.”
Onderzoek
Onderzoek heeft uitgewezen dat het vliegtuig werd geraakt door een BUK-raket. Tot nu toe heeft het JIT zich nog niet uitgesproken wie er mogelijk achter de lancering zit. Onlangs deden nabestaanden van slachtoffers een emotionele getuigenoproep, in de hoop dat tipgevers uit Oekraïne zich melden.
Uit het spitwerk van onderzoeksgroepen als Bellingcat en Correctiv – die via talloze (internet-)bronnen de route van de BUK-raket van Rusland naar Oekraïne hebben gereconstrueerd – kwam de mogelijke afzender van de raket in beeld: de 53ste luchtafweerbrigade van het Russische leger uit Koersk.
Nederlandse rechtbank
Een week geleden maakte Nederland bekend dat een eventueel proces plaatsvindt in een Nederlandse rechtbank. Maar of de verdachten zich in Nederland laten vervolgen, is de vraag. De kans is klein dat Rusland onderdanen uitlevert. Dat het proces in Nederland wordt gehouden, helpt in dit geval niet mee.
Vervolging voor een VN-tribunaal had de voorkeur, maar Rusland heeft daar een veto tegen uitgesproken. Rusland kan nu zeggen dat Nederland, als land met de meeste slachtoffers, bevooroordeeld is.
Archieffoto: Resten van de MH17 liggen bij een verlaten wegblokkade vlakbij Nikishyne, ter noordwesten van Grabovo. © ANP
‘Rechtszaak MH17 mogelijk zonder verdachten’
Elsevier 16.07.2017 Het is goed mogelijk dat de rechtszaak over rampvlucht MH17 zonder de verdachten wordt gehouden. Zij kunnen dan bij verstek worden berecht. Dat zegt de Australische minister van Buitenlandse Zaken Julie Bishop, zondag.
Precies drie jaar geleden
Bij het neerstorten van het vliegtuig van Malaysia Airlines op 17 juli 2014 – maandag precies drie jaar geleden – kwamen naast 198 Nederlanders ook 38 Australiërs om het leven. In totaal vielen er 298 slachtoffers, afkomstig uit achttien landen. Uit onderzoek is gebleken dat het vliegtuig werd geraakt door een Russische BUK-raket, die werd afgeschoten vanuit het gebied dat in handen was van de pr0-Russische separatisten.
Bekijk deze video: komt de onderste steen over MH17 ooit boven?
Eerder deze maand werd bekend dat de verdachten door een rechtbank in Nederland en onder de Nederlandse wet zullen worden berecht. In het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp werkt Nederland samen met Maleisië, Oekraïne, Australië en België.
Nabestaanden houden stil protest
Vanochtend was er een stil protest bij de Russische ambassade in Den Haag. Ongeveer vijftien nabestaanden van slachtoffers van MH17 demonstreerden tegen ‘de tegenwerking van Rusland bij het onderzoek naar de verantwoordelijken van het neerhalen van het vliegtuig’. De nabestaanden leverden een geschreven boodschap af bij de ambassade.
Hierin roepen ze Rusland op de internationale afspraken na te komen en volledig mee te werken aan het onderzoek zodat de schuldigen kunnen worden bestraft. De waarheid moet boven tafel: ‘Stop met spelletjes. Wees een natie zo trots en waardig als uw volk,’ is de boodschap aan het Kremlin. Rusland ontkent elke betrokkenheid bij de ramp boven Oost-Oekraïne. Eerder blokkeerden de Russen al de oprichting van een internationaal MH17-tribunaal.
Tom Reijner (1986) werkt sinds augustus 2013 op de webredactie. Hij studeerde Politicologie en Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.
Bij verstek berecht voor MH17′
Telegraaf 16.07.2017 De rechtszaak over vlucht MH17 wordt mogelijk gehouden zonder de verdachten van het neerhalen van de Boeing van Malaysian Airlines. Dat heeft Julie Bishop, de Australische minister van Buitenlandse Zaken, zondag gezegd.
Eerder deze maand werd bekend dat de verdachten door een rechtbank in Nederland en onder de Nederlandse wet zullen worden berecht. In het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp werkt Nederland samen met Maleisië, Oekraïne, Australië en België.
Bij het neerstorten van het vliegtuig in 2014 kwamen naast 198 Nederlanders ook 38 Australiërs om het leven. In totaal vielen er 298 slachtoffers, afkomstig uit achttien landen.
Maandag is het exact drie jaar geleden dat de Boeing 777 van Malaysian Airlines, die op weg was van Amsterdam naar Kuala Lumpur, boven het oosten van Oekraïne uit de lucht geschoten door een Russische BUK-raket.
LEES MEER OVER; MH17
AD 15.07.2017
‘Ik zie Gary nog steeds hier in huis, hij zit in mijn hart’
MH17, DRIE JAAR LATER
AD 16.07.2017 Gary Slok (16) is drie jaar na de ramp met de MH17 nog steeds niet geïdentificeerd. Vader Jan en zijn vrouw Louise leven in een spagaat, tussen stilstaan en weer doorgaan. Maandag zijn ze bij de herdenking in Vijfhuizen waar de 298 slachtoffers voortleven in een herinneringsbos.
Feyenoord was zijn cluppie. Het is zo jammer dat hij het kampioenschap niet heeft meegemaakt, aldus Jan Slok, vader van Gary.
Gary Slok (16) had niet zoveel met bomen. En al helemaal niet met insecten. ,,Op de laatste avond dat we samen waren, hebben we hem nog gepest, omdat hij bang was voor insecten”, zeggen Jan Slok (58) en zijn vrouw Louise Huizer (58) grijnzend. ,,Wat zou hij die drie weken op Borneo wel niet voor beesten tegenkomen?”
Nu heeft Gary een eigen boom in het herinneringsbos bij Vijfhuizen, waar 298 bomen zijn geplant – één voor elke slachtoffer van MH17 – in de vorm van een rouwlint rond een monument. De Malus Evereste (sierappel) voor Gary staat op de eerste rij. Jan en Louise vinden het een mooi initiatief. ,,Het is prettig dat er een boom voor hem is, omdat we geen stoffelijke resten hebben teruggekregen. We willen dat Gary niet vergeten wordt. Dat niemand van de 298 slachtoffers vergeten wordt.”
Jan en Louise wonen tegenover De Kuip. Als Feyenoord speelt, horen ze op het balkon het gejuich uit duizend kelen. Vanuit de woonkamer zien ze aan de overkant van de Maas de lichtmasten van Excelsior – daar waar het in mei misging met Feyenoord – en aan de achterkant De Kuip – daar waar het uiteindelijk weer goed kwam. ,,Feyenoord was zijn cluppie”, zegt Jan. ,,Het is zo jammer dat hij het kampioenschap niet heeft meegemaakt. Hij zou met een big smile hebben rondgelopen, naar de Coolsingel zijn gegaan en een nat pak in de Hofpleinfontein hebben gehaald.”
Makkelijke gozer
Gary Slok, samen met zijn moeder. © Gary Slok – Instagram
Na de scheiding van zijn ouders woonde Gary in Maassluis bij zijn moeder Petra van Langeveld, met wie zijn laatste reis door een Buk-raket abrupt eindigde boven Oost-Oekraïne. Maar hij was wekelijks bij zijn vader in Rotterdam. ,, Gary was een makkelijke gozer. Sociaal en geliefd. Gewoon een knul die iedereen aardig vond”.
De een-na-laatste avond voor vertrek sliep Gary in Rotterdam. Ze gingen uit eten bij Ketelbinkie. Op de ochtend van vertrek appten ze nog. Gary klaagde over zijn plek in het vliegtuig: voor een blinde wand zonder televisiescherm. Tijdens het taxiën stuurde hij de wereldberoemde laatste selfie samen met zijn moeder. Iets na 12.00 uur volgde zijn laatste bericht. ‘Daar ga ik…’
,,De week ervoor had ik toevallig een app gedownload waarmee je vliegtuigen kunt volgen”, zegt Jan. ,,Ik zag opeens zijn vlucht niet meer op het scherm. Toen ik onderweg naar huis was, kwam het nieuws.” De wekelijkse routine is weg. De zaterdagse ritjes naar het voetbal. De dinsdag dat Gary meestal naar Rotterdam kwam. Samen naar Feyenoord kijken. Het oeverloze gelul over voetbal.
Gemoedsrust
Iedereen gaat door en dat wordt van ons ook verwacht. De impact is moeilijk te begrijpen
Louise
Elf keer stonden ze op vliegbasis Eindhoven toen kisten met stoffelijke resten terugkwamen. En elke keer dachten ze: hier zit Gary bij. Tot op de dag van vandaag is het verlossende telefoontje uitgebleven. Tekens weer kregen ze van familierechercheurs te horen dat van Gary niets gevonden was. ,,Op een gegeven moment zei ik: ‘Kun je niet gewoon tegen me liegen en zeggen dat hij geïdentificeerd is? Voor mijn eigen gemoedsrust’.”
Ze kregen wel een paar spullen van Gary terug. Zijn rugzak en instapkaart en de brief waarmee Jan toestemming gaf dat Gary met zijn ex naar het buitenland mocht reizen. Op het kerkhof ligt symbolisch een kist voor Gary begraven naast zijn moeder. Door familie en vrienden gevuld met dierbare herinneringen en spullen. Jan en Louise hebben zijn rugzak in de kist gedaan, met een brief waarin ze uiting geven aan hun verdriet, mooie herinneringen en onvoorwaardelijke liefde.
Jan voelt nog veel boosheid en machteloosheid. Zeker vorig jaar had hij er last van. Hij was gesloten, had fysieke problemen. Wat is er met Gary gebeurd? Waarom is zijn moeder wel geïdentificeerd? Heeft hij geleden? ,,Er kwamen allerlei vragen in me op. Vragen waar ik geen antwoord op krijg. Misschien leeft hij nog? Dat soort idiote gedachten spoken door je hoofd. Daar werd ik gek van. Het is zo ongrijpbaar.”
Spagaat
,,We leven voortdurend in een spagaat. Je mag niet meer lachen, omdat je kind dood is. Je wil dingen doen, maar dat kan nog niet. Bij alles wat je doet, is de glans eraf. We worden gedwongen om het te accepteren.”
In de woonkamer staat slechts één foto van Gary. Geen kaarsjes, geen altaartje. ,,We hebben nog drie kinderen en twee kleinkinderen. Voor hen moet het ook leuk blijven om hier te komen, anders zitten we straks nog alleen met z’n tweetjes op de bank. Het is vreselijk wat er is gebeurd, maar we moeten ook door. Dat gevoel leeft sterk.”
De laatste tijd komt de energie weer langzaam terug. Het balkon wordt eindelijk opgeknapt. Ze zijn met het hele gezin op vakantie naar Curaçao geweest, ter herinnering aan Gary. ,,De tijd heeft stilgestaan, maar nu komt de spontaniteit die we voor de ramp hadden, terug. Samen uit eten, leuke dingen doen. We horen de vogeltjes weer fluiten.”
G
Jan laat zijn linkerarm zien. Daarop prijkt een tatoeage die iedereen in het gezin heeft laten zetten. In één simpel symbool zijn vijf elementen verenigd: De ‘g’ van Gary, de ‘s’ van Slok, zijn geboortejaar ’98’, een hart en het infinity-teken (oneindigheid). Jan: ,,Gary is er altijd Ik zie hem nog steeds hier in huis.
Op het bed waar hij sliep, de bank waar hij altijd lag. Het is fantastisch dat er een bos is. Ik weet alleen niet of ik ernaartoe zou gaan. Ik ga ook nooit naar de begraafplaats. Ik heb niet zoveel met een boom of een gedenksteen. Ik hou het liever klein, bij mezelf. Gary zit in mijn hart.”
Er is nog één ding dat Jan wél zou willen. Naar de rampplek in Oekraïne gaan. ,,Dat voelt voor mij als de plek waar Gary is.”
© Desiree Schippers
Vader slachtoffer MH17-ramp: ‘Ik denk nog elke seconde aan Elsemiek’
OmroepWest 14.07.2017 Het is maandag precies drie jaar geleden dat vlucht MH17 boven het oosten van Oekraïne uit de lucht werd geschoten. Voor veel nabestaanden voelt het alsof het gisteren gebeurde. Zo ook voor Hans de Borst uit Monster. Hij verloor zijn 17-jarige dochter Elsemiek. ‘Mijn leven is totaal anders sinds de ramp. Ik denk nog elke seconde van de dag aan haar.’
