Kabinet Rutte IV – Op 18.01.2022 en 19.01.2022 debat over het regeerakkoord

Debat 2e kamer Regeerakkoord

Het nieuwe kabinet kan de borst natmaken voor het ’debat over de regeringsverklaring’, waarin dinsdag en woensdag verantwoording wordt afgelegd over het nieuwe coalitieakkoord. Naast voorspelbare kritiek van oppositieleden, kraken ook een hoogleraar en adviesorganen van het kabinet harde noten.

Het zou een dun regeerakkoord worden, bezwoeren de onderhandelende coalitiepartners eind vorig jaar nog, met D66-leider Sigrid Kaag voorop. Veel ruimte zou er komen voor nieuwe ministers om er invulling aan te geven. Dat was immers goed voor de nieuwe bestuurscultuur. Maar van dat voornemen bleef bar weinig over.

Het nieuwe kabinet zal in de traditionele regeringsverklaring dan ook met een helder antwoord moeten komen op de vraag of de doorstart van Rutte-IV niet eenvoudigweg oude wijn in nieuwe zakken is. De oppositie maakt zich in ieder geval op voor een rondje prijsschieten.

Extra potjes geld

Niet dat VVD, D66, CDA en CU na hun coalitieakkoord in december met lege handen de formatietafel verlieten. De kinderopvang wordt nagenoeg geheel vergoed uit de belastingpot, het leenstelsel gaat aan de wilgen, er komt meer geld voor Defensie en misdaadbestrijding, het minimumloon gaat omhoog en de belasting voor werkenden juist omlaag.

Enorme potten geld komen er daarnaast beschikbaar voor klimaat, de vastgeroeste woningmarkt en de stikstofcrisis. Maar ook dit laatste kan op veel kritiek rekenen. En niet alleen van de oppositie.

Rekenmeesters van het CPB oordeelden immers in hun doorrekening van het regeerakkoord al dat de rekening voor klimaat- en woonbeleid wordt doorgeschoven naar toekomstige generaties. Duidelijk is dat de staatsschuld komende decennia flink zal oplopen en jongeren daarvan de rekening gepresenteerd krijgen. Het massaal lenen van goedkoop geld staat bovendien in schril contrast met de ’zuinige boekhoudersmentaliteit’ die voorgaande Nederlandse regeringen zich in de afgelopen decennia lieten aanmeten.

’Ver van houdbaarheid’

Ex-CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt spreekt daar zijn onvrede over uit. Hij constateert dat niet alleen het Centraal Planbureau (CPB) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), maar ook de Raad van State (RvS) met „een heel, heel hard advies” komt over het huishoudboekje van kabinet Rutte-IV.

Daarin leest Omtzigt dat de nieuwe regering structureel 17 tot 21 miljard gaat uitgeven. „Ver, ver boven de EU afspraken. En ver van houdbaarheid.” De kritiek van de RvS richt zich ook op het feit dat de Tweede Kamer de controle dreigt te verliezen over de uitgave van tientallen miljarden die in fondsen worden geparkeerd.

Veel ogen zullen bovendien gericht zijn op coalitiepartijen VVD, D66, CDA en CU, omdat er in een nieuwe bestuurscultuur ook ruimte zou zijn voor kritiek vanuit de fracties op hun eigen bewindslieden. De grote vraag is hoe kritisch fractieleiders Hermans (VVD), Paternotte (D66), Heerma (CDA) en Segers (CU) zich opstellen. Vooral omdat Hermans, Heerma en Segers ook nog eens zelf hebben onderhandeld over het akkoord tussen de partijen.

’Geen kabinet Rutte-IV, maar Kaag-I’

PVV-leider Geert Wilders snapt niet waarom er miljarden naar vergroening stromen, terwijl veel Nederlanders – mede door inflatie – hun koopkracht zien verdampen. „Dit is geen kabinet Rutte-IV”, meent hij. „Maar Kaag-I.”

Studenten- en jongerenorganisaties roeren zich momenteel ook en willen ruimhartige compensatie voor het leenstelsel, dat afgeschaft gaat worden.

’Ouderen worden ’gepakt’’

Tegelijkertijd dreigen ook ouderen kind van de rekening te worden nu de AOW wordt losgekoppeld van stijging van het minimumloon. Dat gaan lijnrecht in tegen een passage uit het verkiezingsprogramma van de VVD, hetgeen tot boegeroep in de achterban leidt maar ook voor oppositiepartijen koren op de molen is. Bijvoorbeeld ook bij de SP, die vindt dat gepensioneerden ’gepakt worden’.

Een soortgelijk geluid is te vernemen bij PVV, PvdA, GL en JA21. Het AOW-plan vormt een rode vlag voor de coalitie die geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer en dus met andere partijen meerderheden moet zien te vinden.

Nadelen aan lange termijnstrategieën

Michiel de Vries, hoogleraar Bestuurskunde van de Radboud Universiteit, valt het vooral op dat er door de nieuwe kabinetsploeg met ’lange termijnstrategieën’ wordt gewerkt. „Daar kleven nadelen aan. Als bijna een jaar na de verkiezingen een nieuw kabinet is aangetreden en wordt gesproken over een lange termijnvisie, kan dat alleen betekenen dat nieuw beleid daarop zal moeten wachten. Wellicht zelfs tot na de volgende verkiezingen.”

De Vries denkt dat de problemen in ons land niet worden opgelost met een ’hernieuwde roep om vergezichten’. „Het alleen centraal stellen van de lange termijn, terwijl het gebrek aan draagvlak juist om aandacht vraagt, is het stellen van de verkeerde prioriteiten. Dat kan niet goed gaan.”

Zie ook: Verkiezingen 2e kamer op 17 maart 2021

Lees: Kamer, fileer het kabinet – maar laat de hakbijl thuis AD 17.01.2022

Lees: Kabinet kan de borst natmaken voor debat over regeringsverklaring Telegraaf 17.01.2022

Lees: Kabinet kan de borst natmaken voor debat over regeringsverklaring MSN 17.01.2022

Lees: Minder incidenten, meer inhoud: komt er echt een nieuwe bestuurscultuur? NOS 17.01.2022

Lees: Minister Hugo de Jonge op bezoek bij de koning MSN 17.01.2022

Lees: Rutte naar koning voor eerste wekelijkse gesprek sinds beëdiging MSN 17.01.2022