Hans de Borst ziet erg op tegen de herdenking aankomende maandag, maar tegelijkertijd kijkt hij er ook naar uit. ‘Ik zit in de organisatie van de herdenking. Daar heb ik heel veel werk aan en dat is een uitlaatklep. Het helpt bij de rouwverwerking en het voelt goed om voor Elsemiek te doen.’
‘Je blijft elke dag met de ramp bezig, zo lopen er nog onderzoeken en weet ik dat het heel lastig zal worden om een berechting voor elkaar te krijgen. De gedachten aan haar hoef ik niet levendig te houden, want ik denk altijd aan mijn dochter. Daar heb ik geen herdenking of foto’s bij nodig, maar het is ook heel fijn om samen te kunnen zijn en een mooie herdenking te houden’, aldus Hans.
Nabestaanden uit Australië
Hans organiseert het voorlezen van de namen tijdens de herdenking. ‘Het wordt een hele mooie bijeenkomst met het voorlezen van alle namen, met wat sprekers, muziek van de luchtmachtkapel en er komen ook 40 nabestaanden uit Australië over.’
Bij de ramp met de MH17 op 17 juli 2014 kwamen in 298 mensen om het leven. Daarvan hadden 193 mensen de Nederlandse nationaliteit.
LEES OOK: Vader MH17-slachtoffer Elsemiek (17) verwacht niet dat er ooit iemand veroordeeld wordt
Meer over dit onderwerp: MH17 MONSTER
Verder:
Raad van State buigt zich over MH17-documenten
Telegraaf 11.07.2017 De Raad van State bespreekt dinsdag of minister Stef Blok (Veiligheid en Justitie) alsnog documenten openbaar moet maken die betrekking hebben op de afwikkeling van de vliegramp met vlucht MH17.
De hoogste bestuursrechter belegt een zitting om te beoordelen of NOS, RTL en de Volkskrant inzage krijgen in stukken van de crisiscomités van ministers en van ambtenaren.
De media verzochten eerder met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) om openbaarmaking van onder meer verslagen van de ministerraad van juli en augustus 2014 over de ramp in Oekraïne. Die inzage is terecht geweigerd, oordeelde de rechtbank Midden-Nederland in 2016. Die geven te veel inzicht in wat is besproken over de afhandeling van de MH17-ramp.
Beroep
Een deel van de opgevraagde 255 documenten zijn wel geheel of gedeeltelijk vrijgegeven op last van de rechtbank, een ander deel niet. Volgens de minister staan privacy-argumenten of het belang van Nederlandse betrekkingen met andere landen of internationale organisaties openbaarmaking in de weg.
Begin dit jaar oordeelde de rechter echter dat de minister per onderdeel van elk document had moeten motiveren of die al dan niet openbaar had mogen worden. De rechtbank droeg de minister op om de verslagen van Ministeriële Commissie Crisisbeheersing alsnog openbaar te maken. De bewindsman was het daar niet mee eens en ging in beroep bij de Raad van State.
Ook de betrokken media gingen in beroep. Zij willen weten of het wel nodig is om in deze gevallen steeds op Wob-procedures terug te vallen omdat het mogelijk op gespannen voet staat met het recht op overheidsinformatie in een democratische samenleving. Dat recht is vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Moet minister Blok MH17-documenten alsnog openbaar maken?
AD 11.07.2017 De Raad van State buigt zich vandaag over de vraag of demissionair minister Stef Blok van Veiligheid en Justitie alsnog documenten openbaar moet maken die betrekking hebben op de afwikkeling van de vliegramp met vlucht MH17.
De rechter beoordeelt of NOS, RTL en de Volkskrant inzage krijgen in stukken van de crisiscomités van ministers en van ambtenaren, waaronder verslagen van de ministerraad van juli en augustus 2014. De mediabedrijven willen met die informatie het kabinetsbeleid na de ramp reconstrueren.
Met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) probeerden de redacties de stukken openbaar te krijgen, maar dat werd geweigerd. Terecht, oordeelde de rechter Midden-Nederland eerder, omdat de stukken teveel inzicht geven in wat er precies is besproken rond de afhandeling van de vliegramp, waarbij alle 298 inzittenden om het leven kwamen. Onder hen waren 196 Nederlanders.
De minister heeft een deel van de 255 opgevraagde documenten verstrekt, maar ook een deel geweigerd. Volgens Blok staan privacy-argumenten of het belang van Nederlandse betrekkingen met andere landen of internationale organisaties openbaarmaking in de weg.
Hoger beroep
De rechter besloot begin dit jaar dat Blok per onderdeel van elk document had moeten motiveren of die al dan niet openbaar had mogen worden gemaakt. De minister werd verplicht de verslagen van de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing alsnog openbaar te maken, waartegen Blok in beroep ging bij de Raad van State.
Ook de betrokken media gingen in beroep. Zij willen weten of het wel nodig is om in deze gevallen steeds op Wob-procedures terug te vallen omdat het mogelijk op gespannen voet staat met het recht op overheidsinformatie in een democratische samenleving. Dat recht is vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Rutte sprak Poetin op G20-top over MH17
NU 08.07.2017 Nederland gaat Rusland bijpraten over de stand van zaken rond MH17. Dat heeft premier Mark Rutte vrijdagavond afgesproken met de Russische president Vladimir Poetin, zo maakte hij zaterdag na de G20-top in Hamburg bekend.
”Onze ambassadeur in Moskou zal Poetins adviseurs bijpraten”, zei Rutte, die geen geplande ontmoeting met de Russische leider had.
”Hij zat achter mij bij het concert dat we allemaal bijwoonden in de Elbphilharmonie. Na afloop heb ik gevraagd of we even konden praten.” De premier wilde verder niets zeggen over het gesprek of Poetins reactie.
Bij de ramp met vlucht MH17 in juli 2014 boven Oost-Oekraïne kwamen 298 mensen om het leven. De Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde dat het vliegtuig op tien kilometer hoogte werd neergehaald door een raket van het type Buk. Op dat moment was in de regio een pro-Russische opstand gaande.
Vrijdag ondertekenden Nederland en Oekraïne in Den Haag het verdrag waardoor het proces over het neerhalen van vlucht MH17 in Nederland kan plaatsvinden. De mensen aan boord kwamen uit zeventien landen.
G20-top in Hamburg
Lees meer over: Vliegramp Oekraïne MH17 G20
Telegraaf 08.07.2017 Nederland gaat Rusland bijpraten over de stand van zaken rond MH17. Dat heeft premier Mark Rutte vrijdagavond afgesproken met de Russische president Vladimir Poetin, zo maakte hij zaterdag na de G20-top in Hamburg bekend.
„Onze ambassadeur in Moskou zal Poetins adviseurs bijpraten”, zei Rutte, die geen geplande ontmoeting met de Russische leider had. „Hij zat achter mij bij het concert dat we allemaal bijwoonden in de Elbphilharmonie. Na afloop heb ik gevraagd of we even konden praten.” De premier wilde verder niets zeggen over het gesprek of Poetins reactie.
Bij de ramp met vlucht MH17 in juli 2014 boven Oost-Oekraïne kwamen 298 mensen om het leven. De Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde dat het vliegtuig op 10 kilometer hoogte werd neergehaald door een raket van het type Boek. Op dat moment was in de regio een pro-Russische opstand gaande.
Vrijdag ondertekenden Nederland en Oekraïne in Den Haag het verdrag waardoor het proces over het neerhalen van vlucht MH17 in Nederland kan plaatsvinden. De mensen aan boord kwamen uit zeventien landen.
LEES MEER OVER;
G20 MH17 POETIN RUTTE VLIEGTUIGCRASH VLADIMIR POETIN
GERELATEERDE ARTIKELEN;
- 08 JUL 2017: Rutte bij G20 over rellen, Trump, Poetin en Erdogan
Rutte sprak Poetin op G20-top over MH17
AD 08.07.2017 Nederland gaat Rusland bijpraten over de stand van zaken rond MH17. Dat heeft premier Mark Rutte afgesproken met de Russische president Vladimir Poetin, zo maakte hij vandaag na de G20-top in Hamburg bekend.
,,Onze ambassadeur in Moskou zal Poetins adviseurs bijpraten”, zei Rutte, die geen geplande ontmoeting met de Russische leider had. ,,Hij zat achter mij bij het concert dat we allemaal bijwoonden in de Elbphilharmonie. Na afloop heb ik gevraagd of we even konden praten.” De premier wilde verder niets zeggen over het gesprek of Poetins reactie.
Raket
Bij de ramp met vlucht MH17 in juli 2014 boven Oost-Oekraïne kwamen 298 mensen om het leven. De Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde dat het vliegtuig op 10 kilometer hoogte werd neergehaald door een raket van het type Boek. Op dat moment was in de regio een pro-Russische opstand gaande.
Vrijdag ondertekenden Nederland en Oekraïne in Den Haag het verdrag waardoor het proces over het neerhalen van vlucht MH17 in Nederland kan plaatsvinden. De mensen aan boord kwamen uit zeventien landen.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft na afloop van de G20-top laten weten dat de landen verder gaan met de uitvoering van het klimaatakkoord van Parijs, ondanks dat de Verenigde Staten zich terugtrekken. Ze vindt het jammer dat het niet lukte om de Amerikanen over te halen. Frankrijk zal 12 december gastheer zijn voor een topconferentie over de voortgang van het klimaatverdrag, zo maakte de Franse president Emmanuel Macron nog bekend.
De G20-top ging gepaard met veel ongeregeldheden. Relschoppers richtten in de nacht van gisteren op vandaag een slagveld aan in Hamburg. Winkels werden geplunderd en volledig overhoop gehaald en barricades in brand gestoken. Merkel beloofde de slachtoffers van de rellen een schadevergoeding.
Telegraaf 07.07.2017 Nederland en Oekraïne hebben vrijdag het verdrag ondertekend waardoor het proces over het neerhalen van vlucht MH17 in Nederland kan plaatsvinden. Omdat Oekraïne geen eigen onderdanen uitlevert, wordt in het verdrag ook geregeld dat eventuele Oekraïense daders dan in eigen land hun straf zullen uitzitten.
Minister Stef Blok (Veiligheid en Justitie) tekende het verdrag samen met zijn Oekraïense ambtgenoot Pavlo Petrenko. Het zal echter nog wel een tijd duren voordat er verdachten voor de rechtbank staan.
Bij de ramp met vlucht MH17 in juli 2014 kwamen 298 mensen om het leven. De mensen aan boord kwamen uit zeventien landen.
LEES MEER OVER; MH17 VERDRAGEN NEDERLAND OEKRAÏNE STEF BLOKPAVLO PETRENKO
Blij met MH17-proces in Nederland
Telegraaf 07.07.2017 De Amerikaanse regering heeft vrijdag laten weten blij te zijn dat verdachten van het neerschieten van vlucht MH17 in Nederland worden berecht. De VS hebben er alle vertrouwen in dat de Nederlandse justitie tot een rechtvaardig en onpartijdig oordeel kan komen.
Washington blijft volgens de verklaring van het ministerie van Buitenlandse Zaken meewerken aan het internationale onderzoek naar naar het neerhalen van het toestel, het Joint Investigation Team.
Een Maleisische Boeing 777 werd 17 juli 2014 boven het oosten van Oekraïne neergehaald. Het toestel was met 298 mensen aan boord opgestegen in Amsterdam. Allen kwamen om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
MH17-monument volledig omarmd door nabestaanden
AD 06.07.2017 De Zwolse kunstenaar Ronald Westerhuis is de ontwerper van het meest beladen kunstwerk dat sinds lange tijd in Nederland is gemaakt: het Nationaal Monument voor de ramp met de MH17. Hij zal er, zegt hij, met dubbele gevoelens staan.
,,Normaal gesproken kijk je uit naar de onthulling van een beeld, nu hoop ik vooral dat het snel voorbij zal zijn. Minister Koenders vroeg me een tijd geleden of ik wel vaker dit soort beelden maak. ‘Nee’, heb ik hem gezegd, ‘laten we hopen van niet’.”
Moeilijkste opdracht
Het ontwerpen van een monument is met niets te vergelijken, aldus Ronald Westerhuis, kunstenaar.
17 juli: het is een datum die al heel lang met grote letters in zijn overvolle agenda staat. Ronald Westerhuis, twintig jaar geleden nog volledig onbekend in de Nederlandse kunstwereld, is er dan samen met een groot aantal nabestaanden getuige van hoe koning Willem Alexander de opening verricht van het door hem ontworpen Nationaal Monument voor de slachtoffers van de vliegramp met de MH17.
,,Het klinkt misschien als een cliché, maar het is de moeilijkste opdracht die ik ooit heb gedaan. Het ontwerpen van een monument is met niets te vergelijken. Doorgaans heb ik één opdrachtgever, hier honderden, misschien wel duizenden. Eigenlijk iedereen die met deze verschrikkelijke ramp te maken heeft gehad, kijkt over je schouder mee.”
Roest
De sleutel vond hij door voor het eerst in zijn nu zeventien jaar omspannende loopbaan af te wijken van het altijd glanzende roestvrij staal. ,,Ik zat volledig vast en wilde er eigenlijk mee kappen. Totdat ik op het terrein bij mijn atelier een roestige oude plaat zag liggen. Staal dat verweert, is een prachtige metafoor voor vergankelijkheid, en verdriet.”
Westerhuis ontwierp een 25 meter brede wand van cortenstaal met daarvóór een groot oog van roestvrij staal. Drie grote monumenten vormden zijn inspiratiebron. ,,Het ceremoniële van het monument op de Dam in Amsterdam, de abstractie van het Holocaust Memorial in Berlijn en de herkenning in het Viëtnam-monument in Washington: dat waren voor mijzelf de voorwaarden, waaraan dit beeld moest voldoen.”
Omarmen
Artist impression van het MH17-gedenkteken dat wordt vervaardigd door Ronald Westerhuis uit Zwolle © stichting nationaal monument mh17
Zijn ontwerp overleefde alle selecties. Het werd gekozen uit 50 inzendingen en kreeg tijdens een presentatie voor de nabestaanden met afstand de meeste stemmen. ,,Een van de afvallers was nota bene iemand die zelf vier familieleden verloren had. Uitgerekend hij werd namens de nabestaanden de begeleider van het project tijdens het maakproces. ‘Ik had het beste ontwerp’, zei hij bij de eerste ontmoeting, ‘maar nu omarm ik dat van jou’. Het is het mooiste compliment dat ik heb gekregen.”
Amper twee weken is het beeld weg uit zijn atelier. Waar de grote wand werd gemaakt bij een bedrijf in Maasbracht, werkte hijzelf met de acht medewerkers in zijn atelier aan het andere deel: het oog. De namen van alle 298 slachtoffers staan erin gegraveerd. ,,Een megaklus, terwijl we toch gewend zijn om grote objecten te maken.”
Straks, na de onthulling, ziet het er vanuit de lucht uit als een oog dat naar de hemel staart. ,,Of je nu gelooft in een hiernamaals of niet: connectie tussen levenden en doden blijft altijd de basis van de herinnering.”
Het ontwerp voor het herdenkingsbos voor de slachtoffers van de ramp met MH17, met in de ‘lus’ het gedenkteken van de Zwolse kunstenaar Ronald Westerhuis. © Stichting Nationaal Monument MH17
Verdrag tussen Nederland en Oekraïne: MH17-proces gaat door, ook als verdachten niet komen
VK 05.07.2017 Om nationale vervolging onder Nederlands recht van MH17-verdachten mogelijk te maken, draagt Oekraïne zijn rechtsmacht over aan Nederland. Vrijdag tekenen de twee landen hiertoe een onderling verdrag. Ook eventuele verdachten met de Oekraïense nationaliteit kunnen door Nederland op afstand worden vervolgd.
Afspraken tussen de twee landen zijn noodzakelijk omdat de uit de lucht geschoten vlucht van Malaysia Airlines op het grondgebied van Oekraïne neerkwam. De Tweede Kamer reageert in meerderheid positief op deze oplossing. Daarmee reikt de toekomstige rechtszaak in Nederland niet alleen over de 196 Nederlandse doden, maar over alle 298 slachtoffers. Dit was vooral belangrijk voor Maleisië en Australië, met respectievelijk 43 en 27 overledenen. In totaal zaten 17 nationaliteiten in het vliegtuig.
Het internationale opsporingsteam (JIT) bestaat sinds de ramp op 17 juli 2014 uit de vijf meest betrokken landen: Nederland, Oekraïne, Maleisië, Australië en België. Dat team blijft in stand zolang de rechtszaak loopt. De vier andere landen leveren bovendien financiële bijdragen en juridische expertise voor de aanklagers. Deze toezeggingen worden vastgelegd in Memoranda of Understanding, waardoor het proces internationaal is ingebed.
Volgens de ministers Stef Blok (Veiligheid en Justitie, VVD) en Bert Koenders (Buitenlandse Zaken, PvdA) is de variant van een rechtszaak in Nederland de best overgebleven optie om momentum te houden in het MH17-dossier. In juli 2015 viel de mogelijkheid van een speciaal VN-tribunaal af, door een veto van Rusland in de Veiligheidsraad. Nu is na rijp beraad ook de mogelijkheid van een speciaal op te richten internationaal tribunaal doorgestreept.
Blok: ‘We hebben alle argumenten geïnventariseerd en de nadelen van een speciaal tribunaal wogen zwaarder dan de voordelen. Voor een MH17-tribunaal zou een hele procedure moeten worden doorlopen, onder meer met het schrijven van speciale rechtsregels en het optuigen van een rechtbank. Dit terwijl Nederland een robuust rechtssysteem heeft. We hebben alles onderzocht en overlegd met de andere JIT-landen. Deze beslissing is unaniem genomen.’
Eerder lieten rechtsgeleerden zich sceptisch uit over de mogelijkheid van een Nederlandse vervolging en berechting. De Nederlandse neutraliteit kan door verdachten ter discussie worden gesteld, omdat het ‘slachtofferland’ is, zoals hoogleraar Geert-Jan Knoops dat woensdag in de Volkskrant verwoordde. Volgens Koenders is dat bezwaar ondervangen door de gegarandeerde internationale context waarin het proces plaatsvindt.
Drie beloften
Een proces is het sluitstuk van de drie beloften die minister-president Mark Rutte in de dagen na de ramp deed: het repatriëren van de slachtoffers, een onderzoek naar de toedracht, en vervolging en berechting van de daders. Rutte zei woensdag op Facebook dat genoegdoening voor de nabestaanden de allerhoogste prioriteit voor de Nederlandse regering is en blijft.
Of de rechtszaak daadwerkelijk zal leiden tot daders achter de tralies, blijft voorlopig onduidelijk. Zeker voor Russische verdachten geldt dat zij waarschijnlijk alleen bij verstek, dus in hun afwezigheid, kunnen worden veroordeeld. De Russische grondwet staat niet toe dat onderdanen worden uitgeleverd – tenzij ze niet op Russisch grondgebied verblijven.
Oekraïne heeft eenzelfde bepaling in de grondwet, maar het bilaterale verdrag met Nederland biedt wel een tussenoplossing. Verdachten met een Oekraïens paspoort kunnen via een videoverbinding met een rechtbank in Oekraïne worden gehoord. Mochten zij worden veroordeeld, dan belooft Oekraïne de door de Nederlandse rechter opgelegde gevangenisstraf in eigen land ten uitvoer te brengen.
Vorig jaar september nog zei hoofdofficier Fred Westerbeke, verantwoordelijk voor het strafrechtelijk onderzoek, een besluit over de wijze van vervolging ‘in deze fase onverstandig’ te vinden. Maar volgens de beide bewindslieden heeft het JIT ‘de regering onlangs laten weten’ inmiddels wel behoefte te hebben aan duidelijkheid over de wijze van vervolging en berechting. ‘Er zijn vorderingen gemaakt’, zei Blok.
Of dat betekent dat dagvaardingen aanstaande zijn, kon of wilde Blok niet zeggen. ‘Het JIT kan niet voorspellen wanneer het bewijs rond is.’ Algemeen wordt aangenomen dat het proces sowieso een kwestie van jaren is.
Volg en lees meer over: RAMPEN EN ONGEVALLEN OEKRAÏNE RAMPVLUCHT MH17 NEDERLAND VLIEGRAMPEN
Telegraaf 05.07.2017 De meeste nabestaanden van MH17 zijn blij met het besluit van het internationale opsporingsteam JIT om de daders in Nederland te berechten.
„Wij willen alleen maar dat de schuldigen van de massamoord worden geïdentificeerd, berecht en gestraft. Als dat niet mogelijk is in een tribunaal, is het onafhankelijke Nederlandse rechtsysteem de beste oplossing”, zegt voorzitter Evert van
Premier Rutte blij met berechting MH17-daders in Nederland
AD 05.07.2017 Het kabinet tekent vrijdag een verdrag met Oekraïne om de strafvervolging van de verdachten van de MH17-ramp in Nederland te regelen. Met de regeling kan vervolging namens alle 298 inzittenden van het vliegtuig plaatsvinden, en niet alleen namens de 196 Nederlandse slachtoffers. Premier Rutte en de nabestaanden reageren verheugd.
MH17 heeft laten zien hoe een gedeeld noodlot kan leiden tot hechte internationale samenwerking en vastberadenheid om recht te doen, aldus Bert Koenders.
Dat schrijven minister Blok van Veiligheid en Justitie en minister Koenders van Buitenlandse zaken vandaag aan de Tweede Kamer. In het verdrag is ook de mogelijkheid om verdachten te horen via een videoverbinding geregeld en de overdracht van het uitvoeren van mogelijke gevangenisstraffen. Het verdrag zal na ondertekening direct aan de Kamer worden voorgelegd voor behandeling.
Daarnaast tekenen alle landen die samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT) – Australië, België, Maleisië, Oekraïne en Nederland – waarschijnlijk dit jaar nog een zogeheten Memoranda of Understanding, waarin zij zich zowel politiek als financieel verbinding aan de vervolging van de daders.
Op 17 juli aanstaande is het drie jaar geleden dat het vliegtuig van Malaysia Airlines werd neergehaald boven Oost-Oekraïne. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven. Onder hen 196 Nederlanders.
Vervolging in Nederland
Overblijfselen van een van de motoren van vlucht MH17© AFP
Blok en Koenders bevestigingen in de brief dat de vervolging van de MH17-daders in Nederland kan plaatsvinden en spreken van een belangrijke stap in de berechting van de daders. ‘Alle JIT-landen hebben aangegeven volledig vertrouwen te hebben in het Nederlandse rechtssysteem. (…) Het Nederlandse rechtssysteem heeft internationaal een uitstekende reputatie. Berechting kan hier plaatsvinden binnen bestaande en beproefde kaders. Bovendien is de positie van nabestaanden in Nederland goed geregeld binnen het proces’, schrijven de bewindslieden.
Nationale vervolging in een van de JIT-landen was een van de twee overgebleven opties die nog mogelijk waren nadat Rusland een veto had uitgesproken over de oprichting van een VN-tribunaal.
Den Haag
De daders komen mogelijk voor de rechtbank in Den Haag te staan, en niet voor het internationaal strafhof. De rechtbank in Den Haag is bevoegd om te oordelen in internationale zaken. Volgens De Volkskrant is het voordeel van deze keuze dat het proces snel kan beginnen nadat het strafrechtelijk onderzoek is afgerond.
De kans dat er op korte termijn verdachten voor de rechter komen blijft echter klein. Hoewel er een groep betrokkenen in beeld is, zijn er nog geen mensen in staat van beschuldiging gesteld. Daar komt nog bij dat het de verwachting is dat Rusland – maar ook Oekraïne – verdachten niet zullen uitleveren.
De JIT-landen presenteerden vorig jaar de eerste resultaten van het onderzoek. Hieruit bleek dat de Buk-raket waarmee de Boeing 777 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne werd neergehaald uit Rusland kwam. De raket werd afgevuurd in gebied dat in handen was van pro-Russische rebellen. De lanceerinstallatie is daarna weer teruggebracht naar Rusland.
Lange adem
Hanneke Keultjes @hannekekeultjes
Rutte is blij dat de vijf JIT-landen het eens konden worden over de MH17-berechting. “Dit is na het VN-tribunaal de beste optie.” 12:59 PM – 5 Jul 2017
Demissionair premier Rutte noemt het besluit een ‘volgende stap op weg naar het achterhalen van de waarheid, de berechting van verdachten en genoegdoening voor de nabestaanden’. ,,Dit blijft voor de Nederlandse regering de allerhoogste prioriteit houden”, laat hij via Facebook weten.
Volgens Rutte is het MH17-onderzoek een zaak van lange adem. ,,Maar stap voor stap worden vorderingen gemaakt en komen we in een fase dat helderheid nodig is over het juridisch kader waarbinnen vervolging kan plaatsvinden. Het is daarom goed dat de landen die betrokken zijn bij het internationaal strafrechtelijk onderzoek nu gezamenlijk hebben besloten dat vervolging en berechting van verdachten in Nederland zal gebeuren, ingebed in internationale samenwerking en steun.”
De nabestaanden zijn tevreden. ,,Het geeft een goed gevoel dat er iets gebeurt, dat de zaak niet op slot zit”, zegt Evert van Zijtveld, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17, die verder benadrukt dat er geen tijd verloren mag gaan. ,,De personen die vlucht MH17 hebben neergehaald moeten voor de rechter komen en worden berecht. Daar gaat het om. De uitkomst is voor ons het belangrijkste.”
Bekijk ook: Strafrechtelijk onderzoek MH17 uitgelegd in video’s.
Rutte: MH17-proces zaak van lange adem
Telegraaf 05.07.2017 ,Een volgende stap op weg naar het achterhalen van de waarheid, de berechting van verdachten en genoegdoening voor de nabestaanden. Dit blijft voor de Nederlandse regering de allerhoogste prioriteit houden.” Zo reageert premier Mark Rutte op Facebook op het besluit om de verdachten van het neerschieten van vlucht MH17 in Nederland te berechten.
Volgens Rutte is het strafrechtelijk onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17 een zaak van lange adem. ,,Maar stap voor stap worden vorderingen gemaakt en komen we in een fase dat helderheid nodig is over het juridisch kader waarbinnen vervolging kan plaatsvinden. Het is daarom goed dat de landen die betrokken zijn bij het internationaal strafrechtelijk onderzoek (Nederland, Oekraïne, Maleisië, Australië en België) nu gezamenlijk hebben besloten dat vervolging en berechting van verdachten in Nederland zal gebeuren, ingebed in internationale samenwerking en steun.”
Minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) wijst erop dat de samenwerking tussen de betrokken landen van groot belang is geweest in deze complexe zaak. ,,MH17 heeft laten zien hoe een gedeeld noodlot kan leiden tot hechte internationale samenwerking en vastberadenheid om recht te doen”.
De verdachten van het neerschieten van vlucht MH17 zullen door een rechtbank in Nederland en onder de Nederlandse wet worden berecht, liet het kabinet woensdag weten. ,,De Nederlandse rechters behoren tot de onafhankelijkste van de wereld en hebben veel ervaring met juridisch ingewikkelde internationale zaken”, aldus Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak.
LEES MEER OVER; MARK RUTTE MH17
Telegraaf 05.07.2017 De verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 komen in Nederland voor de rechter. Maar wie, wanneer en voor welke rechtbank, dat is nog onduidelijk.
Het kabinet maakte woensdag bekend dat de verdachten van het neerschieten van het vliegtuig van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne, door een rechtbank in Nederland en onder de Nederlandse wet worden berecht. Hierbij kwamen 298 mensen om het leven, onder wie 196 Nederlanders.
Het is nog niet duidelijk wanneer de rechtszaak gaat beginnen. Dat komt omdat het strafrechtelijk onderzoek van het Openbaar Ministerie (OM) nog niet is afgerond. Als dat klaar is, stelt het OM een dagvaarding op. Daarin staat wie er van welke strafbare feiten wordt verdacht. Met die dagvaarding begint de rechter-commissaris een vooronderzoek en krijgen de advocaten van de verdachten de mogelijkheid hun onderzoekswensen bekend te maken. Als dit onderzoek klaar is, kan de rechtszaak beginnen.
De behandeling van de rechtszaak kan overigens ook een zaak van lange adem zijn. Het aantal verdachten dat gehoord moet worden, de aard van de verdenking en de wensen van de verdediging zijn allemaal zaken die veel tijd in beslag kunnen nemen.
Buk-raket
Vorig jaar werd bekend dat de Buk-raket waarmee de Boeing 777 in juli 2014 werd neergehaald, uit Rusland kwam. De raket werd afgevuurd in gebied dat in handen was van pro-Russische rebellen. Omdat zowel Rusland als Oekraïne geen verdachten aan andere landen uitleveren, kan het zijn dat het verdachtenbankje leeg blijft. Maar dat wil niet zeggen dat er geen veroordeling komt. Als een verdachte niet verschijnt en zich niet laat vertegenwoordigen door een advocaat, kan de rechter toch de zaak behandelen en iemand bij verstek veroordelen. De straf moet dan ook in principe in een Nederlandse gevangenis worden uitgezeten.
Nabestaanden hebben volgens de Nederlandse wet spreekrecht tijdens de strafzaak. Zij mogen vertellen over de gevolgen en wat het voor hen betekende. De Stichting Vliegramp MH17, die nabestaanden van de rampvlucht vertegenwoordigt, is mede daarom verheugd dat de strafzaak onder de Nederlandse wet behandeld wordt. „En het is fijn dat het in een Nederlandse rechtbank wordt gehouden en niet bijvoorbeeld in Maleisië”, aldus voorzitter Evert van Zijtveld.
Zie ook: Rutte: MH17-proces zaak van lange adem
De nabestaanden hopen dat er vaart wordt gezet achter de rechtszaak, maar zowel de regering als het Openbaar Ministerie en de Raad voor de rechtspraak benadrukken dat er nog helemaal niets te zeggen valt over het tijdspad.
LEES MEER OVER; MH17 OEKRAINE KABINET RECHTER
JIT-landen kiezen Nederland voor vervolging neerhalen MH17
RO 05.07.2017 De vervolging van verdachten voor het neerhalen van vlucht MH17 kan in Nederland plaatsvinden. Dat hebben de landen wiens opsporingsautoriteiten samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT) – Australië, België, Maleisië, Oekraïne en Nederland – gezamenlijk besloten. Het strafrechtelijk onderzoek dat het JIT uitvoert, is nog in volle gang.
Het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) zal op het daartoe geschikte moment passende beslissingen over strafvervolging nemen. De nationale vervolging in Nederland wordt ingebed in hechte en blijvende internationale samenwerking en steun. De keuze voor het Nederlandse rechtssysteem is een belangrijke stap richting de berechting van verdachten van het neerhalen van vlucht MH17.
Dat schrijven minister Blok van Veiligheid en Justitie en minister Koenders van Buitenlandse Zaken vandaag in een brief aan de Tweede Kamer. Na het veto van de Russische Federatie in de VN-Veiligheidsraad tegen een VN-tribunaal op 29 juli 2015 hebben de JIT-landen gekeken naar andere mogelijkheden voor vervolging en berechting. Vervolgens zijn twee opties nader juridisch uitgewerkt: een nieuw op te richten internationaal tribunaal of nationale vervolging in en door een van de JIT-landen.
Verdere stappen
Het OM heeft de regering onlangs laten weten dat vanuit het strafrechtelijk onderzoek van het JIT behoefte bestaat aan een besluit over de wijze van vervolging en berechting. Om verdere stappen te kunnen zetten in het strafrechtelijk onderzoek is helderheid nodig over het juridische kader waarin de vervolging zal plaatsvinden.
Het onderzoek naar de verantwoordelijken voor het neerhalen van vlucht MH17 is een zaak van lange adem en er wordt stap voor stap voortgang gemaakt. Er wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar personen die verantwoordelijk kunnen worden gehouden. Het is van essentieel belang dat het JIT ook de volgende stappen in het onderzoek in alle onafhankelijkheid en zonder politieke bemoeienis kan doen om de kans op berechting te maximaliseren.
Alle JIT-landen hebben aangegeven volledig vertrouwen te hebben in het Nederlandse rechtssysteem. Het OM heeft een advies gegeven over de twee uitgewerkte vervolgingsopties. Op basis van dit totaalbeeld heeft het Nederlandse kabinet ook een voorkeur voor nationale vervolging in Nederland uitgesproken. Het Nederlandse rechtssysteem heeft internationaal een uitstekende reputatie. Berechting kan hier plaatsvinden binnen bestaande en beproefde kaders. Bovendien is de positie van nabestaanden in Nederland goed geregeld binnen het proces.
Internationale samenwerking
Nationale vervolging in Nederland vergt nog wel de nodige uitwerking. Zo is een verdrag met Oekraïne noodzakelijk om de overdracht van strafvervolging te regelen. Hierdoor kan vervolging van de daders ten behoeve van alle slachtoffers plaatsvinden en niet alleen de Nederlandse slachtoffers.
Dit verdrag wordt 7 juli ondertekend en zal zo spoedig mogelijk met de uitvoeringswetgeving ter behandeling aan de Tweede Kamer worden aangeboden. Verder wordt de nauwe samenwerking van de JIT-partners naar verwachting dit jaar bekrachtigd door de ondertekening van Memoranda of Understanding (MOU’s) met alle betrokken landen, waarin zij zich zowel politiek als financieel duurzaam verbinden aan de vervolging.
Zie ook;
Verdachten MH17 in Nederland voor de rechter
Elsevier 05.07.2017 De verdachten die vervolgd worden voor het neerhalen van het toestel MH17 boven oost-Oekraïne, zullen in Nederland worden berecht. Dat werd vandaag bekend gemaakt.
Het Joint Investigation Team (JIT), waarin Nederland, België, Australië, Maleisië en Oekraïne samenwerken om een strafrechtelijk onderzoek uit te voeren, hebben besloten dat de verdachten die de ramp op hun geweten hebben in Nederland berecht moeten worden. Dit zal moeten gebeuren onder Nederlands recht.
Veto Rusland
Eerder liet het kabinet al weten er rekening mee te houden dat de juridische gevolgen van de ramp in Nederland moeten worden afgewikkeld. Eerder werd de mogelijkheid voorgesteld om een VN-tribunaal in te stellen voor de vliegramp, maar die mogelijkheid werd door Rusland geveto0d.
Nabestaanden MH17 overwegen Oekraïne aan te klagen
Het passagierstoestel werd, op 17 juli 2014 uit de lucht geschoten met een BUK-raket. Daarbij kwamen alle 298 passagiers en bemanning om het leven. Op dit moment van het onderzoek naar de daders, zijn er wel verdachten in beeld, maar is nog niemand in staat van beschuldiging gesteld. Ook is de vraag of Rusland zal meewerken aan het strafrechtelijk onderzoek naar de verdachten.
BUK-raket
Bij het forensisch onderzoek zijn onderdelen van de BUK-raket gevonden: het gaat om een raket uit de 9M38-serie. De raket werd volgens de informatie van het Openbaar Ministerie afgevuurd uit een gebied dat gecontroleerd werd door pro-Russische rebellen.
Daarna is het raketsysteem weer teruggegaan naar Russisch grondgebied. Uit getuigenverklaringen en satellietgegevens blijkt dat de trailer vanuit Rusland in een konvooi naar de afvuurlocatie werd vervoerd.
Berend Sommer (1990) is online redacteur bij Elsevier Weekblad. Hij studeerde geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Zijn debuut Duchamp verscheen in juni 2017 bij Uitgeverij Prometheus.
De aankomst van slachtoffers van de crash op vliegveld Eindhoven.Foto Marcel van Hoorn
Nederland berecht verdachten MH17
NRC 05.07.2017 Een VN-tribunaal komt er door een Russisch veto niet. Een rechtszaak over MH17 vindt plaats in Nederland, aldus vijf getroffen landen.
Wanneer de strafzaak begint, is onbekend. Er zijn nog geen dagvaardingen. Het strafrechtelijk onderzoek naar de daders van het neerhalen van vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne, binnenkort bijna drie jaar geleden, is een „zaak van lange adem” en „in volle gang”, laat justitie weten. Maar als het zo ver komt, als op enig moment verdachten zijn geïdentificeerd en voor de rechter kunnen worden gebracht, dan zal dat in Nederland gebeuren.
Donderdag 17 juli 2014 crashte een Boeing 777 van Malaysia Airlines boven het oosten van Oekraïne. Alle 298 inzittenden kwamen om. Onder de passagiers waren 196 Nederlanders.
Het toestel werd geraakt door een Boek-raket die was afgevuurd vanaf gebied dat toen in handen was van pro-Russische separatisten. Daarvoor is „onomstotelijk bewijs”, stelde in 2016 het Joint Investigation Team (JIT) van getroffen landen: Australië, België, Maleisië, Oekraïne en, als voorzitter, Nederland. Het strafrechtelijk onderzoek loopt nog.
Woensdag maakte het kabinet bekend dat de vijf landen die samenwerken in het Joint Investigation Team (JIT) unaniem hebben besloten dat vervolging en berechting in Nederland plaatsvindt, „ingebed in een hechte en blijvende internationale samenwerking en steun”, schrijven de ministers Blok (Veiligheid en Justitie, VVD) en Koenders (Buitenlandse Zaken, PvdA) in een brief aan de Tweede Kamer. Een eerste optie, berechting door een tribunaal van de Verenigde Naties, werd onmogelijk door een veto van Rusland, twee jaar geleden, in de VN-Veiligheidsraad. Een andere optie, internationale berechting door een tribunaal, is nu ook van tafel.
De ‘Nederlandse’ variant heeft niet alleen de voorkeur van alle vijf JIT-landen, maar ook die van het Openbaar Ministerie. De vijf landen blijven intensief samenwerken – volgens het principe ‘één voor allen, allen voor één’ – bijvoorbeeld als vanuit andere landen „druk” wordt uitgeoefend tijdens vervolging en berechting. Er komt waarschijnlijk een internationale „klankbordgroep” die het Nederlandse Openbaar Ministerie bijstaat. Ook zullen buitenlandse nabestaanden het proces kunnen volgen, en krijgen ze spreekrecht zoals in Nederland gebruikelijk is.
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/07/web_0507binmh17.jpg)
Foto AFP/Dominique Faget
Het nieuws komt een dag nadat Australië, als laatste van de vijf JIT-landen, zijn voorkeur voor berechting in Nederland heeft kenbaar gemaakt. Ook wordt deze week een verdrag ondertekend met Oekraïne, waarin dat land het recht op vervolging en berechting van de daders op zijn grondgebied overdraagt aan Nederland. Daarbij is zeker dat vervolging en berechting in Nederland alle slachtoffers uit zeventien landen kan omvatten, ongeacht hun nationaliteit. In het verdrag wordt ook geregeld dat verdachten via een videoverbinding kunnen worden gehoord en dat, als het tot berechting en een uitspraak door Nederlandse rechters komt, een straf ook in Oekraïne kan worden uitgezeten.
Welke straf dat kan zijn, is onbekend. „Dat hangt natuurlijk helemaal af van de dagvaarding”, laat de Raad voor de rechtspraak weten. Eerder heeft onderzoeksleider Fred Westerbeke van het OM verklaard dat het om moord draait. „Maar hoe het neerhalen van MH17 zich vertaalt in een tenlastelegging, is nu nog niet te zeggen”, aldus een woordvoerder. De doodstraf kan het in elk geval niet worden, want alles verloopt volgens Nederland recht.
Over de uitlevering van verdachten is nog onduidelijkheid. „Of dat zal lukken, moet uiteraard worden afgewacht”, schrijft het kabinet. Oekraïne en Rusland leveren geen eigen ingezetenen uit. Een verdachte met de Russische nationaliteit die zich in Oekraïne bevindt, zou weer wél kunnen worden uitgeleverd. Dit alles is van belang, omdat de verdenking vooral uitgaat naar pro-Russische separatisten. Zij zouden op 17 juli 2014 de Boekraket hebben afgevuurd.
Welke rechtbank het proces behandelt, is nog niet bekend. De rechtszaak kan beginnen wanneer de verdachten zijn gedagvaard. Vervolgens begint de rechter-commissaris een vooronderzoek. Volgens de Raad voor de Rechtspraak staan Nederlandse rechters internationaal hoog aangeschreven en behoren ze „tot de onafhankelijkste ter wereld”. Ook hebben ze „veel ervaring met ingewikkelde rechtszaken” met internationale aspecten, zoals die over Srebrenica en de genocide in Rwanda, en zijn in Nederland internationale tribunalen gevestigd.
Minister Koenders laat weten dat de ramp met MH17 heeft laten zien „hoe een gedeeld noodlot kan leiden tot hechte internationale samenwerking en vastberadenheid om recht te doen”. Er was „sprake van veel desinformatie en pogingen om het onderzoek in diskrediet te brengen”, aldus Koenders, maar toch zijn „belangrijke resultaten geboekt” en kan het strafrechtelijk onderzoek „rekenen op vrijwel unanieme steun van de internationale gemeenschap”.
Rusland heeft officieel nog niet gereageerd op het besluit.
Hoogleraar Knoops: kabinet neemt risico
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/07/anp-48588279.jpg)
Geert-Jan Knoops.Foto Robin van Lonkhuijsen/ANP
Het kabinet neemt een „risico” met het besluit om in Nederland verdachten van het neerhalen van vlucht MH17 te vervolgen en te berechten. „Hiermee doe je de deur voor Rusland dicht.” Dat zegt advocaat en hoogleraar Geert-Jan Knoops in reactie op het besluit dat de vijf samenwerkende landen hebben genomen.
Knoops wijst erop dat Rusland heeft laten weten wellicht niet uit te sluiten mee te werken aan eventuele berechting en vervolging, indien er een compleet strafrechtelijk dossier met sterke bewijzen ligt. „Dat dossier is er nu nog niet”, zegt Knoops. „Ik heb al eerder geadviseerd om pas een keuze voor berechting te maken als duidelijk is welk bewijs er ligt en welke verdachten in beeld zijn.
Er is nu gekozen voor een andere volgorde. Er is een rechtspolitieke keuze gemaakt, mede ingegeven door de wens dat nabestaanden in Nederland spreekrecht hebben. Mijn advies zou ook nu nog zijn: wacht.”
Door niet te wachten, lopen Nederland en de andere landen met slachtoffers de kans dat er straks recht wordt gesproken zonder dat er iemand in de beklaagdenbankjes staat. „Dan worden verdachten bij verstek veroordeeld. Maar er zullen wellicht andere landen die zeggen dat de rechtsgang van Nederland niet deugt.”
Knoops wil wel geloven dat het efficiënt is om gebruik te maken van bestaande Nederlandse rechtbanken. „Maar deze zaak is zó groot en zó belangrijk dat er toch meer tijd had moeten worden genomen. Het is van belang een zo groot mogelijke legitimiteit te bereiken.”
Nabestaanden MH17 blij met besluit
Nabestaanden van de Nederlandse slachtoffers van de vliegramp met MH17, bijna drie jaar geleden, zijn tevreden over het besluit om de vervolging en berechting van de daders in Nederland te laten plaatsvinden. „Het geeft een goed gevoel dat er een stap is gezet, en dat het niet nog jaren duurt en wij er niet meer zijn om een proces mee te maken”, zegt Evert van Zijtveld, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17.
„Wij wachten al zo lang. Wij vragen ons steeds weer af: hoe is het mogelijk dat het allemaal zo lang duurt? Het is goed dat er nu iets gebeurt. Er wordt weleens gesproken over geopolitiek en over relaties met andere landen. Welnu, dat mag in dit geval eigenlijk geen rol spelen, het recht moet zegevieren. Dat heeft niet te maken met genoegdoening. Mensen die in een oorlog mensen in koelen bloede vermoorden, die mogen daar niet mee wegkomen. Of opzet daarbij kan worden bewezen, is een tweede.”
Nabestaanden hebben de indruk dat een tribunaal onder de vlag van de Verenigde Naties de beste optie zou zijn geweest, bijvoorbeeld doordat verdachten wellicht dan gemakkelijker zouden kunnen worden uitgeleverd. Maar een berechting in Nederland heeft toch ook veel voordelen. Zo kunnen zij zich voegen in het strafproces. „We kunnen vermoedelijk een zekere vorm van genoegdoening eisen”, zegt nabestaande Piet Ploeg.
Er is sprake van een „ervaren rechtssysteem”. Bovendien zullen de nabestaanden, van wie veruit de meesten in Nederland wonen, het proces goed kunnen volgen. Ook van het spreekrecht zal zeker gebruik worden gemaakt. Evert van Zijtveld: „Het moet vreselijk zijn om in een rechtszaal de daders in de ogen te moeten kijken. Dat kan niet iedereen. Niet alle nabestaanden kunnen het opbrengen om alles weer op te rakelen. Maar andere nabestaanden willen dat wel.”
Wat de nabestaanden verder verheugt, is dat het besluit bewijst dat het kennelijk nut heeft om een proces te beginnen. „Wij zijn positief verrast over dit besluit”, zegt nabestaande Thomas Schansman, die spreekt namens een groep nabestaanden die een ‘werkgroep waarheidsvinding’ vormen. „Dit is een hoopgevend besluit, want kennelijk heeft justitie belangrijke vorderingen gemaakt in het onderzoek.” Ook hij is „blij” dat nabestaanden straks spreekrecht krijgen.
Een goede dag dus voor de nabestaanden? Piet Ploeg: „Het had al met al veel slechter gekund.”
Lees ook deze artikelen;
Verdachten MH17 worden in Nederland vervolgd
‘Verdachten MH17 voor Nederlandse rechter’
MH17-proces vindt in Nederland plaats
Trouw 05.07.2017 Een toekomstig MH17-proces vindt in Nederland plaats. De landen die samenwerken bij het strafrechtelijk onderzoek – Australië, België, Maleisië, Oekraïne en Nederland – hebben dat besloten.
Volgens een brief van het kabinet is het Openbaar Ministerie als onderzoeksleider inmiddels zo ver gevorderd dat het moet weten waar en volgens welke regels berechting plaatsvindt.
Op een gegeven moment moeten er bijvoorbeeld dagvaardingen de deur uit. Uit eerdere getuigenoproepen valt op te maken dat het OM al ideeën heeft over wie er bijvoorbeeld achter het transport van de raket zat die vlucht MH17 neerhaalde.
Volgens het kabinet heeft een bestaande Nederlandse rechtbank de voorkeur boven een internationaal tribunaal dat de vervolgende landen samen zouden kunnen oprichten. Zo’n tribunaal heeft nog geen rechters, aanklagers of huisvesting. Bovendien zijn er dan onduidelijkheden over de regels van bewijsvoering of rechtshulp van andere landen. In het Nederlandse strafrecht is daar juist veel ervaring mee.
Veto
Een internationaal tribunaal met mandaat van de Verenigde Naties was al geen optie omdat Rusland daar in 2015 in de Veiligheidsraad zijn veto tegen uitsprak. Zo’n tribunaal met VN-mandaat had als voordeel dat landen verplicht zijn mee te werken en verdachten uit te leveren.
Bij een Nederlands strafproces kan het nog lastig worden verdachten daadwerkelijk voor de rechter te krijgen. Het kabinet schrijft dat zowel de Russische als de Oekraïense grondwet de uitlevering van eigen onderdanen verbiedt.
Oekraïne is wel bereid met Nederland een verdrag te sluiten om dat verbod enigszins te omzeilen. Eventuele Oekraïense verdachten kunnen via een videoverbinding verhoord worden, en zullen na een Nederlandse veroordeling hun straf in een Oekraïense gevangenis uitzitten.
Met Rusland staan zulke afspraken niet op de agenda. Rusland heeft eerder ook de conclusies van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar de toedracht van de vliegramp verworpen. Volgens de OVV is MH17 neergeschoten met een luchtafweerraket vanuit gebied in het oosten van Oekraïne dat destijds onder controle stond van aan Rusland verbonden strijdgroepen.
Nabestaanden van vlucht MH17 reageerden woensdag met tevredenheid. “Het geeft een goed gevoel dat er iets gebeurt, dat de zaak niet op slot zit”, zei Evert van Zijtveld, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17. Van Zijtveld hoopt ook dat er vaart gemaakt wordt. “Een decennialang proces zullen wij nooit accepteren.”
Bij de Libische aanslag op een vliegtuig boven het Schotse Lockerbie duurde het ruim twaalf jaar voordat de verdachten werden veroordeeld. Pas toen dictator Muammar Gaddafi toenadering tot het Westen zocht, wilde hij hen uitleveren.
Telegraaf 05.07.2017 De verdachten van het neerschieten van vlucht MH17 zullen door een rechtbank in Nederland en onder de Nederlandse wet worden berecht. De landen die samenwerken in het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp hebben dat besloten. Dat heeft het kabinet woensdag bekendgemaakt.
In het strafrechtelijk onderzoek naar de ramp werkt Nederland in het Joint Investigation Team (JIT) samen met Maleisië, Oekraïne, Australië en België. Al deze landen hebben volgens de ministers Stef Blok (Veiligheid en Justitie) en Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) aangegeven ,,het volledige vertrouwen te hebben in het Nederlandse rechtssysteem”.
Er lagen nadat Rusland een veto had uitgesproken over een VN-tribunaal nog twee mogelijkheden op tafel: een nog op te richten internationaal tribunaal of nationale vervolging in een van die landen die samenwerken in het onderzoek.
Met Oekraïne zijn afspraken gemaakt om het proces in Nederland plaats te laten vinden. Een verdrag hierover wordt waarschijnlijk nog deze maand ondertekend. Nederland en Oekraïne regelen hierin onder meer de overdracht van de strafvervolging aan ons land, de mogelijkheid om verdachten te horen via een videoverbinding en de overdracht van het uitvoeren van mogelijke gevangenisstraffen.
Het Nederlandse Openbaar Ministerie had zijn voorkeur uitgesproken voor berechting in Nederland. Het strafrechtelijk onderzoek is inmiddels in een fase dat het voor het OM belangrijk was om duidelijkheid te krijgen over de berechting.
Nu de beslissing is genomen, betekent dit niet dat er op korte termijn verdachten voor de rechter zullen staan. Het strafrechtelijk onderzoek is nog in volle gang. Hoewel er een groep betrokkenen in beeld is, zijn er nog geen mensen in staat van beschuldiging gesteld. Daar komt nog bij dat het de verwachting is dat Rusland en Oekraïne verdachten niet zullen uitleveren, omdat hun grondwet dat verbiedt.
Het JIT presenteerde vorig jaar de eerste resultaten van het onderzoek. Hieruit bleek dat de Buk-raket waarmee de Boeing 777 van Malaysia Airlines boven Oost-Oekraïne werd neergehaald uit Rusland kwam. De raket werd afgevuurd in gebied dat in handen was van pro-Russische rebellen. De lanceerinstallatie is daarna weer teruggebracht naar Rusland.
LEES MEER OVER; MH17 RECHTSZAAK RECHTBANK
Verdachten voor neerhalen vlucht MH17 worden volgens Nederlandse wet vervolgd
VK 05.07.2017 De vijf meest betrokken landen hebben besloten de ramp met vlucht MH17 in Oekraïne strafrechtelijk onder te brengen bij de Nederlandse rechter. Het wordt een lang proces.
Verdachten van de MH17-ramp zullen voor een rechtbank in Nederland worden vervolgd. De rechters zullen bij het bepalen van de straf uitgaan van de Nederlandse wet.
Dit hebben de vijf landen die onderzoek doen naar de ramp samen besloten. Nederland voert het strafrechtelijk onderzoek naar het neerhalen van MH17 uit met Australië, België, Maleisië en Oekraïne in het zogenoemde Joint Investigation Team (JIT). Het besluit tot vervolging in Nederland is dinsdag rondgekomen.
Op 17 juli 2017 is het drie jaar geleden dat Malaysia Airlines-vlucht MH17 werd neergeschoten boven oorlogsgebied in Oost-Oekraïne. Alle 298 inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om.
Met de keuze voor een Nederlandse rechtbank komt een eind aan een lang diplomatiek steekspel over de wijze van berechting van de MH17-schuldigen. Eerder vroegen Nederlandse diplomaten vergeefs bij de Verenigde Naties om een speciaal VN-tribunaal om daders te berechten. Rusland blokkeerde dat voorstel in juli 2015.
De tweede serieuze optie om MH17-daders te berechten – via een tribunaal opgericht door de vijf onderzoekslanden samen – is de afgelopen maanden intensief onderzocht, maar eveneens gesneuveld. Bronnen rondom het kabinet meldden vorig jaar zomer al dat dit proces lastig verliep. Maleisië kent de doodstraf en Nederland niet. Ook de Oekraïense en Nederlandse rechtssystemen verschillen sterk van elkaar. Voor welke wet zou een rechter dan moeten kiezen bij het bepalen van een straf?
Het kabinet zei vanwege dit complexe juridische dilemma eind vorig jaar al dat het er nadrukkelijk rekening mee hield dat een Nederlandse rechter de verdachten zou gaan berechten. Dat besluit is nu ook genomen, samen met de andere JIT-landen.
Een mogelijke locatie is de rechtbank in Den Haag (niet te verwarren met het Internationaal Strafhof). Deze rechtbank is bevoegd om zich te buigen over internationale zaken. Het voordeel daarvan is dat het proces snel kan beginnen nadat het strafrechtelijk onderzoek is afgerond.
Maar het grote nadeel van een Nederlandse rechtbank met Nederlandse rechters is dat deze al gauw als partijdig zal worden bestempeld door Rusland en sommige andere landen, omdat Nederland bijna tweehonderd landgenoten verloor bij de vliegramp. Dat bemoeilijkt de kans op het uitleveren van eventuele verdachten.
‘Nederland kan door de buitenwereld toch als slachtofferland worden gezien. Om die reden is het de vraag of berechting in Nederland een goed idee is’, zegt advocaat Geert-Jan Knoops, hoogleraar politiek van het internationaal recht aan de Universiteit van Amsterdam.
Knoops heeft al in januari 2016 op verzoek van de Tweede Kamer geadviseerd om de keuze voor het type rechtbank pas te maken als het strafrechtelijk onderzoek is afgerond. ‘De kans op medewerking van Rusland is bijvoorbeeld minimaal als nu al gekozen wordt voor een Nederlandse rechter. Dat kan een probleem zijn als blijkt dat verdachten die nationaliteit hebben.’
Tjibbe Joustra, die als voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid onderzoek deed naar de oorzaak van de ramp: ‘Ik zie mensen niet gauw de gevangenis ingaan. Maar de waarheid komt denk ik wel boven tafel.’ Joustra, die jurist is, schat de kans op werkelijke uitvoering van straffen laag in, ongeacht de keuze voor een Nederlandse of internationale rechtbank. Waarschijnlijker is het dat de daders ‘bij verstek’ worden veroordeeld. Een leeg beklaagdenbankje dus, aldus Joustra.
Rusland heeft het tot nu toe uitgevoerde onderzoek naar de MH17-ramp in diskrediet willen brengen, omdat het vreest dat de westerse wereld erop uit is om de beschuldigende vinger richting Moskou te wijzen. Rusland bestrijdt ten stelligste dat vlucht MH17 is neergehaald door een Buk-raket vanuit een Oekraïens landbouwveld dat destijds in handen was van pro-Russische separatisten. Zowel de onafhankelijke Onderzoeksraad – in het Eindrapport van oktober 2015 – als het JIT – in een tussenrapportage vorig jaar september – heeft dat overtuigend vastgesteld.
De onpartijdigheid van Nederlandse rechters in het MH17-dossier kan problematisch zijn, omdat vlak na de ramp bleek dat vrijwel iedere Nederlander wel iemand zijdelings kende die aan boord was: een buurman, een collega of een vriend van een vriend. Het is niet gebruikelijk dat een rechter oordeelt in een zaak waarin hij een slachtoffer kent. De selectie van rechters van het MH17-proces dient dus uiterst zorgvuldig te gebeuren.
Volgens het JIT is de Nederlandse rechtbank nu de enige nog overgebleven serieuze mogelijkheid. Dit betekent niet dat de werkelijke berechting snel zal beginnen. Het strafrechtelijk onderzoek is nog in volle gang. Het JIT deed vorige week nog een oproep aan nieuwe getuigen om zich te melden.
Het team biedt ook de mogelijkheid van getuigenbescherming. Joustra: ‘Je moet bij dit proces eerder denken in termen van jaren, dan maanden.’ Premier Mark Rutte zei daags na de ramp op 17 juli 2014 al: ‘Dit zal een zaak worden van de lange adem.’
Waarom duurt het zo lang?
Hoewel er sinds vorig jaar zomer een groep van honderd betrokkenen in beeld is, is er nog niemand in staat van beschuldiging gesteld. Het JIT wil in één keer naar buiten komen met verdachten. Het strafrecht kent geen collectieve schuld, dus vaststellen welke militaire eenheid de raketinstallatie heeft bediend, is niet voldoende. De causaliteit van onderzoekscollectief Bellingcat, dat een reeks van twintig namen en rangen heeft genoemd, is voor een rechter onvoldoende. Ieders individuele verantwoordelijkheid moet worden vastgesteld.
‘De Onderzoeksraad ging niet op de schuldvraag in’, zegt voorzitter Tjibbe Joustra. ‘Dat doet het JIT wel, om zijn bevindingen vervolgens voor te leggen aan de rechter. Het gaat dus om een veel ingewikkelder detailniveau en daarom duurt het lang.’ Joustra heeft soms contact met hoofdofficier Fred Westerbeke van het Landelijk Parket, maar is niet bij het strafrechtelijk onderzoek betrokken.
Hij houdt wel in de gaten wat er met zijn eigen aanbevelingen gebeurt. De suggesties voor betere vluchtinformatie zijn inmiddels overgenomen.
Bekijk hier een tijdlijn van het onderzoek naar de MH17-ramp.
Volg en lees meer over: RAMPEN EN ONGEVALLEN OEKRAÏNE RAMPVLUCHT MH17 NEDERLAND VLIEGRAMPEN
RAMPVLUCHT MH17
Verdachten voor neerhalen vlucht MH17 worden volgens Nederlandse wet vervolgd
Team MH17 intensiveert zoektocht naar getuigen met emotionele filmpjes van nabestaanden
Nabestaanden MH17 mogen laatste camerabeelden dierbaren zien
Nieuwe aanwijzingen dat Russische ex-officier betrokken was bij MH17-ramp
Strafproces MH17-ramp wordt gevoerd in Nederlandse rechtbank
NU 05.07.2017 De vijf landen die het meest betrokken waren bij de ramp met vlucht MH17 in Oekraïne hebben dinsdag besloten dat het strafproces tegen de verdachten van de aanval voor een Nederlandse rechtbank zal worden gevoerd. Dat schrijft het kabinet in een Kamerbrief.
Wanneer het proces kan beginnen is nog niet bekend. Het strafrechtelijk onderzoek van het Joint Investigation Team (JIT), waarin Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne zijn verenigd, is nog in volle gang. Deskundigen merken ook op dat de rechtszaak jaren kan gaan duren.
Minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken stelt in een verklaring dat het onderzoek nog steeds in diskrediet wordt gebracht door “desinformatie”.
Internationale samenwerking
“Toch zijn er al belangrijke resultaten geboekt en kan het strafrechtelijk onderzoek rekenen op vrijwel unanieme steun van de internationale gemeenschap”, licht Koenders toe.
“We hebben het volledige vertrouwen dat we daarop kunnen blijven rekenen”, aldus de minister die spreekt namens het JIT. “Door het besluit om de vervolging van de daders in Nederland te laten plaatsvinden wordt de internationale samenwerking bij het JIT ook voortgezet.”
De nabestaanden van de rampvlucht MH17 zijn tevreden over het besluit. “Het geeft een goed gevoel dat er iets gebeurt, dat de zaak niet op slot zit”, zegt Evert van Zijtveld, voorzitter van de Stichting Vliegramp MH17.
Minister Blok legt uit waarom strafproces MH17 in Nederland gevoerd wordt
http://media.zie.nl/e/?v=e3lzooifygyp
Decennialang proces
“Maar het is nu wel belangrijk dat er geen tijd verloren gaat. Een decennialang proces, zullen wij nooit accepteren”, aldus Van Zijtveld namens de nabestaanden en slachtoffers.
Premier Mark Rutte waarschuwt echter wel dat het een zaak van de lange adem wordt. Rutte meldt op Facebook dat de Nederlandse regering het strafproces als hoogste prioriteit ziet. “Een volgende stap op weg naar het achterhalen van de waarheid, de berechting van verdachten en genoegdoening voor de nabestaanden. Dit blijft voor de Nederlandse regering de allerhoogste prioriteit houden.”
Van Zijtveld hoopt dat er schot komt in het onderzoek. “Wij willen het proces meemaken”, zegt de stichtingsvoorzitter. “De personen die vlucht MH17 hebben neergehaald moeten voor de rechter komen en worden berecht. Daar gaat het om. De uitkomst is voor ons het belangrijkste.”
Luchtdoelraket
Op 17 juli 2014 werd Malaysia Airlines-vlucht 17 boven Oost-Oekraïne neergeschoten met een luchtdoelraket. Alle 298 inzittenden van het toestel, onder wie 196 Nederlanders, kwamen daarbij om het leven.
Uit onderzoeken van het JIT en de onafhankelijke Onderzoeksraad voor Veiligheid is overtuigend gebleken dat het projectiel een Russische Buk-raket was, die werd afgeschoten door pro-Russische separatisten.
Zie ook: De ramp met toestel MH17: De stand van zaken
Juridische verschillen
Nederland verzocht de Verenigde Naties in 2015 een speciaal tribunaal in te stellen om de daders te berechten. Dat voorstel werd geblokkeerd door Rusland. Een tweede voorstel, een tribunaal van de JIT-leden, liep stuk op de verschillen tussen de betrokken landen. Maleisië voert bijvoorbeeld nog steeds de doodstraf uit en ook de Oekraïense en Nederlandse rechtssystemen kennen grote onderlinge verschillen.
Een mogelijke locatie voor de strafzaak is de rechtbank in Den Haag. Die is bevoegd zich te buigen over internationale kwesties, wat de start van het proces kan bespoedigen. Het bepalen van de strafmaat zal ook gebeuren volgens de Nederlandse wet.
Overzicht: Vliegramp MH17
Partijdigheid
Een mogelijk nadeel van een Nederlands proces is dat Rusland de onpartijdigheid van Nederlandse rechters in twijfel kan trekken, gezien het grote aantal Nederlandse slachtoffers. Het land heeft tot nu toe ontkend dat pro-Russische separatisten achter de aanval zaten en wijst met een beschuldigende vinger naar het Oekraïense leger. Dat kan de uitlevering van verdachten moeilijk maken, zeker als zij de Russische nationaliteit hebben.
Onderzoekers van het JIT gaan er vanuit dat hun onderzoek uiteindelijk leidt tot de berechting van de daders achter de vliegramp, maar is nog niet ver genoeg om concrete personen aan te wijzen. Daarvoor wordt de komende jaren nog meer bewijsmateriaal verzameld, aldus de onderzoekers. De verwachting is dat het rapport eind 2018 klaar zal zijn.
-
Archief
- mei 2024 (4)
- april 2024 (7)
- maart 2024 (14)
- februari 2024 (16)
- januari 2024 (8)
- december 2023 (12)
- november 2023 (4)
- oktober 2023 (8)
- september 2023 (7)
- augustus 2023 (12)
- juli 2023 (16)
- juni 2023 (12)
-
Categorieën
- 1e kamer
- 2e kamer
- 2e kamerverkiezingen 17 maart 2021
- 2e kamerverkiezingen 2017
- 2e kamerverkiezingen 2021
- 2e kamerverkiezingen 22 november 2023
- 50 plus
- 50plus
- 8 December-strafproces
- 911
- Aalsmeer
- Aalsmeers Collectief
- aanbesteding
- aangifte
- aanslag
- aardbevingen
- aardgaswinning
- Abdul Nasser Qirdash
- Abdulkadir Geylani-moskee
- Abou Soumayyah
- Abu Muhsin al-Masri
- Adel Abdul Mahdi
- Adviescollege Stikstofproblematiek
- Advocaat Michael Ruperti
- afdrachtregeling
- affaire-Spies
- afganistan
- afschaffing slavernij
- afsplitspartijen
- Ahmad al-Hazimi
- Ahmaud Arbery
- Ahmed Aboutaleb
- AirFrance-KLM
- aivd
- AKP
- Al-Holkamp
- Al-Qa'ida
- Alami abu Hamza
- Aleksej Navalny
- aleppo
- Alexander Pechtold
- Alexandra van Huffelen
- Alfons Leerkes
- alt-rightbeweging
- Amendement
- amsterdam
- Amsterdam Museum
- Ancilla Tilia van de Leest
- Anders Breivik
- André Postema PvdA
- Andreas Bakir
- Andrei Ivanovitsj Burlaka
- Ank Bijleveld
- Anna Zeven
- Annabel Nanninga
- Anne Lok
- Anne-Wil Duthler
- Anne-Wil Duthler VVD
- Anneke van der Veer
- Annemarie Jorritsma
- Annemarie Jorritsma vvd
- anti-semitisme
- antisemitisme
- appeu,
- Arbitrageprocedure
- Armeense genocide
- Armenië
- Arnoud van Doorn
- As-Soennah moskee
- asielzoekers
- ataturk
- Australian Liberty Alliance
- Australië
- australie
- awp
- Aysel Erbudak
- Agaath Cleyndert
- Igor Girkin
- Baarle-Nassau
- Balk
- Balkenende-norm
- balkenendenorm
- Bananenschil bonus
- Bart de Liefde
- Bas Filippini
- Bashar al-Assad
- basiliek Notre-Dame
- BBB
- bedreiging
- beeldenstorm
- begroting
- begroting 2016
- begroting 2017
- begroting 2018
- begroting 2019
- begroting 2020
- belangenverstrengeling
- Belastingdienst
- Bellingcat
- Benjamin Smith
- Bert Kannegieter
- Bert van der Roest
- Besmaya
- bestuurscrisis
- Beugen
- bevingen
- bezuinigingen
- BIJ1
- bivakmutsen
- Björn Lugthart
- Bloemendaal
- BoerBurgerBeweging
- boerka
- boerkaverbod
- bombardement
- bonnetjes-affaire
- Bonus
- Boris Johnson
- borsele
- Boudewijn van Eijck
- bouwsector
- Bram Heijstek
- brexit
- Brexit-uitstel
- Brunssum
- BUK
- burgemeester
- Burgemeester Stefan Huisman VVD
- burgemeester Ahmed Aboutaleb
- burnpits
- business case Fraude
- BVNL
- BYD
- Camiel Eurlings
- Carin Gaemers
- cartoon
- cartoonwedstrijd
- cassatie
- cbs
- CDA
- CDJA
- Centcom
- Ceo Benjamin Smith
- Chan Santokhi
- Charlie Hebdo
- China
- chloorgas
- Chora-vallei
- Chris Aalberts
- Clemens Meerts
- Climate Adaptation Summit
- co2
- CO2-neutraal
- coalitie
- Code Oranje
- college van bestuur van de Limburgse vmbo-scholen
- Combined Air Operations Centre
- Commissie BOS
- commissie bosman
- Commissie Remkes
- commissie Sorgdrager
- commissie Toekomst zorg thuiswonende ouderen
- commissie-Donner
- commissie-Hordijk
- commissie-Noorman-Den Uyl
- Commissie-Oosting
- Commissie-Stiekem
- commissie-Van Dam
- Communistisch Platform
- corona
- coronavirus
- Corrie van Brenk
- corruptie
- coup
- cpb
- cpn
- crisis
- CU
- CU-SGP
- Cultuurpaleis
- CvK
- D66
- Daan Prevoo
- Damascus
- Daniël van der Stoep
- daniel van der stoep
- de afrekening
- De Feestpartij
- De Fryske Marren
- De gouden eeuw
- debat
- decembermoorden
- delfzijl
- demonstratie
- Denk
- Denk NL
- derde dinsdag
- derde dinsdag september
- Derek Chauvin
- desi bouterse
- DFP
- diaspora
- diasporabelasting
- Dick Schoof
- dijkgraaf
- dijkgraaf Michiel van Haersma Buma
- dijkgraaf van Delfland Michiel van Haersma Buma
- Dinkelland
- Dion Gaus
- Dion Graus
- Dion Graus PVV
- directeur Sjaak Wijma
- directeur van de integriteitswaakhond van de Raad van Europa
- Dirk Scheringa
- Dividentbelasting
- Diyanet
- Don Bijl
- Donald Trump
- Donetsk
- doodsbedreiging
- Douma
- Douwe Jan Elzinga
- DPK
- dreiging
- dualisme
- economie
- Edgar Mulder PVV
- eemshaven
- Eeuwit Klink
- EHRM
- El Alami Amaouch
- Ellen Verkoelen
- Elze Boshart
- Emil Smeding
- Emil Smeding PVV
- emile roemer sp
- ENCO
- Erbil
- Erdogan
- Eric Wiebes
- Eritrea
- etnisch profileren
- EU
- euro
- europa
- Europees Hof voor de Rechten van de Mens
- europees parlement
- europese parlement
- Eva van Esch
- Evacueer Moria
- extreem rechts
- Extreem-rechts
- Fanida Kadra
- Farid Arzarkan
- Farid Azarkan
- Farshad Bashir
- Fawaz Jneid
- Felix Rottenberg
- Femke Halsema
- Femke Merel van Kooten
- Femke Merel Van Kooten-Arissen
- Ferdinand Grapperhaus
- Fethullah Gülen
- fitna
- Flitsenquête
- Follow the Money
- Fons Hertog VVD
- formatie
- Fort Zeelandia
- Forum voor Democratie
- fractievoorzitter Farid Azarkan
- frankrijk
- Frans Hoynck
- Frans Timmermans
- Frans Weekers
- fraude
- fraudesignaleringssysteem
- fred teeven vvd
- Fred van der Spek
- Freek Jansen
- FSB
- FSV
- fusie
- FvD
- Fyra
- GasTerra
- Gaswinning
- Gazprom
- gebiedsverbod
- gedragscode
- geert dales
- Geert Dales 50 plus
- geert wilders
- geert wilders pvv
- gekozen burgemeester
- geloofwaardig
- geloofwaardigheid
- gemeenteraad
- gemeenteraadsverkiezingen 2018
- gemeenteraadsverkiezingen 21.03.2018
- genocide
- George Floyd
- George Pell
- Ger Koopmans
- Gerald Schotman
- Gerard Blankestijn
- Gideon van Meijeren
- gifgasaanvallen
- Gillmore Hoefdraad
- Ginaf
- GO
- Gorinchem
- Greco
- Griekenland
- grijze wolf
- grijze wolven
- groenlinks
- Groep de Mos
- Groep Otten
- groepsbelediging
- grondwet
- Groningen
- ground zero
- Haarlemmermeer
- haatimam
- haatzaaien
- HagaZiekenhuis
- Halbe Zijlstra
- Han ten Broeke VVD
- handelsverdrag
- Hans Middendorp
- Hans van Hooft
- Hans Vijlbrief
- Harry Mens
- Harry van Bommel
- Hashem Abedi
- Hawija
- Hazimi’s
- Hendrik Jan Biemond
- Henk Bleker
- henk kamp
- henk krol
- Henk Krol
- Henk Otten
- Henry Keizer VVD
- Hero Brinkman
- hilbrand nawijn
- Hilde Palland
- Hoge Raad
- holocaust
- homo
- homohaat
- homohuwelijk
- hoofddoek
- hoogheemraadschap van Delfland
- Hugo Borst
- Huib van Vliet
- Huib van Vliet VVD
- huur
- Huurdersheffing
- huurverhoging
- huurwet
- Ibrahim Issaoui
- ICJ
- Idlib
- Igor Girkin
- IJssel- en Vechtstreek
- ijsselmeer
- Ik ga leven
- illegalen
- Imam El Alami Amaouch
- imam Ismail Abou Soumayyah
- ing
- inkomstenbelasting
- Instituut Mijnbouwschade Groningen
- integraalhelmen
- integriteit
- integriteitsaffaires
- Integriteitscommissie
- integriteitsonderzoek
- Integriteitstoets
- Integriteitswaakhond van de Raad van Europa
- Internationaal Strafhof
- Irak
- iran
- Irish Backstop
- Irvin Kanhai
- is
- IS-kinderen
- Isabelle Diks
- isis
- islam
- Ivo Opstelten
- JA21
- Jaap Uijlenbroek
- Jaap Uijlenbroek
- jaarrekening
- Jacques Monasch
- Jacques Tichelaar
- Jalalabad
- Jan Hoekema
- Jan Hoekema D66
- Jan Nagel
- Jan van Cranenbroek
- Jan van der Grinten
- jan van zanen
- Jan Zoetebier
- Jan Zoetelief
- Janaid L.
- Jannie Visscher
- Jaron Tichelaar
- Jean-Paul Gebben
- Jehovah’s getuigen
- Jeroen de Vries
- Jesse Klaver
- JFvD
- jihadsympathisanten
- JIT
- Jo Palmen
- joden
- jodenvervolging
- Johan Maurits van Nassau Siegen
- Johan Meijer
- Johan Remkes VVD
- Johan Vlemmix
- Joint Investigation Team
- Jolisa Brouwer
- Jong
- jongerenorganisatie JFVD
- joost eerdmans
- Joost Lagendijk
- Joram van Klaveren
- Jos de Graaf
- Jos Heijmans
- Jos Silvis
- Jos van Rey
- jos wienen cda
- journalist Roel Janssen
- jovd
- Justitieel Complex Schiphol
- Kajsa Ollongren
- Kamerlid Van der Lee
- Kamerlid Wybren van Haga VVD
- kandidatenlijst
- kapitalisme
- karen gerbrands
- kartelvorming
- Kees van der Staaij
- Keolis
- Keolis-ceo Frank Janssen
- kerncentrale
- kernenergie
- Kevin van Eikeren
- Kevin van Eikeren PvdA
- Khadija Arib
- Khadija Arib,
- kinderopvangtoeslag
- kinderopvangtoeslagaffaire
- kinderpardon
- Klaas Dijkhoff VVD
- klimaat
- Klimaatactivisten
- Klimaatakkoord
- klimaatakkoord Parijs
- klimaatdoelen
- klimaatmars
- klm
- koerden
- Koert Westerman
- koopkracht
- kort geding
- koude oorlog
- Krijgsraad van Suriname
- kruistochten
- Kunduz
- kvp
- Lale Gül
- Langetermijnbegroting.
- Léonie Sazias
- Leonid Chartsjenko
- Leonid Ghartsjenko
- Leonid Kharchenko
- LHK
- LHN
- Liane den Haan
- Liesbeth Zegveld
- Lijst Henk Krol
- lijsttrekker
- lijsttrekker Jaron Tichelaar
- limburg
- links
- links verbond
- lobby
- lobbycultuur
- Loek Hermans
- Loek Hermans VVD
- Loek Winter
- Loes Mulder
- loppersum
- Maaike van Tuyll van Serooskerken
- Maarten van Leeuwen
- maasvlakte
- Maasziekenhuis Pantein
- Madeleine van Toorenburg
- Malaysia Airlines
- Manon Leijten
- Marcelis Boereboom
- Marco Kroon
- Marco Out
- Marianne Thieme
- Marianne Thieme PvdD
- Mark Harbers
- Mark Harbers VVD
- Mark rutte
- marktwerking
- Marleen Barth
- marleen barth pvda
- marokkaan
- marokkanen
- Martin van Rijn
- Martin van Rooijen
- Matt Hancock
- maurice de hond
- Maurits von Martels CDA
- Meavita
- menno snel
- Menno Snel D66
- Mensenrechten
- Mesut Özil
- Metin Çelik
- mh17
- MH17-proces
- MH17-ramp
- MH17-tribunaal
- MHP
- Michael Heemels
- Michiel van Haersma Buma
- Mike Pompeo
- miljoenennota 2016
- miljoenennota 2017
- Miljoenennota 2018
- miljoenennota 2019
- miljoenennota 2020
- miljoenennota 2021
- minder
- minder Marokkanen-proces.
- Minister Ank Bijleveld
- Minister Bijleveld
- minister Buitenlandse zaken
- Minister Ferd Grapperhaus
- minister Van der Steur
- minister Wopke Hoekstra
- Minneapolis
- MINUSMA
- misbruik
- missie
- Mohamed Keskin
- Mohsen Fakhrizadeh
- monsterverbond
- moskee
- moslim
- moslimban
- Mosul
- Moszkowicz
- mr. Biemond
- Muslimban
- Mustafa Amhaouch
- Mustafa Kemal
- nabeschouwingen
- Nagorno-Karabach
- naheffing
- Nashville Statement
- Natalie Righton
- Nationale Holocaust Herdenking
- Natura 2000-gebieden
- navalny
- navo
- NAVO-missie Resolute Support
- NCTV
- Nederland
- nederlandse missie
- NEVENFUNCTIES
- neveninkomsten
- new york
- Nexit
- Nice
- NIDA
- Nieuwe Wegen
- nijmegen
- nikab
- No Deal Brexit
- noodwet
- Norbert Klein
- Nord Stream 2
- Notre-Dame-kerk
- novitsjok
- NS
- NSP
- nucleaire energie
- NZA
- OBP
- Oekraïne
- Olaf Kemerink
- Olaf Storms
- Oldenzaal
- Oleg Poelatov
- Onafhankelijk Liberaal
- Onafhankelijke Burgerpartij
- onderhandelingen
- onderzoek
- ongeloofwaardig
- ongeloofwaardigheid
- Onze Lieve Vrouw basiliek
- Oorlog in Afghanistan
- oostenrijk
- Oosterhout
- opcw
- openbaar vervoer
- Oprecht
- Orthodox protestantse kerk
- Ottomaanse Rijk
- ouderenbond Anbo
- ouderenzorg
- overheidsgebouwen
- Parijs
- parlementaire enquête
- parlementaire enquêtecommissie
- Parlementaire ondervraging
- Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag
- Partij van de eenheid
- Partij van de Toekomst
- partij voor de dieren
- Partij voor de Toekomst
- partijcultuur
- partijvoorzitter
- Paul Depla PvdA
- Paul Frentrop
- peiling
- peiling 11.12.2016
- peiling 14.02.2016
- penningmeester
- personeelstekort
- perzische golf
- Peter Plasman
- Peter Rehwinkel
- Peter Tielemans
- Peter van Dijk
- Peter van Dijk PVV
- Peter Zevenbergen
- petitie
- Piet de Jong
- Pieter Bogaardt
- Pieter Elbers
- Pieter Lakeman
- Pieter Omtzigt
- Pim Fortuyn
- pkk
- Poelatov
- Poetin
- POK
- polarisatie.
- politiek
- Politieke Integriteitsindex
- populisme
- PPR
- premier
- president Bashar al-Assad
- President Tayyip Recep Erdogan
- prinsjesdag
- Prinsjesdag 15.09.2020
- Prinsjesdag 2017
- privatisering
- PrivaZorg
- ProRail
- protest
- provinciale staten Brabant
- Provinciale staten Flevoland
- provinciale staten Gelderland
- Provinciale Staten Limburg
- Provinciale staten Overijsel
- Provinciale Staten Zeeland
- Provinciale voorzitters
- Provinciale voorzitters 50plus
- provincie drente
- PSP
- PvdA
- PvdA 75 jaar
- PvdD
- PvdE
- PvdT
- PVV
- Qassem Soleimani
- Raad van Europa
- raadslid
- Rachid Guernaoui
- racisme
- Ralph Hamers
- Raymond Knops
- rechts-extremisme
- rechtzaak
- Reda N.
- referendum
- regeerakkoord
- reiskosten
- Renkum
- repatriëren
- richard de mos
- rijswijk
- Rob Jetten
- Robert Baljeu
- Robert Gielisse
- Robert van Gemeren
- Robin de Rooij
- Roel Praagman
- Roelof van Laar
- Rolf Zincken
- Ron Meyer
- Ronald van Raak SP
- Ronnie Brunswijk
- rotterdam
- royality4care
- Rusland
- russische geheime dienst
- Rutte 2
- Rutte 3
- Rutte 4
- Ruud Koornstra
- ruud lubbers
- ruud lubbers cda
- Ruud van der Velden
- Sabine ten Doesschate
- Sahel
- salafisten
- samenwerking
- Samuel Jong
- Samuel Paty
- sarin
- Sébas Diekstra
- schaliegas
- scheefhuur
- scheefhuurder
- scheefhuurders
- scheefwonen
- schijnconstructie
- Schilderswijk
- Sebastiaan Wolswinkel
- Selçuk Öztürk
- Selcuk Ozturk
- Sergei Doebinski
- Sergei Maksimishin
- Sergej Doebinski
- Sergej Skripal
- Sergey Dubinsky
- Servie Hölzken
- sgp
- Sharon Gesthuisen
- Sharon Gesthuizen
- Shell
- side letter
- Sigrid Kaag
- sinterklaas
- slavernij
- Slotervaart ziekenhuis
- slotervaartziekenhuis
- slotpleidooi
- Sophie in ’t Veld
- Sophie in ’t Veld D66
- sp
- SP
- spionage
- Splinter
- splinterpartij
- Splinterpartijen
- spuiforum
- Spuiplein
- staatssecretaris
- Staatssecretaris Broekers-Knol VVD
- Staatssecretaris Eric Wiebes
- Staatssecretaris Hans Vijlbrief
- Staatssecretaris Menno Snel
- Staatssecretaris Menno Snel D66
- staatssecretaris Mona Keijzer
- Staatssecretaris Raymond Knops CDA
- staatssecretaris Van Huffelen
- Staatssecretaris Wilma Mansveld
- Staatstoezicht op de Mijnen
- Stand van de zorg
- Stef Blok
- Stef Blok VVD
- Stefan Huisman
- Stephen Barclay
- Stichting Reclaimed Voices
- Stichting Vormingsactiviteiten Oost-Europa
- Stichtse Vecht
- stikstof
- stikstofregels
- stikstofuitstoot
- strafvervolging
- Suhayb Salam
- Super Saturday
- suriname
- Sylvana Simons
- Syrië
- Syriëgangers
- syrie
- takfir
- taliban
- Tamara van Ark
- Tanya Hoogwerf
- Tayyip Recep Erdogan
- Teeven-deal
- Terneuzen
- terreur
- terreurdreiging
- terrorisme
- Theo Hiddema
- Theresa May
- Thierry Aartsen
- Thierry Aartsen VVD
- Thierry Baudet
- thom de graaf d66
- TICS
- toeslagen
- toeslagenaffaire
- toeslagenstelsel
- Toine Beukering
- Tom van der Lee
- TONL
- topambtenaar Boereboom
- Topinkomen
- topinkomens
- topman Pieter Elbers
- transitieperiode
- transvaalwijk
- Trots op NL
- Tunahan Kuzu
- turkije
- tweede kamer
- Tweede Kamerlid Zihni Özdil
- uber
- Uncategorized
- UNHCR
- uranium
- Urgenda
- Urgenda-vonnis
- uruzgan
- utrecht
- VDL
- veiligheid
- venlo
- Verantwoordingsdag 2018
- Verantwoordingsdag 2019
- verblijfskostenvergoeding
- verhuurdersheffing
- verkiezingen
- verkiezingen 2017
- verkiezingen 2021
- verkiezingsprogramma 2021-2025
- Verpleeghuis
- Versplintering
- vertrekovereenkomst
- vertrouwen
- Vertrouwen in de toekomst
- vervolging
- verzekeringsfraude
- verzelfstandiging
- verzetszaak
- Vincent Bosch PVV
- VK
- vluchtelingen
- VNL
- VOC
- VOE
- voedselterroristen
- Voerendaal
- Vogelaarswijken
- Vogelaarwijk
- VOLT
- voorjaarsnota
- voorjaarsnota 2020
- vpro
- vredesakkoord
- Vrij en Sociaal Nederland
- vrijheid van meningsuiting
- Vrijzinnige Partij nederland
- VSN
- VVD
- VVD-CDA-D66
- VVD-CDA-D66-ChristenUnie VVD-CDA-D66-ChristenUnie
- VVD-PvdA
- wachtgeld
- wachtlijst
- Wassila Hachchi
- Weert
- weigerambtenaar
- wereldbank
- werkgroep Van Oosten
- Wet gedeeltelijk verbod gezichtsbedekkende kleding
- wet normering topinkomens
- Wet Normering Topinkomens
- wethouder
- wethouder Geert Post SGP
- Wikipedia
- Wil Houben
- wilders 1
- Willem Aantjes
- Willem Engel
- William Moorlag
- Willie Dille PVV
- Wim Pijl
- Wim Pijl CU-SGP
- Wim van der Leegte VDL
- Wim van der P.
- Winnie Sorgdrager
- Winstuitkering
- witwasaffaire
- witwassen
- wnt
- wo2
- woningwet
- Wopke Hoekstra
- Wouter Bos
- WPP
- WPP,
- WTC
- Wybren van Haga
- Yanick Chevalier
- Yassin Elforkani
- Ybeltje Berckmoes
- YPG
- Zabul
- Zahir Rana
- zaltbommel
- zaman
- zandwinning
- zeeland
- zenuwgas
- zetelroof
- ziekenhuis
- ziekenhuizen
- Zihni Özdil
- zomerreces
- Zorg
- zorgfraude
- zorginstelling Careyn
- Zorginstelling Zuyderland
- zorginstellingen
- Zorginstituut: Nederland
- Zouhair Saddiki
- zwarte lijst
- zwarte Piet
- zweden
-
RSS
Entries RSS
Comments RSS
Debat in de Digitale Hofstad 
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.